Ένα παραμύθι για τη Συνθήκη της Λωζάνης

.

Ένα αφιέρωμα στους προγόνους μας τους Έλληνες της Ανατολίας – Πόντιους, Θρακιώτες, Μικρασιάτες – που τους υποχρέωσαν βιαίως να εγκαταλείψουν τις προγονικές τους εστίες, με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, το μεγαλύτερο σκλαβοπάζαρο του 20ου αιώνα, όπως έχει χαρακτηριστεί.

της Ουρανίας Πανταζίδου
Υποπλοιάρχου Π.Ν. (ε.α)

Μια φορά και έναν καιρό, σε μια παραθαλάσσια πολιτεία του βορρά ζούσε ένας παππούς… Ήταν όμορφος άντρας με ένα μεγάλο και παχύ μουστάκι. Συνήθιζε να λέει για το μουστάκι του «Εις τους αγγέλους ο Θεός έδωκε τα φτερά, στις γυναίκες τα μαλλιά και στους άνδρες το μουστάκι»…

Τα βράδια μπροστά στο τζάκι, δεν μπορούσε ν΄ αντισταθεί στις παρακλήσεις των δύο εγγονών του… «παππού, παππού, πες μας εκείνο το παραμύθι, για την άλλη πατρίδα»... Ο παππούς ούτε αυτή τη φορά τους χάλασε το χατίρι. Κοίταξε έξω από το παράθυρο, σαν κάτι να περίμενε και άρχισε το παραμύθι:

«…Είχαμε, που λέτε, μια μεγάλη και πλούσια πολιτεία. Τα μεταλλεία της περιοχής έδιναν δουλειά στους κατοίκους όχι μόνο της δικής μας πολιτείας αλλά και των γύρω περιοχών. Αργυρούπολη το όνομά της ή Γκιουμούσχανε όπως την έλεγαν οι Οθωμανοί γείτονές μας, δηλαδή αργυρότοπος. Ζούσαμε καλά αντάμα. Όμως κάποτε ξέσπασε μεγάλος πόλεμος.

Η εκκένωση της Αν. Θράκης τον Οκτώβριο του 1922 – Ακολουθώντας το τρένο της προσφυγιάς Αδριανούπολη – Αλεξανδρούπολη – Δράμα

.

Το περιπετειώδες ταξίδι της προσφυγιάς του Ιωάννη Πετρουλάκου τον Οκτώβριο του 1922, με τρένο από την Αδριανούπολη στην Αλεξανδρούπολη και στη Δράμα.

της Ουρανίας Πανταζίδου
Υποπλοιάρχου Π.Ν. (ε.α)

Και ενώ ο ελληνισμός σφάδαζε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και κατά χιλιάδες οι πρόσφυγες περνούσαν στην Ελλάδα, τα στρατιωτικά τμήματα που είχαν διασωθεί και είχαν περάσει στη Χίο και τη Λέσβο θα προχωρήσουν σε Επανάσταση στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, με σκοπό την καθαίρεση του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’. Πρωτεργάτες της Επανάστασης οι Συνταγματάρχες Στυλιανός Γονατάς και Νικόλαος Πλαστήρας και ο Αντιπλοίαρχος Δημήτριος Φωκάς.

Στις 13 Σεπτεμβρίου τα πλοία με το στρατό έφταναν στο Λαύριο και την επομένη ο βασιλιάς Κωνσταντίνος θα παραιτηθεί και θ΄ αναχωρήσει για την Ιταλία. Στις 16 Σεπτεμβρίου σχηματίστηκε πολιτική κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Σωτήριο Κροκιδά ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναλάμβανε τη διεθνή εκπροσώπηση της χώρας.

Όμως ο Σεπτέμβρης του 1922 θα εξελισσόταν σε εφιάλτη και για τον ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης. Οι σύμμαχες μέχρι πρότινος Μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία – Γαλλία – Ιταλία), αφού είχαν εξασφαλίσει τα δικά τους συμφέροντα, συντάχθηκαν τώρα στο πλευρό του Κεμάλ. Στο μεγάλο παζάρι που διεξήχθη στα Μουδανιά της Μικράς Ασίας, με την Ελλάδα απούσα, κρίθηκε η τύχη της Ανατολικής Θράκης, ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος τηλεγραφούσε από το Παρίσι στις 25/9/1922 για την απώλεια της Ανατολικής Θράκης.

Λοχαγός Αθανάσιος Γαλλής, ο εκ Φουρνά Αγράφων. Μάχη του Χασάν Μπέλ, Μικρά Ασία, Αύγουστος 1922.

Μία ολόκληρη μέρα και τη νύχτα και το άλλο πρωί εις μάτην οι Τούρκοι θα προσπαθήσουν να αναποδογυρίσουν τους ημιθέους αυτούς

.

