Δεν ήταν συνωστισμός, ήταν προσχεδιασμένη γενοκτονία

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Στις 28 Αυγούστου με το Παλαιό Ημερολόγιο, άρα στις 10 Σεπτεμβρίου με το Νέο, μαρτύρησε ο Άγιος Χρυσόστομος (Καλαφάτης), ο Μητροπολίτης Σμύρνης. Θανατώθηκε από τον μαινόμενο τουρκικό όχλο κατόπιν διαταγής του Τούρκου στρατηγού Νουρεντίν όταν μπήκαν στην Σμύρνη οι Τούρκοι, τακτικοί και άτακτοι.

Η μορφή του συμβολίζει το δράμα του Μικρασιατικού Ελληνισμού. 100 χρόνια μετά θυμόμαστε, διότι δεν θέλουμε να επαναληφθούν τα γεγονότα. Θυμόμαστε με περίσκεψη, συγκίνηση και ερευνητική διαθεση. Επιδιώκουμε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος.

Όχι, δεν ήταν «συνωστισμός» αυτό που έγινε το 1922. Ήταν το αποτέλεσμα  μιας προσχεδιασμένης Γενοκτονίας. Από το 1914, με το μαύρο Πάσχα των Θρακών και τη σφαγή στην παραλιακή Φώκαια, μέχρι τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1922 ο Ελληνισμός της Ανατολής, Μικρασιάτες, Πόντιοι, Ανατολικοθρακιώτες, υπέστη τις συνέπειες του σχεδίου των Νεοτούρκων αρχικά και των Κεμαλικών εθνικιστών στη συνέχεια. Το σχέδιο απαιτούσε να εξοντωθούν οι Χριστιανοί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Να μείνει το κράτος τουρκικό και ισλαμικό. Έλληνες, Αρμένιοι, Ασσύριοι ήσαν οι κυριώτεροι στόχοι.

Αμέτρητα τα θύματα. Οι Ισραηλινοί Ντρορ και Ζεεβί υπολογίζουν σε 2,5 εκατομμύρια τον συνολικό αριθμό των Χριστιανών που θανατώθηκαν με εκτελέσεις, βασανιστήρια, εκτοπίσεις, βιασμούς, τάγματα εργασίας και άλλες μεθόδους. Οι ίδιοι εκτιμούν ότι ενώ στα τέλη του 19^ου αιώνα οι Χριστιανοί στην Αυτοκρατορία αποτελούσαν το 20% του συνολικού πληθυσμού, το 1924 έφτασαν στο 2% μόνον. (Βλέπε στα ελληνικά το βιβλίο τους: Η Τριακονταετής Γενοκτονία, εκδόσεις Πατάκη).

Η πνευματική κληρονομιά του Χρυσοστόμου Σμύρνης

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Τον Νοέμβριο του 1992 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος κατέταξε επισήμως στη χορεία των Αγίων τον μαρτυρικό Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο και τους άλλους κληρικούς που βρήκαν τον θάνατο στα χέρια των Τούρκων.

Οι Μητροπολίτες Ικονίου Προκόπιος, Μοσχονησίων Αμβρόσιος, Κυδωνιών Γρηγόριος και ο Επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος (μαρτύρησε στον Πόντο το 1921) ανήκουν, μαζί με 350 περίπου απλούς κληρικούς, στον μακρύ κατάλογο των εθνοϊερομαρτύρων. Πολλοί από αυτούς σταυρώθηκαν, πεταλώθηκαν, ετάφησαν ζωντανοί και γενικώς υπέφεραν απερίγραπτα μαρτύρια στα χέρια των τακτικών ή ατάκτων Τούρκων ενόπλων.

Η μνήμη τους τιμάται σε όλους τους ναούς μας την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Φέτος, το 2019, αντιστοιχεί στις 8 Σεπτεμβρίου και συμπίπτει με τον εορτασμό του Γενεσίου της Θεοτόκου.

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Καλαφάτης είχε θεολογική και ευρύτερη μόρφωση και φλεγόταν από αγάπη για την Εκκλησία και την Πατρίδα. Ήταν εκφραστής έργω και λόγω της Ελληνορθόδοξης Παράδοσής μας και πίστευε ότι οι Ορθόδοξοι κληρικοί δικαιούνται, αλλά και υποχρεούνται, να εργάζονται για την εθνική αφύπνιση και για την καλλιέργεια του αγνού πατριωτισμού.

