Όταν ο Aθηναίος γλύπτης Α. Παναγιωτάκης αναστήλωνε τον υπέροχο Λέοντα της Αμφιπόλεως

Ο Λέων στην τελική φάση και ο γλύπτης καθισμένος στη βάση του.

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία πως ο Λέων της Αμφιπόλεως υπήρξε ο «ακοίμητος φρουρός» του Τύμβου Καστά στην αρχαία Αμφίπολη που αποκαλύπτεται, μέρα τη μέρα, από τη σκαπάνη των αρχαιολόγων. Αρτιμελής και υπερήφανος, ο Λέων παρακολουθεί τις εργασίες.

Εάν μπορούσε να μας απευθύνει τον λόγο, θα μας περιέγραφε την τιτάνια προσπάθεια που καταβαλλόταν, πριν από μία 75ετία περίπου, για τη δική του αναστήλωση. Διότι, όπως γράψαμε, σημαντικές προσωπικότητες εργάστηκαν για να εξασφαλίσουν τα μέσα, αλλά την αναστήλωση ανέλαβε ένας και μόνον άνθρωπος, ο Αθηναίος γλύπτης και τότε διευθυντής του Γλυπτικού Εργαστηρίου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Ανδρέας Ν. Παναγιωτάκης (1883-1957).

Η αναστήλωση του γιγαντιαίου μνημείου υπήρξε επίτευγμα για την εποχή που πραγματοποιήθηκε. Ο υποδιευθυντής της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής Oscar Broneer (1894-1992) που ανέλαβε την ευθύνη, βρήκε τον καλύτερο σύμμαχο στο πρόσωπο του γλύπτη Ανδρ. Παναγιωτάκη. Τον Αύγουστο 1936, αφού επισκέφθηκε την Αμφίπολη και απέρριψε την πρόταση να δημιουργηθεί μια μακέτα δύο έως δυόμισι μέτρα, ο καλλιτέχνης άρχισε να συμπληρώνει με πηλό τα κομμάτια που έλειπαν.

Χρησιμοποιούσε ως βάση τα δώδεκα ογκώδη τεμάχια που διέθετε για να δημιουργήσει ένα πρόπλασμα σε φυσικό μέγεθος. Μέχρι τελευταία ώρα εντοπίζονταν τεμάχια, όπως συνέβη με τη σιαγόνα του Λέοντος, την οποία βρήκε χωρικός σε λόφο κοντά στο μνημείο. Ανέκδοτες φωτογραφίες του προπλάσματος παραδίδουμε σήμερα στη δημοσιότητα.

Στη συνέχεια, το πρόπλασμα αυτό, χρησιμοποιήθηκε ως υπόδειγμα για την ευχερέστερη αναστήλωση των μεγάλων σε όγκο και βαρύτατων μαρμάρινων τεμαχίων. Σύμφωνα με όσα δήλωνε ο Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, τότε  διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου των Αθηνών, ο Παναγιωτάκης με «κίνδυνο της υγείας και αυτής της ζωής, εργασθείς πολλάκις υπό τας χειρίστας καιρικάς συνθήκας, συνετέλεσεν έργον τιμών τα μέγιστα την σύγχρονον Ελλάδα». Από τον Μάιο του 1937 ο Παναγιωτάκης άρχισε επί τόπου να κατασκευάζει τη βάση πάνω στην οποία έγινε η τοποθέτηση των μαρμάρινων τεμαχίων.

Η γερμανική εισβολή στην ανοχύρωτη Αθήνα τον Απρίλιο του ’41

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Ήταν ημέρα Κυριακή, η 27η Απριλίου 1941. Σε ένα καφενείο, όπως τους άξιζε, περίμεναν τους εισβολείς οι τέσσερις άνδρες που ανέλαβαν το θλιβερό καθήκον της παράδοσης της πόλεως των Αθηνών.

Ήταν ο φρούραρχος Αθηνών, υποστράτηγος Χρ. Καβράκος, ο Νομάρχης Αττικοβοιωτίας Κ. Πεζόπουλος και οι δήμαρχοι Αθηναίων και Πειραιώς Αμβρόσιος Πλυτάς και Μιχ. Μανούσκος. Στην Επιτροπή προβλεπόταν ως πρόεδρος ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος, ο οποίος αρνήθηκε όμως να παραστεί μη αντέχοντας να συναντήσει τους εισβολείς. Το καφενείο ονομαζόταν «ΛΟΥΞ» -άλλοι έγραψαν «ΠΑΡΘΕΝΩΝ»-, ανήκε στον κτηματία Ανδρέα Γλεντζάκη και βρισκόταν στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας, απέναντι από την τότε έπαυλη Θων.

