Ρήγας Φεραίος Βελεστινλής (1757 – 24 Ιουνίου 1798)

.

(ν.ημερ) Ο Ρήγας Βελεστινλής γεννήθηκε τό 1757 στό Βελεστίνο, κοντά στήν αρχαία πόλη τών Φερών. Κήρυκας τού ξεσηκωμού κατά τής τυραννίας, αφού καί ο Μακρυγιάννης τόν σχεδίασε νά σπέρνει τόν σπόρο τής ελευθερίας, πνεύμα φιλελεύθερο καί ανυπότακτο, με ανεξάντλητο ψυχικό σθένος. Τόν αφήνουν αδιάφορο τά πλούτη τού πατέρα του. Τό μίσος κατά τών Τούρκων, τό πάθος γιά τή ελευθερία τής πατρίδας καί η δίψα για μάθηση φωλιάζουν στήν παιδική του ψυχή. Ο ιερέας τού χωριού, πού ήταν ο πρώτος του δάσκαλος, θά τόν εμποτίσει μέ τό μίσος κατά τών τυράννων καί θά τού μεταδώσει τόν παθιασμένο έρωτα γιά τήν ελευθερία.

Φοίτησε στίς σχολές τής Ζαγοράς τού Πηλίου, καί στά Αμπελάκια πνευματικό κέντρο τής σκλαβωμένης Ελλάδας. Οι καλοί του δάσκαλοι τού δημιουργούσαν τό ενδιαφέρον γιά κάποιες επιστημονικές γνώσεις. Νεαρός δάσκαλος ήταν στόν Κισσό, χωριό τού Πηλίου, όταν άκουσε μία μέρα από ένα θρασύτατο αγά τήν προσταγή νά τόν περάσει στούς ώμους από ένα ορμητικό χείμαρρο. Δέν υπάκουσε καί όρμησε κατά του αγά καί τόν έπνιξε μέσα στά ορμητικά νερά τού χειμάρρου, γιά να βρεθεί αμέσως μετά, στό αντάρτικο σώμα τού θείου τού Σπύρου Ζήρα, πάνω στόν Όλυμπο.

Στα λημέρια τών Κλεφτών έκανε τά πρώτα σχέδια τού ξεσηκωμού τού γένους. Είχε ήδη ζήσει τίς σφαγές καί καταστροφές τών Τούρκων στην Πελοπόννησο, στη Στερεά καί στη Θεσσαλία, μετά από τήν αποτυχία τής εξέγερσης τών Ελλήνων (Ορλωφικά), πού είχε γίνει μέ τήν υποκίνηση της Μεγάλης Αικατερίνης, η οποία τελικά, μέ τήν Συνθήκη τού Κιουτσούκ Καϊναρτζή (9 Ιουλίου 1774), παρέδωσε στούς Τούρκους τα κατεχόμενα από αυτήν νησιά τού Αιγαίου καί εγκατέλειψε τούς Ρωμιούς στή μοίρα τους.

Εφοδιασμένος μέ συστατικές επιστολές ταξίδεψε στήν Κωνσταντινούπολη. Έμαθε γαλλικά, γερμανικά καί αργότερα στό Βουκουρέστι καί στη Βιέννη ιταλικά καί ρωσικά. Στην Κωνσταντινούπολη γνώρισε τόν Αλέξανδρο Υψηλάντη (1726-1807) – παππού τού αρχηγού τής Φιλικής – καί τόν ακολούθησε στή Μολδοβλαχία. Σύμφωνα μέ τόν Περαιβό, ο Ρήγας δούλεψε στόν Νικόλαο Μαυρογένη (1735-1790), ηγεμόνα τής Μολδοβλαχίας ο οποίος τού παραχώρησε σημαντικά αξιώματα. Αργότερα, τόν Μαυρογένη τόν αποκεφάλισαν οι Τούρκοι γιά κάποιες στρατιωτικές αποτυχίες κατά τών Αυστριακών.

Ο Φεραίος, στό Βουκουρέστι επικοινώνησε μέ τους διανοούμενους τού Γαλλικού διαφωτισμού καί μέ τόν ίδιο τό Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Η Γαλλική Επανάσταση καί οι νίκες τού Ναπολέοντα τόν παροτρύνουν στήν επίσπευση τής εξέγερσης τού Έθνους, οργανώνοντας τούς απανταχού Ελληνες γύρω από τό άτομό του. Η αθρόα κατάταξη εθελοντών από όλες τίς βαλκανικές εθνότητες στό Ρωσικό Στρατό, κατά τό Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1787-1792), τόν έπεισε ότι όλοι οι δούλοι, οποιασδήποτε φυλής καί θρησκείας, πρέπει νά ξεσηκωθούν κατά τής τυραννίας. «Βούλγαροι καί Αρβανίτες, Αρμένιοι καί Ρωμιοί, Αράπηδες καί άσπροι μέ μια κοινή ορμή. Για τήν ελευθερία νά ζώσουμε σπαθί να σφάξουμε τους λύκους πού τό ζυγό βαστούν καί Χριστιανούς καί Τούρκους σκληρά τους τυραννούν.»