Ο Εθνομάρτυς Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης (27 Αυγούστου 1922)

.

Σαράντος Ι. Καργάκος 

Το μαρτύριον

Σ’ ένα βιβλίο μας για τον μικρασιατικό πόλεμο, αναφερόμενοι στον μαρτυρικό θάνατο του Χρυσοστόμου, είχαμε γράψει: «Ο Χρυσόστομος δίκαια ανήκει στους μεγαλομάρτυρες του έθνους, που κρατούν ψηλά την περηφάνειά του, όταν την τσακίζουν με τη δειλία τους και την αβελτηρία τους οι πολιτικοί μας ηγέτες» (Ένθ.αv. σσ. 75-76). Στην απροστάτευτη Σμύρνη, που όλοι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί παράγοντες την εγκαταλείπουν προστρέχει να βρει καταφύγιο όλος ο άμαχος πληθυσμός της Μ. Ασίας.

Ο μόνος που δεν την εγκαταλείπει είναι ο Χρυσόστομος. Όταν ο αρχιεπίσκοπος των Καθολικών την υστάτη ώρα, στις 25 Αυγούστου, του εξασφαλίζει θέση επί αναχωρούντος ατμοπλοίου και τον εξορκίζει να εγκαταλείψει την καταδικασμένη πόλη για να γλυτώσει από την οργή των Τούρκων, ο Μητροπολίτης ατάραχος απαντά: «Παράδοσις του ελληνικού κλήρου αλλά και χρέος του καλού ποιμένος είναι να παραμείνη με το ποίμνιόν του». Είναι η στιγμή που ο Χρυσόστομος περνά στο χώρο της αθανασίας και συγκαταλέγεται στο χορό των μαρτύρων και των αγίων του Γένους. Η ώρα του Γολγοθά επλησίασε. Είναι μόνος, αυτός και το ποίμνιό του. Ο τελευταίος επίσημος Έλληνας που έφυγε, είναι ο μεγάλος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, πρύτανις του Ιωνικού πανεπιστημίου.

Στις 27 Αυγούστου γίνεται η πρώτη εμφάνιση Τούρκων «τσετών» (=ατάκτων) υπό τον Κιορ (=μονόφθαλμος) Μπεχλιβάν στη Σμύρνη. Τρομοκρατία απλώνεται στην πόλη. Τα πλήθη συρρέουν στη Μητρόπολη. Ο Χρυσόστομος, βοηθούμενος από τον αδελφό του Ευγένιο, κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει. Την επομένη τελεί λειτουργία στην Αγία Φωτεινή. Είναι κάτωχρος από τη νηστεία και την αγρύπνια. Όταν όμως βγαίνει στην Ωραία Πύλη γονατίζει και προσεύχεται σαν ταπεινός λευίτης και εγείρεται ως άγιος.

Ο Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος (Καλαφάτης) για την ελληνικότητα της Μακεδονίας

.

Νίκος Χ. Βικέτος, Τέως Γ.Γ. Ενώσεως Σμυρναίων

Με αφορμή τη διοργάνωση του μεγάλου συλλαλητηρίου της Αθήνας για τη Μακεδονία, στις 4 Φεβρουαρίου 2018, θεωρούμε σκόπιμο να παραθέσουμε ένα απόσπασμα από επιστολή του μαρτυρικού Μητροπολίτη Δράμας, και μετέπειτα Σμύρνης, Χρυσοστόμου Καλαφάτη, ο οποίος πήρε ενεργό μέρος στον Μακεδονικό αγώνα. «Υπολαμβάνομεν», γράφει ο Δράμας Χρυσόστομος, το Σεπτέμβριο του 1903, στον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ «ότι επί τέλους δικαιούμεθα και ημείς αμυνόμενοι υπέρ βωμών και εστιών και ρηγνύοντες βαθείας οδύνης κραυγήν, να ερωτήσωμεν: μέχρι τίνος Παναγιώτατε Δέσποτα, εσμέν υπόχρεοι υβριζόμενοι ν’ ανεχώμεθα, βλασφημούμενοι να υπομένωμεν, σφαζόμενοι, καιόμενοι, δηούμενοι, απαγόμενοι εις τα όρη και τα σπήλαια και μυρίους καθ’ εκάστην υπομένοντες παρά των ανθρωπομόρφων τεράτων του Βουλγαρικού κομιτάτου, να ευλογώμεν τους δημίους και τους φονευτάς ημών;»*.

