ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΑ 1914-1918 ΚΑΙ Ο ΞΕΡΡΙΖΩΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΣΤΑ 1922-1923.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΙΖΛΑΡΗ

Επιτ. Λυκειάρχη, Φιλολόγου

Διωκόμενα πεινασμένα Ἑλληνόπουλα

Τὸ πρόγραμμα τοῦ Νεοτουρκικοῦ κομιτάτου καὶ ὁ «πολιτισμὸς» τῶν νεοτούρκων.

«Γιάγμα, γιάκιν, κέσιν» (ὰρπᾶξτε, κᾶψτε, σφᾶξτε).

Πολλοί είναι οι διωγμοί των Ελλήνων της Θράκης, όπως άλλωστε και όλων των Ελλήνων, σ’ όλες τις περιόδους της μακρόχρονης τουρκικής σκλαβιάς (1453-1923).

Η αγριότητα και η ωμή βία των Τούρκων κατακτητών, είτε οργανωμένων σε στρατιωτικά τάγματα, είτε και ατάκτων βαζιβουζούκων, συχνά ξεσπούσε πάνω στους άμαχους και ανυπεράσπιστους χριστιανικούς πληθυσμούς ελληνικών χωριών ή και ολόκληρων περιοχών εξαιτίας κάποιας αφορμής ή και απλής υποψίας ότι ετοιμαζόταν τάχα εξέγερση των απίστων (γκιαούρηδων).

Οι διωγμοί όμως των ετών 1914-1918 ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και τούτο, γιατί οι Τούρκοι απ’ αφορμή τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913 και στη συνέχεια του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου (1914-1918), καθοδηγούμενοι κι από τους Γερμανούς μισέλληνες αξιωματικούς Φον Γκόλτς και Φον Λίμαν κατάστρωσαν και εφάρμοσαν εξοντωτικό πρόγραμμα κατά του Ελληνισμού της Θράκης. (Χάρτης των πόλεων της Αρχ. Θράκης).

Οι διωγμοί των Χριστιανών της Θρακικής Χερσονήσου

και της περιοχής Καλλίπολης.

Από την έκρηξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου (12 Οκτωβρίου 1912) τους χριστιανούς της Θρακικής Χερσονήσου και της περιοχής Καλλίπολης τους είχε καταλάβει φόβος και τρόμος, γιατί διαδιδόταν έντονα ότι θα γίνονταν σφαγές από τον τουρκικό στρατό και τους Τούρκους πρόσφυγες(Βοσνίας -Ερζεγοβίνης) που κατέβαιναν ομάδες -ομάδες από το εσωτερικό της Θράκης. Ο τουρκικός στρατός που βρισκόταν στο Πλαγιάρι και στο Εξαμίλι έγινε πολύ απειλητικός, ύστερα από τη δυσμενή τροπή που πήρε ο πόλεμος με την ήττα των Τούρκων. Ορδές άτακτου στρατού από Λαζούς που περνούσαν και περιφέρονταν στην Καλλίπολη ενέσπειραν μεγάλο φόβο. Όταν τους ρωτούσαν σε ποιό τάγμα ανήκουν έλεγαν: Μπιζ κασάπ ταμπουρουΐζ μπιρ χαφτά ζαφινδά γκιαουρλαρί έψιν κεσετζέϊζ = (εμείς ανήκουμε στο τάγμα των σφαγέων. Μέσα σε μια βδομάδα όλους τους γκιαούρηδες θα τους σφάξουμε).

Ἑλληνίς, θῦμα νεοτούρκων

Η κατάσταση μέρα με τη μέρα χειροτέρευε. Οι χριστιανοί όλες τις νύχτες έμεναν ξάγρυπνοι από το φόβο σφαγών. Την επιδείνωση της κατάστασης την περιγράφουν οι εκθέσεις που έστελναν οι Μητροπολίτες στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σε μια απ’ αυτές (αριθ. 403/7-11-1912) ο Μητροπολίτης Καλλίπολης και Μαδύτου Κωνσταντίνος μεταξύ πολλών άλλων γράφει: «… Το φάσμα των σφαγών προκύπτει απειλητικώτερον και απελπιστικώτερον… Οι χριστιανοί εκ του φόβου και του τρόμου διέρχονται τας νύκτας άγρυπνοι, διότι από ώρας εις ώραν αναμένουν απαίσια και φρικτά. Ο στρατός ολονέν εξαγριώνεται και προβαίνει εις βιαιοπραγίας προκαλών αφορμάς… Καθ’ εκάστην προβαίνει εις ξυλοκοπήματα ανηλεή και άσπλαχνα και καταλήγει εις την αφαίρεσιν των χρημάτων τα οποία φέρουσιν επάνω των οι δερόμενοι και βασανιζόμενοι χριστιανοί», και συνεχίζει« …Κρούουσι τας θύρας των οικιών των χωρικών εν νυκτί και ημέρα και αρπάζουσι το ψωμί των χριστιανών. Αρπάζουσι διά της βίας τα πρόβατα και δεν ανέχονται ουδεμίαν παρατήρησιν… Είκοσιν εξ αυτών στρατιώται εισήλθον εις το Εξαμίλιον και εβίασαν τους χριστιανούς κατοίκους, όπως μετρήσωσιν αυτοίς 300 λίρας Τουρκίας, διότι άλλως θα πυρπολήσωσι το χωρίον. Ωσεί δε μη ήρκουν ταύτα προβαίνουσιν ατυχώς και εις φόνους, διότι εφόνευσαν τέσσερες ποιμένας των οποίων τα πτώματα δεν επιτρέπουν ίνα τα παραλάβουν οι οικείοι των προς ενταφιασμόν.,. Τον ιερέα του Εξαμιλίου παπα-Γεώργιον έσυραν από τα γένεια και έδειραν ανηλεώς, αφού προηγουμένως κατ’ απαίτησίν των τοις ετοίμασε φαγητά, έφαγον και έπιον». Και καταλήγει η έκθεση «…Η Καλλίπολις κατεπλημμύρισεν από Τούρκους και στρατοκρατείται…».

Στις 15 Δεκεμβρίου 1912 οι στρατιωτικές αρχές Μαδύτου διέταξαν την εκκένωση του χωριού Κριθιά, επειδή αυτό βρισκόταν μέσα σε στρατιωτική ζώνη. Οι ταλαίπωροι χριστιανοί της Κριθιάς μέσα σε 48 ώρες άφησαν το χωριό τους μεταφέροντας με ζώα ό,τι μπορούσαν από την οικοσκευή τους στη Μάδυτο (26 Ιανουαρίου 1913).