Συνεργάτες του στό όραμά του ήταν λόγιοι, έμποροι, ιερωμένοι, υπάλληλοι, σπουδαστές, οι οποίοι ζούσαν διασκορπισμένοι σέ πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, αλλά καί στήν σκλαβωμένη Ελλάδα.

 

«Mέ τόν Ρήγαν εξεδηλώθη όλη η καλλιεργηθείσα επί αιώνας επαναστατική διάθεσις τού ελληνικού έθνους, η εξελιχθείσα εις θέλησιν καί απόφασιν διά τόν αγώνα τής ελευθερίας. Αυτή η προσωπική του ιστορία φαντάζει ως σύμβολον τού ελληνικού δράματος. Ο Ρήγας έφυγεν από τήν πατρίδα του ενωρίς, διότι δέν ήθελε νά μένη δούλος, επέρασεν από τόν Όλυμπον, όπου εγνωρισεν αρματολούς, απήγγειλε εκεί τραγούδια του διά τήν πατρίδα, διέβη από τά μεγάλα ελληνικά κέντρα, εγνώρισε τόν ελληνικόν λαόν καί τά βάσανά του, εμορφώθη εις τήν Κωνσταντινούπολιν κοντά εις ένα Φαναριώτην…

Τό σχέδιόν του ήτο ευρύ. Συνεργασία όλων τών λαών τής Βαλκανικής – εις τό σύνταγμά του περιελαμβάνετο καί η Μικρά Ασία – καί δημιουργία ανεξαρτήτου κράτους υπό τήν ελληνικήν ηγεσίαν. Η φωνή του είχε απήχησιν. Ωμίλησε πρός τόν λαόν μέ τό Θούριον. Δέν υπάρχει ελληνικόν τραγούδι πού νά ήχησε όπως αυτός εις τήν εποχήν του. Εγινε τό μυστικό τραγούδι τών παιδιών τών πόλεων, ο ηχηρός στεναγμός τών λεοντόθυμων ενόπλων τών βουνών, έφθασεν εις τά νησιά…

Ευρίσκετο εις ανταπόκρισιν μυστικήν καί είχεν αλληλογραφίαν μέ τούς εμπόρους Κολόρον, Κωνσταντίνον Παπαδημήτρην, Νικήταν καί Ιωάννην Χατζηβασίλην εις τά Ιωάννινα, μέ τούς Ελληνας τού Βουκουρεστίου Μανωλάκην, Πολέσκον, Πολυζάκην, Λατιανόν, Τσαούσην, μέ τόν κληρικόν Κύριλλον εις τάς Πάτρας, μέ τόν Ιωάννην Καψούλην εις τήν Κωνσταντινούπολιν, τόν Άγον Μουχουρδάρη εις τήν Αλβανίαν…

Όπου επήγαινεν ο Ρήγας είχεν εις τήν ζώνην του τό σουρούβλι μέ τό οποίον έπαιζε τόν επαναστατικόν του ύμνον. Τόν ήκουαν όλοι μαγευμένοι. Ητο ο κήρυξ τής επαναστάσεως καί ο οργανωτής αυτής. Έγραφε τό σύνταγμά του. Εμποτισμένος από τάς δημοκρατικάς ιδέας τού καιρού του, μέ τά πρότυπα πού παρείχεν η κατακτήσασα τάς λαϊκάς ελευθερίας Γαλλία, παρεσκεύαζε καί τούς νέους νόμους τού νέου κράτους. Τό σύνταγμα εκείνον φέρει τόν τίτλον: «Νέα πολιτική διοίκησις τών κατοίκων τής Ρούμελης, τής Μικράς Ασίας, τών μεσογείων νήσων καί τής Βλαχομπογδανίας. Υπέρ τών νόμων τής πατρίδος. Ελευθερία. Ισοτιμία, Αδελφότης.»