Του Χρήστου Γαλλή

Στις 04.00 της 13ης Αυγούστου 1922 ο Κεμάλ μεταβαίνει στο παρατηρητήριό του, στο Κοτζά Τεπέ. Από εκεί μπορεί, χωρίς καν κιάλια, να παρατηρεί τις ελληνικές θέσεις και τις κινήσεις των τμημάτων ενισχύσεως. Στις 04.30 το τουρκικό πυροβολικό αρχίζει να βάλλει. H βολή είναι κυρίως βολή καταστροφής των συρματοπλεγμάτων και των άλλων οργανώσεων εδάφους των αμυνομένων.

Παραλλήλως πλήττονται και θέσεις, εκ των προτέρων αναγνωρισμένες, των ελληνικών εφεδρειών και πεδινού πυροβολικού. Στις 06.00 το τουρκικό πυροβολικό μεταφέρει τη βολή του στο εσωτερικό της τοποθεσίας και το τουρκικό πεζικό εξορμά.

Την επίθεση δέχτηκαν κυρίως δύο μεραρχίες μας, η Ι και η ΙV. Εκεί παίχτηκε το μέλλον του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, αλλά και της Ανατολικής Θράκης.

Στον τομέα αμύνης της Ι Μεραρχίας υπάρχει το Κέντρο Αντιστάσεως Χασάν Μπελ (το βλέπετε στην φωτογραφία που κοινοποιώ). Ένα οροπέδιο με έξι λόφους που το υπερασπίζονταν το 1ο Τάγμα του 5ου Συντάγματος της Ι Μεραρχίας, υπό τον ταγματάρχη Ράντον, που όμως δεν ήταν άξιος των περιστάσεων.

Η Αρχή του Τέλους!

.

Σαν σήμερα, το πρωί της 13ης Αυγούστου 1922, εκδηλώθηκε η κύρια τουρκική αντεπίθεση, στην περιοχή του Αφιόν Καραχισάρ, από νότο προς βορράν, κατά της ελληνικής Στρατιάς Μικράς Ασίας, που μέχρι τότε κατείχε μέτωπο χιλίων περίπου χιλιομέτρων, από την Προποντίδα (ανατολικά της Προύσας) μέχρι τον Μαίανδρο ποταμό, και έχοντας φθάσει εκατό χιλιόμετρα από την Άγκυρα, τη νέα, τότε, πρωτεύουσα των Νεοτούρκων του Κεμάλ πασά, διασχίζοντας την Αλμυρά Έρημο και δίνοντας τη μάχη του Σαγγάριου. Η επί μία τριετία νικήτρια και υπερήφανη ελληνική Στρατιά, των 120 χιλιάδων ανδρών, θα αναγκαζόταν αρχικά σε καθήλωση και στη συνέχεια σε άτακτη οπισθοχώρηση, που, αλλοίμονο, θα έπαιρνε μορφή εθνικής τραγωδίας.

Τώρα, πλέον, Ρώσοι, Γάλλοι και Ιταλοί, εφοδιάζουν αθρόα τον Κεμαλικό στρατό, και οι Άγγλοι δεν παρέχουν καμία υποστήριξη στην Ελλάδα, ούτε χρηματική. Οι νικήτριες Μεγάλες Δυνάμεις του Α’ΠΠ μας είχαν ενθαρρύνει, στο Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο του Συνεδρίου Ειρήνης των Παρισίων, να διαπεραιωθούμε στρατιωτικά στην περιοχή της Σμύρνης, την πρωτεύουσα της Ιωνίας, με την ‘‘εντολή’’ ή το ‘‘πρόσχημα’’ της αποκατάστασης εκεί της ειρήνης και της τάξης, με αδήλωτο βέβαια σκοπό την προσάρτηση περιοχών της Μ. Ασίας, και προφανώς την προστασία των ελληνικών πληθυσμών από τις τουρκικές αυθαιρεσίες. Ναι, και στο βάθος, ο απόκρυφος ελληνικός πόθος της Μεγάλης Ιδέας.

Δεν καταλείπεται καμία αμφιβολία, ότι η Αγγλία ήθελε την επέκταση του Ελληνικού κράτους, όχι μόνον μέχρι Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και στη Μικρά Ασία. Με την πολιτική της επιρροή στην Ελλάδα, υπολόγιζε, ότι θα εξασφάλιζε την κατοχή των Στενών. Όμως γρήγορα τα δεδομένα και οι διαθέσεις όλων των Συμμάχων άλλαξαν απέναντί μας. Και μια σειρά από πολιτειακά, πολιτικά (όλων των αποχρώσεων) και στρατιωτικά σφάλματα, από πλευράς μας, θα μας οδηγήσουν από τα εθνικά μεσουρανήματα στα εθνικά συντρίμμια.

