ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ (4 Νοε.1903 – 21/22 Δεκ.1944).Τό τραγικό τέλος.

Συνέχεια ἀπό…ΕΔΩ

Αλλά η Ελένη Παπαδάκη έκανε ένα μοιραίο λάθος, αυτό που με το τέλος της γερμανικής κατοχής εξυπηρέτησε πάρα πολύ όσους τη φθονούσαν: υπήρξε φίλη του κατοχικού πρωθυπουργού Ράλλη. Βέβαια μέσω αυτής της φιλίας έσωσε δεκάδες Έλληνες, αριστερούς και δεξιούς, καθώς και πολλούς εβραίους. Μεταξύ αυτών ήταν ο γιος του βιβλιοπώλη Ελευθερουδάκη και ο γιατρός Γιώργος Μουστρούφας που έγινε αργότερα στέλεχος του Υπουργείου Υγείας στην κυβέρνηση του Βουνού.

Το Νοέμβριο του 1944 η απελευθέρωση της Ελλάδας βρίσκει τους Έλληνες διχασμένους. Τα μίση, οι εμπάθειες και οι φανατισμοί έχουν φουντώσει και ο ένας Έλληνας καταδίδει τον άλλον. Στις εκλογές του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών επικρατεί η δεξιά παράταξη: Δημήτρης Χορν, Άννα Καλουτά, Ρένα Βλαχοπούλου, Ορέστης Μακρής, Βασίλης Αυλωνίτης, Σπύρος Μουσούρης και άλλοι. Από την απέναντι πλευρά είναι οι αριστεροί: Αιμίλιος Βεάκης, Μάνος Κατράκης, Δήμος Σταρένιος, Δημήτρης Μυράτ, Τίτος Βανδής, Αλέξης Δαμιανός, Νίκος Τζόγιας και άλλοι. Αρχίζουν οι προγραφές. Στις 23 Νοεμβρίου δημοσιεύεται μια λίστα με τον τίτλο «Οι προδόται ηθοποιοί». Οι προδόται ηθοποιοί δικάζονται με συνοπτικές διαδικασίες και αποβάλλονται από το Σωματείο. Στις 24 Νοεμβρίου στο θέατρο Διάνα η Ελένη Παπαδάκη «δικάζεται» και αποβάλλεται. Ακούγονται οργισμένες φωνές: «Θάνατος στην π…!»

Η εφημερίδα «Ελληνικό Αίμα» διαδίδει διάφορες συκοφαντίες εις βάρος της που προκαλούν την αγανάκτηση του κόσμου. Όπως ότι ο Ράλλης τής είχε χαρίσει μια ζώνη από πλατίνα αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων, την ώρα που ο λαός υπέφερε από την πείνα, και ότι την είχε παντρευτεί σε τέταρτο γάμο παρακάμπτοντας το νόμο. Τίποτα από αυτά δεν ήταν αλήθεια.

21 Δεκεμβρίου 1944. Κάποιοι συνάδελφοι της ηθοποιού που δεν θα μάθουμε ποτέ με σιγουριά ποιοι ήταν, την καταδίδουν στην ΟΠΛΑ, τη λαϊκή αστυνομία του ΚΚΕ. Επί κεφαλής της ΟΠΛΑ είναι ένας νεαρός εικοσιτριών χρονών, ο Ορέστης. Αυτός ζητά τη σύλληψή της.
Ο Ορέστης, ένα παιδαρέλι στην ουσία που δεν έχει ακόμα καλοκαταλάβει τι σημαίνει ζωή, έχει ήδη φορτωθεί το θάνατο πολλών ανθρώπων. Προηγουμένως έχει φροντίσει να τους αφαιρέσει ό,τι πολύτιμο έχουν πάνω τους και να το κρατήσει για πάρτη του. Τα φονικά –ή πιο διπλωματικά, οι εκτελέσεις – γίνονταν κατά κανόνα στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ.

Η Ελένη Παπαδάκη συλλαμβάνεται στις 5.30 το απόγευμα και οδηγείται στο κτήριο της πολιτοφυλακής. Η φίλη της Αιμιλία Καραβία έρχεται αργότερα και ζητά πληροφορίες από τον υπεύθυνο, ο οποίος της συστήνεται ως «ο Μαρά της Γαλλικής Επανάστασης». Ο «Μαρά» λέει στην Αιμιλία Καραβία αυτό που κυκλοφορεί και στα στόματα των άλλων, ότι δηλαδή την Ελένη Παπαδάκη την έχει καταγγείλει μια ομάδα ηθοποιών.

