Η χώρα πεθαίνει – Δραματική η εξέλιξη στο δημογραφικό

Χωριά με 0, με 10, άντε με 100 κατοίκους. Η πολυπληθέστερη ομάδα οικισμών στην Ελλάδα. Έρημα χωριά, γέροντες που πεθαίνουν μονάχοι τους, σπίτια και περιουσίες που ρημάζουν, κλειστά σχολεία, γήπεδα χορταριασμένα που περιμένουν τους νέους, οι οποίοι ποτέ δεν ήρθαν…

του ΘΑΝΑΣΗ ΗΛΙΟΔΡΟΜΙΤΗ

Η Ελλάδα του μνημονιακού σήμερα, του χωρίς μέλλον αύριο. Μια χώρα χωρίς ‘’ενδοχώρα’’, με μόνα ζωντανά σημεία κάποιους τουριστικούς προορισμούς, άντε και τον περίγυρο των μεγάλων αστικών κέντρων (Ανατολική Αττική, Χαλκιδική κλπ). Τραγικά τα ευρήματα της γενικής απογραφής του πληθυσμού, που διενεργήθηκε το 2011 από την ΕΛΣΤΑΤ. ‘’Αγγελτήρια θανάτου’’ για μεγάλες περιοχές της χώρας, για τις οποίες το…

μόνο που απομένει είναι η ‘’στατιστική ταφή τους’’, για να καταχωνιαστούν οριστικά στο χρονοντούλαπο της αδιαφορίας ενός κράτους, που το μόνο που ξέρει είναι να ζητάει πολλά από τις πολίτες του και να μην τους δίνει τίποτε.

Αφορμή για να ρίξω μια πιο προσεκτική ματιά στα στοιχεία της απογραφής, ήταν η μείωση των κατοίκων του χωριού μου από 551 το 2001 σε 405 το 2011. Ένα χωριό που θεωρείται μεγάλο για τα δεδομένα της Βόρειας Εύβοιας, το οποίο διαθέτει ακόμη δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο και μια παραλία που προσελκύει σημαντικό αριθμό τουριστών.

Κι όμως, μέσα σε μόλις μια δεκαετία ο πληθυσμός του μειώθηκε κατά 146 άτομα ή ποσοστό πάνω από 26%. Ο πληθυσμός του παραλιακού οικισμού αυξήθηκε μόλις κατά 25 άτομα, άρα μένει ακόμη ένα κενό 120 ατόμων, το οποίο κατά κύριο λόγο οφείλεται στη συντριπτική υπεροχή των θανάτων έναντι των γεννήσεων.

Παλιότερα τα χωριά ερήμωναν λόγω της μετανάστευσης, εσωτερικής και εξωτερικής. Σήμερα εκατοντάδες χωριά πεθαίνουν μαζί με τους γέροντες εναπομείναντες κατοίκους τους. Στην καλύτερη περίπτωση κάποια χωριά παραμένουν ζωντανά λόγω της επιστροφής συνταξιούχων των πόλεων στα πάτρια εδάφη, καθώς η πετσοκομμένη σύνταξή τους κάνει απαγορευτική τη διαβίωσή τους στα αστικά κέντρα. Επίσης, πολλά χωριά ‘’ζωντανεύουν’’ για κάποιες εβδομάδες το καλοκαίρι και μετά βυθίζονται και πάλι στη σιωπή…

Προστρέχοντας λοιπόν στα στοιχεία της απογραφής του 2011, διαπίστωσα τα εξής (πραγματικός πληθυσμός):

-Απογράφηκαν συνολικά 810 οικισμοί με μηδέν κατοίκους.

-1.110 οικισμοί είχαν από 1-10 κατοίκους.

-5.115 οικισμοί βρέθηκαν με 11-100 κατοίκους.

Συνολικά, λοιπόν, 7.035 οικισμοί είχαν από 0-100 κατοίκους. Με δεδομένο ότι στη διάρκεια της απογραφής καταγράφηκαν 13.559 οικισμοί, προκύπτει ότι το 52% των ελληνικών οικισμών ήταν ‘’χωριουδάκια’’ έρημα ή το πολύ μέχρι 100 κατοίκους.

