Oἰκία ΚΛΕΑΝΘΗ – Schaubert (Παλαιό Πανεπιστήμιο)

Περιοχή: οδός Θόλου 5
Έτος: 1674-1837
Περιγραφή:
Ο αρχικός πυρήνας του κτιρίου της οδού Θόλου 5, στην Πλάκα, με τα τοιχώματα φρουριακών διαστάσεων και τους θολοσκέπαστους υπόγειους χώρους, χρονολογείται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα. Το κτίριο αγόρασαν από την Οθωμανίδα ιδιοκτήτριά του (Σαντέ Χανούμ) οι φίλοι και συνεργάτες αρχιτέκτονες Σταμάτιος Κλεάνθης (1802-1862) και Eduard Schaubert, όταν εγκαταστάθηκαν στην απελευθερωμένη Αθήνα, το 1831, οπότε και προχώρησαν σε αναστήλωση και εκτεταμένες επισκευές του (κατά την Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη), ή στην οικοδόμηση νέου κτίσματος πάνω στα «υπολείμματα» του παλαιότερου, ενσωματώνοντάς το μεν στο δε (κατά τον Δ. Φιλιππίδη).

Σε κάθε περίπτωση, ο κλειστός εξώστης του ορόφου στη βόρεια πλευρά, το χαγιάτι που βλέπει στην αυλή προς νότο, οι θόλοι, τα πηγάδια, η γενικότερη ασυμμετρία των αξόνων κ.τ.λ., προσδίδουν μια γραφικότητα και αντικατοπτρίζουν στοιχεία της παραδοσιακής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Το κτίριο νοικιάστηκε το 1834 στη Γραμματεία [:Υπουργείο] Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, αρχικά προκειμένου να στεγαστεί το πρώτο Γυμνάσιο της Αθήνας και, στη συνέχεια, για να φιλοξενηθεί το νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο. Προκειμένου να εκπληρωθούν οι ανάγκες της πανεπιστημιακής διδασκαλίας, ο Κλεάνθης προσέθεσε τότε (το 1837) τρεις αίθουσες διδασκαλίας, ενώ κατασκευάστηκε και ένα αμφιθέατρο ανατομίας, από τον Δανό αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen (1803-1883). Μετά την εγκατάσταση του Πανεπιστημίου στην οριστική του έδρα, το 1841, η οικία Κλεάνθη (ο Schaubert είχε αποχωρήσει) παρέμεινε νοικιασμένη από τη Γραμματεία Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, στεγάζοντας το Διδασκαλείο και το Πειραματικό Αλληλοδιδακτικό Σχολείο μέχρι το 1850.
Στη συνέχεια νοικιάστηκε από το Υπουργείο Στρατιωτικών και χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας. Το 1858 πωλήθηκε και ο νέος του ιδιοκτήτης το κληροδότησε στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου, ενώ το 1907 αγοράστηκε σε πλειστηριασμό από τον Δημήτριο Χαιρέτη.
Το 1868 είχαν φιλοξενηθεί στο κτίριο πρόσφυγες της Κρητικής επανάστασης (βρίσκονταν ακόμη εκεί το 1887) και το 1922-1923 πρόσφυγες από τη Μικρασία, ενώ μεταπολεμικά στεγάστηκε στο ισόγειο ταβέρνα με την επωνυμία «Παληό Πανεπιστήμιο». Απαλλοτριώθηκε το 1962 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το 1963 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, ενώ τρία χρόνια αργότερα (το 1967) παραχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο (σε ανταλλαγή με την οικία Λασσάνη).
Μεταξύ των ετών 1975-1985 πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και έκτοτε στεγάζει το Μουσείο της Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Ο. Fountoulaki, Stamatios Kleanthes (1802-1862), Καρλσρούη 1979* Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984* Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, «Το σπίτι του Κλεάνθη στο Ριζόκαστρο», Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κατάλογος Έκθεσης Ενθυμημάτων «1837-1987-Εκατόν Πενήντα Χρόνια», Αθήνα 1987, σ. 21-23.

ΠΗΓΗ

Καί τώρα,μιᾶς καί τελείωσε αὐτή ἡ μικρή ξενάγησι,πᾶμε νά σᾶς κεράσω ἕνα καφεδάκι στήν ὁδό Θόλου καί νά θυμηθοῦμε τά παλιά.

ΟΔΟΣ ΘΟΛΟΥ