Μετά από αρκετές ώρες την παίρνουν για ανάκριση. Η κατηγορία που της αποδίδουν είναι ότι έχει παντρευτεί τον κατοχικό πρωθυπουργό Ράλλη. Εκείνη το αρνείται: «Πιστέψτε με, δεν σας λέω ψέματα. Αφήστε με να σας φέρω αύριο μάρτυρες, ανθρώπους που έσωσα. Δεν ήξερα ότι θα με πιάνατε, αλλιώς θα έφερνα τις αποδείξεις», λέει η ηθοποιός. «Φέρτε φως να δείτε το πρόσωπό μου, να δείτε ότι λέω την αλήθεια, φέρτε φως και θα καταλάβετε από μόνοι σας». Το επιχείρημα είναι αδύνατο, ούτε ένας κανονικός δικαστής δεν θα το δεχόταν. Εξάλλου η Παπαδάκη είναι μεγάλη ηθοποιός, μπορεί να τους μαγέψει και να τους ξεγελάσει με την τέχνη της. «Είναι περιττό το φως. Υπάρχουν αποδείξεις ότι είσαι η κ. Ράλλη», της απαντούν. Οι αποδείξεις ήταν οι εφημερίδες που λασπολογούσαν εις βάρος της.

Γύρω στα μεσάνυχτα μεταφέρεται μαζί με άλλους καταδικασμένους, χωροφύλακες κυρίως και αστυνομικούς, στα Διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ.

ΝΕΚΡΟΙ ΣΤΟ ΔΙΫΛΙΣΤΗΡΙΟ «ΟΥΛΕΝ»

Ο Βλάσης Μακαρώνας, στη δίκη του που έγινε αργότερα, θα περιγράψει τα γεγονότα που έλαβαν χώρα εκεί: «Μου την έφεραν σε ταξί», είπε, «ήταν τυλιγμένη στο γούνινο παλτό της, γιατί έκανε διαβολόκρυο». Οι μελλοθάνατοι περνούσαν μπροστά από τον Ορέστη που τους αφαιρούσε τα πολύτιμα αντικείμενα. Από την Παπαδάκη αφαίρεσε δυο δαχτυλίδια. Έπειτα ρώτησε τους άλλους: «Πώς είπε αυτή ότι τη λένε; Παπαδάκη; Δεν είναι αυτή που καταδίκασε το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών;» Και έδωσε εντολή να τη σκοτώσουν.

(Φωτογραφία ἀπό: kentripotideas.blogspot.gr)

Διέταξαν την Παπαδάκη να γδυθεί. Εκείνη έβγαλε τη γούνα της που έγινε αμέσως κτήμα του Ορέστη. Την διέταξαν έπειτα να βγάλει και τα υπόλοιπα ρούχα της. Εκείνη αναλύθηκε σε γοερές κραυγές και οι άλλοι αναγκάστηκαν να τη γδύσουν με τη βία. Ο Μακαρώνας την έσυρε παραπέρα, αλλά κάτι έγινε μέσα του εκείνη τη στιγμή, ίσως τον επηρέασαν οι οιμωγές της Παπαδάκη, (ή μάλλον ούτε κι ο ίδιος δεν πρέπει να κατάλαβε τι του συνέβη), πάντως αντί να χρησιμοποιήσει το τσεκούρι, όπως έκαναν με τους άλλους, χρησιμοποίησε όπλο. Την πυροβόλησε δυο φορές στο κεφάλι.

Για δυο μήνες η Ελένη Παπαδάκη εθεωρείτο αγνοούμενη.

Μαρτυρία της Μαρίας Αλκαίου, κόρης της Σαπφώς Αλκαίου:
«Θυμάμαι τη μάνα μου, όταν ο Ρίτσος μπήκε στο σπίτι μας. Αντί για καλημέρα του είπε:
“Πού είναι η Παπαδάκη; Πού είναι η Παπαδάκη, Ρίτσο;”
Κατέβασε το κεφάλι εκείνος. Δεν είχε ιδέα. Δεν ήξερε τίποτα.
“Πού είναι η Ελένη; Πού είναι η Ελένη; Πού είναι, Ρίτσο;”
Επέμενε η μητέρα μου αντί για καλημέρα»

Στις 26 Ιανουαρίου του 1945 κατά την εκταφή των πτωμάτων στον περίβολο των Διυλιστηρίων της ΟΥΛΕΝ βρέθηκε και το δικό της πτώμα.

