Πρωτοχρονιάτικα έθιμα και κάλαντα από τη Σμύρνη

.

Από την παραμονή το βράδυ τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα…

Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
ψιλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ΄αγιο θρόνος…

Σ΄αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε
πέτρα να μην ραγίσει
Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού
χίλια χρόνια να ζήσει…

Στη Σμύρνη, την παραμονή της πρωτοχρονιάς συνήθιζαν να στολίζουν ένα τραπέζι με ξηρούς καρπούς και γλυκίσματα για να κεράσουν τον Αγιο Βασίλη, όταν θα επισκεπτόταν το σπίτι. Η νοικοκυρά ράντιζε το σπίτι με ξηρούς καρπούς κι έλεγε “Κάλαντα  και καλού σκαίρα και πάντα και του χρόνου”.

Το πρωί όλη η οικογένεια πήγαινε στη λειτουργία. Ο πατέρας έπαιρνε ένα ρόδι στην τσέπη του ν’ αγιαστεί. Μόλις επέστρεφαν σπίτι, έσπαζε το ρόδι πίσω από την πόρτα λέγοντας¨”Καλημέρα, έτη πολλά”.

Το ρόδι έπρεπε να είναι γερό και τα σπυριά του τραγανά, γιατί αν ήταν σάπιο κάτι κακό θα τύχαινε. Στη Σμύρνη χτυπάγανε με δύναμη το ρόδι να σκορπίσει.

Μικρασιατική Καταστροφή – Η τελευταία ευκαιρία να αποτραπεί

.

Διονύσιος Τσιριγώτης

Συνέχεια Πρώτου Μέρους

Σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τα μέτρα παρεμπόδισης της εξόδου των ελληνικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία, και σε συνέχεια των επισημάνσεων του Στεργιάδη περί του ανοχύρωτου της πόλεως, η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη θα αποστείλει την Ιη Μεραρχία, που βρισκόταν στη Θράκη, με μεταγωγικά πλοία στο λιμάνι της Σμύρνης (23.8/5.9 1922). Δύο τάγματα της Ιης Μεραρχίας μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς προς τη Μαινεμένη, για να ανακόψουν το προσφυγικό κύμα προς τη Σμύρνη ενδυναμώνοντας το ηθικό των γηγενών πληθυσμών.

Ο στόχος δεν επετεύχθη, καθότι η ορμή του προσφυγικού κύματος τα ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν προς τη Σμύρνη, ενώ και οι άλλες μονάδες της Ιης Ελληνικής Μεραρχίας, αρνήθηκαν να αποβιβασθούν, απαιτώντας (και μάλιστα υπό την απειλή εξεγέρσεως) να επιστρέψουν στη Θράκη. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού που βρισκόταν στην προκυμαία της Σμύρνης επιβιβάσθηκε, χωρίς κανέναν περιορισμό, σε καταπλέοντα πλοία, διαφεύγοντας από τη Μικρά Ασία, στις 25 Αυγούστου/7 Σεπτεμβρίου του 1922.

Την αμέσως επόμενη ημέρα (26.8/8.9.1922) απέπλευσαν και τα τελευταία ελληνικά πλοία από το λιμάνι της Σμύρνης, μεταφέροντας τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές. Ακολούθησε η είσοδος τμήματος του ιππικού του Κεμάλ στην ανοχύρωτη πόλη, (27.8/9.9.1922) με τις συμπαρομαρτούσες φρικαλεότητες που εκτυλίχθηκαν τις αμέσως επόμενες μέρες.

Η γιαγιά

.

Ήταν πολύ δεμένη η γειτονιά εκείνα τα χρόνια….
Ειδικά τέτοιες γιορτινές ημέρες οι γειτόνισες στις συναντήσεις τους έκαναν τα σχέδιά τους για τους μοναχικούς ανθρώπους.

Υπήρχαν κάμποσοι χτυπημένοι από την μοίρα που έμεναν μόνοι τους. Το πιάτο της ημέρας το είχαν από την γειτονιά και την έγνοια ότι είναι καλά.