Το χωριό Πλαγιάρι πυρπολήθηκε από τις οβίδες των αντιμαχομένων Τούρκων και Βουλγάρων. Οι κάτοικοί του λίγες μέρες πριν το είχαν εγκαταλείψει και κατέφυγαν στην Καλλίπολη. Οι πρόσφυγες μουσουλμάνοι το λεηλάτησαν. Τα σπίτια των χριστιανών τα γκρέμισαν, τα πυρπόλησαν και τα ανέσκαψαν. Τις εκκλησιές τις λεηλάτησαν και τις κατέστρεψαν. Όλη η κινητή περιουσία των Πλαγιαρινών λεηλατήθηκε καθώς και τα ιερά σκεύη των εκκλησιών τα οποία πουλήθηκαν σε Τούρκους στην Καλλίπολη.

Την ίδια τύχη με το Πλαγιάρι είχε και το χωριό Κριθιά. Από τα 430 σπίτια ελάχιστα έμειναν κατοικήσιμα. Τα σπαρτά τους όλα καταστράφηκαν εντελώς.

Ο τουρκικός στρατός που νικήθηκε στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο(1912), μετά την ήττα του βουλγαρικού στρατού στο Βαλκανικό πόλεμο(Ιούνιος 1913), έκανε προέλαση χωρίς μάχη μέσα στη Θράκη με το σύνθημα «Γιάγμα, γιάκιν, κέσιν» (αρπάξτε, κάψτε, σφάξτε). Έτσι επιδόθηκε στην εξόντωση του ελληνικού στοιχείου. Χωριά αποτεφρώθηκαν, ιερείς και γυναικόπαιδα ατιμάσθηκαν και κατακρεουργήθηκαν και πληθυσμοί ολόκληροι σώθηκαν μόνο με τη φυγή.

Είναι επίσημα αποδειγμένο ότι οι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού με σαλπίσματα διέταζαν τους στρατιώτες να λεηλατούν, να καίνε και να σφάζουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς.

Αυτό ήταν το πρόγραμμα του Νεοτουρκικού Κομιτάτου, που άρχισε να εκτελείται ευθύς με την επιδρομή των βαζιβουζούκων (άτακτου τουρκικού στρατού) και τη συγκρότηση σωμάτων ελεύθερων σκοπευτών από Τούρκους χωρικούς, ιδιαίτερα από τους πρόσφυγες μουσουλμάνους από τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη που εγκαταστάθηκαν σε κτήματα ελληνικών χωριών.

Οι Έλληνες κάτοικοι των χωριών που βρίσκονταν έξω από τον Iσθμό της Θρακικής Χερσονήσου και υπάγονταν εκκλησιαστικά στη μητρόπολη Ηράκλειας και πολιτικά στη διοίκηση της Καλλίπολης, εξαναγκάστηκαν με διάφορες πιέσεις να εκπατρισθούν. Τουρκικές συμμορίες από τα γύρω χωριά περικύκλωναν τη νύχτα τα χριστιανικά χωριά και πυροβολούσαν αδιάκριτα. Έρριχναν προκηρύξεις στα σπίτια που έγραφαν: « Ή σηκώνεστε και φεύγετε απ’ εδώ, ή όλους σας σφάζουμε. Αν σε μια βδομάδα δεν φύγετε, θα πάθετε μεγάλο κακό».

Προκηρύξεις διάφορες απευθυνόμενες στους Τούρκους και φυλλάδια συνταγμένα στην τουρκική εξήγειραν το μίσος τους εναντίον του ελληνικού στοιχείου. Τους Έλληνες εμπόρους τους αποκαλούσαν κακούργους και προδότες, γιατί βοήθησαν την Ελλάδα στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Η επίδραση των κηρυγμάτων αυτών δεν άργησε να φανεί. Ο φανατισμός τους μεγάλωσε και η απειλή κατά των Ελλήνων ήταν έκδηλη. Οι δυστυχισμένοι χωρικοί ζητούσαν από τη διοίκηση διευκολύνσεις να εκπατρισθούν και η διοίκηση πρόθυμα έφερε ατμόπλοιο από την Πόλη στην Καλλίπολη, στο οποίο επιβιβάστηκαν κι έφυγαν. Και οι Αρχές τους παρουσίασαν δήλωση, που υπόγραφαν ότι φεύγουν «οικειοθελώς».

Σε λίγες μέρες (24 Απριλίου 1914) τα χωριά Ταϊφύριο, Πλαγιάρι, Περγάζι, Αγγελοχώρι και Νεοχώρι έμοιαζαν με κόλαση. Οι Τούρκοι μέλη του Εθνικού Σωματείου «Τουρκ Οτζαγί» (Τουρκική Εστία) ξεσήκωσαν τους ομοεθνείς τους στην περιοχή και καταδίωκαν τους Έλληνες από παντού, από τις βοσκές, από τα κτήματα, από τις εργασίες τους. Οι πιέσεις και τα έκτροπα σε βάρος των Ελλήνων πλήθαιναν. Οι κάτοικοι της Μαδύτου υπέστησαν τα πάνδεινα από τους Νεοτούρκους, που τους κατεύθυναν οι κρατικοί λειτουργοί. Οι πιέσεις και οι επιθέσεις τους στα ελληνικά χωριά εντείνονταν, λεηλασίες και φόνοι ήταν καθημερινοί.

Δεν έφταναν όμως αυτά και σε λίγο τουρκικός στρατός εθελοντικός από την περιφέρια της Προύσας εγκαταστάθηκε σ’ όλα σχεδόν τα χωριά της Θρακικής Χερσονήσου. Τότε με την έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου (20 lουλίου 1914) τα δεινά των Ελλήνων πλήθαιναν, γιατί ο πόλεμος διευκόλυνε τους Τούρκους στην εφαρμογή του προγράμματός τους για την εξόντωση των Ελλήνων.

Ένα από τα μέσα που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι ήταν και η υποχρεωτική στρατολογία των χριστιανών από το 18 έως το 45 έτος της ηλικίας, που τους κατέτασαν στα λεγόμενα εργατικά τάγματα (αμελέ ταμπουρού) και τους έστελναν σε βαριές αγγαρείες, στην κατασκευή στρατιωτικών δρόμων και στρατώνων, σε λατομεία και ανθρακωρυχεία επί 14 ώρες την ημέρα, με το μαστίγιο, με ελάχιστη τροφή, χωρίς ιατρική φροντίδα, ώστε οι πιο πολλοί πέθαναν από τις στερήσεις, τις κακουχίες και τις αρρώστιες και μόνο το 20% απ’ αυτούς επέζησε.

