Η Επανάσταση του 1821 υπό το πρίσμα της ανάλυσης S.W.O.T

αναδημοσίευση από το περιοδικό ΘΑΛΑΤΤΑ
του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας

άρθρο του πλοιάρχου Ιωάννου Σαμοθράκη ΠΝ,
επιτελούς της Ανωτάτης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου

Σημείωμα Συντακτικής Επιτροπής: Η ανάλυση S.W.O.T είναι ένα εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού το οποίο χρησιμοποιείται για την ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος μίας επιχείρησης, όταν η επιχείρηση πρέπει να λάβει μία απόφαση σε σχέση με την επίτευξη των Α.Ν.Σ.Κ. Το αρκτικόλεξο S.W.O.T προκύπτει από τις αγγλικές λέξεις:

➢ Strengths, (δυνατά σημεία)
➢ Weaknesses, (αδύναμα σημεία)
➢ Opportunities (ευκαιρίες)
➢ Threats (απειλές)

Τα δυνατά και αδύνατα σημεία αφορούν το εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης καθώς προκύπτουν από τους εσωτερικούς πόρους που αυτή κατέχει. Αντιθέτως οι ευκαιρίες και οι απειλές αντανακλούν μεταβλητές του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης τις οποίες ο στρατηγικός ή επιχειρησιακός σχεδιασμός θα πρέπει να εντοπίσει, να προσαρμοστεί σε αυτές ή ακόμα και να τις προσαρμόσει όπου κάτι τέτοιο είναι εφικτό.

.

Πριν την Επανάσταση του 1821 πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στον Ελλαδικό χώρο, 123 αποτυχημένες απόπειρες κινημάτων και επαναστάσεων. Με άλλα λόγια, δεν υπήρξε ούτε μία ελληνική γενιά σε αυτά τα 400 χρόνια της υποδούλωσης, που να μην εξεγέρθηκε εναντίων των Οθωμανών.

Εάν θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε ένα νοερό ταξίδι στο παρελθόν, γυρνώντας 200 έτη πίσω στο χρόνο, με σκοπό να μεταφερθούμε στο κρησφύγετο της Φιλικής Εταιρείας, την περίοδο που προετοίμαζε τα σχέδια της επανάστασης που θα οδηγούσαν στην ανεξαρτησία των Ελλήνων (γιατί αυτό ήταν το ζητούμενο) και χρησιμοποιήσουμε την SWOT ANALYSIS, επιχειρώντας να εντοπίσουμε τα δυνατά σημεία (Strengths), τα αδύνατα σημεία (Weaknesses), τις ευκαιρίες (Opportunities) και τις απειλές (Threats), του εν λόγω εγχειρήματος, θα εντοπίζαμε τα εξής:

1. Δυνατά Σημεία

α. Οι περιοχές της Πελοποννήσου, των νησιών του Αργοσαρωνικού και των Κυκλάδων, όπου υπήρχε ισχυρή παρουσία του ελληνικού στοιχείου, που άγγιζε το 10:1 σε σχέση με τους μουσουλμάνους.

β. Η ύπαρξη ισχυρής (τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά) ομογένειας στα χριστιανικά κράτη της Ευρώπης, η οποία θα μπορούσε να ενισχύσει την Επανάσταση και να δημιουργήσει ευνοϊκό κλίμα στην κοινή γνώμη της Ευρώπης υπέρ της αυτοδιάθεσης των Ελλήνων.

γ. Η εκμετάλλευση του ηπειρωτικού & θαλάσσιου ανάγλυφου του Ελλαδικού χώρου. Λόγω της συντριπτικής υπεροχής του αντιπάλου οι επαναστάτες θα έπρεπε να επιλέξουν στενά περάσματα ως πεδία συγκρούσεων, όπου ο αντίπαλος δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το σύνολο των δυνάμεών του.