Η Αγία Σοφία αιχμάλωτη του Ερντογάν

 

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Ερντογάν και άλλοι Τούρκοι πολιτικοί αφού επανέφεραν σε κατάσταση αιχμαλωσίας τον πάνσεπτο ιερό ναό της Αγίας Σοφίας, στην Κωνσταντινούπολη, αγλάισμα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, φτάνουν σε τόση διαστροφή, ώστε να λένε ότι την «απελευθέρωσαν» μετατρέποντάς την σε τζαμί και βεβηλώνοντάς την. Τόση αγριότητα μόνο στους μουτζαχεντίν και στους άλλους φανατικούς του Ισλάμ βρίσκει κάποιος…

Μιλώντας ο Ερντογάν για το ανοσιούργημά του δικαιολογήθηκε ότι ενήργησε «σύμφωνα με την κληρονομιά του Μωάμεθ του Πορθητή». Μηδένισε έτσι την ενέργεια του Κεμάλ, που τη μετέτρεψε σε μουσείο και ανάδειξε έτσι τα μοναδικά ψηφιδωτά της και άλλα εντός αυτής αριστουργήματα. Ο Εντογάν προτίμησε την προ 570 ετών ενέργεια του Μωάμεθ από αυτήν του Κεμάλ, πριν από 89 χρόνια.

Για να δούμε την κληρονομιά που άφησε ο Μωάμεθ στον Ερντογάν ανατρέχουμε στον Γεώργιο Φραντζή που, ευρισκόμενος στην Βασιλεύουσα, βίωσε την εκεί εξόντωση των χριστιανών -ο ίδιος φυλακίστηκε και βασανίστηκε- και έγραψε το «Χρονικό της Αλώσεως». Γράφει μεταξύ άλλων για τον Μωάμεθ:

«Ο Μωάμεθ, ο γυιός της ανομίας, ο πρόδρομος του αντιχρίστου, έκανε την προσευχή του αφού ανέβηκε πάνω στην Αγία Τράπεζα. Αχ αλίμονο τι συμφορά, τι φρικιαστικό παράδοξο! Αλίμονο πού καταντήσαμε και τι είδαμε; Τούρκος μέσα στο άγιο θυσιαστήριο, εκεί όπου τοποθετούνται τα λείψανα Αποστόλων και μαρτύρων, και πάνω σε αυτό ο ασεβής;»

Ο Σπ. Ζαμπέλιος γράφει σχετικά: «Ο Σουλτάνος κατελθών εν τη αγία Σοφία και αποβάς του ίππου, και εισελθών εντός εκέλευσε ένα των Τούρκων ιερέων να αναβή επί του άμβωνος και να διαλαλήση την μωαμεθανικήν προσευχήν. Αυτός δε ο βασιλεύς αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης επανέλαβε την δέησιν υψηλή τη φωνή…».

Η Ελλάς εν Σμύρνη.

2 Μαΐου 1919
«Ηχήστε οι Σάλπιγγες»!

Οι πρώτοι Ελληνες στρατιώτες πατούν στα άγια χώματα της Μικρασίας.

Για τους Έλληνες της Σμύρνης η 2/15 Μαΐου 1919, μέρα της αποβίβασης του ελληνικού στρατού στην προκυμαία της, ήταν μοναδική και ανεπανάληπτη. Ωραιότερη και από τις μέρες της γέννησης του Χριστού και του «Χριστός Ανέστη». Εκείνες επαναλαμβάνονταν κάθε χρόνο, ενώ αυτή ήταν μία και μοναδική. Η περιούσια μέρα της φυλής.

Η μέρα που ο Θεός θα μοίραζε «το μάννα εξ ουρανού» στους Έλληνες. Μόνο που αυτή τη φορά το μάννα ήταν η ελευθερία, κι αυτοί που το έφερναν για να το μοιράσουν ήταν οι Έλληνες μαντατοφόροι που θα έρχονταν από τη μεριά της θάλασσας.

Όλο το βράδυ δεν κοιμήθηκε κανείς και με το πρώτο φως της μέρας οι Έλληνες της Σμύρνης ξεχύθηκαν σε δρόμους και πλατείες, καλύπτοντας το τεράστιο μήκος της προκυμαίας από την Μπέλλα Βίστα έως πολύ κάτω, στον νότο, με δάφνες, γαλανόλευκες σημαίες, λάβαρα, λουλούδια και τεράστιες φωτογραφίες του Βενιζέλου. Ήταν μια υποδοχή χαράς και ευγνωμοσύνης προς τους Έλληνες μαχητές, και ιδίως τους φουστανελάδες του Σταυριανόπουλου, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι Έλληνες στρατιώτες που θα πατούσαν στα χώματα της Μικράς Ασίας.