Ο πόλεμος υπήρξε η αφορμή για τον εκτοπισμό του ελληνικού πληθυσμού της Θρακικής Χερσονήσου, ενώ ο πραγματικός λόγος ήταν η προγραμματισμένη εξόντωσή του. Στις 23 Απριλίου 1915 έγινε ο εκτοπισμός των κατοίκων της Καλλίπολης με προορισμό την Πάνορμο της Μ. Ασίας, όπου είχαν ήδη εκτοπισθεί οι κάτοικοι της Κριθιάς και της Μαδύτου, αλλά τελικά μεταφέρθηκαν στη Ραιδεστό, επειδή ο πλοίαρχος και το πλήρωμα του πλοίου φοβήθηκαν να πλεύσουν προς την Πάνορμο από την εμφάνιση συμμαχικού (Αγγλικού) υποβρυχίου. Οι Έλληνες κάτοικοι των χωριών της Θρακ. χερσονήσου εκτοπίσθηκαν στην Πάνορμο, απ’ όπου διασκορπίστηκαν στο εσωτερικό της Ανατολής σε διάφορα τουρκικά χωριά από 5-10 οικογένειες, για να εξισλαμισθούν και ν’ απορροφηθούν με τον καιρό. Έτσι οι κάτοικοι του Νεοχωρίου, 1545 ψυχές, διασκορπίστηκαν σε 17 τουρκοχώρια, οι κάτοικοι του Αγγελοχωρίου, 1254 ψυχές επίσης σε άλλα 17, του Βαϊρίου, 1164 ψυχές, σε 36 και των άλλων χωριών σε διάφορα μέρη.

Από τους Έλληνες πρόσφυγες εκτοπισμένους στην Ανατολή, πολλοί πέθαναν από την πείνα, τις κακουχίες και τις αρρώστιες. Μια στατιστική της Μητρόπολης Καλλίπολης και Μαδύτου αναφέρει ότι: Από 27.000 εκτοπισθέντες, γύρισαν στις πατρίδες τους οι 17.000. Οι 10.000 πέθαναν από τις κακουχίες και τις στερήσεις. Ορφανά εγκαταλειμμένα 977, χήρες κι απροστάτευτοι 2.144. Από τα ελληνικά σπίτια της Χερσονήσου απόμειναν όρθια μόνο 332. Τα άλλα καταστράφηκαν εντελώς. Οι ζημιές από τις εγκαταλειμμένες περιουσίες της Καλλίπολης, των οχτώ χωριών της Μαδύτου και Κριθιάς έφτασαν τις 824.690 χρυσές λίρες Τουρκίας. Τέτοια και τόση υπήρξεν η καταστροφή του ελληνικού πληθυσμού της Θρακ. χερσονήσου από τους διωγμούς και τις λεηλασίες των Τούρκων. Κι όλα οργανώθηκαν μεθοδικά, για να πλήξουν θανάσιμα τους Έλληνες.

Τα δεινά των εκτοπισμένων χριστιανών προσφύγων από τα χωριά της Καλλίπολης στα τουρκικά χωριά της Ανατολής περιγράφει πολύ παραστατικά ο Άγιος Καλλίπολης Μητροπολίτης Κωνσταντίνος Κοΐδης σε δυο γράμματά του, που έστειλε από την Πάνορμο στα Πατριαρχεία. (Θρακικά, τ. 25ος σ. 102-107). 1) Χάρτης της Θρακικής Χερσονήσου.

Διωγμοί των χωριών περιφέρειας Ραιδεστού.

Συστηματικά και μεθοδευμένα άρχισαν και οι καταστροφές των χωριών της περιφέρειας Ραιδεστού. Μια από τις συμμορίες των ατάκτων Τούρκων στρατιωτών στις 2 Ιουλίου 1913 χτύπησε το χωριό Πάνιδο, ελληνικότατο, πλούσιο σε γεωργικά, κτηνοτροφικά και αλιευτικά προϊόντα. Με το πρόσχημα ότι αναζητούσαν όπλα και είδη στρατιωτικά και κυβερνητικά που χάθηκαν, λεηλάτησαν όλα τα σπίτια του χωριού και μετέφεραν στη Ραιδεστό μισοπεθαμένο από τους ξυλοδαρμούς τον ιερέα Παπαχρήστο Οικονόμου.

Αρπαγές και λεηλασίες έγιναν και σε πολλά άλλα χωριά και αγροκτήματα της περιφέρειας, καθώς και κακοποιήσεις και ατιμώσεις γυναικών και παιδιών. Προχώρησαν ακόμη και στη βεβήλωση και ιεροσυλία του νεκροταφείου της Ραιδεστού, όπου έσπασαν τους μαρμάρινους σταυρούς, άνοιξαν τα κενοτάφια και τα εσύλησαν.

Το ένα μετά το άλλο καταστράφηκαν τα ελληνικά χωριά: Άγιος Μηνάς, Γουβάκιοϊ, Σωσάνη, Πηλός, Νέο Τείχος (Ινετζίκ) Λάκκοι, (Καρατζά -Μουράτ) Λαδάς, Καγιατζίκι, Αχμετλή, Μουσιλίμ, Κιλισλή, Νικηφόρος, Χονσατλή, Σύνδικο (Σεντούκιοϊ).

Οι κάτοικοι της Καστάμπολης, Λεπτοχωρίου (Ιντζέκιοϊ), Αράπη (Αράπ -Χατζή) και Κρινιώ (Σιμιτλή), τρομοκρατημένοι, μετέφεραν τα γυναικόπαιδα στο Ιερό Όρος κι εκεί κρύφτηκαν μέσα στις χαράδρες, για ν’ αποφύγουν την επιδρομή των βαζιβουζούκων.

Καταστροφή Μαλγάρων και Καλυβιών

Η λύσσα των ατάκτων συμμοριών, που είχαν τώρα και τη συνδρομή του τακτικού τουρκικού στρατού, ξέσπασε ολόκληρη στην κωμόπολη των Μαλγάρων και στο χωριό Καλύβια.

Στις 4 Ιουλίου, τις πρωινές ώρες, τουρκικός στρατός προερχόμενος από την Καλλίπολη έκανε επιδρομή στα Καλύβια και τα λεηλάτησε. Μεθυσμένοι από τα όργια και τη λεηλασία, έβαλαν φωτιά σε δυο μέρη του χωριού, ενώ οι κάτοικοι τρομαγμένοι (160 οικογένειες) είχαν τραπεί σε φυγή. Οι δολοφόνοι όμως πυροβολούσαν και σκότωναν όσους γλίτωναν από τη φωτιά. Οι πληροφορίες από αυτόπτες μάρτυρες ανάφεραν ότι ο τουρκικός στρατός και ιδιαίτερα το τάγμα Αδάνων κατάστρεψε, αφού πρώτα λεηλάτησε, ατίμασε, έσφαξε και τέλος πυρπόλησε το χωριό Καλύβια και στη συνέχεια και τα Μάλγαρα.

