Σπυρίδων Τρικούπης «Η πολυσχιδής φυσιογνωμία της Επανάστασης»

.

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1873), πατέρας του επτά φορές πρωθυπουργού και αναμορφωτού της Ελλάδας Χαρίλαου Τρικούπη (1832-1896) ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα της Επανάστασης του 1821 και των πρώτων δεκαετιών του Ελληνικού Κράτους. Υπήρξε πολιτικός,  λογοτέχνης, ρήτορας, ιστοριογράφος και διπλωμάτης.

Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι και ήταν γόνος εύπορης οικογένειας προεστών. Μετά την Ελλάδα συνέχισε τις σπουδές του πρώτα στη Ρώμη και μετά στο Παρίσι, τις οποίες διέκοψε όταν εξερράγη η Επανάσταση. Με το θάνατο του πατέρα του, το 1824, ανέλαβε πληρεξούσιος του Μεσολογγίου. Συνεργάστηκε με τον Μαυροκορδάτο και παντρεύτηκε την αδελφή του Αικατερίνη. Ως εκ του δεσμού του με τον Φαναριώτη πολιτικό ο Σπ. Τρικούπης προσκολλήθηκε στο Αγγλικό Κόμμα.

Ως ρήτορας ανέλαβε να εκφωνήσει τον επικήδειο λόγο στον Λόρδο Βύρωνα, ο οποίος έκαμε μεγάλη εντύπωση και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Οι πρώτοι «Λόγοι» του εκδόθηκαν το 1829. Η κύρια βεβαίως ενασχόλησή του ήταν η πολιτική και στη συνέχεια η διπλωματία. Όμως στους Έλληνες έμεινε κυρίως η «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», που έγραψε στο Λονδίνο μεταξύ των ετών 1853 και 1857, όταν ήταν εκεί πρέσβης της Ελλάδος. Σημειώνεται ότι ο Σπ. Τρικούπης διετέλεσε  πρέσβης της Ελλάδος στο Λονδίνο δεκαοκτώ συνολικά χρόνια: Από το 1834 έως το 1837, από το 1841 έως το 1843 και από το 1849 έως το 1862.

Ο Σπ. Τρικούπης στην αρχή συνεργάστηκε με τον Καποδίστρια. Όταν αυτός ανέλαβε Κυβερνήτης της Ελλάδος τον διόρισε πρωθυπουργό του και υπουργό των Εξωτερικών, όπως επίσης τον διόρισε προεδρεύοντα στην Επιτροπή για την επίλυση του εκκλησιαστικού θέματος.

Ακόμη και οι επικριτές του, αναγνωρίζουν τον πατριωτισμό του Καποδίστρια

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Η πρόσφατη απόπειρα αποδομήσεως της προσωπικότητος και του έργου του Ιωάννου Καποδίστρια με οδήγησε να ξαναδιαβάσω τις απόψεις που εξέφρασαν για τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος διακεκριμένοι αντίπαλοι και επικριτές του. Εκεί, λοιπόν, βλέπουμε ότι όλοι παραδεχονται την αγνή αγάπη του για την Ελλάδα.

Ομολογούν μάλιστα ότι χρησιμοποίησε τη θέση του ως υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας κυρίως για να εξυπηρετήσει τον μοναδικό εθνικό στόχο του: Την απελευθέρωση των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό.

Ο Χένρυ Κίσσιγκερ (Kissinger), πρώην υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ και αντιπαθής στον Ελληνισμό λόγω Κυπριακού, στη διδακτορική διατριβή του μελετά τη σύγκρουση του Αυστριακού Καγκελλαρίου Μέττερνιχ και του Καποδίστρια- τότε συμβούλου του Τσάρου Αλεξάνδρου- για θέματα που αφορούσαν την ευρωπαϊκή διπλωματία μετά την ήττα του Ναπολέοντος.

Ο ίδιος ο Μέττερνιχ παραδέχεται ότι: «Ο Καποδίστριας θέλει με τη βοήθεια της Ρωσίας να τελειώσει το ελληνικό ζήτημα, αλλά όχι … σύμφωνα με τις επιδιώξεις της Ρωσίας». (Χ. Κίσσιγκερ, Ένας αποκατεστημένος κόσμος, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2003, σελ. 527).

Ο Σπυρίδων Τρικούπης, αν και άσκησε αυστηρή κριτική στο έργο του Καποδίστρια, έγραψε στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως: « Ουδενός Έλληνος η καρδία ήτο ελληνικωτέρα. – υπέρ της Ελλάδος μετήλθεν την ρωσικήν επιρροήν και ουχί υπέρ της Ρωσίας την ελληνική Αρχήν του» (Τόμος Δ, σελ. 276).

