Μονή Τσέπου: Οι Βορειοηπειρώτες, υπό τον Καραχρήστο, τσακίζουν τους Αλβανούς

.

Με την Συνθήκη του Λονδίνου το 1913 οι μεγάλες δυνάμεις αναγνώρισαν το κράτος της Αλβανίας. Με το δε Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας η ελληνική Βόρεια Ήπειρος παραχωρήθηκε στο νεοσύστατο κρατικό μόρφωμα. Οι δυνάμεις πίεσαν την Ελλάδα να παραχωρήσει την Βόρεια Ήπειρο, απειλώντας πως σε αντίθετη περίπτωση δεν θα αναγνώριζαν κυριαρχία σε νησιά του Αιγαίου.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος σεβάστηκε τις ανωτέρω συμφωνίες και μάλιστα δεσμεύτηκε έναντι των δυνάμεων να μην ενθαρρύνει καμία αντίδραση των εκεί ελληνικών πληθυσμών. Οι Βορειοηπειρώτες όμως αντέδρασαν και στις 14 Φεβρουαρίου 1914 εξεγέρθηκαν.

Οι Βορειοηπειρώτες σχημάτισαν προσωρινή κυβέρνηση παρά την άρνηση της Ελλάδας να βοηθήσει. Ότι δεν έκανε όμως το ελληνικό κράτος το έπραξαν εκατοντάδες εθελοντές στρατιωτικοί, στρατιώτες, αλλά και παλαιοί αγωνιστές, ως και μαθητές γυμνασίου. Οι στρατιωτικοί μάλιστα άρπαξαν όπλα, ακόμα και πολυβόλα και πυροβόλα και ενώθηκαν με τους Βορειοηπειρώτες αδελφούς.

Οι Έλληνες σημείωσαν επιτυχίες και με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας (17 Μαρτίου 1914) κέρδισαν την αυτονομία τους. Το εν λόγω πρωτόκολλο όμως δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή, καθώς λίγους μήνες αργότερα ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η Βόρειος Ήπειρος στη δεκαετία 1912-1922

Η πόλη του Αργυρόκαστρου σε φωτογραφία του 1917. Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου αρ. εισ. 0018. © Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα.

Μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 έμενε σε εκκρεμότητα η τύχη της Βορείου Ηπείρου, η οποία, όπως και τα νησιά του Αρχιπελάγους, βρισκόταν ήδη υπό τον έλεγχο του ελληνικού στρατού.

Δεν είχε όμως προσδιοριστεί με συνθήκη κάποιο μόνιμο καθεστώς. Παράλληλα, στη Βόρειο Ήπειρο δρούσαν ελληνικά αντάρτικα σώματα. H λύση του θέματος εξαρτιόταν από το αν και με ποια σύνορα θα ιδρυθεί αλβανικό κράτος. Oι Μεγάλες Δυνάμεις καθόριζαν τη στάση τους με βάση τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Έτσι, η Ιταλία και η Αυστρουγγαρία επιδίωκαν την ίδρυση αλβανικού κράτους με τη μεγαλύτερη δυνατή έκταση, ειδικά προς το νότο. Προσπαθούσαν δηλαδή να εντάξουν την περιοχή της Βορείου Ηπείρου (Kορυτσά, Δέλβινο, Αργυρόκαστρο, Χειμάρα, ’Αγιοι Σαράντα) στα όρια του νέου κράτους.

Aπέναντι σε αυτή την προοπτική η ελληνική διπλωματία προσπαθούσε να εξασφαλίσει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Ήταν γνωστό πως οι δυνατότητες επιτυχίας ήταν μικρές και για αυτό το βορειοηπειρωτικό ζήτημα χρησιμοποιήθηκε ως διαπραγματευτικό μέσο για την εξασφάλιση των νησιών του Αιγαίου. Στις 4/17 Δεκεμβρίου 1913 υπογράφτηκε το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας που επιδίκαζε τελικά το σύνολο της Βορείου Ηπείρου στην Αλβανία, ενώ η Ελλάδα πρόβαλε το θέμα της εξασφάλισης των ατομικών, μορφωτικών και θρησκευτικών δικαιωμάτων των εκεί ελληνικών πληθυσμών.

H σύνθεση του πληθυσμού της Βορείου Ηπείρου, που αποτελούνταν σύμφωνα με τις επίσημες ελληνικές εκτιμήσεις κατά βάση από ελληνόφωνους ή ελληνικής εθνικής συνείδησης αλβανόφωνους και βλαχόφωνους, αλλά και το γεγονός της κατοχής από τον ελληνικό στρατό εξέθρεψαν το αίτημα για αυτοδιάθεση.