Για λόγους σύγκρισης να αναφέρουμε ότι στην απογραφή του 2001 βρέθηκαν 635 έρημοι οικισμοί, 677 οικισμοί με 1-10 κατοίκους και 4.712 οικισμοί με 11-100 κατοίκους. Δηλαδή, συνολικά τα ‘’χωριουδάκια’’ μια δεκαετία πριν ήταν 6.024 ή το 45% του συνόλου και μέσα σε αυτό το διάστημα αυξήθηκαν κατά 1.000.

Κυριολεκτικά δημογραφική καθίζηση υπέστησαν οι περιοχές της Ηλείας που επλήγησαν από τις πυρκαγιές του 2007. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι ο πληθυσμός του δήμου Ζαχάρως μεταξύ του 2001 και του 2011 μειώθηκε κατά 34,7%, του δήμου Ανδρίτσαινας- Κρεστένων κατά 32,9% και του δήμου Αρχαίας Ολυμπίας κατά 18,4%.

Σε φάση παρακμής έχουν εισέλθει και τα κέντρα των μεγάλων πολεοδομικών συγκροτημάτων της χώρας, όπου την προηγούμενη δεκαετία παρατηρήθηκαν έντονα φαινόμενα γκετοποίησης και υποβάθμισης της ποιότητας ζωής. Ο πληθυσμός του δήμου Αθηναίων μειώθηκε κατά 133.000 άτομα ή ποσοστό 16,9%, της Θεσσαλονίκης κατά 75.000 άτομα ή -18,9% και του Πειραιά κατά 18.000 άτομα ή -9,9%.

Στον αντίποδα βρέθηκε η Ανατολική Αττική, όπου καταγράφηκαν αυξήσεις της τάξης του 40% στον Μαραθώνα, 47% στο Μαρκόπουλο, 35% στην Παιανία, 46% στη Ραφήνα, 35% στα Σπάτα. Επίσης, πάνω από 40% αυξήθηκαν οι κάτοικοι του δήμου Πυλαίας- Χορτιάτη έξω από τη Θεσσαλονίκη, ενώ μικρότερες αυξήσεις καταγράφηκαν σε πολλά νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων.

Προφανώς, η απογραφή του 2011 ελάχιστα κατέγραψε τις επιπτώσεις της ύφεσης στο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Οι ροές της εσωτερικής μετανάστευσης έχουν να κάνουν περισσότερο με το μοντέλο ανάπτυξης που επέλεξαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, το οποίο ιδιαίτερα την τελευταία εικοσαετία στηριζόταν στη αναβάθμιση του τουρισμού σε ‘’βαριά βιομηχανία’’ της χώρας και στην κατασκευή μεγάλων έργων από μια χούφτα μεγαλοεργολάβων, με την ταυτόχρονη διάλυση της βιομηχανίας και της πρωτογενούς παραγωγής (αγροτικά προϊόντα, ορυκτά, πρώτες ύλες κλπ).

Έτσι, λοιπόν, καταγράφηκε πληθυσμιακή έκρηξη στις περιοχές που ευνοήθηκαν από την κατασκευή μεγάλων έργων (πχ Ανατολική Αττική), καθώς επίσης στη Βόρεια Κρήτη και στα νησιά με συχνή ακτοπλοϊκή σύνδεση με τον Πειραιά και αεροδρόμια.

Όμως, ούτε αυτή η επιλεκτική πληθυσμιακή έκρηξη ούτε η ροή ξένων μεταναστών στη χώρα μας στάθηκαν ικανές να ‘’κουκουλώσουν’’ το τεράστιο δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Για πρώτη φορά από συστάσεως του ελληνικού κράτους, ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή. Ο πραγματικός πληθυσμός της χώρας το 2001 ανήλθε σε 10.964.020 άτομα, για να μειωθεί σε 10.940.777 άτομα το 2011. Στην πραγματικότητα η μείωση είναι πολύ μεγαλύτερη, αν λάβουμε υπόψη ότι τόσο η ΕΛΣΤΑΤ όσο και η Eurostat εκτιμούσαν ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα ξεπερνούσε τα 11,2 εκατομμύρια το 2011.