Λόγος ἐπικήδειος εἰς τόν Καραϊσκάκην (24 Ἀπριλίου 1827)

Τρικούπης Σπυρίδων

(Ἐξεφωνήθη ἀντίπερα τοῦ Πόρου, τὴν 24ην Ἀπριλίου 1827)

«Ὄρη τὰ ἐν Γελβουὲ μὴ καταβάτω δρόσος καὶ μὴ ὑετὸς ἐφ’ ὑμᾶς καὶ ἀγροί ἀπαρχῶν» (Βασ. Δευτ. κεφ. Α’)

Αὐτὰ ὀδυρόμενος ἔλεγεν ὁ Δαυΐδ, ὅταν ἦλθεν εἰς αὐτόν, καθήμενον εἰς Σικελάγ, μετὰ τὴν φθοράν τῶν Ἀμαληκιτῶν, ἄνθρωπος Ἀμαληκίτης ἀπὸ τὸ στρατόπεδον τοῦ Σαούλ, ὅλος καταξεσχισμένος καὶ χῶμα ἔχων εἰς τὴν κεφαλήν του, καὶ ἀνάγγειλε τὸν θάνατον τοῦ Σαοὺλ καὶ τοῦ Ἰωνάθαν.

Δροσιά, λέγω καὶ ἐγώ, δροσιὰ καὶ βροχὴ νὰ μὴ πέσουν πλέον παρὰ τὸ Φάληρον καὶ ἀπαρχάς νὰ μὴ δώσῃ ἡ γῆ ἐκείνη.

Εἰς τὴν γῆν ἐκείνην ἔπεσεν ὁ δυνατός, ὁ κοῦφος ὑπὲρ ἀετούς καὶ ὑπὲρ λέοντας κραταιός. Ὁ δυνατός, τοῦ ὁποίου ἡ ρομφαία δὲν ἐστρέφετο εἰς τὴν θήκην της πρὶν βαφῆ μὲ τὸ αἷμα τῶν πληγωμένων ἤ πρὶν ἀλειφθῆ μὲ τῶν δυνατῶν τὰ παχέα σπλάγχνα.

Ο Σπυρίδων Τρικούπης παροτρύνει τον Σολωμό να μάθει τα Ελληνικά

Φωτο: Ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός

.

Και ο Εθνικός μας ποιητής, επηρεασμένος και από τον Θούριο του Ρήγα, γράφει στην απομόνωση τον «Ύμνο στην Ελευθερία!»

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Το 1818, χρονιά που επέστρεψε ο Διονύσιος Σολωμός  στην Ζάκυνθο από τις σπουδές του στην Ιταλία, ποτισμένος με φιλελεύθερες, δημοκρατικές κι επαναστατικές ιδέες, συνέπεσε η επιστροφή του εκείνη με την τρομοκρατία  που επέβαλε στην Επτάνησο ο πρώτος αρμοστής της, τύραννος Θωμάς Μαίτλανδ, που κατεδίωξε μάλιστα τότε και τον νεαρό ποιητή  ως… αντιδραστικό! Επέβαλε την τρομοκρατία γιατί όλοι οι κάτοικοι των νησιών ξεσηκώθηκαν εναντίον του  αλλά και του «Συντάγματος» που συνέταξε ο ίδιος και επέβαλε απολυταρχικά στα νησιά.

Στην διαμαρτυρία που έκαναν οι Επτανήσιοι στον βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο Δ΄ -την οποία δεν δέχτηκε ο Μαίτλανδ-, την τελευταία  φράση της  συνέταξε και πρόσθεσε ο Σολωμός: «Θα ρωτήσουν οι μεταγενέστεροι  από ευλάβεια προς τα ατυχήματα τη πατρίδος  αυτής, θυγατέρες μιας δύσμοιρης  μάνας: Ποιός τους έδωκε την ομορφιά με την ελευθερία; Και η ιστορία θα απαντήσει: Γεώργιος ο Τέταρτος».

Η πανέξυπνη αυτή αναφορά, φέρει χρονολογία 23-2-1821, ημέρα κηρύξεως της Επαναστάσεως στην Μολδοβλαχία από τον Υψηλάντη και ένα μήνα πριν από την έναρξη  της Επαναστάσεως στο Μοριά. Αν η αναφορά είχε σταλεί στο Λονδίνο, οι υπογράφοντες, όλοι φιλικά προσκείμενοι στην Φιλική Εταιρία και τους δεχόταν  όλο το προηγούμενο διάστημα  ο Σολωμός  στο σπίτι του  και συζητούσαν  για την μελλοντική Επανάσταση, σίγουρα θα εφυλακίζοντο. Και από το σπίτι του πέρασαν  μεγάλες προσωπικότητες της Ζακύνθου αλλά και επαναστάτες, όπως οι Κολοκοτρώνης, Πετμεζάς Νικηταράς, Σουλιώτες και Ρουμελιώτες, μέχρι που ξέσπασε το κίνημα του Υψηλάντη στις Ηγεμονίες.

«Προκήρυξις Πελοποννησιακής Γερουσίας – 26 Μαΐου 1821

.

«Πατρίς.