Ο Ιωάννης Μεταξάς και η μελέτη του για την Μικρασιατική Εκστρατεία

άρθρο του Ιωάννη Κουζίου

.

Τον Ιανουάριο του 1915 ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος, σταθμίζοντας τις ευρωπαϊκές εξελίξεις που άλλαζαν με ταχύτατους ρυθμούς, αποφασίζει να συμμετάσχει η Ελλάδα σε πόλεμο κατά της Τουρκίας, όταν ευνοήσουν οι συνθήκες, έτσι ώστε να έχει λόγο στην ρύθμιση του Ανατολικού ζητήματος, γεγονός που ανακοινώνει στους Συμμάχους (σ.1). Την απόφαση του Βενιζέλου έκαναν δεκτή οι Σύμμαχοι. Συγκεκριμένα ο λόρδος Γκρέυ στις 11 Ιανουαρίου του 1915 προσέφερε στον Βενιζέλο «εδαφικάς παραχωρήσεις πολύ σπουδαίας επί της παραλίας της Μ. Ασίας» με αντάλλαγμα την υποστήριξη της Ελλάδας προς την Σερβία κατά της Αυστρίας (σ.2).

Στις 15 Ιανουαρίου 1915 ο Βενιζέλος καλεί τον αρχηγό το Γενικού Επιτελείου Συνταγματάρχη Ιωάννη Μεταξά και ζητά την γνώμη του, με βάση τις μελέτες που είχε εκπονήσει ο τελευταίος, περί του Μικρασιατικού ζητήματος. Ο Μεταξάς εξέθεσε προς τον Βενιζέλο τις ιδέες του υποστηρίζοντας αρχικά την πληθυσμιακή υπεροχή των Μουσουλμάνων και την πολεμική τους εμπειρία. Συγκεκριμένα επι του συνολικού πληθυσμού της Μ. Ασίας των δέκα εκατομμυρίων, τα δύο μόνο ήταν Έλληνες, τα υπόλοιπα οκτώ εκατομμύρια ήταν Μουσουλμάνοι διαφορετικών εθνικοτήτων ήτοι Γιουρούκοι, Ζειμπεκοι, Τουρκοκρήτες και Βόσνιοι που θεωρούσαν όμως τους εαυτούς τους ως Τούρκους, καθώς το θρήσκευμα αντικαθιστά την εθνικότητα, συνεπώς σε περίπτωση πολέμου θα συνασπίζονταν όλοι εναντίον μας, υποστήριξε ο Μεταξάς. Επίσης οι Τούρκοι ήταν εμπειροπόλεμοι, είχαν υπηρετήσει στον στρατό και είχαν πάρει μέρος σε πολλές εκστρατείες, αντίθετα οι Έλληνες Μικρασιάτες δεν είχαν καμία στρατιωτική εμπειρία (σ.3).

Στην συνέχεια αναφέρεται στην γεωγραφική έκταση της Μ. Ασίας (520.000 τ.χλμ.), η οποία είναι τριπλάσια της Ελλάδας, με το εσωτερικό της να αποτελείται από δύσβατες οροσειρές με ανύπαρκτο σχεδόν συγκοινωνιακό δίκτυο. Στην περίπτωση τώρα που ο Ελληνικός στρατός υπερτερούσε του Τουρκικού, θα ήταν υποχρεωμένος για να τον συντρίψει ολοσχερώς να προχωρήσει, ακολουθώντας τον στο εσωτερικό μιας χώρας, με την συγκεκριμένη μορφολογία και με εχθρικούς πληθυσμούς. Αυτό σημαίνει μείωση και εξασθένηση του Ελληνικού στρατού ο οποίος θα ήταν αναγκασμένος να διαθέτει δυνάμεις για φύλαξη των συγκοινωνιών του, των πλευρών του αλλά και των εσωτερικών περιοχών που βρίσκονταν στην κατοχή του. Σε αυτή όμως την περίπτωση ο στρατός θα ερχόταν σε κατάσταση άμυνας σε μια τεράστια χιλιομετρική έκταση, δίνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα στον εχθρό να αντεπιτεθεί, αναγκάζοντας τον στρατό σε υποχώρηση προς τα παράλια υπό δυσμενείς όρους (σ.4). Συγκεκριμένα ο Μεταξάς αναφέρει «θα συνέβαινε δηλ. εις τον Ελληνικόν στρατόν ότι συνέβη και είς τον Ναπολέοντα το1812. Διήλθεν ούτος τα ρωσικά σύνορα με δύναμιν 500χιλ. στρατού και προχωρών και εξασθενών έφθασε προς της Μόσχας με δύναμιν 80χιλιάδων ανδρών (σ.5).».