Από το 2011 και μετά η ύφεση αφήνει έντονα το αποκρουστικό της αποτύπωμα σε όλες τις στατιστικές μελέτες, που έχουν σαν αντικείμενο την πληθυσμιακή εξέλιξη της χώρας, αλλά και τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της. Ήταν που ήταν καχεκτικό το δημογραφικό ‘’δέντρο’’ της Ελλάδας, ήρθαν και τα μνημόνια και κυριολεκτικά το τσάκισαν. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς.

-Το 2013 οι θάνατοι ήταν κατά 17.660 περισσότεροι από τις γεννήσεις. Το ισοζύγιο έγινε για πρώτη φορά αρνητικό το 2011, με 4.671 περισσότερους θανάτους, η διαφορά εκτοξεύτηκε στους 16.297 περισσότερους θανάτους το 2012, ενώ όπως προαναφέραμε διευρύνθηκε ακόμη περισσότερο το 2013. Για πρώτη φορά από το 1930 οι γεννήσεις έπεσαν κάτω από τις 100.000 το 2013, ενώ σε σχέση με το 2008 η μείωση ξεπερνά τον αριθμό των 24.000 (94.134 γεννήσεις το 2013 έναντι 118.302 γεννήσεων το 2008).

-Την περίοδο της ύφεσης και των μνημονίων, από το 2008 έως το 2013, μπήκε λουκέτο σε 848 δημοτικά σχολεία, δηλαδή στο 15% του συνόλου, γεγονός που επέτεινε τη φυγή των νέων ανθρώπων από τα χωριά τους.

-Την τελευταία πενταετία περισσότεροι από 200.000 νέοι Έλληνες πήραν τους δρόμους της ξενιτιάς αναζητώντας εργασία. Οι 180.000 ήταν κάτοχοι πανεπιστημιακών τίτλων, ενώ τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς διέθεταν και διδακτορικό. Αυτή η ‘’φυγή εγκεφάλων’’, που αποδεικνύει ότι το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο δεν είναι τόσο για πέταμα όσο ισχυρίζονται οι νεοφιλελεύθεροι παλαιάς και νέας κοπής, δεν έχει μόνο κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις. Οξύνει ακόμη περισσότερο το δημογραφικό πρόβλημα, μιας και οι ξενιτεμένοι μας βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.

Ακούμε και διαβάζουμε συχνά ότι πάνω από το 50% των νέων μας είναι άνεργοι. Το ποσοστό είναι κάτι το πολύ γενικό για να αποδώσει το μέγεθος του προβλήματος που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική κοινωνία, μετά από μια πενταετία μνημονιακής διακυβέρνησης. Για το λόγο αυτό θα καταφύγω και πάλι στους απόλυτους αριθμούς, πατώντας πάντα πάνω στα στοιχεία που μας παρέχει η ΕΛΣΤΑΤ.

-Το τέταρτο τρίμηνο του 2014 καταγράφηκαν 377.100 άνεργοι, ηλικίας μέχρι 29 χρόνων.

-Το ίδιο διάστημα οι άνεργοι ηλικίας 30-44 ετών ανήλθαν σε 521.900.

Δηλαδή, περίπου 900.000 άτομα σε πλήρη παραγωγική και αναπαραγωγική ηλικία αδυνατούν να συντηρήσουν τον εαυτό τους. Ούτε να το σκεφτούν τολμούν να ανοίξουν δικό τους σπιτικό, να δημιουργήσουν οικογένεια και να κάνουν παιδιά.

Σε αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε 250.000 υποαπασχολούμενους, οι οποίοι απασχολούνται τόσο λίγο που περισσότερο ομοιάζουν με ανέργους, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η ΕΛΣΤΑΤ. Η κατηγορία αυτή των ‘’εργαζομένων’’ αμείβεται με 200-300 ευρώ το μήνα, δηλαδή με μισθό που περισσότερο μοιάζει με χαρτζιλίκι. Άντε να πεις σε αυτούς τους ανθρώπους να συμβάλλουν στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας…