δ. Τα εμπειροπόλεμα και ιδιαίτερα ικανά σώματα των Κλεφταρματολών, που θα αποτελέσουν τον πυρήνα της στρατιωτικής δύναμης της επανάστασης και τα οποία γνωρίζουν τις στρατιωτικές τακτικές του αντιπάλου.

ε. Τα εξοπλισμένα με κανόνια εμπορικά πλοία για λόγους αυτοπροστασίας από τους πειρατές, καθώς και η έντονη δραστηριοποίηση των πληρωμάτων τους στην διάσπαση του ναυτικού αποκλεισμού, που είχε επιβάλει η Αγγλία στην Γαλλία κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους. Για πρώτη φορά στην μακραίωνη περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι επαναστάτες ελέγχουν ικανή ναυτική δύναμη, η οποία αν και υποδεέστερη σε μέσα, είναι ιδιαίτερα αξιόμαχη σε έμψυχο υλικό, ικανή να εξασφαλίσει τόσο τον ανεφοδιασμό και την υποστήριξη των επαναστατικών στρατευμάτων από την θάλασσα, όσο και να αποτρέψει τον αντίστοιχο ανεφοδιασμό και την υποστήριξη των αντιπάλων από τον Στόλο τους.

στ. Η μεγάλη εξάρτηση του Οθωμανικού Στόλου από ελληνικά πληρώματα. Την πρώτη 20ετία του 19ου αιώνα περίπου το 70% των θέσεων των πυροβολητών και αρμενιστών του Οθωμανικού Στόλου επανδρώνονται από Έλληνες, οι οποίοι σε περίπτωση πολέμου εκτιμάται ότι, είτε θα λιποταχτήσουν εγκαταλείποντας το στόλο του Σουλτάνου, είτε θα εκτοπιστούν από τους Οθωμανούς λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης.

ζ. Στα δυνατά σημεία τέλος κατατάσσονται και οι χαρισματικές ηγετικές και στρατιωτικές ικανότητες του Κολοκοτρώνη, Μιαούλη και Καποδίστρια, οι οποίοι αποτελούν πολλαπλασιαστές ισχύος στα διάφορα θέατρα επιχειρήσεων.

2. Αδυναμίες

α. Η απουσία ελληνικής κεντρικής διοίκησης και ως εκ τούτου, η ύπαρξη σοβαρών αδυναμιών στον οργανωτικό και διοικητικό τομέα.

β. Η ετερογένεια, οι εσωτερικές έριδες και η απουσία συλλογικής προσπάθειας, λαμβανομένου υπόψη ότι αυτή την περίοδο της ελληνικής ιστορίας κάποιος θεωρείτο κατά κύριο λόγο Ρουμελιώτης, Μωραΐτης, Υδραίος , ή Ψαριανός και κατόπιν Έλληνας.

γ. Η έλλειψη πολεμικών πλοίων στη θάλασσα, καθώς και η απουσία πυροβολικού και ιππικού στην ξηρά από πλευράς επαναστατών, καθιστούν απαγορευτική την κατά παράταξη μάχη με τις δυνάμεις των αντιπάλων.

δ. Η έλλειψη κρατικών οικονομικών πόρων, που οδηγεί αναπόφευκτα στην χρηματοδότηση μέσω ιδιωτικών διαύλων, ή στην πειρατεία, με σκοπό τη σίτιση των οικογενειών των επαναστατών, που δεν είχαν άλλες προσόδους βιοπορισμού. Μια όμως που μιλήσαμε για πειρατεία, θα ήθελα να αναφερθώ και στα ονόματα δύο διαβόητων για την σκληρότητά τους Οθωμανών πειρατών, που αιματοκύλισαν τους νησιωτικούς πληθυσμούς του Αιγαίου: αυτοί δεν ήταν άλλοι από τον ΧΑΡΙΕΝΤΙΝ ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣ και τον ΟΥΡΟΥΤΣ ΡΕΙΣ, οι οποίοι έδρασαν στα τέλη του 15ου με αρχές του 16ου αιώνα.