Τα Χριστούγεννα όμως ήταν αλλιώς δεν τους άφηναν μόνους … τους έπαιρναν μαζί στο μεγάλο τραπέζι της σπιτονοικοκυράς όπου μαζευότανε η αυλή….

Μια γιαγιά μου έμεινε στην μνήμη….

Μονίμως με ένα χαμόγελο…ένα καλό λόγο….είχε χάσει τον άντρα της… …δεν είχε παιδιά….μια ανηψιά που περίμενε να πεθάνει για να της πάρει το σπιτάκι που είχε εξ αδιαιρέτου …
Τι ήταν ο κάβουρας δηλαδή και τι το ζουμί του….

Ερχότανε στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι και την έβαζαν στην τιμητική θέση δίπλα στην ξυλόσομπα…..χαμογελούσε…ευχότανε σε όλους υγεία…. Έλεγε ιστορίες ….ήταν Σμυρνιά…μικροπαντρεμένη στις χαμένες πατρίδες… δεν χάρηκε τον άντρα της τον έσφαξαν οι Τσέτες στην καταστροφή.
Γλύτωσε η ίδια πηδώντας σε ένα καϊκι….

Ο συνωστισμός ως μάθημα διαρκείας στο ελληνικό σχολείο – Το “κοσμοπολίτικο” επεισόδιο του 2013

αναδημοσίευση από το Καραβάκι της Ιστορίας
άρθρο του Στέργιου Π. Ζυγούρα

.

ΗΤΑΝ (ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ) ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΕΚΤΙΚΗ ΠΟΛΗ. Η ΣΜΥΡΝΗ ΤΟ 1900

Ο ασφαλέστερος δρόμος για την διαμόρφωση του μέλλοντος είναι η διαμόρφωση του παρελθόντος. Η διαμόρφωση μιας ατομικής και συλλογικής συνείδησης διευκολύνει τα μέγιστα στην υποδοχή και αποδοχή των πολιτικών εξελίξεων. Μιλάμε, βέβαια, για ένα -προσχεδιασμένο- ζοφερό μέλλον που προετοιμάζεται μέσα από ένα -αναγκαστικά- ψευδές παρελθόν. Με την ευκαιρία του ξαναζεσταμένου εκπαιδευτικού πιάτου «συνωστισμός-όχι γενοκτονία» που πρόσφατα σέρβιρε ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, είναι ευκαιρία να δούμε ένα ακόμα επεισόδιο της σειράς «η σύμμαχος Δύση και οι ευθύνες του ελληνισμού» που το 2013 διαπέρασε την παιδεία, αλλά δεν έτυχε μιας δημοσιότητας τόσο ευρείας, όσο η νομικώς ελεγχόμενη δήλωση του Ν. Φίλη. Είναι το ιστορικό ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού με τίτλο «Σμύρνη, η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης, 1900-1922» και στα αγγλικά «Smyrna, the destruction of a cosmopolitan city, 1900-1922». Η γλώσσα του 90λεπτου ντοκιμαντέρ είναι η αγγλική και η παραγωγή του έγινε το 2011.

Η Σμύρνη πριν την καταστροφή της

άρθρο του Μανόλη Κυριακόπουλου*

.

Η πλούσια πληθυσμιακή σύνθεση αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της Σμύρνης του 19ου αιώνα, της ομορφότερης, κατά το Φιλόστρατο, από όλες της πόλης που φωτίζει ο ήλιος. Κατά τις αρχές του αιώνα, αριθμούσε, εκτός από τον τουρκικό πληθυσμό, γύρω στις 120.000 ανθρώπους εκ των οποίων οι Έλληνες αποτελούσαν περίπου το ένα τρίτο. Άγγλοι, Αρμένιοι, Αυστριακοί, Γάλλοι, Γερμανοί, Εβραίοι, Ελβετοί, Ιταλοί, Ολλανδοί, Πέρσες και Σουηδοί αποτελούσαν τις σημαντικότερες εθνότητες που συμπλήρωναν το πληθυσμιακό μωσαϊκό της πόλης. Λογικά λοιπόν η ελληνική αποτελούσε τη καθιερωμένη γλώσσα συνεννοήσεως, μετά τα ελληνικά, ακολουθούσαν τα τούρκικα και τα ιταλικά, σε τρίτη γραμμή τα αρμένικα και τα σπανιόλικα – η διάλεκτος των Εβραίων – και τελευταία τα αγγλικά και τα γαλλικά.