Η θυσία του Ελληνικού Στρατού (Ελλαδιτών και Μικρασιατών) κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας

.

«Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος»

Απόσπασμα από την ομιλία της δρ Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρίας Λιακάκη, την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2016 στην αίθουσα της βιβλιοθήκης της Ενώσεως Σμυρναίων, στην διάλεξη που συνδιοργάνωσαν η Ένωσις Σμυρναίων και η Ένωση Βουρλιωτών Μικράς Ασίας.

Η διάλεξη σκοπόν είχε διττόν. Πρώτον να αποδοθεί τιμή στον Ελλαδίτη μαχητή, που μπροστά στη φρίκη της καταστροφής που ακολούθησε, οι πολλοί λησμονούν τη θυσία του! Δεύτερον να διαλύσει ένα μύθο. Αυτόν που κάποιοι εντέχνως καλλιεργούν, πως οι Μικρασιάτες ΔΕΝ πολέμησαν. Ουδέν ψευδέστερον,  ουδέν ανακριβέστατον.

***

«Κυρίες και κύριοι, η παρούσα ομιλία είναι αφιερωμένη στον ελληνικό στρατό που πολέμησε στη Μ.Ασία, Ελλαδίτες και Ελληνες Μικρασιάτες, που εντάχθηκαν σ΄αυτόν. Στον Ελληνα οπλίτη και βαθμοφόρο, που «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενος», πολέμησε γιά τη εκπλήρωση του ονείρου του Ελληνισμού , διέσχισε βουνά και πεδιάδες, πολλές φορές άυπνος,νηστικός, ξυπόλητος, υπέμεινε το ψύχος του χειμώνα και την καυτή ζέστη του μικρασιατικού οροπεδίου.

Στον Ελληνα στρατιώτη που λαβώθηκε και σε εκείνον που έπεσε στο πεδίο της μάχης και τον σκέπασαν με λίγο χώμα της μικρασιάτικης γης, βάζοντας από πάνω έναν πρόχειρο ξύλινο σταυρό, στον Ελληνα στρατιώτη που δεν είχε μάνα, πατέρα,αδέλφια κοντά του να κλάψουν πάνω από το μνήμα του, να του ανάψουν το καντήλι, στον Ελληνα στρατιώτη που ο τάφος του δε βρέθηκε ποτέ, που όταν κυκλώθηκε από τον εχθρό προτίμησε τον τίμιο και ηρωικό θάνατο επιτιθέμενος, ορθώνοντας το κορμί του υπερήφανα και δεχόμενος τις σφαίρες,

Εκδήλωση του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ. για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή

Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας (ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ.), με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από την Μικρασιατική καταστροφή διοργανώνει εκδήλωση μνήμης με τον τίτλο:

«100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Γεγονότα και μνήμες»

Θα λάβει χώρα την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 2022, στις 18:30 στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Ιστορικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, ΙΙας Μεραρχίας 36 και Ακτής Μουτσοπούλου, στον Πειραιά.

Πρόγραμμα εκδήλωσης

– Καλοσώρισμα από τον Αντιναύαρχο Π.Ν. (ε.α) Κωνσταντίνο Μαζαράκη – Αινιάνα, Επίτιμο Αρχηγό Στόλου, Πρόεδρο ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ.

– “Σμύρνη, σύμβολο του Ελληνικού Πολιτισμού μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία”

Γεώργιος Αρχοντάκης, Φιλόλογος – Ιστορικός, Πρόεδρος Ένωσης Σμυρναίων

– “Η Ναυτική Αεροπορία στη Μικρασιατική Εκστρατεία”

Πλωτάρχης (Ο) Παναγιώτης Γέροντας ΠΝ, Ιστορικός – Επιτελής της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού (Υ.Ι.Ν)

– “Γεώργιος Προκοπίου, ένας άνθρωπος της τέχνης στη Μικρασιατική εκστρατεία”

Γεώργιος Α. Προκοπίου, Ομότιμος καθηγητής Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π)

– Συντονιστής: Γεράσιμος Λειβαδάς

Θλιβερή Μνήμη Μικρασίας

του αντιστρατήγου ε.α. Νίκου Ταμουρίδη

.

Στις 24 Σεπ 1998 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου ως «ημέρα εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος».

Η Γενοκτονία αυτή αναφέρεται στην σκοπίμως σχεδιασθείσα εγκληματική εξόντωση των Ελληνικών χριστιανικών πληθυσμών της Μ. Ασίας, ήτοι της Ιωνίας, της Καππαδοκίας, του Πόντου, της Βιθυνίας και της Ανατ. Θράκης. Οι εξόντωση αυτή που έλαβε χώρα κυρίως από το 1913 μέχρι το 1924, έγινε από τους μηχανισμούς των ακραίων εθνικιστών Νεότουρκων του Μουσταφά Κεμάλ.