Μαύρη βίβλος Οικουμενικού Πατριαρχείου (1919)

Η Μαύρη βίβλος του Οικουμ. Πατριαρχείου (1919) που αναφέρεται στους διωγμούς και τα μαρτύρια του ελληνικού πληθυσμού της Θράκης, περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία για την επαρχία Ηράκλειας -Ραιδεστού: «Η επαρχία Ηράκλειας αριθμούσα 82 κοινότητας και 74.038 κατοίκους πληθυσμόν κατεστράφη κατά το ήμισυ συνεπεία του απαισίου εξοντωτικού προγράμματος των Νεοτούρκων.

Παραβιάσεις του προνομιακού χάρτου, καταναγκασμοί εις αγρίαν φορολογίαν, αρπαγαί, λεηλασίαι, βεβηλώσεις των Ιερών, ταύτα και τοιαύτα ήσαν τα μόνα πρόχειρα μέσα, τα οποία το Κομιτάτον εφήρμοσε και εν τη επαρχία ταύτη υπό το άμεσον πρόσταγμα ανωτέρων και κατωτέρων κυβερνητικών υπαλλήλων, πολλών Τούρκων προκρίτων και ιδία του πρ. βουλευτού Ραιδεστού Αδήλ Βέη και του μισέλληνος υιού του Φουάτ Βέη, μέλους του Διοικ. Συμβουλίου Ραιδεστού. Το πρόγραμμα τούτο εφαρμοσθέν εν όλη τη τραχύτητι, ηλάττωσε και κατέστρεψε τον ελληνικόν πληθυσμόν της επαρχίας και εμάρανε την άλλοτε οικονομικήν και εκπαιδευτικήν ανθηρότητα αυτης».

Αος διωγμός κατά τα έτη 1914-1918

Από το τμήμα Ηρακλείας, η πόλη αυτή αφού είχεν υποστεί τριήμερη λεηλασία από τον υποδιοικητή Τυρολόης και 40 χωροφύλακες, εκκενώθηκε στα μέσα Σεπτεμβρίου 1914. Την ίδια τύχη είχαν και τα χωριά Γενή Τσιφλίκ και Σουλτάν Τσιφλίκ.

Από το τμήμα Ραιδεστού απελάθηκαν και εξαναγκάστηκαν να εκπατρισθούν ο μισός πληθυσμός της Ραιδεστού, εξαιτίας του φοβερού και σύστηματικού εμπορικού αποκλεισμού, που εφαρμόσθηκε άλλωστε σ’ όλη τη Θράκη. Εξαναγκάστηκαν να εκπατρισθούν επίσης οι κάτοικοι των χωριών: Το Πάνιδο (Αύγ. 1914), που είχε υποστεί επίθεση των Τούρκων και τον Ιούνιο 1913, το Κούμπαο, που πυρπολήθηκε από Τούρκους μετανάστες, το Ναΐπκιοϊ (Ιούνιος 1914), ύστερα από εξαναγκασμό των κατοίκων σε κατασκευές δρόμων και απειλές κατά της ζωής και της τιμής τους, το Σχολάρι, ύστερα από διαρπαγές των ζώων τους (είχε πάνω από 35.000 πρόβατα), το Σιμιτλή (8 Αυγ. 1914) ύστερα από απειλές, εκφοβισμούς και επανειλημμένους πυροβολισμούς, το Τσανακτσί (Ιούν. 1914) ύστερα από συνεχείς πιέσεις και απειλές, το Σελτζίκιοϊ (Απρίλ. 1914) αφού προηγουμένως τον Ιούλιο 1913 έγινε παρανάλωμα πυρκαϊάς και οι 290 οικογένειές του είχαν εκτεθεί σε κίνδυνο σφαγής τους, το Ιντζέκιοϊ (Μάϊος 1914), που οι 1980 ψυχές του αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην Ελλάδα.

Από το τμήμα Μαλγάρων, όπου η πόλη και η περιοχή είχαν λεηλατηθεί και καταστραφεί κατά την ανακατάληψη της Θράκης από τους Τούρκους (Ιούν. 1913) και είχαν υποστεί τα πάνδεινα τα χωριά Καλύβια και Χάσκιοϊ, που λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν κι επακολούθησαν σφαγές και βιασμοί και ατιμώσεις¹.

Από το τμήμα Χαριούπολης, όπου η πόλη και τα χωριά Καστρίτσα, Κασήμπασα, Φαρασλή, Ακιντζιλή και Γέπετσι, μαρτύρησαν κυριολεκτικά από επίθεση του τάγματος Αδάνων, λεηλατήθηκαν εντελώς από το στρατό και τους βασιβουζούκους και οι κάτοικοί τους αναγκάστηκαν να εκπατρισθούν.

Στο τμήμα Μακράς Γέφυρας (Ουζούν Κιοπορού) η πόλη και η περιοχή, ιδιαίτερα το χωριό Σουμπάσκιοϊ, δοκίμασαν φοβερές λεηλασίες σε κινητά και ακίνητα, οι κάτοικοί τους αναγκάστηκαν να εκπατρισθούν. Τέλος στο τμήμα Κεσσάνης το χωριό Μπαϊραμίτσι λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε και οι κάτοικοί του εκδιώχτηκαν και εκπατρίσθηκαν².

Έτσι ο εκπατρισμός ή πιο σωστά ο διωγμός και η φυγή των Ελλήνων της Θράκης μέρα με τη μέρα μεγάλωνε. Οι Τούρκοι χωροφύλακες, που γύριζαν καβαλάρηδες στα ελληνικά χωριά, τρομοκρατούσαν τους κατοίκους. Ο τόπος αυτός είναι τουρκικός, φύγετε γιατί θα σας σκοτώσουν»τους έλεγαν. Κι έτσι οι επαρχίες Ηράκλειας, Ραιδεστού, Τυρολόης, Μαλγάρων, Χαριούπολης κλπ. άδειασαν.

 

Διωγμοί περιοχής Βιζύης, Σαμμακόβου κλπ.

Η εκκένωση των χωριών της επαρχίας Βιζύης διατάχθηκε εξαιτίας ενός τυχαίου περιστατικού, του φόνου του δωδεκάχρονου γιου του Νομάρχη Αδριανούπολης Χατζή -Αδήλ Βέη, που έγινε κοντά στο χωριό Σαμμάκοβο από Βούλγαρους ληστές και αποδόθηκε στους Έλληνες. Από τον Δεκέμβριο του 1913 άρχισε η απέλαση των Ελλήνων της περιοχής Βιζύης και κορυφώθηκε τον Μάιο του 1914. Ως τότε τα χωριά Σαμμάκοβο, Τρουλιά, Άγιος Στέφανος και μερικά άλλα δεν πειράχτηκαν, ενώ τα χωριά Ασβηγά, Μαγκριώτισσα, Τσαγκλή, Άγιος Γεώργιος και Σαράϊ, το Τσιφλίκι, Γιοβαλί του Λουλέμπουργάζ και μερικά άλλα μετανάστευσαν μέσα στην καρδιά του χειμώνα.