Το ευάριθμο του πληθυσμού και η πολύμορφη σύνθεσή του ήταν συνάρτηση της σπουδαιότητας της Σμύρνης ως λιμάνι και εμπορικό κέντρο. Η Λίζα Μιχελή αναφέρει χαρακτηριστικά: Η Σμύρνη, δημιούργημα του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων στον τομέα του εμπορίου, είναι ένα λιμάνι διεθνές, όπως η Αλεξάνδρεια και η Μασσαλία. Είναι μια πόλη με πολλά πρόσωπα, με κυρίαρχο όμως το ελληνικό χρώμα – ιδιαίτερα μετά το 1832, όταν η ίδρυση του νεοελληνικού κράτους ισχυροποιεί, ακόμα και συναισθηματικά, το ήδη ακμάζον ελληνικό στοιχείο. Οι ευρωπαίοι, αν και λιγότεροι σε αριθμό μεταξύ των μονίμων κατοίκων της πόλης, έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της. Η προσέλευσή τους στη Σμύρνη αιτιολογείται από το περιεχόμενο των διομολογήσεων , διμερών συμφωνιών μεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών κρατών και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που παρείχαν ευρύτατα προνόμια στους Δυτικούς με αντάλλαγμα τη συλλογή φόρων από τους Τούρκους. Με μέριμνα του Οθωμανικού Κράτους παραχωρούνταν στους ξένους κεντρικές περιοχές στα παράλια της Σμύρνης για τη δημιουργία κατοικιών και αποθηκών. Έτσι δημιουργήθηκαν οι βερχανέδες (σπίτια των Φράγκων), η Ευρωπαϊκή Οδός ή Rue Franque, ο Φραγκομαχαλάς (η συνοικία των Φράγκων) και, στη νότια άκρη του Φραγκομαχαλά, το Ευρωπαϊκό Τελωνείο.

Η μαρτυρική θυσία του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου 27η Αυγούστου 1922

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον

Το απόγευμα της 27ης Αυγούστου του 1922, ενώ ο Τουρκικός Στρατός ήλεγχει πλέον πλήρως την Σμύρνη, ένας Ιταλός καθολικός ιερέας ενημέρωσε τους Γάλλους σχετικά με τον θανάσιμο κίνδυνο που δι έτρεχε ο Χρυσόστομος. Πολύ σύντομα μια γαλλική περίπολος, αποτελούμενη από 20 ναύτες, κατέφθασε στην Μητρόπολη, την Αγία Φωτεινή, με σκοπό να φυγαδεύσει τον Χρυσόστομο. Οι Γάλλοι ζήτησαν από τον Μητροπολίτη να τους ακολουθήσει είτε στο προξενίο τους είτε στην καθολική εκκλησία της Sacre Coeur (Καρδιά του Ιησού). Εκείνος όμως αρνήθηκε τονίζοντάς τους ότι το καθήκον του υπαγόρευε να παραμείνει με το ποίμνιό του, «ως καλός ποιμένας», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε.