Τις προάλλες μας έπιασε φανάρι μπροστά σε ένα κατάστημα pet shop. Η ατάκα ήρθε από τον συνταξιδευτή μου. ‘’Γέμισε η Αθήνα από καταστήματα αυτού του είδους. Όσο λιγότερο γεννάμε, τόσο περισσότερα pet shop εγκαινιάζονται και μάλιστα σε περίοδο κρίσης. Φαίνεται ότι αυξάνονται και πληθύνονται τα ζευγάρια που επιζητούν τη συντροφιά μικρών ζώων, μιας και η γέννηση ενός παιδιού γίνεται όλο και πιο απαγορευτική. Το να κάνεις ένα παιδί σήμερα είναι πολύ ακριβή υπόθεση. Η συντροφιά ενός κατοικίδιου κοστίζει ελάχιστα…’’

Πικρή μεν, αλήθεια δε, η διαπίστωση του φίλου. Πράγματι, σε μια χώρα όπου η νέα κοπέλα υπογράφει υπεύθυνη δήλωση ότι μια μελλοντική εγκυμοσύνη της θα είναι λόγος απόλυσης από τη δουλειά της χωρίς αποζημίωση, η οικογένεια έχει γίνει ‘’είδος πολυτελείας’’.

Σε μια χώρα όπου το παιδί έγινε φορολογητέα ύλη και τεκμήριο διαβίωσης, ο θάνατος της κοινωνίας δεν θα είναι μόνο αργός αλλά και πολύ οδυνηρός.

Κι όλα αυτά προς χάριν των πιστωτών μας, με την υπογραφή των μνημονιακών κυβερνήσεων, που απλώς ‘’θέλουν να σώσουν τη χώρα από την καταστροφή’’, που επιλέγουν ‘’ευρώ πάση θυσία’’, σκοτώνοντας αργά και βασανιστικά ένα ολόκληρο λαό, θέτοντας στο περιθώριο τα παιδιά μας, απαγορεύοντας στα παιδιά των παιδιών μας να γεννηθούν.

Προς χάριν της τρόικας, των θεσμών, των εταίρων μας, της Ευρώπης, του ευρώ και δεν ξέρω τίνος άλλου ακόμη, εμείς πεθαίνουμε ως χώρα και ως κοινωνία.

Αλλά, και ας μην το ξεχνάμε, προς χάριν του μεγάλου κεφαλαίου, που μέσω των μνημονίων διέλυσαν την αγορά εργασίας, κατάργησαν τα ακόμη και αυτά τα αναιμικά μέσα προστασίας των εργαζομένων, κατάφεραν να πληρώνουν χαρτζιλίκια αντί για μισθούς, ή και να μην πληρώνουν καθόλου άμα λάχει…

σ.σ. Πριν κάμποσο καιρό, μια γνωστή μου πήγε να ζητήσει δουλειά σε κάποια εταιρεία. Της ανακοίνωσαν ότι για μια αμοιβή μικρότερη των 600 ευρώ θα πρέπει να εργάζεται από τις 9 το πρωί μέχρι της 9 το βράδυ και ίσως μέχρι τις 12 τα μεσάνυχτα άμα χρειάζεται.

-Μα έχω τρία μικρά παιδιά, ψέλλισε η κοπέλα.

-Και εμάς τι μας νοιάζει; μαζί τα κάναμε; ήταν η απάντηση του αφεντικού (στην πραγματικότητα η απάντηση ήταν τόσο χυδαία που αρνούμαι ακόμη και να τη γράψω).

Τα αφεντικά, οι θεσμοί, οι πιστωτές, οι εταίροι μας, κάνουν όπως όλα δείχνουν, πολύ καλά τη δουλειά τους. Το ζήτημα είναι εμείς τι κάνουμε. Αμπελοφιλοσοφούμε μετά ή άνευ μαλακίας, αναζητούμε εναγωνίως ‘’σωτήρες’’, οικτίρουμε τους ‘’συμμάχους’’ μας που ‘’δεν σέβονται τη μακραίωνη ιστορία μας’’, χειροκροτούμε ή μουτζώνουμε κατά περίπτωση, χωρίς όμως ποτέ να σηκώσουμε τη γροθιά της διεκδίκησης. ‘’Δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα, προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!’’, που μας λέει ο μέγας Βάρναλης…

ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ

ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