Οι τουρκικές διοικήσεις διάταζαν να καταπατούνται τα ελληνικά χωριά και τα ελληνικά σπίτια να δίνονται στους νεοφερμένους πατριώτες τους. Ανάγκαζαν τους Έλληνες που εκπατρίζονταν να πουλούν τις περιουσίες τους σε εξευτελιστικές τιμές και τα μαρτύριά τους στο δρόμο ήταν απερίγραπτα.

Οι Έλληνες κάτοικοι του Ευκαρύου επειδή δε βρήκαν πλοίο στο παραθαλάσσιο λιμάνι, εξαναγκάστηκαν να περπατήσουν τριάντα ολόκληρες ώρες για να φτάσουν στη Ραιδεστό. Πριν να φύγουν τους ανάγκαζαν να υπογράψουν επίσημη βεβαίωση ότι έφευγαν από τα χωριά τους χωρίς καμιά βία και εξαναγκασμό, παρά μόνο με τη δική τους θέληση. Ο χειρότερος ωστόσο διωγμός που γράφτηκε στην ιστορία του ελληνισμού της Θράκης ήταν ο διωγμός των χωριών της περιοχής του Σαμμάκοβου.

Με την έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου (Ιούλιος 1914) είχε κηρυχθεί ο στρατιωτικός νόμος. Στις 21 Αυγούστου έγινε ο φόνος του γιου του Νομάρχη Αδριανούπολης έξω από το Σαμμάκοβο από Βούλγαρους ληστές και αποδόθηκε στους Έλλήνες. Το γεγονός αυτό έκαμε το διοικητή της υποδιοίκησης Σιδεροχωρίου να φρενιάσει. Τέσσερες μέρες μετά το φόνο, αφού έψαξε παντού και βασάνισε πολύν κόσμο χωρίς να ανακαλύψει τίποτα το βάσιμο, ήρθε το διάταγμα για τον εκπατρισμό όλων των κατοίκων της περιοχής.

Το διάταγμα ανακοινώθηκε στους Σαμμακοβίτες στις 31 Αυγούστου. Από την επομένη άρχισε η εκτόπισή τους και η μεταφορά στα βάθη της Μ. Ασίας. Έτσι θα πέθαιναν όλοι από την πείνα και τις κακουχίες και οι Τούρκοι θα γλίτωναν από την κακή και μισητή τους σπορά. Με το διάταγμα μαζί ήρθαν και εκατό περίπου Νεότουρκοι, αιμοβόροι εγκληματίες και καθάρματα μαζεμένοι από τα τέσσερα σημεία της Τουρκίας, για να χρησιμοποιηθούν στη σφαγή και μάλιστα την ομαδική, αφού αυτή ήταν η ειδικότητά τους. Επικεφαλής τους ήταν ο αιμοχαρής κακούργος Ζία Βέης. Ήταν τόσο βάρβαρος και βίαιος, ώστε δεν τον ανέχτηκαν ούτε οι ίδιοι οι στρατιώτες του, που αργότερα τον δολοφόνησαν.

Οι κάτοικοι του Σαμμακόβου και των γύρω χωριών της Τρουλιάς και του Άγιου Στέφανου έζησαν τραγικές στιγμές. Διατάχτηκαν να μαζέψουν όλα τους τα πράγματα και να τα μεταφέρουν στην εκκλησία. Έκλεισαν τα μαγαζιά τους και παρέδωκαν τα κλειδιά στη διοίκηση. Ύστερα τους απαγορεύτηκε να γυρίσουν στα σπίτια τους. Ξενύχτησαν όλοι τους στο ύπαιθρο και την άλλη μέρα οι Τούρκοι τους έφεραν αμάξια για τη μετακίνησή τους. Τους δόθηκε ένα αμάξι για κάθε τέσσερες οικογένειες με 4 λίρες αγώγι η κάθε μια και, αφού τους επέτρεψαν να πάρουν μόνο από ένα κλινοσκέπασμα και τροφή για τέσσερες μέρες, ξεκίνησαν με συνοδεία χωροφυλάκων προς το άγνωστο.

Πρώτοι έφυγαν οι κάτοικοι της Τρουλιάς και του Άγιου Στέφανου, που πήραν το δρόμο της εξορίας, το δρόμο του θανάτου.

Τέσσερες μέρες περπατούσαν μέσα στη βροχή και στη λάσπη, αναγκασμένοι να σπρώχνουν τ’ αμάξια, βοηθώντας έτσι τα βόδια, για να μην κολλήσουν στο βούρκο που είχε σχηματιστεί.

Στις 4 Σεπτεμβρίου έφυγαν και οι Σαμμακοβίτες, αφού στο μεταξύ οι Τούρκοι κράτησαν στη φυλακή ως ένοχους του φόνου περίπου 150. Πρώτος σταθμός το σκεπαστό. Εκεί απόμειναν τα πρώτα θύματα της εξορίας.Μερικοί άρρωστοι βαριά πέθαναν, ενώ οι άλλοι συνέχισαν το δρόμο προς το άγνωστο. Από τους κρατούμενους, αφού τους βασάνισαν φριχτά, άφησαν μερικούς στο δρόμο. Τους άλλους τους πέρασαν από δίκη, που έκρινεν ένοχους δέκα οχτώ, τους οποίους κατακρεούργησαν, αφού πρώτα τους βασάνισαν με όση θηριωδία μπορούσαν. Κι ενώ οι καταδιωγμένοι από τα χωριά τους συνέχιζαν να τριγυρνούν στους δρόμους πεινασμένοι κι απελπισμένοι, οι διώκτες τους διαμοίρασαν μεταξύ τους όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία τους που είχαν αρπάξει και λεηλατήσει.

Ο δάσκαλος Λεωνίδας Πεγιάδης από τη Γέννα σε έγγραφό του που έστειλε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως έκκληση για τη σωτηρία των εκπατρισμένων, ανάμεσα σ’ άλλα πολλά έγραφε: «Το Κομιτάτο της εξόντωσης του ελληνισμού μέσα σε οχτώ μέρες έδιωξε τους κατοίκους του Σαμμακόβου, της Τρουλιάς, του Σκεπαστού, του Σκοπού και του Αγίου Στέφανου, πληθυσμό 16.000 άτομα».

Τους μετέφεραν όλους στην Ηράκλεια, που οι κάτοικοί της είχαν εκδιωχθεί νωρίτερα, και τους εστοίβαξαν κυριολεκτικά μέσα σε 200 ετοιμόρροπα σπίτια, μέσα σε καφενεία, σε σχολεία κι εκκλησιές ακόμα και σε αχυρώνες και σταύλους, σαν ζώα, χωρίς σκεπάσματα, χωρίς τροφή.

