Ανδρόνικος Ά ο Κομνηνός (1118 – 12 Σεπτεμβρίου 1185)

αναδημοσίευση από το Hellenica World

.

Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός, γιος του Ισαάκιου Κομνηνού, έμεινε στο θρόνο από το 1183 μέχρι το 1185 οπότε και φημολογείται η δολοφονία του (υπάρχει και η εκδοχή ότι εξορίστηκε στην Κύπρο).

Η προσωπικότητα του Ανδρόνικου Κομνηνού κατέχει ιδιαίτερη θέση στη βυζαντινή ιστορία. Πέρασε τη ζωή του ώς τυχοδιώκτης, περιπλανώμενος στις ανατολικές περιοχές του κράτους υπό τις στρατιωτικές εντολές του εξαδέλφου του Αυτοκράτορα Μανουήλ Α’ Κομνηνού. Είχε μεγάλη αδυναμία προς το αντίθετο φύλλο, μαρτυρία δε αυτού είναι οι θυελλώδεις έρωτες και αποπλανήσεις πριγκιπισσών και άλλων ευγενών γυναικών. Είχε επίσης σαφή ροπή προς την ευζωΐα, αλλά και τη χρήση σκληρής βίας. Ήδη πρίν τη στέψη του όμως, είχε δώσει σαφή δείγματα ηγετικών και διοικητικών ικανοτήτων στις διάφορες αποστολές που του είχε αναθέσει ο εξάδελφός του.

Μετά το θάνατο του Μανουήλ το γεγονός οτι ο μόνος διάδοχος του θρόνου ήταν ανήλικος, καθώς και η, ως απογόνου αυτοκράτωρα, φιλοδοξία του για την αναρρίχηση στον βυζαντινό θρόνο τον οδήγησε στην Κωνσταντινούπολη, όπου αφού πρώτα έγινε συν-Αυτοκράτορας του ανήλικου ανιψιού του, με μηχανορραφίες και συνομωσίες απομάκρυνε τον Αλέξιο και τη μητέρα του Μαρία της Αντιοχείας. Στην συνέχεια πιθανώς ο Αλέξιος και η μητέρα του στραγγαλίστηκαν απο τον Ανδρόνικος. Ο Ανδρόνικος άν και ηλικίας 65 ετών δέν δίστασε να παντρευτεί την μόλις 12 ετών χήρα του Αλέξιου Γαλλίδα πρηγκίπισσα Άννα.

Μετά την ανάληψη του θρόνου ο Ανδρόνικος φέρεται να άλλαξε πλήρως τον τρόπο ζωής του και εξ’ου και του δώθηκε η προσωνυμία «Λαόφιλος». Ο έντονος εθνισμός του και απολυταρχισμός του τον οδήγησε το 1182 στο να διατάξει τη σφαγή όποιου διέπρατε αδίκημα ή υπεξαιρείτω χρημάτων ή κώλυε το κράτος, και όλων των Λατίνων κατοίκων της Πόλης (στους οποίους τα δικαιώματα που είχαν παραχωρηθεί λόγω προηγούμενων καταστάσεων εξουθένωναν όλο και περισσότερο το κράτος), γεγονός που συγκλόνισε Ανατολή και Δύση. Ταυτόχρονα όμως τα άδεια αυτοκρατορικά θησαυροφυλάκια γέμισαν, και οι καταπιεσμένοι πολίτες βρήκαν μία ανάπαυλα. Διετάχθησαν επίσης οι κατασκευές οχυρών και κάστρων, με παράδειγμα το κάστρο της Λήμνου.

Η τελευταία εντολή του Ανδρονίκου ως αυτοκράτορα φαίνεται να είναι προς τους πλούσιους γαιοκτήμονες, καθώς τους διέταξε να κάνουν ανακαταμερισμό της γής ωστε να μήν υπάρχει άνθρωπος χωρίς ένα κομμάτι γής να καλλιεργήσει. Με αφορμή την αυτή διαταγή, η οικογένεια των Αγγέλων (οι επόμενοι αυτοκράτορες των Κομνηνών, διεφθαρμένοι και ευτυχώς με την πιό σύντομη στα χρονικά αυτοκρατορεία) χρησιμοποιεί την δύναμη των ήδη ταλαιπωρημένων απο τον Ανδρόνικο γαιοκτημόνων,ανατρέπουν τον Ανδρόνικο απο τον θρόνο. Στην συνέχεια ο Ανδρόνικος προσπαθεί ανεπιτυχώς με την νεαρή σύζυγο του Άννα να δραπετεύσει στην Κριμαία. Συλλαμβάνεται και βρίσκει μαρτυρικό θάνατο στην Κωνσταντινούπολη ενώ κατα άλλη παράδοση τον λυντσαρουν ή εξοστρακίζουν στην Κύπρο (η συνήθης ιστορία θέλει να τον λυντσάρουν).

Συμπεράσματα

Ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας των Κομνηνών ήταν ευφυής, ικανότατος, αλλά ταυτόχρονα και απερίσκεπτος και βίαιος. Ελάττωσε τους φόρους, πέτυχε βελτίωση της ζωής των ασθενέσθερων τάξεων, μείωσε τα κρατικά έξοδα και βελτίωσε την διοίκηση. Είχε όλα τα προσόντα να γίνει ο καλύτερος των Κομνηνών κάτι που δέν του το επέτρεψε τελικά η έλλειψη σύνεσης και ηθικών φραγμών. Ταυτόχρονα έδειξε αδιαφορία στην αντιμετώπιση εχθρών του κράτους του που εμφανίσθηκαν στην εποχή του όπως οι Νορμανδοί, που κυρίευσαν την Θεσσαλονίκη έκαναν πολλές λεηλασίες στον δρόμο τους προς την Κωνσταντινούπολη που θα την κυρίευαν άν δέν ανατρεπόταν απο τον θρόνο.

Βιβλιογραφία:
Norwich, J.J. «Byzantium», Vol. III-The Decline and Fall
Vasiliev, A. «History of the Byzantine Empire, 324–1453»
Ostrogorsky, G. «History of the Byzantine State»

.

Σελίδα Πηγής

Εικόνα: Ανδρόνικος ο 1ος Κομνηνός – Βυζαντινό νόμισμα