Η Σαμοθράκη και ο «Μέγας Κατακλυσμός» (μέρος Α΄)

Η Σαμοθράκη και ο «Μέγας Κατακλυσμός»:

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατά την 9^η και 8^η π. Χ. χιλιετία

Φωτογραφία από:www.egolpion.com

 Δρ. Χρήστος Μητσάκης

mitsakis_christos@hotmail.com

 

 Οι αρχαίοι Σαμοθράκες και ο «μέγας κατακλυσμός»

.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (90-30 π. Χ.) στο πέμπτο βιβλίο, παράγραφος 47, του έργου του «Ιστορική Βιβλιοθήκη», μάς παρέχει μία μοναδικής αξίας πληροφορία, η οποία, επειδή αναφέρεται στην απώτερη προϊστορία, εκλαμβάνεται ενδεχομένως ως μυθοπλασία και δεν τυγχάνει, δυστυχώς, της δέουσας προσοχής. Μία όμως προσεκτική ανάγνωση της σχετικής παραγράφου δείχνει πως πρόκειται για την καταγραφή της αρχαιότερης, ίσως και παγκοσμίως, ανάμνησης ιστορικού γεγονότος.

.

Συγκεκριμένα, ο Διόδωρος μάς πληροφορεί ότι οι κάτοικοι της Σαμοθράκης διηγούνταν πως πριν από όλους τους κατακλυσμούς, τους οποίους διασώζει η ιστορική μνήμη των υπολοίπων λαών, συνέβη σε αυτούς «μέγας κατακλυσμός». Σύμφωνα με την διήγησή τους, αιτία του κατακλυσμού αυτού ήταν η άνοδος της στάθμης του Ευξείνου Πόντου, ο οποίος μέχρι τότε ήταν λίμνη, λόγω της αύξησης της εισερχομένης ποσότητας νερού από τους ποταμούς οι οποίοι εκβάλλουν σε αυτόν («το γαρ εν τω Πόντω πέλαγος λίμνης έχον τάξιν μέχρι τοσούτου πεπληρώσθαι διά των εισρεόντων ποταμών»). Η άνοδος της στάθμης του Ευξείνου Πόντου είχε ως συνέπεια την δημιουργία ενός ρεύματος νερού, το οποίο διήλθε αρχικώς από το στόμιο του Βοσπόρου («το μεν πρώτον του περί τας Κυανέας στόματος ραγέντος») και ακολούθως από τον Ελλήσποντο («το ρεύμα λάβρως εξέπεσεν εις τον Ελλήσποντον»).

.

Ακολούθησε η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και στην πλευρά του Αιγαίου και η κάλυψη με νερό μεγάλου μέρους του πεδινού τμήματος της Σαμοθράκης («ουκ ολίγην δε και της επιπέδου γης εν τη Σαμοθράκη θάλατταν εποίησε»), αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Κάποιοι οικισμοί βρέθηκαν για πάντα κάτω από το νερό («πόλεων κατακεκλυσμένων»), ώστε χρόνια αργότερα να βρίσκουν οι ψαράδες στα δίχτυά τους λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη κτιρίων. Οι κάτοικοι της Σαμοθράκης, βλέποντας την στάθμη της θάλασσας να ανέρχεται ολοένα και περισσότερο («θαλάττης αναβαινούσης αεί μάλλον»), κατέφυγαν στα υψηλότερα μέρη του νησιού («υψηλοτέρους της νήσου τόπους»), προσευχόμενοι στους τοπικούς θεούς («εύξασθαι τοις θεοίς τους εγχωρίους»). Σε ανάμνηση της σωτηρίας τους οριοθέτησαν με πέτρες όλη την περίμετρο του νησιού («διασωθέντας κύκλω περί όλην την νήσον όρους θέσθαι της σωτηρίας») και ίδρυσαν βωμούς, στους οποίους συνέχισαν να κάνουν θυσίες μέχρι τουλάχιστον και τα χρόνια του Διοδώρου («και βωμούς ιδρύσασθαι, εφ’ ών μέχρι του νυν θύειν»).

.

Με βάση τις πληροφορίες αυτές τις οποίες διασώζει ο Διόδωρος, εξάγεται το συμπέρασμα πως ο περιγραφόμενος αυτός κατακλυσμός διαφέρει από τους άλλους ιστορούμενους κατακλυσμούς (π.χ. Δευκαλίωνος, Νώε), αφού δεν ήταν το αποτέλεσμα μίας περιόδου εντόνων βροχοπτώσεων, ούτε και τα νερά του αποτραβήχτηκαν αργότερα, οπότε και θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία εκτεταμένη πλημμύρα και μόνον. Αντιθέτως, ο συγκεκριμένος αυτός κατακλυσμός κάλυψε μονίμως τεράστιες εκτάσεις ξηράς, λόγω της σταδιακής και μεγάλης ανόδου της θάλασσας.

.

 Η παγκόσμια άνοδος της θάλασσας – Ο Εύξεινος Πόντος λίμνη

Υπάρχουν κάποια κρίσιμα σημεία της διηγήσεως των αρχαίων Σαμοθρακών, τα οποία ελέγχοντάς τα, μπορούμε όχι μόνον να συμπεράνουμε αν υπάρχει σε αυτήν ίχνος ιστορικής αλήθειας, αλλά και να τά χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε μία γενική εκτίμηση για τό πότε περίπου μπορεί να συνέβη ο περιγραφόμενος αυτός κατακλυσμός. Το πρώτο σημείο είναι, αν όντως ανήλθε παγκοσμίως και κατά πόσο η στάθμη της θάλασσας στην πρόσφατη γεωλογική ιστορία της Γης. Το δεύτερο σημείο είναι αν υπήρξε εποχή και ποιά, κατά την οποία ο Εύξεινος Πόντος ήταν λίμνη αποκομμένη από την Προποντίδα και το Αιγαίο.