Οι Έλληνες αξιωματούχοι δήλωσαν πως η Αθήνα ήταν μια ανοχύρωτη πόλη που δεν είχε την πρόθεση να προβάλει αντίσταση. Ο Γερμανός αντισυνταγματάρχης Φον Σέιμπεν όρισε ουσιαστικά πολιτικούς διοικητές των Αθηνών και του Πειραιώς τους δύο δημάρχους, ενώ κατέστησε αιχμάλωτο πολέμου και υπεύθυνο για τυχόν εχθρικές πράξεις τον υποστράτηγο Καβράκο.

Ο Προϋπολογισμός του Καποδίστρια και τα «Δάνεια της Αγγλίας» που ήταν δυσβάσταχτα

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Ο δεύτερος Προϋπολογισμός της χώρας καταρτίσθηκε από τον Καποδίστρια περίπου έναν χρόνο μετά την έλευσή του στην Ελλάδα, τον Ιούλιο 1829. Ο Κυβερνήτης κατέστρωσε τρεις λογαριασμούς.

Ο ένας προς τους αντιπροσώπους των Δυνάμεων, οι οποίοι ήδη καιροφυλακτούσαν για να μπορούν να εισπράττουν τα οφειλόμενα από τα δάνεια που είχαν συναφθεί και σπαταληθεί αλόγιστα. Ο δεύτερος ήταν ο ισολογισμός των τακτικών και εκτάκτων εσόδων και εξόδων της χώρας από τότε που είχε αναλάβει ο ίδιος μέχρι τον Απρίλιο 1829.

Ο τρίτος λογαριασμός ήταν ο πραγματικός Προϋπολογισμός, ο οποίος ονομαζόταν «Υποθετικός λογαριασμός εσόδων και εξόδων της Επικρατείας» και αφορούσε την περίοδο Μάιος 1829-Απρίλιος 1830. Τα έσοδα εμφανίζονταν να ανέρχονται σε 31.589.705 γρόσια και τα ελλείμματα σε 12.598.014 γρόσια. Τα έσοδα από φορολογία εντός της χώρας δεν ξεπερνούσαν τα 13.000.000 γρόσια.

Tα «διόδια των φόρων» στις εισόδους πόλεων. Οι αντιδράσεις από το χαράτσι που έριξαν τον Χαρίλαο Τρικούπη!

«Οι σωτήρες του φορολογούμενου λαού», λαϊκή εικονογραφία. Ο Τρικούπης έχει στις πλάτες του το ίσχνο άλογο «ΕΛΛΑΣ».

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Ευρηματικοί υπήρξαν ανέκαθεν οι φοροφυγάδες αλλά πιο ευρηματικοί οι… φορομπήχτες, όπως αποκαλεί ο λαός από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους όσους θεσπίζουν τις διάφορες μορφές φόρων και τελών. Ιδιαίτερα ευφυείς αποδείχθηκαν οι μηχανισμοί την περίοδο του Όθωνα.

Οι μεν Βαυαροί χρησιμοποιούσαν τη διεθνή νομολογία, την οποία ορισμένοι εξ αυτών συνδύαζαν με την αρχαιολατρία, αναζητώντας στα αρχαία κείμενα την ιδεολογικοποίηση των πράξεών τους. Οι Έλληνες συνάδελφοί τους, κυρίως μορφωμένοι Φαναριώτες χρησιμοποιούσαν τις εμπειρίες τους από το σύστημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τις εφαρμοσμένες από την Τουρκοκρατία μεθόδους.

Από τη μακρά σειρά των φόρων που καθιερώθηκαν επί Οθωνος ήταν και τα περίφημα «διαπύλια τέλη». Μια μορφή έμμεσης φορολογίας, κάτι σαν τα σημερινά «διόδια», τα οποία όμως επιβάλλονταν από τις δημοτικές αρχές στα προϊόντα που εισάγονταν στην περιοχή τους από άλλες περιοχές της επικράτειας. Δημοτικοί εισπράκτορες ήταν στημένοι στις εισόδους των πόλεων και εισέπρατταν φόρο στα εισερχόμενα οχήματα, υποζύγια και εμπορεύματα.