Η γενική ευταξία τών υποθέσεων τής πατρίδος μας Πελοποννήσου, καί η αίσια έκβασις τού προκειμένου ιερού αγώνος περί της σεβαστής ελευθερίας τού γένους μας, επειδή καί αναγκαίως απήτουν τήν γενικήν συνέλευσιν καί σκέψιν, συναθροίσθημεν επί τούτου οι υπογεγραμμένοι από μέρος τών επαρχιών μας, έχοντες καί τήν γνώμην καί όλων τών λοιπών απόντων μελών κατά τήν σεβαστήν μονήν τών Καλτεζών, κατ’ εύλογον κοινήν ημών γνώμην καί απόφασιν καί όλων τών απόντων, εκλέξαντες τούς φιλογενεστάτους κυρίους τόν τε Άγιον Βρεσθένης Θεοδώρητον, Σωτήριον Χαραλάμπην, Αθανάσιον Κανακάρην, Αναγνώστην Παπαγιαννόπουλον, Θεοχαράκην Ρέντην καί Νικόλαον Πονηρόπουλον, καθ’ υπακοήν καί συγκατένευσιν καί αυτών εις τήν κοινήν ημών ταύτην πρότασιν, τούς διορίζομεν διά νά παρευρίσκωνται μετά τού ενδοξοτάτου κοινού αρχιστρατήγου μας Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, καί πάντες οι άνωθεν επέχοντες τήν γερουσίαν όλου τού δήμου τών επαρχιών τής Πελοποννήσου, προηγουμένου τής ενδοξότητός του, νά συσκέπτωνται, προβλέπωσι καί διοικώσι καί κατά τό μερικόν καί κατά τό γενικόν απάσας τάς υποθέσεις, διαφοράς, καί πάν ό,τι συντείνει εις τήν κοινήν ευταξίαν, αρμονίαν, εξοικονομίαν τέ καί ευκολίαν τού ιερού αγώνος μας καθ’ όποιον τρόπον η Θεία Πρόνοια τούς φωτίσει καί γνωρίσωσιν ωφέλιμον, έχοντες κατά τούτο κάθε πληρεξουσιότητα, χωρίς νά ειμπορή τινας νά αντιτείνη ή νά παρακούση εις τά νεύματα καί διαταγάς των.»

Ήττα στή Σφακτηρία (26 Απριλίου 1825)

Ελαιογραφία «Η έξοδος του Άρη» του Κωνσταντίνου Βολανάκη

«Ο στόλος, αφ’ ού απεβίβασεν εις Μοθώνην τετρακισχιλίους στρατιώτας καί ικανά πολεμεφόδια, εξέπλευσε καί τά μέν ογκωδέστερα πλοία αυτού παρετάχθησαν τήν 26ην Απριλίου 1825 κατέναντι τών ελληνικών, τά δέ μικρότερα έπλεαν πρός τό στόμα τού λιμένος τού Νεοκάστρου επί σκοπώ ν’ αποβιβάσωσι στρατεύματά τινα επί τής Σφακτηρίας.

Τήν αυτήν δέ ημέραν έν τάγμα εχθρικόν ήλθε πλησίον τών παλαιών Ναβαρίνων (Παλαιόκαστρο) διά ξηράς, κατέλαβε τό Πετροχώρι καί επολέμησε. Περί δέ τήν 9ην ώραν τής αυτής ημέρας ο εν Ναβαρίνοις Μαυροκορδάτος επέβη εις τό εν τώ λιμένι τού Νεοκάστρου πλοίον τού Τσαμαδού επί σκοπώ νά μεταβή εις Σφακτηρίαν πρός επιθεώρησιν, καί νά εισέλθη έπειτα εις τό φρούριον τού Νεοκάστρου πρός εκπλήρωσιν τής αποστολής του.

Η ναυμαχία του Δραγαμέστου (των πυροπολικών) στις 21 Νοεμβρίου 1825

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΓΑΜΕΣΤΟΥ (Μουσείο ΜΠΕΝΑΚΗ)

Η ναυμαχία του Δραγαμέστου. Yδατογραφία αγνώστου. Η έξοχη αυτή σύνθεση αποδίδει τη διάσπαση του τουρκικού αποκλεισμού στον κόλπο του Δραγαμέστου από τον ελληνικό στόλο, με τον Μιαούλη, τον Σαχτούρη και άλλους αγωνιστές, μετά τον ανεφοδιασμό του Μεσολογγίου, τον Ιούλιο του 1825, κατά τη διάρκεια της πρώτης πολιορκίας του.

Στη περιοχή του κόλπου του Αστακού έλαβε χώρα στις 21 Νοεμβρίου 1825 η Ναυμαχία του Δραγαμέστου.

Ήδη από τον Απρίλη του 1825, το Μεσολόγγι τελούσε υπό πολιορκία, με τον Μεχμέτ Ρεσίτ Πασά Κιουταχή να έχει πάρει εντολή από το σουλτάνο «ή το Μεσολόγγι, ή το κεφάλι σου!».