Γεώργιος Αβέρωφ «ο πρύτανης της ευεργεσίας» (1818 – 15 Ιουλίου 1899)

.

Ο Γεώργιος Αβέρωφ γεννήθηκε στο Μέτσοβο το 1818. Η οικογένειά του ήταν    ευκατάστατη. Ήταν ο υστερότοκος γιος του πρωτοτσέλιγγα Μιχαήλ Αυγέρου-Αποστολάκη και της δεύτερης γυναίκας του Ευδοκίας. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο σχολείο της εκκλησίας, ενώ συγχρόνως βοηθούσε τον πατέρα του και το μεγαλύτερο αδερφό του Νικόλαο στην κτηνοτροφία. Το 1837 ο ετεροθαλής αδερφός του Αναστάσιος, που ζούσε στο Κάιρο, έγραψε στον πατέρα τους να του στείλει το μικρότερο αδερφό του. Οι σκηνές του αποχωρισμού ήταν οδυνηρές και η μητέρα του 17χρονου Γεωργίου με δάκρυα στα μάτια του ευχήθηκε «…χώμα να πιάνεις και μάλαμα να γίνεται ».

Αναχωρεί από το Μέτσοβο και με ενδιάμεσους σταθμούς τη Λαμία, τη Χαλκίδα και τη Σμύρνη, όπου ζούσαν συγγενείς του, φτάνει στο Κάιρο τον Ιούνιο του 1840, όπου τον περίμενε ο αδερφός του Αναστάσιος, ο οποίος είχε εμπορικό κατάστημα, όπου και δούλεψε τον πρώτο καιρό ο νεαρός μετανάστης. Γρήγορα εγκαταλείπει το Κάιρο και εγκαθίσταται στην Αλεξάνδρεια. Με έδρα την πόλη αυτή ο Αβέρωφ δημιουργεί μια πραγματική οικονομική αυτοκρατορία.

Όταν έπεσε στην Αίγυπτο επιδημία χολέρας, ο παράτολμος Ηπειρώτης δεν έφυγε από την Αλεξάνδρεια – ενώ πολλοί εγκατέλειψαν ακόμη και τις δουλειές τους – αλλά συνέχισε τις δραστηριότητές του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να διευρύνει ακόμη περισσότερο τον κύκλο των εργασιών του. Όταν το 1866 έφτασαν στην Ελληνική Κοινότητα της Αλεξάνδρειας οι πρώτες ειδήσεις για την κρητική εξέγερση εναντίον των Τούρκων, έγινε έρανος για την ενίσχυση του αγώνα. Ο Γεώργιος Αβέρωφ συγκινημένος από τα γεγονότα, πρόσφερε 20.000 χρυσές λίρες !

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1880, ο αιγύπτιος αξιωματικός Αραμπί – Πασάς οργάνωσε επαναστατικό κίνημα, στο οποίο οι Άγγλοι απάντησαν με το βομβαρδισμό της Αλεξάνδρειας. Ο λαός οργισμένος ξεσηκώθηκε και έγιναν μεγάλες ταραχές εναντίον των ξένων, με καταστροφές και λεηλασίες των καταστημάτων που ανήκαν σε αυτούς. Πολλοί Ευρωπαίοι ξεπούλησαν τις περιουσίες τους και έφυγαν. Η ελληνική κυβέρνηση σύστησε στον Αβέρωφ να εγκαταλείψει την Αίγυπτο και να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Έστειλε μάλιστα πολεμικό πλοίο για να παραλάβει τα επίλεκτα μέλη της ελληνικής παροικίας που αποφάσισαν να φύγουν. Ο Αβέρωφ αρνήθηκε να επιβιβαστεί στο πλοίο, δέχτηκε όμως να πάει για ένα χρόνο στη Βιέννη, στο στενό φίλο του βαρώνο Νικόλαο Δούμπα, από τη Βλάστη της Μακεδονίας όπου μυήθηκε στα μυστικά των Καλών Τεχνών.