Και σε άλλο σημείο της επιστολής του τονίζει, πως «η κυρίως Μακεδονία ην και έστι και έσται χώρα καθαρώς ελληνική, ήτις, ίνα καταστή βουλγαρική, απαιτείται, ουδέν ολιγώτερον και ουδέν περισσότερον, ή αφ’ ενός μεν να στραγγαλισθή η ιστορία και η εθνογραφία, αφ΄ετέρου δε να εξολοθρευθώσιν ούτε περισσότερα ή ολιγώτερα  ή τα 3/4 του […] πληθυσμού αυτής και να κατασκαφώσιν όλα τα σχολεία και αι εκκλησίαι σύμπασαι, μηδεμιάς εξαιρουμένης, αι κεντρικαί πόλεις της Μακεδονίας, ούσαι αποκλειστικώς ελληνικαί, και επί τέλους να παραδοθώσιν εις το πυρ και τας φλόγας όλα τα μνημεία, αρχαία, βυζαντινά, νεώτερα, μηδ’ ενός εξαιρουμένου, χωρίς να φεισθή τις μητ’ αυτών των εν τοις σπλάγχνοις της γης κρατουμένων, άτινα η σκαπάνη των αρχαιολόγων πολυάριθμα καθ’ εκάστην ανασύρει εκ των εγκάτων της γης και άτινα πάντα είνε ελληνικά∙ και τότε, αλλά μόνον τότε, όταν σβεσθώσιν όλα τα φώτα της ιστορίας και της στατιστικής, της γεωγραφίας και της επιστήμης, τότε, όταν η Μακεδονία καταστή απ’ άκρου εις άκρον ένα μέγα κοιμητήριον νεκρών, μία αγρία έρημος, μία χώρα ερέβους άνευ ιστορίας, άνευ παρελθόντος, άνευ παρόντος, άνευ μέλλοντος, θα καταστή και χώρα βουλγαρική».

Ο Άγγελος της εν Σμύρνη Εκκλησίας Εθνοϊερομάρτυρας Μητροπολίτης Άγιος Χρυσόστομος (+ 27 Αυγούστου 1922)

.

Ιωάννης Ελ. Σιδηράς Θεολόγος – Εκκλησιαστικός Ιστορικός – Νομικός

Είναι 27 Αυγούστου του 1922, με το παλαιό ημερολόγιο. Το πρωί εκείνου του Σαββάτου, ενός άλλου «Μεγάλου Σαββάτου», όλος ο λαός, κάθε ηλικίας άνθρωποι, απεγνωσμένα και ικετευτικά, έχουν συγκεντρωθεί, όπως όλες τις τελευταίες ημέρες και νύκτες, στην Μεγάλη Εκκλησία και στον αυλόγυρο της Αγίας Φωτεινής, στο ιερώτατο αυτό σύμβολο της Σμύρνης, όπου ο αληθής ποιμένας και Επίσκοπος, ως άλλος «Άγγελος της εν Σμύρνη Εκκλησίας», Άγιος Χρυσόστομος τελεσιουργεί την τελευταία Θεία Λειτουργία ή μάλλον την «εξόδιο ακολουθία εν τη Θεία Ευχαριστία» του ιδίου και του πολυπαθούς και περιπόθητου ποιμνίου του, το οποίο δακρυσμένο και συντετριμμένο μετέχει του μυστηρίου του «αίματος και του σώματος» Ιησού Χριστού έχοντας κυριολεκτικώς καρφωμένο το εν απογνώσει βλέμμα του στον μάρτυρα και μεγαλομάρτυρα ποιμένα του.