Η Ηράκλεια έγινε το λοιμοκαθαρτήριο των προσφύγων, που η διασπορά τους στην Ανατολή και στα χωριά συνεχιζόταν. Τον Νοέμβριο του 1915 ήρθε διαταγή να μεταφερθούν στην Τυρολόη και να διασπαρούν στα γύρω τσιφλίκια και χωριά. Τους πιο πολλούς ωστόσο τους είχαν μεταφέρει στην Πάνορμο και στη Νικομήδεια κι από κει τους διασκόρπισαν στα τουρκοχώρια του εσωτερικού, από 5-6 οικογένειες, όπου οι πιο πολλοί πέθαναν από την πείνα, τις στερήσεις και τις αρρώστιες.

Τρία χρόνια και πέντε μήνες βάσταξε η περιπλάνηση και η εξορία των Σαμμακοβιτών και λοιπών κατοίκων της περιοχής τους μακριά από την πατρίδα.

Ως το τέλος του πολέμου 1914-1918 ο αριθμός των εξορισθέντων από τη Θράκη έφτασε τις 150.000 ψυχές.

Διωγμοί των Ελλήνων από τη Βόρεια Θράκη (Ανατ. Ρωμυλία).

Στη Βόρεια Θράκη που έμεινε γνωστή στη διπλωματική ορολογία ως Ανατολική Ρωμυλία, (Ρουμ-ιλί = χώρα των Ελλήνων), οι πιέσεις και διώξεις των Ελλήνων αρχίζουν αμέσως από την προσάρτησή της με πραξικόπημα το 1885, εντάθηκαν όμως μετά τον άτυχο για την Ελλάδα Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Τα επεισόδια πλήθυναν και κορυφώθηκαν στους γνωστούς ανθελληνικούς διωγμούς του 1906, με την τραγική καταστροφή της Αγχιάλου, (28 Ιουλίου, όπου κατοικούσαν 1.000 Ελληνικές και ελληνόφωνες οικογένειες. Τότε σημειώθηκε το πρώτο ρεύμα μετανάστευσης των Ελλήνων από την Ανατ. Ρωμυλία στην ελεύθερη Ελλάδα, και πολλοί εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλία, όπου ίδρυσαν την Ευξεινούπολη και τη Νέα Αγχίαλο Θεσσαλίας.

Το Δεύτερο ρεύμα διωγμών και μετανάστευσης, που ήταν και το μεγαλύτερο, σημειώθηκε μετά την έκρηξη του Βαλκανικού πολέμου (1913) όταν οι Βούλγαροι προχώρησαν στην κατάληψη όλων των δημόσιων οικημάτων, δημόσιων σχολείων και εκκλησιών καθώς και στην κατάσχεση των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων των Ελλήνων.

Το τρίτο ρεύμα μετανάστευσης των υπόλοιπων Ελλήνων της Ανατ. Ρωμυλίας σημειώθηκε μετά τη σύμβαση της Ελλάδας και Βουλγαρίας, που υπογράφηκε στο Νεϊγύ της Γαλλίας (27 Νοεμβρίου 1919, Συνθήκη του Νεϊγύ «περί μεταναστεύσεως των μειονοτήτων»).

Έτσι κατέφυγαν στην Ελλάδα εγκαταλείποντας την πατρική τους γη οι Αγχιαλίτες, οι Βαρναίοι, οι Καβακλιώτες, οι Σωζοπολίτες και οι άλλοι Έλληνες της Ανατολικής Ρωμυλίας, που εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Μακεδονία, ιδρύοντας νέους οικισμούς, που χάρη στην εργατικότητα και τη φιλοπρόοδο διάθεσή τους σήμερα ευημερούν. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ποια πιεστικά μέτρα έλαβαν οι Βούλγαροι εναντίον των Ελλήνων, ώστε να τους εξαναγκάσουν να φύγουν από τις πατρογονικές τους εστίες και να αναζητήσουν σωτηρία στη μητέρα Ελλάδα.

1) Το έτος 1891 εξέδωκαν νόμο «περί δημοσίας εκπαιδεύσεως», ο οποίος στο άρθρο 10 όριζε ότι όλοι οι Βούλγαροι υπήκοοι ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν τα παιδιά τους από το 6ο έτος μέχρι του 12ου στα δημόσια βουλγαρικά σχολεία (τα ελληνικά σχολεία έκλεισαν, τα κτήριά τους και οι πόροι τους περιήλθαν στους Βουλγάρους). Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι η εφαρμογή του νόμου αυτού ήταν τελείως αντίθετη προς τις αποφάσεις της συνθήκης του Βερολίνου (άρθρο 5) και προς τα διατάγματα της εγχώριας νομοθεσίας Αν. Ρωμ.).

2) Ψηφίστηκε η μη αναγνώριση των ελληνικών ορθόδοξων κοινοτήτων ως νομικών προσώπων. Έτσι διάρπαζαν την κινητή και ακίνητη περιουσία τους και τις αγωγές που υποβάλλονταν στα βουλγαρικά δικαστήρια φυσικά τις απέρριπταν.

3) Ο βουλγαρικός τύπος με προεξάρχουσα τη «Βετσέρνα πόστα» (Εσπερινός ταχυδρόμος) του Σιαγκώφ εξύβριζε τους Έλληνες και δημοσίευε διάφορα ανθελληνικά άρθρα. Έντονη ανθελληνική προπαγάνδα διενεργούσαν στα βουλγαρικά σχολεία, ιδιαίτερα στο μάθημα της ιστορίας.

4) Η βουλγαρική κυβέρνηση έπαυσε όλους τους Έλληνες δημόσιους υπαλλήλους καθώς και τους δημοτικούς και τους αντικατέστησε με Βουλγάρους, εκπρόσωπους της διοίκησής τους.

5) Επέβαλε βαριές φορολογίες στους Έλληνες και οι Βούλγαροι τους φέρονταν περιφρονητικά.

6) Διευκόλυνε τη μετανάστευση Βουλγάρων από τα χωριά του εσωτερικού και την εγκατάστασή τους στις ελληνικές πόλεις.

7) Βούλγαροι τέλος επιδίωκαν και πετύχαιναν να συνάπτουν συνοικέσια με ελληνίδες για να αλλοιώσουν έτσι εθνολογικά τη σύνθεση του πληθυσμού.

Απελευθέρωση της Ανατ. Θράκης (1918-1920)

Με τη συνθήκη των Σεβρών, που υπογράφηκε στις 10 Αυγούστου 1920 η ανατολική Θράκη παραχωρήθηκε στην Ελλάδα, ενώ η Κωνσταντινούπολη και τα στενά του Ελλήσποντου κηρύχτηκαν ουδέτερη ζώνη ελεγχόμενη από συμμαχική Επιτροπή.