Η όλη αυτή εγκληματική ενέργεια έγινε για εθνικούς, θρησκευτικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, αφού οι Τούρκοι ήθελαν με κάθε τρόπο ένα ενοποιημένο συμπαγές κοινωνικά τουρκικό κράτος, ενώ δεν μπορούσαν να ανεχτούν ότι το μείζον των οικονομικών της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας το ήλεγχαν κυρίως οι Έλληνες. Ήθελαν λοιπόν «να ξεριζώσουν τα άγρια χόρτα, τους Χριστιανούς» (σύνθημα που προέκυψε από συνέδριο των Νεότουρκων το 1911 στη Θεσσαλονίκη).

Η Γενοκτονία περιελάμβανε επιχειρήσεις μαζικών εκτοπισμών στα βάθη της Μ. Ασίας στα γνωστά «τάγματα εργασίας», καταστροφές, λεηλασίες, οικονομικούς αποκλεισμούς, ιδιότυπη ασφυκτική φορολόγηση, στρατολόγηση των νέων Ελλήνων και αποστολή σε καταναγκαστικά έργα, δολοφονίες και σφαγές.

Οι μέγιστες εκτιμήσεις για τις ανθρώπινες απώλειες την προαναφερθείσα περίοδο φτάνουν, κατά ορισμένους μελετητές τους 1.250.000 Έλληνες χριστιανούς.

Το γεγονός αυτό συμπίπτει με την συμπλήρωση φέτος 100 χρόνων από την θλιβερή εκείνη χρονιά του 1922, που ήταν η κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής!

Ἱστορική Ἀναδρομή τῆς Ἑλληνικῆς Μικρᾶς Ἀσίας

.

ὑπό Ἰωάννου Ν. Καλλιανιώτου
Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Scranton

Σεπτέμβριος 2022

«Ὅν γάρ ἀγαπᾷ Κύριος παιδεύει,
μαστιγοῖ δέ πάντα υἱόν ὅν παραδέχεται.
Εἰ παιδείαν ὑπομένετε, ὡς υἱοῖς ὑμῖν προσφέρεται ὁ Θεός˙
τίς γάρ ἐστιν υἱός ὅν οὐ παιδεύει πατήρ;
Εἰ δέ χωρίς ἐστε παιδείας ἧς μέτοχοι γεγόνασι πάντες,
ἄρα νόθοι ἐστέ καί οὐχ υἱοί.»

Ἑβρ. ιβ΄ 6-8

Α΄. Πρόλογος

Ἡ γνῶσις τῆς Ἱστορίας καί ἡ μνημόνευσις τῶν γεγονότων τοῦ παρελθόντος εἶναι ἄκρως ἀπαραίτητος διά τήν διαιώνισιν τοῦ παγκοσμίου Ἑλληνισμοῦ καί τῆς παραδοσιακῆς Ὀρθοδοξίας. Τό τρέχον ἔτος, τό 2022 εἶναι ἡ ἑκατοστή ἡμῶν ἐπέτειος μνήμης καί θλιβερόν μνημόσυνον τῆς ἀποφράδος προσωρινῆς ὑποταγῆς τῆς Ἑλληνικῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἰς τούς βαρβάρους Νεοτούρκους κατά τό 1922. Κατόπιν τριῶν χιλιάδων τετρακοσίων εἴκοσι δύο ἐτῶν (3.422) ἀκμῆς καί μοναδικοῦ πολιτισμοῦ καί παιδείας, ἀπό τόν 15ον αἰῶνα π.Χ., ὅπου οἱ Μυκηναῖοι ἐδημιούργησαν τάς πρώτας Ἑλληνικάς ἀποικίας εἰς τήν Μικράν Ἀσίαν, Ἰονίαν, Πόντον καί δή τήν Μίλητον, ἕως τήν καταστροφήν τῶν Ἑλληνικῶν πόλεων καί τήν γενοκτονίαν τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τό 1922˙ ἦτο αὕτη ἡ «καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή», ἡ ὁποία ἀπετέλει τά ἀποσπασθέντα δύο τρίτα (2/3) τῆς Ἑλληνικῆς ἐπικρατείας, τά ὁποῖα ἀναμένουν τήν δικαίαν ἐπανένωσιν μέ τήν ὑπόλοιπον Ἑλλάδα. Ἡ ἐλπίς ἡμῶν εἶναι ὁ δικαιοκρίτης, μεγαλόθυμος καί ἐλεήμων Θεός, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός καί οἱ χιλιάδες Ἅγιοι τῆς Ἁγιοτόκου Μικρᾶς Ἀσίας.

