Ο Τάσος Μάρκου, σε φωτογραφία του 1961
.
Πέτρος Παπαπολυβίου
Όσοι έχουν ζήσει ή μελετούν σήμερα, εκ των υστέρων, τις τραγικές ημέρες της τουρκικής εισβολής γνωρίζουν τα κύρια χαρακτηριστικά των απέλπιδων προσπαθειών απόκρουσής της: την έλλειψη οπλισμού και συντονισμού μετά την πρόχειρη και χαοτική επιστράτευση, τα τραγικά αποτελέσματα του προηγηθέντος πραξικοπήματος και τις επιπτώσεις τους στο ηθικό και την ψυχική ενότητα των μονάδων και του πληθυσμού, το αίσθημα εγκατάλειψης από την Ελλάδα, αυξανόμενο όσο περνούσαν οι ώρες και οι μέρες. Υπήρξαν και στις δύο φάσεις της τουρκικής εισβολής περιστατικά διάλυσης, δειλίας, πράξεις εσχάτης προδοσίας, σωρεία ακατανόητων και παράλογων διαταγών που οδηγούσαν σε εγκατάλειψη πατρώου εδάφους, την περικύκλωση από τον εχθρό προωθημένων μονάδων και μεμονωμένων στρατιωτών, και πολλαπλασίαζαν τα φαινόμενα λιποταξιών και μαζικής αποχώρησης από την πρώτη γραμμή.
Όμως δεν ήταν μόνο αυτά: Υπήρξαν και περιπτώσεις ηρωισμού και προσωπικής αυτοθυσίας αξιωματικών, Ελλαδιτών και Κυπρίων, υπαξιωματικών και νεαρών στρατιωτών, στην προσπάθειά τους να αποκρούσουν την τουρκική εισβολή, μεγαλειώδεις προσωπικές πράξεις αυταπάρνησης. Παρά τις αντιξοότητες και τα αρνητικά δεδομένα, υπήρξαν στρατιωτικές μονάδες, αξιωματικοί και οπλίτες που πολέμησαν υπεράνθρωπα, σώμα με σώμα, στη Λάπηθο και στην Κερύνεια, στον Πενταδάκτυλο, στην Πράσινη Γραμμή στη Λευκωσία, στην ΕΛΔΥΚ, στη Μεσαορία.
Υπήρξαν δεκάδες, ίσως εκατοντάδες, περιπτώσεις δειλών, ανάξιων, επίορκων αξιωματικών, στρατιωτών και οπλοφορούντων ατάκτων «καπεταναίων». Υπήρξαν, όμως, και περιστατικά ανδρείας, που μπορεί να μην αποδείχθηκαν ικανά για να αποσοβήσουν την εθνική ήττα, όμως πρέπει να αναφέρονται κι αυτά, όταν μιλάμε για τον προδομένο πόλεμο του 1974. Και όπου αρμόζει να απονέμεται ο πρέπων έπαινος και η οφειλόμενη αναγνώριση, όπως το επιτάσσει και ο καβαφικός στίχος: «Και περισσότερη τιμή τους πρέπει …»
ΑΒΕΡΩΦ 