Η αρχαία προέλευση και οι νεότεροι «ΦΟΡΟΙ»

Μεγαλοβδομαδιάτικες προετοιμασίες στα χρόνια του Οθωνα

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Από τη Μ. Πέμπτη άρχιζαν οι προετοιμασίες του Πάσχα. Οι νοικοκυρές ζύμωναν τις κουλούρες της Λαμπρής και το βράδυ όλοι συμμετείχαν στην ακολουθία της Σταύρωσης, όπου διαβάζονταν

Τα Δώδεκα Ευαγγέλια, με κορύφωση την περιφορά του Εσταυρωμένου. Γυναίκες και κορίτσια μοιρολογούσαν μέχρι αργά την νύχτα τον Ιησού με το γνωστό πένθιμο άσμα: «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, / σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται».

Ο στολισμός του επιταφίου, που ήταν μια υπόθεση άμιλλας ανάμεσα στις ενορίες της Αθήνας, γινόταν από κορίτσια και νεαρές γυναίκες. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής οι πιστοί περνούσαν τρεις φορές κάτω από το κουβούκλιο του Επιταφίου «για να τους πιάσει η χάρη».

Οι νοικοκυρές κατέβρεχαν και σκούπιζαν τον δρόμο, απ’ όπου θα πέρναγε η ιερή πομπή, ενώ μ’ ένα κεραμίδι που είχε πάνω αναμμένα κάρβουνα και λιβάνι θυμιάτιζαν το ιερό κουβούκλιο.

Στα χρόνια του Όθωνα, από το 1834 ως το 1843 ο Επιτάφιος της Αγίας Ειρήνης, προσωρινής μητρόπολης, έφτανε μπροστά στο παλάτι. Γινόταν σύντομη δέηση και το βασιλικό ζεύγος προσκυνούσε. Στα 1844-45 όμως άλλαξαν τα πράγματα. Πρωθυπουργός ήταν ο Κωλέττης, φίλος του Όθωνα, αλλά μισητός στην αντιπολίτευση.

Τα όβολα του Καποδίστρια και οι πενταροδεκάρες του Όθωνα

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Οι συζητήσεις για το ευρώ και τα σενάρια για τη δραχμή έχουν ρίξει στη λήθη τα Καποδιστριακά όβολα, τα αγαπημένα και προσιτά στο λαό χάλκινα νομίσματα. Ο αρχαίος οβολός, το αττικό νόμισμα, ισοδυναμούσε προς το ένα έκτο της Αττικής δραχμής.

Επί Καποδίστρια, οβολός αποκλήθηκε το χάλκινο κέρμα που είχε αξία πέντε λεπτών, δηλαδή η γνωστή μας αργότερα πεντάρα, το πεντάλεπτο. Οι χάλκινοι αυτοί οβολοί είχαν από τη μία πλευρά το φοίνικα κάτω από τον σταυρό και στην άλλη στεφάνι δάφνης με την επιγραφή «Ελληνική Πολιτεία».

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο ηγέτης που φρόντισε να προμηθευτεί νομισματοκοπτική μηχανή και να ιδρύσει το πρώτο νομισματοκοπείο στην Αίγινα. Εκεί κόπηκαν και τα πρώτα Ελληνικά νομίσματα. Η παλιά εκείνη μηχανή μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όταν ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα. Τοποθετήθηκε σε κάποια οικία επί της οδού Νομισματοκοπείου, εξ ου και το όνομα της οδού.

Αλλά τόσο η μηχανή όσο και τα νομίσματα που κόπηκαν εξαφανίσθηκαν. Μετά την έλευση του Όθωνα, οι Αντιβασιλείς καταργώντας κάθε τι που προερχόταν από το παρελθόν φρόντισαν να καταργήσουν και τις νομισματικές ρυθμίσεις του Καποδίστρια. Απέσυραν έτσι από την κυκλοφορία τα όβολα, τα οποία αγόραζαν με την οκά οι χαλκουργοί, δεδομένου ότι ο χαλκός των πρώτων εκείνων νομισμάτων ήταν άριστης ποιότητος.

Η αντίδραση των Ελλήνων στην άρνηση του μπουρλοτιέρη Κανάρη να πάρει σύνταξη

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Το 1862 η Αθήνα και η Ελλάδα ολόκληρη βρισκόταν σε αναβρασμό. Ο θρόνος του πρώτου βασιλιά Όθωνα κυριολεκτικά «έτριζε» και ο κόσμος έψαχνε διάφορους τρόπους για να στείλει το μήνυμα της δυσαρέσκειας στο Παλάτι.