Η περιώνυμος Εκκλησία της Αγίας Φωτεινής πριν από την άλωση της Σμύρνης, της μαρτυρικής αυτής Μητροπόλεως του Μικρασιατικού Ελληνισμού, κατ’ εκείνες τις «Μεγάλες Ώρες» εγκολπώνει ως άλλη Αγιά Σοφιά πριν από την άλωση της του Κωνσταντίνου Πόλεως, στην τελευταία Θεία Λειτουργία και μυσταγωγία, τους στεναγμούς του ευσεβούς και μαρτυρικού Γένους, του Ιωνικού Ελληνισμού, όπου ο «Άγγελος και Αρχιθύτης Ιεράρχης της των Σμυρναίων Εκκλησίας» ίσταται και προΐσταται κατά την υπερουράνια εκείνη μυσταγωγία, μιμούμενος Χριστού το μαρτύριον, ως ο εκουσίως προσφερόμενος και θυσιαζόμενος «άξιος και θεοπρόβλητος και λαοπρόβλητος ποιμήν» υπέρ του πολυφίλητου και περιποθήτου λαού του, του χριστεπωνύμου ποιμνίου του.

Από το περίβλεπτο, περικαλλές και περιώνυμο κωδωνοστάσιο (1792) της Αγίας Φωτεινής (1857) κατ’ εκείνες τις «Μεγάλες Ώρες» αντηχεί ακατάπαυστα ο πένθιμος ήχος της «Μεγάλης Παρασκευής» του ελληνισμού της Ιωνίας καθώς πλημμυρίζει τα ουράνια με την βαρύτιμη και πολύτιμη καμπάνα του, όπως είχε ζητήσει ο Άγιος Χρυσόστομος: «Να μην πάψει ούτε στιγμή ο επιτάφιος θρήνος, όπως τότε με την Πόλη του Κωνσταντίνου, τη Βασιλεύουσα!».

Η μαρτυρική θυσία του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου 27η Αυγούστου 1922

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον

Το απόγευμα της 27ης Αυγούστου του 1922, ενώ ο Τουρκικός Στρατός ήλεγχει πλέον πλήρως την Σμύρνη, ένας Ιταλός καθολικός ιερέας ενημέρωσε τους Γάλλους σχετικά με τον θανάσιμο κίνδυνο που δι έτρεχε ο Χρυσόστομος. Πολύ σύντομα μια γαλλική περίπολος, αποτελούμενη από 20 ναύτες, κατέφθασε στην Μητρόπολη, την Αγία Φωτεινή, με σκοπό να φυγαδεύσει τον Χρυσόστομο. Οι Γάλλοι ζήτησαν από τον Μητροπολίτη να τους ακολουθήσει είτε στο προξενίο τους είτε στην καθολική εκκλησία της Sacre Coeur (Καρδιά του Ιησού). Εκείνος όμως αρνήθηκε τονίζοντάς τους ότι το καθήκον του υπαγόρευε να παραμείνει με το ποίμνιό του, «ως καλός ποιμένας», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε.

Λίγο αργότερα, κατά τις 19.30, κατέφθασε ένας Τούρκος αξιωματικός, ο οποίος συνοδευόταν από δύο στρατιώτες. Οδήγησαν τον Χρυσόστομο στην πλατεία Διοικητηρίου, μαζί με δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: τον δημογέροντα Γεώργιο Κλιμάνογλου και τον νομικό Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου, εκδότης της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme». Η γαλλική περίπολος ακολούθησε τον μητροπολίτη, ο οποίος βρισκόταν ήδη ενώπιον του Νουρεντίν πασά. Ο τελευταίος έδωσε εντολή να εκτελεστούν οι δύο δημογέροντες. Ακολούθως απευθύνθηκε στον Χρυσόστομο λέγοντάς του: «Εμείς, θα τα βρούμε μαζί». Και συνέχισε, εξυβρίζοντάς τον χυδαία και κατηγορώντας τον για την φιλελληνική του στάση και τις ενέργειές του εναντίον του Τουρκικού έθνους. Κατόπιν του ανακοίνωσε ότι το «επαναστατικό δικαστήριο της ανεξαρτησίας», στην Αγκυρα, είχε ήδη αποφασίσει την καταδίκη του σε θάνατο. Επειτα, ο Τούρκος αξιωματούχος κατευθύνθηκε προς το μπαλκόνι του κτηρίου, απ’ όπου αντίκρισε, στην πλατεία Διοικητηρίου, τη θέα μαινόμενου πλήθους, 1.500 περίπου Τούρκων, στους οποίους απηύθυνε τα παρακάτω λόγια, δείχνοντας συγχρόνως τον Χρυσόστομο: «Αν καλό σας έκανε τούτος να του το ανταποδώσετε. Αν κακό σας έκανε, κάντε του και εσείς κακό! Εγώ σας παραδίδω τον χιρσίζ ντομούζ (κλεφτογούρουνο). Το μαρτύριο του σεπτού ιεράρχη είχε μόλις αρχίσει.