Το 1885 γίνεται πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξάνδρειας. Αφού πρώτα εξόφλησε με έρανο και με δικά του χρήματα τα τεράστια χρέη της, στη συνέχεια ασχολήθηκε με την εκπαίδευση και τη νοσοκομειακή περίθαλψη των άπορων Ελλήνων της Αλεξάνδρειας. Έχτισε σχολεία για τα παιδιά των ελλήνων μεταναστών και, ενώ μέχρι τότε υπήρχαν μόνο δημοτικά σχολεία, ίδρυσε γυμνάσιο, το οποίο ονομάστηκε “Αβερώφειο” και Παρθεναγωγείο, χορηγώντας συγχρόνως μεγάλα χρηματικά ποσά για την οικονομική τους στήριξη. Ανακαίνισε το παλιό νοσοκομείο, που δεν ανταποκρινόταν πια στις ανάγκες της ελληνικής παροικίας, και το ονόμασε ‘‘Άγιος Σωφρόνιος’’, προς τιμή του Πατριάρχη. Κατέθεσε ακόμη στην Εθνική Τράπεζα μεγάλα χρηματικά ποσά με σκοπό: Τη ναυπήγηση ισχυρού θωρηκτού, το οποίο θα χρησιμοποιούνταν και ως Ναυτική Σχολή Δοκίμων. Τη ναυπήγηση νέου πλοίου όταν το πρώτο θα ήταν πια εκτός χρήσης.

Την ίδρυση στη Λάρισα Γεωργικής Σχολής. Την ολοκλήρωση της αναμαρμάρωσης του Παναθηναϊκού Σταδίου. Τη διενέργεια ετήσιου δραματικού και μουσικού διαγωνισμού στο Ωδείο Αθηνών με την επωνυμία ‘‘Αβερώφειος’’. Τη χορήγηση βραβείων και υποτροφιών σε καλλιτέχνες. Την απονομή βραβείων στους αριστούχους φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών και υποτροφιών για σπουδές στο εξωτερικό στους άριστους φοιτητές. Την αγορά έργων τέχνης μεγάλης αξίας για τη δημιουργία Πινακοθήκης στο Πολυτεχνείο – στο οποίο κληροδότησε και τους ογδόντα πίνακες ζωγραφικής που είχε στο σπίτι του – η οποία θα ονομαζόταν ‘‘Πινακοθήκη Αβέρωφ’’, κάτι όμως που μέχρι σήμερα δεν έγινε.

Τέσσερις μήνες πριν πεθάνει συνέταξε τη διαθήκη του, σύμφωνα με την οποία κατατέθηκε ένα τεράστιο χρηματικό ποσό στην Εθνική Τράπεζα υπέρ του Μετσόβου, προκειμένου οι συμπατριώτες του: Να διατηρούν φαρμακείο και να χορηγούν δωρεάν φάρμακα στους κατοίκους. Να προικοδοτούν άπορα κορίτσια.

Να κτιστεί το Αβερώφειο Σχολείο Μετσόβου. Να διανέμουν χρήματα στους φτωχούς κάθε χρόνο, τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Να συντηρούν τα σχολεία του Μετσόβου και των περιχώρων, τους δρόμους και τους ναούς. Να ιδρύσουν Κοινοτική Βιβλιοθήκη και να αγοράζουν βιβλία. Να κατασκευάσουν υδραγωγείο, γεφύρια, βρύσες και δρόμους. Να ανακαινίσουν την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και άλλους δώδεκα ναούς του Μετσόβου.

Ο Γεώργιος Αβέρωφ πέθανε στις 15 Ιουλίου 1899, σε ηλικία 81 ετών, μετά από μια γρίπη που εξασθένησε την υγεία του. Η σορός του μεταφέρθηκε στο Αβερώφειο Γυμνάσιο και εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Επάνω στο φέρετρο ήταν το ασημένιο στεφάνι που του είχε προσφέρει η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων. Οι ευεργεσίες του Γεωργίου Αβέρωφ προς την Ελλάδα δεν έχουν ούτε αρχή ούτε τέλος: Αναμαρμάρωσε το Καλλιμάρμαρο ΠαναθηναΪκό Στάδιο, για να γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες των Αθηνών το 1896. Στόλισε τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών με τους ανδριάντες του Ρήγα Φερραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου.