Λίγο αργότερα, κατά τις 19.30, κατέφθασε ένας Τούρκος αξιωματικός, ο οποίος συνοδευόταν από δύο στρατιώτες. Οδήγησαν τον Χρυσόστομο στην πλατεία Διοικητηρίου, μαζί με δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: τον δημογέροντα Γεώργιο Κλιμάνογλου και τον νομικό Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου, εκδότης της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme». Η γαλλική περίπολος ακολούθησε τον μητροπολίτη, ο οποίος βρισκόταν ήδη ενώπιον του Νουρεντίν πασά. Ο τελευταίος έδωσε εντολή να εκτελεστούν οι δύο δημογέροντες. Ακολούθως απευθύνθηκε στον Χρυσόστομο λέγοντάς του: «Εμείς, θα τα βρούμε μαζί». Και συνέχισε, εξυβρίζοντάς τον χυδαία και κατηγορώντας τον για την φιλελληνική του στάση και τις ενέργειές του εναντίον του Τουρκικού έθνους. Κατόπιν του ανακοίνωσε ότι το «επαναστατικό δικαστήριο της ανεξαρτησίας», στην Αγκυρα, είχε ήδη αποφασίσει την καταδίκη του σε θάνατο. Επειτα, ο Τούρκος αξιωματούχος κατευθύνθηκε προς το μπαλκόνι του κτηρίου, απ’ όπου αντίκρισε, στην πλατεία Διοικητηρίου, τη θέα μαινόμενου πλήθους, 1.500 περίπου Τούρκων, στους οποίους απηύθυνε τα παρακάτω λόγια, δείχνοντας συγχρόνως τον Χρυσόστομο: «Αν καλό σας έκανε τούτος να του το ανταποδώσετε. Αν κακό σας έκανε, κάντε του και εσείς κακό! Εγώ σας παραδίδω τον χιρσίζ ντομούζ (κλεφτογούρουνο). Το μαρτύριο του σεπτού ιεράρχη είχε μόλις αρχίσει.

29 Αυγούστου 1922 η τραγωδία των Βουρλών, η μάχη και η πυρπόληση

«Της τύχης ήτανε γραφτό κι αυτό να το περάσω

μεσ’ τα Βουρλά να γεννηθώ στη Νάξο να γεράσω».

Με αυτό το κοτσάκι οι Αξωτοβουρλιώτες, πρόσφυγες στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, διεκτραγωδούν τον πόνο και τη δυστυχία τους. Στα τέλη του 18ου αιώνα στην Ιωνία της Μ. Ασίας ακμάζουν τα αστικά κέντρα των Βουρλών, των Αλάτσατων και του Τσεσμέ, περιστοιχισμένα από πλήθος χωριά με ελληνικής καταγωγής κατοίκους. Στην περιοχή αυτή και ιδιαίτερα σ’ εκείνη των Βουρλών οι Ναξιώτες μετανάστες αποτελούν την πλειοψηφία και είναι πολλές χιλιάδες.

Οι περισσότεροι απ’ αυτούς θα γίνουν αμπελουργοί εργάτες αρχικά μεγαλοκτηματίες στη συνέχεια. Ένας απ’ αυτούς ήταν κι ο Δημήτρης Τσάφος, που βρέθηκε στα Βουρλά γύρω στα 1880, όπου δούλεψε σκληρά τη γη, φύτεψε αμπέλια, απέκτησε μεγάλη περιουσία κι έκαμε πολυμελή οικογένεια.

27 Αυγούστου 1922, Ανήμερα της Εορτής του Αγίου Φανουρίου ξεκινάει η Γενοκτονία της Μ.Ασίας

το ιστορικό της Ιερής και Θαυματουργής Εικόνας του Αγίου Φανουρίου ΝΕΩΝ ΚΥΔΩΝΙΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

«Εφόσον και ένας ακόμη εκ των πιστών του ποιμνίου μου ευρίσκεται εδώ, θα μείνω και εγώ».

 Ο Μητροπολίτης Κυδωνιών Γρηγόριος. (1864-1922)

Στο Αϊβαλί ( Κυδωνίες ) της Μικράς Ασίας ,απέναντι από την Λέσβο υπήρχε κτισμένη στο ονόμα του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Φανουρίου του Νεοφανούς μικρή εκκλησία ήδη αρκετά χρόνια πριν την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Μέσα στο Εκκλησάκι υπήρχε εικόνα παλαιά του Αγίου που επιτελούσε Θαύματα.