Το ελληνικό κράτος με πρώτο ύπατο Αρμοστή του στη Θράκη τον Αντ. Σαχτούρη, υποσχέθηκε προς όλους ανεξαιρέτως και αδιακρίτως φυλής και θρησκεύματος «πολιτεία φιλελεύθερη, διοίκηση πατρική και φιλόστοργη, προστασία ζωής, τιμής και περιουσίας, ισοπολιτεία και δικαιοσύνη, συμμετοχή στη διοίκηση της χώρας, σεβασμό των ηθών και εθίμων των μουσουλμάνων και ελευθερία θρησκευτική και εκπαιδευτική».

Κάλεσε τους χριστιανούς και μουσουλμάνους, «να τείνουν αδελφικά το χέρι μεταξύ τους και με νομοταγή και ειλικρινή τους συνεργασία, να συντελέσουν στην πρόοδο της κοινής τους πατρίδας».

Και η Ελλάδα τήρησε το συμβόλαιο αυτό και η διοίκησή της από το 1920 έως τον Αύγουστο 1922 ήταν υποδειγματική. Σ’ όλη τη Θράκη οργανώθηκε η ελληνική διοίκηση με βάση τις αρχές της δικαιοσύνης, της ισοπολιτείας και της συναδέλφωσης των διαφόρων εθνικών στοιχείων. Στα έτη 1918-1920 συντελέστηκε η παλινόστηση των προσφύγων στις γενέτειρές τους πατρίδες. Στο διάστημα αυτό 69.721 εκτοπισμένοι στην Ανατολή και 82.874 πρόσφυγες από την Ελλάδα γύρισαν στις πατρίδες τους. Οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, -Βιλαέτια Αδριανούπολης και Κων/πολης-, έφτασαν τις 730.822 ψυχές.

Στο διάστημα 1918-1920 η Θράκη τελούσε υπό διασυμμαχική κατοχή, που διατηρήθηκε ως τον Μάϊο του 1920. Τότε συντελέστηκε η απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης και στη συνέχεια (Ιούλιος 1920) της Ανατολικής Θράκης και η επιστροφή των προσφύγων στις γενέτειρές τους πατρίδες. Η Θράκη κάτω από την ελληνική διοίκηση άρχισε τη συστηματική της αναδιοργάνωση. Δημιουργήθηκαν αμέσως υπηρεσίες εσωτερικής διοίκησης, εκπαίδευσης, δημοσ. έργων, γεωργίας, δικαιοσύνης, περίθαλψης προσφύγων, Υγειον. περίθαλψης, συγκοινωνίας και Εθν. Οικονομίας.

Πόλεις και χωριά πήραν ξανά τις ελληνικές τους ονομασίες. Τότε η Γκιουμουλτζίνα ονομάστηκε Κομοτηνή.

Η Γενική Διοίκηση Θράκης με έδρα την Αδριανούπολη διαιρέθηκε σε (6) έξη νομούς Αδριανούπολης -Καλλίπολης -Ραιδεστού -Σαράντα Εκκλησιών -Έβρου και Ροδόπης.

Μικρασιατική καταστροφή -Εκκένωση της Ανατολικής Θράκης

(1922-1923).

Μόλις άρχισαν οι άτυχοι Έλληνες να αναλαμβάνουν και να ανορθώνουν τα ερείπια με τη βοήθεια και του ελληνικού κράτους, ήρθε η κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου (Αύγουστος 1922) και τα παράσυρε όλα στην καταστροφή. Το χειρότερο για τους Έλληνες της Ανατ. Θράκης ήταν ότι υποχρεώνονταν να εγκαταλείψουν ξανά τη γη των πατέρων τους μέσα σε 15 μέρες (3-18 Οκτωβρίου 1922). Σπάνια στην ιστορία της ανθρωπότητας συμβαίνουν τέτοια ανήκουστα δεινά.

Με κλάματα και οδυρμούς οι Έλληνες της Ανατ. Θράκης εγκατέλειπαν τα άγια χώματα της γης των προγόνων και των πατέρων τους κι έπαιρναν το δρόμο της εξορίας τους, γιατί εξορία σήμαινε γι’ αυτούς ο ξερριζωμός τους από την πατρική τους γη, ο δρόμος της προσφυγιάς. Οι Έλληνες της Θρακικής Χερσονήσου έφυγαν ένα μήνα αργότερα, γιατί είχε διαδοθεί ότι θα γινόταν διεθνοποίησή της.

Πρόσφυγες και πάλι οι Έλληνες της Ανατ. Θράκης έφταναν στην Ελλάδα, σαν κυνηγημένα αγρίμια, και διασκορπίζονταν σε διάφορα σημεία της. Άλλοι, όσοι ήταν κοντά σε παράλια της Θράκης μέρη, έφευγαν ατμοπλοϊκώς συναποκομίζοντας ό,τι ήταν δυνατό από την οικοσκευή τους. Άλλοι οδοιπορικώς με τ’ αμάξια φορτωμένα κατευθύνονταν προς τα περάσματα του Έβρου, στην Αδριανούπολη προς Διδυμότειχο, Σουφλί, άλλοι στα Ύψαλα προς Φέρρες Αλεξανδρούπολη, για να φτάσουν στη Δυτική Θράκη, όπου άλλοι παρέμεναν κι άλλοι συνέχιζαν το δρόμο προς την Κομοτηνή, τη Δράμα, τις Σέρρες και τη Θεσ/νίκη.

Τα ατμόπλοια πάλι άλλους αποβίβαζαν στην Καβάλα, άλλους στη Θεσ/νίκη κι άλλους νοτιότερα στο Βόλο ή και στον Πειραιά.

Εδώ πρέπει να τονιστούν οι μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι Επιτροπές του Εποικισμού, που ήταν υποχρεωμένες να μεριμνήσουν για την εξεύρεση και παροχή τροφίμων και στέγης στους πρόσφυγες που κατέφθαναν συνεχώς.

Στη Θεσσαλονίκη οι περισσότεροι συγκεντρώνονταν στο Χαρμάνκιοϊ, που αποτελούσε τον πρώτο σταθμό συγκέντρωσης όλων όσοι προορίζονταν για το εσωτερικό της Μακεδονίας.

Κατά το διάστημα της παραμονής τους στο Χαρμάνκιοϊ πέθαναν πολλοί λόγω μη εγκλιματισμού τους, από τη θλίψη τους, τις κακουχίες ή από έλλειψη ιατρικής περίθαλψης και από υποσιτισμό, αφού η παραμονή τους εκεί συχνά διαρκούσε και μήνες ακόμη, όσο να αποφασίσουν που θα πάνε να εγκατασταθούν.