ε. Αδυναμία τέλος αποτελεί και η συντριπτική αριθμητική υστέρηση των επαναστατών σε πλήθος μαχητών, πλοίων και μέσων σε σύγκριση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

3. Ευκαιρίες

α. Η κοινή γνώμη των ευρωπαϊκών κρατών που γαλουχείται σε περιβάλλον λιγότερο δεσποτικό και θεοκρατικό από αυτό που επικρατεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ως εκ τούτου, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη αντιμετωπίζει με συμπάθεια, ή έστω συγκατάβαση τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, σε αντίθεση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

β. Οι δυσχέρειες που αντιμετωπίζει η Οθωμανική Αυτοκρατορία στη εσωτερική εμφύλια σύγκρουση που επικρατεί μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών δυνάμεων.

γ. Η οικονομική κατάρρευση των αρχών του 19ου αιώνα που πλήττει σε μεγάλο βαθμό το εμπόριο, τη ναυτιλία και τη βιοτεχνία εντός της Οθωμανικής επικράτειας και η οποία θα δημιουργήσει την «κρίσιμη μάζα» του έθνους που θα στηρίξει την επανάσταση. Αιτίες της κρίσης είναι η βιομηχανική επανάσταση που κατέστησε μη ανταγωνιστικά τα βιοτεχνικά προϊόντα, καθώς και η λήξη των Ναπολεόντειων Πολέμων που σηματοδότησε μία γενικότερη αστάθεια λόγω της αλλαγής στους συσχετισμούς ισχύος στην περιοχή της Αν. Μεσογείου.

δ. Η εξέγερση του Αλή Πασά στην Ήπειρο (1820 – 1822), οι χειρισμοί του Καποδίστρια που υπονοούν επικείμενη ρωσική επίθεση στα βόρεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, καθώς και η αναμενόμενη έναρξη του Οθωμανοπερσικού πολέμου (1821 – 1823), αποτελούν ιδανικό αντιπερισπασμό απασχολώντας σημαντικές δυνάμεις του Σουλτάνου μακράν του θεάτρου επιχειρήσεων της Νότιας Ελλάδας.

ε. Ευκαιρία τέλος αποτελεί και ο ανταγωνισμός των Μ. Δυνάμεων για την κατανομή ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο, λόγω της σταδιακής παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

4. Απειλές

α. Η ύπαρξη ισχυρής Κρατικής δομής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (κυβέρνηση, προϋπολογισμός, ένοπλες δυνάμεις, διπλωματία).

β. Το μοναρχικό σύστημα της Ευρώπης που επιδιώκει τη διατήρηση του υφιστάμενου status quo, καθώς θεωρεί ότι οποιαδήποτε αλλαγή αποτελεί απειλή έναντι της ευρωπαϊκής τάξης και ασφάλειας.

γ. Η πιθανή ενίσχυση των στρατευμάτων του Σουλτάνου με στρατεύματα ισχυρών Πασάδων, ιδίως αιγυπτιακών, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, καθώς και οι ηγετικές ικανότητες του Ιμπραήμ Πασά που θα ηγείτο των εν λόγω στρατευμάτων.

δ. Τα σκληρά αντίποινα έναντι αμάχων που επιβάλλονται από τους Οθωμανούς και το κλίμα τρομοκρατίας που επικρατεί, στο πλαίσιο της συλλογικής ευθύνης.

ε. Τέλος απειλή αποτελεί και η συνήθης εκμετάλλευση των Επαναστάσεων ή κινημάτων που υποκινούνται από τις Μ. Δυνάμεις χάριν των γεωπολιτικών τους συμφερόντων, τα οποία όταν επιτυγχάνονται εγκαταλείπεται ο γηγενές πληθυσμός ανυπεράσπιστος στην Οθωμανική βαναυσότητα.

.

Το περιοδικό ΘΑΛΑΤΤΑ διατίθεται δωρεάν και μπορείτε να το κατεβάσετε ΕΔΩ
Εικόνα: «Πυρπολικό», έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη από τη Wiki