27 Αυγούστου ανήμερα στην εορτή του Αγίου Φανουρίου θα άναβαν τα καντήλια στο μικρό εκκλησάκι για ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΟΡΑ. Η γυναίκα – ήρωας της ιστορία αυτής που αργότερα θα έσωζε την εικόνα του Αγίου άναβε και αυτη για τελευταία φορά κερί στην εκκλησία,χωρίς να μπορεί να φανταστεί αυτά που θα ακολουθούσαν.

Η ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ…ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ – Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΑΡΧΙΖΕΙ

Αυγούστου 1922, Χωροφυλακή και ο Ελληνικός Στρατός εχουν εγκαταλείψει το Αιβαλί στην τύχη του. Οι πρώτοι τούρκοι θα μπούν στην πόλη δειλά – δειλά. 45.000 πολίτες, εντελώς μόνοι θα μείνουν πίσω για να υποστούν τα πάνδεινα. Οι κάτοικοι της Κυδωνίας αποφάσισαν να μείνουν στα σπίτια τους. Η Κυδωνία ειχε 95% Ελληνες κατοίκους οπότε δεν είχαν προβλήματα με τους Τούρκους εδω και 3-4 χρόνια.Πίστευαν οτι εάν καλοπιάσουν τους Τούρκους με δώρα και θερμή υποδοχή αυτοί θα τους λυπηθούν.

84 χρόνια μετά ξαναρχίζει ελληνοτουρκικός ποδοσφαιρικός αγώνας που διακόπηκε – Η ιστορία

Επιμέλεια Λ. ΛΙΓΟΥΡΙΩΤΗΣ

Το 1930, έγινε στην Χίο ο πρώτος ελληνοτουρκικός ποδοσφαιρικός αγώνας μετά την καταστροφή της Σμύρνης και τα Μικρασιατικά μεταξύ ομάδων της Χίου και της Σμύρνης. Ο συμβολικής σημασίας αυτός ποδοσφαιρικός αγώνας δεν έμελλε να τελειώσει καθώς  είχε διακοπεί στο 3ο λεπτό λόγω ισχυρής καταιγίδας, αποφασίστηκε να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί!

 Πρόκειται για αγώνα του Λαίλαπα , της πιο ισχυρής τότε ομάδας της Χίου- και όχι μόνο –  και της πρώτης ποδοσφαιρικής ομάδας που συνέστησαν οι Τούρκοι στη Σμύρνη, της Karsiyaka,που ήταν τοπική Πρωταθλήτρια : Πρίν 84 χρόνια λοιπόν, στις 7 Δεκεμβρίου του 1930, με πρωτοβουλία του Λαιλαπα, οι δύο ομάδες αποφασισαν να παιξουν  στην Χίο σε μια προσπάθεια συμβολικής αποκατάστασης των σχέσεων. Ο αγώνας όμως είχε σταματήσει υποχρεωτικά το 3ο λεπτό, λόγω σφοδρής καταιγίδας.

Ο μικρός Εύζωνος της Καισαρείας

Η φωτογραφία που βλέπει εδώ ο αναγνώστης του βιβλίου είναι από το εξώφυλλο ενός τεύχους του περιοδικού «Σάλπιγξ της Ορθοδοξίας». Όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από την εικονιζόμενη εξέδρα, πρόκειται για στιγμιότυπο από κάποια εθνική εκδήλωση κατά την οποία έγινε και παρέλαση. Η εικόνα του ιερέα που κρατά από τα χέρια τους τα δύο μικρά Ελληνόπουλα που είναι ντυμένα εύζωνοι προκαλεί συγκίνηση, καθώς συμβολίζει την προστασία που η Εκκλησία μας πρόσφερε στο Γένος, σε κάθε δύσκολη περίοδο και εποχή της μακραίωνης ελληνικής Ιστορίας.