Ο Εθνομάρτυρας Νικόλαος Καπετανίδης [1889 – 21 Σεπτεμβρίου 1921]

.

Ευαγγελία Κ. Λάππα
17 ετών
15 Ιουλίου 2022

Ο Νίκος Καπετανίδης γεννήθηκε το 1889 στη Ριζούντα της Τραπεζούντας και σπούδασε στο περίφημο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας¹, από το οποίο αποφοίτησε το 1905. Εργάστηκε στην τράπεζα των αδελφών Φωστηρόπουλων ενώ ταυτόχρονα ασχολούταν και με τη δημοσιογραφία.

Την περίοδο 1910-1911 συνεργάστηκε με τον Φίλωνα Κτενίδη², μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του ποντιακού ελληνισμού, ο οποίος εξέδιδε το δεκαπενθήμερο περιοδικό «Επιθεώρηση», που κυκλοφόρησε συνολικά σε 24 τεύχη, με τα 6 τελευταία υπό τη διεύθυνση του Νίκου Καπετανίδη, λόγω αποχώρησης του Κτενίδη για σπουδές. Στη συνέχεια δημοσίευσε κείμενά του και στην εφημερίδα «Ο Φάρος της Ανατολής» και στην «Ηχώ του Πόντου». Το 1917 έκδωσε την εφημερίδα «Σάλπιγξ», η οποία κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια της Ρωσικής κατοχής.

Μετά την ανακατάληψη της Τραπεζούντας από τους Νεότουρκους, τον Οκτώβριο του 1918, ο Νίκος Καπετανίδης εξέδωσε την εφημερίδα «Εποχή», στην οποία μέσω των άρθρων του, δεν φοβήθηκε να μιλήσει ανοιχτά για τις σφαγές των Ελλήνων και τις βιαιότητες εις βάρος τους, από τους Νεότουρκους, θέτοντας σε μεγάλο κίνδυνο τη ζωή του.

Στα γραφεία της εφημερίδας τον επισκέφτηκε η «ύαινα του Πόντου» ο Τοπάλ Οσμάν³, προκειμένου να του κάνει συστάσεις και να τον τρομοκρατήσει,κάτι όμως που δεν το πέτυχε, καθώς ο ατρόμητος δημοσιογράφος δεν πτοήθηκε από τις έμμεσες και άμεσες απειλές του. Εξακολουθούσε να γράφει με το ίδιο σθένος, με αποτέλεσμα να συλληφθεί τον Μάρτιο του 1921 και να φυλακιστεί πρώτα στη Τραπεζούντα και αμέσως μετά στην Αμάσεια του Πόντου.

Δεν ήταν συνωστισμός, ήταν προσχεδιασμένη γενοκτονία

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Στις 28 Αυγούστου με το Παλαιό Ημερολόγιο, άρα στις 10 Σεπτεμβρίου με το Νέο, μαρτύρησε ο Άγιος Χρυσόστομος (Καλαφάτης), ο Μητροπολίτης Σμύρνης. Θανατώθηκε από τον μαινόμενο τουρκικό όχλο κατόπιν διαταγής του Τούρκου στρατηγού Νουρεντίν όταν μπήκαν στην Σμύρνη οι Τούρκοι, τακτικοί και άτακτοι.

Η μορφή του συμβολίζει το δράμα του Μικρασιατικού Ελληνισμού. 100 χρόνια μετά θυμόμαστε, διότι δεν θέλουμε να επαναληφθούν τα γεγονότα. Θυμόμαστε με περίσκεψη, συγκίνηση και ερευνητική διαθεση. Επιδιώκουμε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος.

Όχι, δεν ήταν «συνωστισμός» αυτό που έγινε το 1922. Ήταν το αποτέλεσμα  μιας προσχεδιασμένης Γενοκτονίας. Από το 1914, με το μαύρο Πάσχα των Θρακών και τη σφαγή στην παραλιακή Φώκαια, μέχρι τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1922 ο Ελληνισμός της Ανατολής, Μικρασιάτες, Πόντιοι, Ανατολικοθρακιώτες, υπέστη τις συνέπειες του σχεδίου των Νεοτούρκων αρχικά και των Κεμαλικών εθνικιστών στη συνέχεια. Το σχέδιο απαιτούσε να εξοντωθούν οι Χριστιανοί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Να μείνει το κράτος τουρκικό και ισλαμικό. Έλληνες, Αρμένιοι, Ασσύριοι ήσαν οι κυριώτεροι στόχοι.