Η είδηση του θανάτου της προκάλεσε βαθιά συγκίνηση στον καλλιτεχνικό κόσμο και στους απλούς ανθρώπους. Η κηδεία της έγινε στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καρύτση και ήταν παρόντες ο Βασίλης Λογοθετίδης, ο Δημήτρης Χορν, η Άννα Καλουτά, ο Ανδρέας Φιλιππίδης, η Μελίνα Μερκούρη, ο Κώστας Μουσούρης, η Μαρίκα Κοτοπούλη, η Μαρίκα Νέζερ και άλλοι πολλοί. Στον επικήδειο που εκφώνησε ο Θεόδωρος Ανδρουδής είπε μεταξύ άλλων: «Ξέρουμε καλά πως ο τόσο άδικος χαμός σου οφείλεται σε καλλιτεχνικό φθόνο».Και ο Αχιλλέας Μαμάκης: «Είσαι θύμα ενός χυδαίου και άπρεπου καλλιτεχνικού φθόνου…Τους έσβηνες από τη σκηνή με την εμφάνισή σου και σε σβήσανε από τη ζωή για να μη σ’ έχει το κοινό σου ως μέτρο σύγκρισης και υπεροχής».

Σχεδόν σύσσωμο το ελληνικό θέατρο παραβρέθηκε στην κηδεία της Ελένης Παπαδάκη που έγινε ένα μήνα και πλέον μετά τη δολοφονία της.
Από αριστερά,σύμφωνα με τους αριθμούς:
Μελίνα Μερκούρη (1),Κατερίνα Ανδρεάδη (2),Κώστας Μοναούρης (3),Αννα Καλουτά (4),Τζένη Αρσένη (5),Βασίλης Λογοθετίδης (6),Ανδρέας Φιλιππίδης (7),Μαρίτσα Ράλλη (8),Σαμ Μπράντενμπουργκ (9),Μαρία Αμαριώτου (10),Μάρκος Φουντουκάς (11),Μιχάλης Παπαδάκης (12),Μαρίκα Κοτοπούλη (13),Κούλα Νικολαΐδου (14) και Μαρίκα Νέζερ (15).
(Φωτογραφία ἀπό: anemourion.blogspot.gr)

Ο Αλέξης Σολομός έγραψε αργότερα: «Κοιμήσου ειρηνικά, αγαπημένη φίλη. Ίσαμε απάνω δεν φτάνουν μήτε η αρρώστια μιας εποχής μήτε μιας φυλής η παραφροσύνη… Συχώρεσέ μας».

Δυο μήνες μετά την κηδεία της οι υπεύθυνοι των φονικών των Διυλιστηρίων συνελήφθησαν, πέρασαν από δίκη και εκτελέστηκαν. Ο Ορέστης ήταν ήδη νεκρός. Είχε δικαστεί από το στρατοδικείο του ΕΛΑΣ και είχε εκτελεστεί. Αργότερα η ηγεσία του ΚΚΕ θα δηλώσει ότι αγνοούσε τις ασυδοσίες του καπετάν Ορέστη και ο Νίκος Ζαχαριάδης θα πει ότι η δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη ήταν μια ανοησία.

Ἐφημερίδα «Ριζοσπάστης»,1-7-1945

Η δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη δεν ήταν μια ανοησία. Ήταν το αποτέλεσμα του φθόνου των συναδέλφων της, του τυφλού φανατισμού και των άγριων παθών που είχαν φουντώσει στην Ελλάδα εκείνα τα χρόνια. Η ουσία είναι ότι μια μεγάλη ηθοποιός χάθηκε άδικα πάνω στην ακμή της και η Ιστορία έμεινε σιωπηλή. Το όνομα της Παπαδάκη ξεθώριασε, σχεδόν κανείς δεν μιλά σήμερα γι αυτήν.

«Πιο πολύ απ’ όλα λυπάμαι για τη γούνα που πήρε ο Ορέστης», είχε πει ο Μακαρώνας στη δίκη του.

ΠΗΓΗ

Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που η λεπίδα του φονιά άστραψε κι όλος ο Θεός της Τραγωδίας εφάνη.
Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που άξαφνα κι οι εννιά αδερφές, εσκύψαν να της βάλουνε των αιώνων το στεφάνι.

Άγγελος Σικελιανός