Από το έργο των Μ. Μαραβελάκη -Α. Βακαλόπουλου «Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσ/νίκης» μαθαίνουμε π.χ. ότι οι 1.200 οικογένειες του χωριού Σχολάρι Ραιδεστού στον πρώτο διωγμό του 1914-18, όταν με πλοία ήρθαν στη Θεσ/νίκη, διασκορπίστηκαν κι εγκαταστάθηκαν σε πάνω από 13 χωριά. Κι όταν πάλι ξανά τον Οκτώβριο του 1922 αναχώρησαν από την πατρίδα τους και μαζί με άλλους κατοίκους των γειτονικών χωριών από τη Ραιδεστό ή το Κούμπαο, με ελληνικά και αγγλικά πλοία ήρθαν στη Θεσ/νίκη, διασκορπίστηκαν στην περιοχή των γεωργικών γραφείων Θεσ/νίκης και Λαγκαδά σε περισσότερα από 15 χωριά.

Η δραματική αυτή φάση της εγκατάλειψης της Ανατολικής Θράκης συμφωνήθηκε με την ανακωχή που υπογράφηκε στα Μουδανιά (2 Οκτωβρίου 1922) ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία με βασικό όρο την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων απ’ αυτή. Η επικύρωσή της έγινε με τη Συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923). Μ’ αυτήν ορίστηκε ο Έβρος ως σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, παραχωρήθηκαν στην Τουρκία μαζί με την Ανατ. Θράκη τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος κι αποφασίστηκε η ανταλλαγή των πληθυσμών (Ελλάδας και Τουρκίας). Από την ανταλλαγή εξαιρέθηκαν οι Έλληνες κάτοικοι της Κων/πολης και οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.

Με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης έπαυσε να υπάρχει πια ο Ελληνισμός της Ανατολής, ο Ελληνισμός της Ανατ. Θράκης, της Iωνίας και του Πόντου με το μακραίωνα ιστορικό τους βίο.

Ο ενιαίος χώρος της Θράκης των 74.823 τετρ. χλμ., που αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη γεωγραφική ενότητα διαμελίστηκε με τις διάφορες διεθνείς λεγόμενες συνθήκες (που σκηνοθετήθηκαν από ανθρώπους με ύποπτα συμφέροντα και ξένους προς τον χώρο της Θράκης) και διαμοιράστηκαν σε τρία τεχνητά οριοθετημένα διαμερίσματα.

Η Βουλγαρία πήρε το μεγαλύτερο τμήμα, τη Βόρεια Θράκη, έκτασης 42.259 τετρ. χλμ. Η Τουρκία την Ανατ. Θράκη, έκτασης 23.921 τετρ. χλμ. και στην Ελλάδα παραχωρήθηκε το μικρότερο τμήμα της, η Δυτική Θράκη, έκτασης μόλις 8.559 τ.χλμ.. Ωστόσο εμείς οι πρόσφυγες δεν πρέπει και δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις ρίζες μας, τη γή των προγόνων και των πατέρων μας εκεί όπου επί τρεις χιλιάδες και πάνω χρόνια ρίζωσε και άνθισε ο Θρακικός Ελληνικός πολιτισμός.

ΣΗΜΕIΩΣΕIΣ

1. Αναφορά περιγραφής των λεηλασιών και καταστροφών της πόλης των Μαλγάρων και του χωριού Καλύβια απέστειλε στον πρόξενο της Ιταλίας στη Ραιδεστό ο Ουνίτης ιερέας Καλαβάτσε της καθολικής αποστολής Μαλγάρων (Θρακικά, τ. ΚΔ σ. 204-205).

Επίσης ο Ουνίτης ιερέας Άνθιμος Σαργολόγος προς το Δήμαρχο Ραιδεστού απέστειλε μακροσκελή έκθεση, όπου εκθέτει ανατριχιαστικές σκηνές βαρβαρότητας και βανδαλισμών των Τούρκων σε βάρος αθώων χριστιανών. Χαρακτηριστικά τονίζει ότι:«Tα χωριά Καλύβια, Χάσκιοϊ, Θυμήτσκιοϊ, Αηλά –Γκιουνού, Λάσγρι, Καδήκιοϊ, Μαστανάρ, Δογάνκιοϊ κλπ. εντός ολίγων ωρών κατέπεσαν εις σωρούς τέφρας» (Θρακικά, τ. ΚΔ σ. 230, στιχ. 32-35).

2. Παραθέτουμε εδώ στατιστική εκτοπισθέντων ομογενών της περιφέρειας Hρακλείας.

Στατιστική εκτοπισθέντων ομογενών.

Παραθέτουμε εξ επισήμων εγγράφων στατιστική των εκτοπισθέντων υπό των τουρκικών Αρχών εκ των πόλεων, κωμοπόλεων και χωρίων της εκκλησιαστικής περιφερείας Ηρακλείας. Ο πίνακας αυτός, κατά το δυνατόν, δύναται να θεωρηθή ακριβής:

Τμήμα Ραιδεστού Απελαθέντα άτομα

Ραιδεστός 3. 750

Πάνιδον 2.500 ολόκληρον

Κούμβαον 3.500 »

Ναΐπκιοϊ 2.500 »

Σχολάριον 6.000 »

Σιμιτλή 3.000 »

Τσανακτσή 750 »

Σελτζίκιοϊ 1.250 »

Κιοσελέζ 500 »

Τμήμα Ηρακλείας

Ηράκλεια 1.250 »

Γενή Τσιφλίκ 500 »

Σουλτάνκιοϊ 500 »

Τμήμα Μαλγάρων

Χάσκιοϊ 300 »

Καλύβια 400 »

Τμήμα Χαριουπόλεως

Χάσκιοϊ 550 »

Κέπετσι 300 »

Τμήμα Μακράς Γεφύρας

Μακρά Γέφυρα 300 »

Σουμπάσκιοϊ 900 »

Τμήμα Κεσσάνης Μετατοπισθέντα άτομα

Κεσσάνη 2.000

Μουζαλή 275

Σιγλί 350

Μαύρες 350

Γραμβούνα 1.350

Καδήκιοϊ 200

Μαχμούτκιοϊ 600

Βάρνιτσα 200

Τσελτίκι 300

Φακίρμα 500

Καράτεπε 200

Καρλήκιοϊ 750

Κουρουτζούκιοϊ 350

Χιδίρκιοϊ 250

Μπεγενδίκιοϊ 1.250

Χατζηγύριον 800

Παζάρδερε 250

Κουρούτσεσμε 90

Μεγαρίσιον 500

Σαζλήδερε 200

Καράτσαλη 300

Εξαμήλιον 750

Τμήμα Μαλγάρων

Καρυά 500

Σουλτάνκιοϊ 1.000

Τμήμα Μακράς Γέφυρας

Δερβινάκι 860

Καβατζήκι 750

Πόλις Μακράς Γεφύρας 600

Ιμπρίκτεπε 1.500

Λαλάκιοϊ 250

Πηγή: Η καταπληκτική ηλεκτρονική σελίδα http://alex.eled.duth.gr/

Πηγή: e-istoria