Την Πρωτοχρονιά, λοιπόν, μια παρέα αποφάσισε να φτιάξει ένα λεύκωμα αφιερωμένο στον γέροντα μπουρλοτιέρη Κανάρη, που δεν είχε δεχτεί να λάβει τιμητική σύνταξη, ως αντίδραση για τα δεινά που υπέφεραν οι συμπατριώτες του, βουτηγμένοι στη φτώχεια και την ανέχεια.

Πρωτεργάτης ο Ιωάννης Φιλήμων. Το δε λεύκωμα θα είχε μία καινοτομία. Θα περιλαμβανόταν σε αυτό η «φωτογεγραμμένη εικών», δηλαδή φωτογραφία – η μεγάλη εφεύρεση της εποχής– του μπουρλοτιέρη. Στην απέναντι δε σελίδα με χρυσά γράμματα προβλεπόταν να είναι εκτυπωμένο το 107 άρθρο του Συντάγματος που ανέφερε πως «Η τήρησις του Συντάγματος αφιερούται εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων».

Σε μία δύο ημέρες ήδη περισσότεροι από διακόσιοι επαγγελματίες και έμποροι των Αθηνών είχαν υπογράψει και εισφέρει τον οβολό τους για τη δημιουργία του λευκώματος. Το θέμα δεν άργησε να λάβει διαστάσεις και να εκδηλωθεί η πρώτη αντίδραση της Αστυνομίας, επειδή ο ποινικός νόμος απαγόρευε τους εράνους.

Ακολούθησε επιστολή στην πολιτική ηγεσία της Αστυνομίας, δηλαδή στον Υπουργό Εσωτερικών, δηλώνοντας ότι με την ενέργειά τους ήθελαν να εκφράσουν βαθιά ευγνωμοσύνη στο γηραιό αγωνιστή και όχι να υποσκάψουν «τα καθεστώτα». Στήλες ολόκληρες γέμισε στην εφημερίδα του ο Φιλήμων αναδεικνύοντας σε μείζον θέμα την τιμή προς τον Κανάρη.

1922: Η δύσκολη εκστρατεία και η αλληλεγγύη που δείχνουν πάντα οι Έλληνες

.

Γράφει ο Eλευθέριος Γ. Σκιαδάς

Η αλληλεγγύη που δείχνει ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης η ελληνική κοινωνία είναι μία από τις ωραιότερες εκφράσεις της. Οι Έλληνες του εσωτερικού και του εξωτερικού στάθηκαν πάντα στο ύψος των περιστάσεων δηλώνοντας ηχηρό παρόν στις εθνικές, κοινωνικές και οικονομικές καμπές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Η μεγάλη καταστροφή της Μικράς Ασίας και οι εξελίξεις που ακολούθησαν δεν επέτρεψαν να αναδειχθεί –όσο θα έπρεπε– η γιγαντιαία εκστρατεία που είχε προηγηθεί για τη στήριξη των στρατιωτών που επέστρεφαν τραυματισμένοι από το μέτωπο ή τη στήριξη που είχαν οι χήρες και τα ορφανά όσων έχαναν τη ζωή τους στο μέτωπο.

Σε διάστημα εννέα μηνών (Μάιος 1921-Φεβρουάριος 1922) είχαν συγκεντρωθεί περισσότερα από δέκα εκατομμύρια δραχμές!

Με τα χρήματα αυτά καλύφθηκε το σύνολο των αναγκών σε αγορά και προμήθεια μάλλινων ειδών (κάλτσες, γάντια, κουκούλες κ.ά.) για τους στρατιώτες, περιθάλφθηκαν όλοι όσοι είχαν τραυματιστεί στον πόλεμο και καλύφθηκαν οι πρώτες ανάγκες σε άμεσα επιδοματικά έξοδα. Η πιο δραματική ίσως πτυχή εκείνης της εκστρατείας αλληλεγγύης, στην οποία είχε τεθεί επικεφαλής η βασίλισσα, ήταν η ανάγκη να καλυφθούν τα έξοδα ώστε να μετακληθεί από την Αμερική ειδικός τεχνίτης για να κατασκευάζει τεχνητά πόδια και χέρια!