Αμέτρητα τα θύματα. Οι Ισραηλινοί Ντρορ και Ζεεβί υπολογίζουν σε 2,5 εκατομμύρια τον συνολικό αριθμό των Χριστιανών που θανατώθηκαν με εκτελέσεις, βασανιστήρια, εκτοπίσεις, βιασμούς, τάγματα εργασίας και άλλες μεθόδους. Οι ίδιοι εκτιμούν ότι ενώ στα τέλη του 19^ου αιώνα οι Χριστιανοί στην Αυτοκρατορία αποτελούσαν το 20% του συνολικού πληθυσμού, το 1924 έφτασαν στο 2% μόνον. (Βλέπε στα ελληνικά το βιβλίο τους: Η Τριακονταετής Γενοκτονία, εκδόσεις Πατάκη).

Η Στρατιά Μικράς Ασίας εγκαταλείπει την προσπάθεια προς Άγκυρα (19-29 Αυγούστου 1921)

αναδημοσίευση από τον Δούρειο Ίππο
άρθρο του Κωνσταντίνου Δ. Βλάσση

.

Μετά τις νικηφόρες επιχειρήσεις Ιουνίου – Ιουλίου 1921, η Στρατιά Μικράς Ασίας, αφού αναπαύθηκε και κάλυψε τις ελλείψεις σε άνδρες και υλικό, εκκίνησε την 1η Αυγούστου προελαύνοντας προς τον ποταμό Σαγγάριο, προκειμένου να συναντήσει τον εχθρό. Η συνολική δύναμη των 3 σωμάτων στρατού (9 μεραρχίες και 1 ταξιαρχία Ιππικού) ανερχόταν σε περίπου 120.000 άνδρες. Αφού προέλασε για 10 ημέρες και διέβη τον Σαγγάριο από την νότια καμπή του, έλαβε επαφή με την αμυντική γραμμή του κεμαλικού Στρατού, ο οποίος αντέταξε δύναμη περίπου 100.000 ανδρών.

To επόμενο 10ήμερο η ελληνική Στρατιά διεξήγαγε σκληρούς αγώνες και με καταβολή μεγάλου φόρου αίματος άλωσε τις εχθρικές θέσεις προωθούμενη σε βάθος περίπου 20 χλμ., φθάνοντας σε απόσταση περίπου 70 χλμ. σε ευθεία γραμμή από την Άγκυρα. Ακροβολισμένη από Βορρά προς Νότο με τα Γ΄, Α΄ και Β΄ Σώματα Στρατού (ΣΣ) η ελληνική παράταξη δίχως πρόβλεψη σοβαρών εφεδρειών, στάθηκε ανίκανη να εκμεταλλευθεί τα ρήγματα που επετύγχανε στις αντίπαλες γραμμές.

Η μεγάλη φθορά της Στρατιάς, οφειλόταν εν πολλοίς στις ανεφοδιαστικές δυσκολίες που προέκυψαν, καθιστώντας από τις πρώτες ημέρες προβληματική την επαρκή ανανέωση με τροφή και πυρομαχικά των μαχομένων μονάδων. Συνεπώς, οι επιθετικές επιχειρήσεις έναντι καλά οργανωμένου αμυντικά και αποφασισμένου αντιπάλου απέφεραν αποτέλεσμα μόνο μετά από παρέλευση σημαντικού χρόνου και βαριές απώλειες σε έμψυχο δυναμικό.

Το 10ήμερο της αμηχανίας και αδράνειας

Στις 20 Αυγούστου το Γενικό Στρατηγείο (ΓΣ) διέταξε την ανάπαυση, ανασυγκρότηση και αμυντική οργάνωση των στρατευμάτων. Η Διοίκηση της Στρατιάς Μικράς Ασίας είχε ήδη από την 19η Αυγούστου κλονιστεί. Ο Επιτελάρχης Συνταγματάρχης (ΠΒ) Κωνσταντίνος Πάλης, παρουσιαζόμενος ψύχραιμος δεν εξέφραζε άποψη, σε αντίθεση με τον Υπαρχηγό του Επιτελείου Συνταγματάρχη (ΜΧ) Πτολεμαίο Σαρρηγιάννη, ο οποίος θεωρούσε ότι «χάθηκε το παιχνίδι». Από την πλευρά του, ο επιτελικώς αστοιχείωτος Αρχιστράτηγος Αναστάσιος Παπούλας δεν μπορούσε να αντιληφθεί την κατάσταση και τις προοπτικές/ επιλογές που διανοίγονταν ενώπιόν του. Εν μέσω αυτής της αμηχανίας, ζήτησε να συναντηθεί με τον Συνταγματάρχη (ΠΖ) Αλέξανδρο Γαβαλιά, παλαιό του γνώριμο από τους Βαλκανικούς Πολέμους, που τελούσε Επιτελάρχης του Β΄ ΣΣ.