Πρόσφερε μεγάλες δωρεές στην ‘‘εν Χριστώ Αδελφότητα’’ που ίδρυσε η βασίλισσα Όλγα για τους φυλακισμένους, ενώ παράλληλα ίδρυσε το ‘‘Εφηβείον Αβέρωφ’’, όπου θα κλείνονταν οι νέοι που έκαναν αξιόποινες πράξεις και όπου θα καταβάλλονταν προσπάθειες για την αναμόρφωσή τους. Βοήθησε με μεγάλο χρηματικό ποσό στην ολοκλήρωση του κτιρίου του Πολυτεχνείου, που είχε αρχίσει με έξοδα των συμπατριωτών του από το Μέτσοβο, Τοσίτσα και Στουρνάρη και το οποίο χρηματοδότησε με ένα ακόμη ποσό για την καθιέρωση βραβείων και υποτροφιών στους σπουδαστές. Έχτισε τη Σχολή Ευελπίδων. Διέθεσε μεγάλο χρηματικό ποσό για την αγορά επιστημονικών οργάνων για το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Χρηματοδότησε την ανέγερση γυναικείων φυλακών. Παραχώρησε δάνειο στην κυβέρνηση Τρικούπη, το οποίο αργότερα χάρισε. Έδωσε σημαντικό χρηματικό ποσόν για να εκδοθεί η ‘‘Γενική Ιστορία’’ του Βερναδάκη κ.ά.

Η ΙΔΙΟΧΕΙΡΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΒΕΡΩΦ

Τέσσερις μήνες πριν το θάνατό του ο ευεργέτης συντάσσει την ιδιόχειρη διαθήκη του.
Έχει καταγραφεί ως “αριστούργημα νομικής διατύπωσης”:

«Εν Αλεξανδρεία, και εν τη οικία μου κειμένην εν τω ακινήτω αδελφών Βολανάκη, σήμερον την 18/30 Μαρτίου του χιλιοστού οκτακοσιοστού ενενηκοστού ογδόου έτους ο υποφαινόμενος Γεώργιος Αβέρωφ, εκ Μετσόβου της Ηπείρου, πολίτης Έλλην, κτηματίας διαμένων εν τη Αλεξανδρεία, συνέταξα την παρούσα ιδιόχειρο διαθήκη μου, παρακαλών άπαντας όπως με συγχωρέσουν είτε έπταισα εκουσίως ή ακουσίως…»

Όπως εκτιμάει ο Στρατής Τσίρκας, «…άδικα ακόμη θυμίζεις και στον εαυτό σου πως δεν είναι παρά ένα νομικό έγγραφο κάποιου βαθύπλουτου ομογενή, που άκληρος, στα ογδόντα χρόνια του, κάθεται και μοιράζει τα υπάρχοντά του, γιατί ξέρει πως από στιγμή σε στιγμή θα τον βρει πια ο θάνατος. Που στήριζε αυτήν την αισιοδοξία του ; Μήπως ήθελε με το παράδειγμά του να διδάξει την αμετακίνητη εμμονή στην εκτέλεση του χρέους ως και τις ύστατες συνέπειές του; Η λιτότητα, το ακριβοδίκαιο, η συναίσθηση της ευθύνης, οι σοφές προβλέψεις και η πατριωτική πίστη του σε αφήνουν κατάπληκτο. Όταν αναλογίζεται κανείς ότι γραφόταν μέσα σε κλίμα ξεπεσμού (είχαν αρχίσει οι διώξεις των Ελλήνων), δεν μπορείς να μην την θαυμάσεις…».

Αντιγραφή από το pdf του βιβλίου «Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες – Γεώργιος Αβέρωφ» του Αναστασίου Παπασταύρου από την ιστοσελίδα Ζωσιμαία Σχολή, Γιάννινα, Ήπειρος

Εικόνα: «Ο Γεώργιος Αβέρωφ» πίνακας του Παύλου Προσαλέντη Πινακοθήκη ‘‘Ε. Αβέρωφ’’, Μέτσοβο από: wiki

Επιμέλεια της ανάρτησης Μέλια. για το Αβέρωφ

.