Την ένδοξη φουστανέλα, που φορούν τα αγοράκια της φωτογραφίας, τη φόρεσαν οι αρματολοί και οι κλέφτες στα χρόνια της σκλαβιάς και αργότερα, στον μεγάλο ξεσηκωμό της Εθνεγερσίας του 1821, την φόρεσαν οι οπλαρχηγοί και οι πολεμιστές του ιερού Αγώνα. Είναι η ωραία και τιμημένη ευζωνική στολή, με τη λευκή φουστανέλα και το γαλάζιο αμπέχωνο, το χρυσοκέντητο γιλέκο, το σελάχι για τις πιστόλες και τα μαχαίρια, το κόκκινο σκουφί με τη φούντα να κρέμεται χρυσοκεντημένη κι’ αυτή, το καλτσοπαντέλονο και το τσαρούχι με τη φούντα του, η χαρακτηριστική ενδυμασία της ελληνικής λεβεντιάς.

Η θρυλική στολή του τσολιά είναι καθιερωμένη ως εθνική ενδυμασία και τη φορούν σε εθνικές εορταστικές εκδηλώσεις σε όλη την ελεύθερη πατρίδα και παντού όπου υπάρχει Ελληνισμός. Σε ανάλογες περιστάσεις τη φορούσε και ο Ελληνισμός της υπόδουλης Μικρασιατικής Ελλάδας, ακόμα και στην Καισάρεια, την εσχατιά αυτή της Καππαδοκίας.

Σμύρνη, 27 Αυγούστου 1922

«Πήχτρα ο κόσμος, κι άλλοι χιλιάδες, πάνω σε μαούνες αραδιασμένες πλάι στο μουράγιο…

Προσφυγιά που είχε κατέβει ποδαρόδρομο από το εσωτερικό, για να γλιτώσει…

Άντρες, γέροι, γριές και γυναικόπαιδα, που είχανε παρατήσει τα καλά τους και ξεμείνανε στο δρόμο, και τώρα εκεί μεροβραδιάζονταν, εκεί πλαγιάζανε, άλλος μ’ ένα χράμι, που ’φερε μαζί του, άλλος μ’ ένα πάπλωμα ή με μια μπατανία.

Χείλια τρεμοσαλεύανε απ’ το παραμιλητό.

Μάτια γουρλωμένα, που αγναντεύανε τη Δευτέρα Παρουσία, τη συντέλεια του κόσμου…».

Γιαγιά Φιλιώ η Μικρασιάτισσα…τρεις αιώνες, μια ζωή

 Άρθρο της Γιάννας

.

Όταν μιλάμε για τη Σμύρνη, σχεδόν πάντα αναφερόμαστε στα τραγικά γεγονότα των ημερών εκείνων που αμαύρωσαν για πάντα τις σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Καμιά λέξη δεν είναι ποτέ αρκετή να περιγράψει τη φρίκη των ημερών εκείνων, τη γενοκτονία που υπέστησαν οι Έλληνες της Σμύρνης.

Διαβάζοντας το βιβλίο « Τρεις Αιώνες Μια Ζωή » της Μικρασιάτισσας Φιλιώς Χαιδεμένου (εκδ. Λιβάνη), συνειδητοποιεί κανείς ότι ο πόνος που βίωσαν οι Έλληνες της Σμύρνης δεν ήταν μόνο για τις αμέτρητες ψυχές που χάθηκαν ή τις θηριωδίες που έγιναν, αλλά και για τη ζωή που άφησαν, έναν Παράδεισο που δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από την αίγλη των μεγαλύτερων τότε ευρωπαϊκών πόλεων, έναν Παράδεισο, όπου τηρούνταν με ευλάβεια τα ήθη και τα έθιμα του λαού μας, οι θρησκευτικές μας παραδόσεις, ο σεβασμός στο θεσμό της οικογένειας, στο γείτονα, στο συνάνθρωπο…

Δύσκολο να επιλέξεις αποσπάσματα, αλλά, διαβάζοντάς τα, δεν αναδύεται μυρωδιά καμένης σάρκας και αίματος, αλλά μια ευωδιά από τον τρόπο ζωής εκείνης της εποχής, που περιγράφοντάς τα με απλά λόγια μια 99χρονη γριά, μας μαθαίνει και υπενθυμίζει ότι η ευτυχία βρίσκεται σε