.

Σε ό,τι αφορά το πρώτο σημείο, είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο πως κατά το μέγιστο (24.500-17.000 π. Χ.) της τελευταίας παγετώδους περίοδου η στάθμη της θάλασσας παγκοσμίως ήταν κατά 120 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την σημερινή, με αποτέλεσμα η ακτογραμμή της εποχής εκείνης να διαφέρει δραματικά από την σύγχρονη. Η εξ’ αιτίας της αυξήσεως της θερμοκρασίας της γης βαθμιαία τήξη των παγετώνων, οι οποίοι κάλυπταν όχι μόνον τις πολικές περιοχές του πλανήτη, αλλά και μεγάλο μέρος περιοχών χαμηλοτέρου γεωγραφικού πλάτους, είχε ως συνέπεια την σταδιακή άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία και ήταν περισσότερο ταχεία μεταξύ του 12.500 π. Χ. και του 5.500 π. Χ. περίπου (Clark et al., 2009 – Gornitz, 2009).

.

Σε ό,τι αφορά τον Εύξεινο Πόντο, η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει την ταχεία του μεταβολή από λίμνη γλυκού νερού, γεγονός που υποδηλώνει πως ήταν αποκομμένος από την Μεσόγειο, σε υφάλμυρη λίμνη και τελικώς σε θάλασσα συνδεδεμένη με την Μεσόγειο περί το 7.400 π. Χ. (Aksu et al., 2002 – Giosanetal., 2009).

.

Επομένως, τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας συμφωνούν και με τα δύο αυτά σημεία της διασωζόμενης από τον Διόδωρο διηγήσεως των αρχαίων Σαμοθρακών. Ότι, δηλαδή, σημειώθηκε συνεχής και μεγάλη άνοδος της στάθμης της θάλασσας και ότι υπήρξε εποχή κατά την οποία ο Εύξεινος Πόντος ήταν λίμνη.

Φωτογραφία από:www.egolpion.com

Η υπερχείλιση του Ευξείνου Πόντου

Σε ό,τι αφορά ένα άλλο κρίσιμο σημείο της διηγήσεως των αρχαίων Σαμοθρακών, ότι, δηλαδή, ο Εύξεινος Πόντος υπερχείλισε δια μέσου του Βοσπόρου αρχικώς, και του Ελλησπόντου ακολούθως, και αυτό υποστηρίζεται από τα επιστημονικά ευρήματα.

.

Συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπ’ όψην ωκεανολογικά, υδρογραφικά και σεισμογραφικά ευρήματα, καθώς και τις μεταβολές στην θαλάσσια πανίδα κατά τα τελευταία χιλιάδες χρόνια, ο Aksu και οι συνεργάτες του (2002) διατύπωσαν την «Υπόθεση της Εκροής» (Outflow Hypothesis). Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, περί το 8.200 π. Χ. η στάθμη του Ευξείνου Πόντου, που μέχρι τότε ήταν μία λίμνη γλυκού νερού, και δεχόταν μέσω των ποταμών που χύνονταν σε αυτόν αυξημένους όγκους νερού προερχομένους από τους παγετώνες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίοι συνεχώς τήκονταν, υπερέβη τον Βόσπορο, που ήταν τότε ακόμη ισθμός, δημιουργώντας ένα ρεύμα νερού που άρχισε να χύνεται στην Προποντίδα (Aksu et al., 2002).

.

Την εποχή εκείνη η στάθμη της Προποντίδας, η οποία ήταν συνδεδεμένη με το Αιγαίο και την Μεσόγειο ήδη από το 10.000 π. Χ., ήταν 20 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την στάθμη του Ευξείνου Πόντου και περίπου 60 μέτρα χαμηλότερη από την σημερινή στάθμη της θάλασσας. Γύρω στο 7.400 π. Χ. το Αιγαίο, η Προποντίδα και ο Εύξεινος Πόντος είχαν πλέον την ίδια στάθμη (σχεδόν 40 μέτρα χαμηλότερη από την σημερινή), η οποία και συνέχισε να ανέρχεται, ακολουθώντας την παγκόσμια τάση ανόδου των θαλασσών. Συνολικά, σε διάστημα οκτώ περίπου αιώνων και συγκεκριμένα από το 8.200 π. Χ. εώς και το 7.400 π. Χ., η στάθμη της θάλασσας ανήλθε κατά 20 σχεδόν μέτρα, με έναν μέσο ρυθμό ανόδου περί τα 2,5 μέτρα/αιώνα (Aksu et al., 2002 – McHugh et al., 2008).

.

Προφανώς, οι Σαμοθράκες της εποχής εκείνης ερμήνευσαν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία συνέβαινε ταυτοχρόνως σε όλη την Γη και οφειλόταν στην συνεχή τήξη των παγετώνων του πλανήτη, ως το αποτέλεσμα της υπερχείλισης του Ευξείνου Πόντου, αφού αυτό ήταν το εμφανές φυσικό φαινόμενο, το οποίο τούς παρείχε εξήγηση για τις δραματικές και μόνιμες αλλαγές που συνέβαιναν στο περιβάλλον τους.

Συνεχίζεται…..

Πηγή: e-istoria