Διονύσιος Κόκκινος – Ελληνική Επανάστασις

Τό 1790 μετέφερε τίς επαναστατικές του δραστηριότητες στή Βιέννη. Η θέση τής Βιέννης στόν ευρωπαϊκό χώρο καί τά μέσα τυπογραφίας πού βρήκε στήν Αυστρία, εξυπηρετούσαν τόν Ρήγα. Συνέχισε τήν επικοινωνία μέ τόν Βοναπάρτη, τόν οποίο έβλεπαν όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί, σάν μία αχτίδα σωτηρίας κατά τών απολυταρχικών τους καθεστώτων. Έγραψε αμέτρητες επιστολές προς ηγεμόνες, ιερωμένους, λόγιους, πολιτικούς διπλωμάτες, στρατιωτικούς ακόμη και σέ πασάδες όπως τόν πασά τού Βιδινίου Πασβάνογλου, αποστάτη κατά τού σουλτάνου, καί τόν Αλή Πασά της Ηπείρου. Στη Βιέννη εξέδωσε τό«Σχολείο τών Nτελικάτων Eραστών» καί τό «Φυσικής Απάνθισμα». Στήν ίδια εποχή μετέφρασε τό «Πνεύμα τών Nόμων» του Montesquieu. Από τό όλο συγγραφικό έργο τού Ρήγα διαπιστώνονται η πολυγνωσία, η πίστη στά ανθρώπινα ιδεώδη καί στό δημοκρατικό πολίτευμα.

Τό 1797 εξέδωσε τή «Χάρτα τής Ελλάδος», βιβλίο μέ τό οποίο ήθελε νά ξυπνήσει τά εθνικιστικά φρονήματα τών Ελλήνων καί νά καταδείξη τήν έκταση πού είχε κάποτε ο Ελληνισμός, νά θυμίσει όλα τά ιστορικά γεγονότα, πολέμους καί νίκες κατά τών βαρβάρων, νά αναγράψει όλα τά αρχαία ελληνικά ονόματα τών πόλεων, νά υπενθυμίσει κάστρα καί λείψανα τής προγονικής δόξας, ηρωϊκές πράξεις ενδόξων ανδρών, βυζαντινών αυτοκρατόρων κλπ. Ακολουθεί απόσπασμα από τήν Ιστορία τού Νέου Ελληνισμού τού Απόστολου Βακαλόπουλου:

«Οραματίζεται τότε νά ξεσηκώση τούς Έλληνες καί τούς άλλους βαλκανικούς λαούς εναντίον τών Τούρκων καί νά τούς ενώση σέ μία μεγάλη πολιτική ενότητα. Τίς πρώτες θετικές ενδείξεις τής μεταφοράς τού οράματος αυτού στήν πράξη τίς βρίσκουμε στήν περίφημη «Χάρτα τής Ελλάδος», έργο πραγματικά πολύμοχθο καί μεγαλόπνοο, προορισμένο νά συνειδητοποιήση στούς συμπατριώτες του τό μεγάλο ιστορικό τους παρελθόν καί τίς εθνικές καί πολιτικές τους επιδιώξεις στό μέλλον, καθώς καί στόν «Θούριο» καί σέ άλλα επαναστατικά τραγούδια, στόν «Πατριωτικό Ύμνο» κ.λ. Χαρακτηριστικά έγραφε στό πολίτευμά του: «..ο Βούλγαρος πρέπει νά κινήται, όταν πάσχη ο Έλλην, καί τούτος πάλιν δι’ εκείνον καί αμφότεροι διά τόν Αλβανόν καί Βλάχον». Επιφύλασσε όμως ηγετική θέση στό ελληνικόν έθνος.

Οι ιδέες τού Ρήγα γιά παμβαλκανική συνεννόηση γεννήθηκαν βέβαια από τό καθημερινό αντίκρυσμα τού κοινού ζυγού τών χριστιανικών λαών, αλλά ωρίμασαν από τήν θερμή πνοή της διακηρύξεως τών δικαιωμάτων τού ανθρώπου. Επίσης οι αντιλήψεις του ότι οι πρόκριτοι καί ο ανώτερος κλήρος είναι όργανα τής τουρκικής τυραννίας (τέτοια ήταν καί η γνώμη ενός μεγάλου μέρους τών σκλάβων Ελλήνων) δέν προήλθαν μόνον από τήν ψυχικήν του αντίδραση εναντίον τών συχνών αυθαιρεσιών τους καί τών κηρυγμάτων ραγιαδοσύνης, αλλά καί από τήν επίδραση των εχθρικών πρός τόν κλήρο καί τούς ευγενείς, ιδεών τής γαλλικής επαναστάσεως.»