«Ἂν ἐξεράθη τὸ κλαδί, πάντα χλωρὴ εἶν’ ἡ ρίζα»

Εικόνα από:adesmeyth-apopsi.blogspot.com

Γράφει ὁ Δημ. Νατσιός,  Δάσκαλος-Κιλκίς

.

Γενάρης τοῦ 1952, πέρα ἀπὸ τὸν Ἅγιο Νικόλαο καὶ πάνω στοὺς πρόποδες τοῦ Πάικου βρέθηκε μισοφαγωμ ένη ἀπὸ ἄγρια θηρία τοῦ βουνοῦ ἡ ἐνενηντάχρονη γριούλα Παλάσα Παχατουρίδου. Κανένας συγχωριανός της δὲν παραξενεύτηκε. Γνώριζαν καλὰ τὸ δράμα τῆς μεγαλοκυρᾶς ἀπὸ τὴν Χαμενία τοῦ Κὰρς πάνω στὸν Καύκασο. Ἡ δύστυχη ἔχασε δέκα γιοὺς λεβέντες καὶ τὸν ἄνδρα της στὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφή. Τελευταία εἶχε χάσει καὶ τὸ μυαλό της. Ἀναζητοῦσε κάθε μέρα νὰ βρεῖ τὸ δρόμο γιὰ τὴν μεγάλη ἐπιστροφὴ στὴν “πατρίδα”. Ἐκεῖνο τὸ βράδυ ἔψαχνε τὸ δρόμο γιὰ τὴν γῆ ποὺ ἦταν σπαρμένη μὲ τὰ κόκαλα τῶν παιδιῶν της…

8 Ἀπριλίου 1921, ὁ βουλευτὴς Κ. Φίλανδρος μιλώντας στὴν ἑλληνικὴ Βουλὴ γιὰ τὴν Γενοκτονία ἀναφέρει μεταξὺ ἄλλων τὰ ἑξῆς:

“Αἱ γραῖαι καὶ οἱ γέροντες διεσκορπίζοντο τότε εἰς τὰς ἐρήμους, ὅπου γυμνοί, ἄστεγοι καὶ νήστεις σωρηδὸν ἀπέθνησκον. Ἀλλὰ καὶ ὁσάκις τὴν μακρὰν πεζοπορίαν διεδέχετο ἡ διὰ τοῦ σιδηροδρόμου μεταβίβασις τῶν εἱλώτων, ἐξετυλίσσοντο σκηναὶ φρικτοτέρας τραγωδίας. Ἐσταμάτα τὸ τραῖνον μέσα εἰς τὴν ἔρημον, διὰ νὰ ριφθῶσιν ἀπροστάτευτα τὰ δυστυχῆ ἐκεῖνα πλάσματα εἰς τὴν διάκρισιν τῶν ἀγρίων θηρίων καὶ τῶν ἀνθρωπομόρφων θηρίων. Δυστυχὴς μητέρα, ἐστoιβαγμένη μετ’ ἄλλων γυναικῶν ἐντὸς σκευοφόρου βαγονίου, βλέπουσα κινδυνεῦον τὸ τέκνο της ἀπὸ ἀσφυξίαν, ἐτόλμησε νὰ ζητήσει βοήθεια. Παρευθὺς Τοῦρκος χωροφύλαξ ἁρπάσας ἀπὸ τὴν ἀγκάλην τῆς μητρὸς τὸ τέκνον της τὸ ἐξεσφενδόνισεν ἐκ τοῦ παραθύρου εἰς τὸ κενόν, ἐνῶ τὸ τραῖνο ἐξηκολούθει τρέχον εἰς τὴν ἀπέραντην ἔρημον! Ἄλλαι μητέρες εὑρέθησαν παγωμέναι εἰς τὰ χιονισμένα ὅρη μὲ τὰ δυστυχῆ μικρά των κρεμασμένα ἀπὸ ξηροὺς μαστούς!…”.