Ο Ρήγας Φεραίος εξέδωσε τό δικό του σύνταγμα, τό οποίο ονόμασε: «Πολιτική Διοίκησις τών κατοίκων τής Ρούμελης (χώρα τών Ρωμιών, Ρούμ-ιλί), τής Μικράς Ασίας, τών Μεσογείων νήσων καί τής Βλαχομπογδανίας». Τό πολίτευμα τής απελευθερωμένης πατρίδας από τόν τυραννικό ζυγό, όπως επανειλημμένα χαρακτήριζε τό οθωμανικό καθεστώς ο Ρήγας, θά είναι δημοκρατικό, μέ κύρια αρχή τήν ανεξιθρησκία. Χριστιανοί καί Μουσουλμάνοι θά απολαμβάνουν τά ίδια δικαιώματα. Όλες οι εξουσίες θά πηγάζουν από τό λαό. Τά σύνορα τής «Νέας Πολιτείας» θά συμπίπτουν μέ τά σύνορα τής Βυζαντινής αυτοκρατορίας καθώς θά περιλαμβάνουν τή χερσόνησο τού Αίμου (Βαλκανική), τά νησιά τού Αιγαίου καί τήν Μικρά Ασία. Όλους τους κατοίκους τους αποκαλεί «απογόνους τών Ελλήνων», όλοι πρέπει νά ξέρουν γράμματα καί ως γλώσσα εγγραφής τών νόμων καθοριζόταν η ελληνική γλώσσα. Ιδιαίτερα τονίζεται η ανάγκη τής διδασκαλίας τών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

Ο Ρήγας Φερραίος σκοπεύοντας νά έρθη στήν υπόδουλη πατρίδα του συσκεύασε κιβώτια μέ βιβλία καί μαζί μέ ένα γράμμα τά έστειλε στόν φίλο του Αντώνιο Κορωνιό, στήν Τεργέστη, απ’ όπου θά τά παραλάμβανε αργότερα ο ίδιος. Ο Κορωνιός όμως απουσίαζε καί τό γράμμα τό άνοιξε ο Δημήτριος Οικονόμου από τήν Κοζάνη. Ο τελευταίος, – προφανώς πολυπολιτισμικός καί ευχαριστημένος από τήν οθωμανική διοίκηση, – κατέδωσε τούς συμπατριώτες του στήν αυστριακή αστυνομία καί αυτή συνέλαβε τόν Ρήγα, κατά τήν άφιξή του στήν Τεργέστη τόν Δεκέμβριο τού 1797, μαζί μέ τόν Χριστόφορο Περραιβό πού τόν συνόδευε στό ταξίδι του.

Οι αυστριακοί, πολέμιοι όλων όσων μάχονταν τά μοναρχικά καθεστώτα, ανακρίνουν τόν Ρήγα μαζί μέ τούς επτά συντρόφους του Ευστράτιο Αργέντη (έμπορο από τή Χίο), Δημήτριο Νικολίδη (γιατρό από τά Ιωάννινα), Αντώνιο Κορωνιό (έμπορο από τή Χίο), Ιωάννη Καρατζά (λόγιο από τή Λευκωσία τής Κύπρου), Θεοχάρη Τουρούντζια (έμπορο από τά Σιάτιστα), Ιωάννη καί Παναγιώτη Εμμανουήλ αδέλφια από τήν Καστοριά.Η απάντησις τού Ρήγα γιά τούς συνεργάτες του ήταν: «Συνεργάτες μου είναι τό Έθνος όλον, όλοι οι Έλληνες πού ποθούν τή λευτεριά…» Ματαίως προσπάθησε νά βάλει τέλος στήν ζωή του. Στις 10 Μαΐου 1798, οι Αυστριακοί παρέδωσαν τούς Ελληνες επαναστάτες στήν «Υψηλή Πύλη». Τούς παρέλαβε ο Καϊμακάμης τού Βελιγραδίου καί από εκεί τούς οδήγησε στόν πύργο Νεμπόιζα (Neboisa), στίς όχθες τού ποταμού Σάβου, παραπόταμου τού Δούναβη.

Επειτα από φρικτά βασανιστήρια 45 ημερών, στίς 24 Ιουνίου 1798 ο Ρήγας Βελεστινλής καί οι 7 συνεργάτες του στραγγαλίστηκαν. Τα πτώματά τους οι Τούρκοι τά πέταξαν στόν ποταμό. Λέγεται ότι ο Ρήγας, όντας ρωμαλέος, αντιστάθηκε καί ο δήμιος αναγκάστηκε νά τόν πυροβολήσει.

Πηγή: agiasofia 

Εικόνα από:wikipedia

.