Η κοινωνία και το σπήλαιο του Πλάτωνα

.

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Όπως διαστρωματικά διαμορφώνεται η σύγχρονη κοινωνία από την επικρατούσα ιδεολογία θυμίζει τους ανθρώπους που ζούν στο σπήλαιο, όπως αλληγορικά τους περιγράφει στο Ζ΄ Βιβλίο της «Πολιτείας» ο Πλάτωνας. Θυμίζουμε ότι σε αυτό ο Σωκράτης καλεί τον Γλαύκωνα, αδελφό του Πλάτωνα, να δει με τη φαντασία του τους ανθρώπους να ζουν σε ένα σπήλαιο, αλυσοδεμένοι και ακινητοποιημένοι, ώστε να κοιτάζουν μόνο μπροστά.

Πίσω τους είναι αναμμένη μία δάδα και άνθρωποι -οι δεσμώτες τους- κουβαλάνε αγάλματα και άλλα ομοιώματα από διάφορα υλικά και τα τοποθετούν μεταξύ της δάδας και της πλάτης των συνανθρώπων τους. Έτσι οι αλυσοδεμένοι βλέπουν μόνο σκιές στον τοίχο του σπηλαίου… Και αν κάποιος περνώντας μιλήσει, νομίζουν οι αλυσοδεμένοι ότι μιλάνε οι σκιές. Έτσι ζούν σε μια εικονική πραγματικότητα, φτιαγμένη από τους ισχυρούς του κόσμου τούτου. Και αν κάποιοι από τους αλυσοδεμένους κάποια στιγμή κατόρθωναν να βγουν από το σπήλαιο, οι πολλοί δεν θα άντεχαν το φως του ήλιου, ούτε την πραγματικότητα της φύσης και θα προτιμούσαν να γυρίσουν στο σπήλαιο και στις σκιές…

Η αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα με τις σκιές ενέπνευσε συγγραφείς, από τον Μπέϊκον έως τους Μπράντμπερι του «Φαρενάϊτ 451», Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς της «Χώρα των τυφλών», Ζαμιάτιν του «Εμείς» και Όργουελ του «1984». Επίσης πολλές κινηματογραφικές ταινίες έχουν σχέση με το σπήλαιο του Πλάτωνα. Μεταξύ αυτών «Ο κονφορμίστας», «Η πόλη του Εμπέρ», «The Matrix», «Σκοτεινή πόλη», «Μετά το σκοτάδι», και «The Truman Show»… Όλες αναφέρονται σε δυστοπίες, όπου επιβάλλεται στον άνθρωπο να ζει σε περιβάλλον ανελευθερίας, σε μιαν εικονική, τεχνητή, ψεύτικη δημοκρατία.

Πως πέθανε ο Πλάτωνας;

αναδημοσίευση από τον ΕΚΗΒΟΛΟ
απόσπασμα από το βιβλίο
«Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων»
του Simon Critchley

.

Πλάτωνας (428/427-348/347 π.Χ.)

Λέγεται πως κανείς δεν τον είχε δει να γελάει με την καρδιά του – πράγμα που αναφέρεται επίσης για τον Πυθαγόρα, για τον Αναξαγόρα, για το Χριστό, αλλά και για την Παναγία.

Πάνω σε αυτό όμως ο Νίτσε υποστηρίζει επίμονα ότι ο Πλάτωνας κοιμόταν με στρώμα τα έργα του μεγάλου κωμικού Αριστοφάνη. Αλήθεια ή όχι, το βέβαιο είναι πως, με γνώμονα την κολοσσιαία σημασία του για τη φιλοσοφία, υπάρχουν σχετικά λίγες πληροφορίες για τη ζωή του και δε γνωρίζουμε τίποτε αξιόπιστο για το θάνατό του.

Ο ίδιος αναφέρει μόλις δύο φορές τον εαυτό του στα περίπου είκοσι πέντε έργα του, όταν κατονομάζει αυτούς που παρευρίσκονταν στη δίκη του Σωκράτη και τους απόντες την ώρα του θανάτου του. Στα πολλά που έγραψε ο Ξενοφώντας για το Σωκράτη γίνεται μόλις μία μνεία στον Πλάτωνα, ενώ και ο Δημοσθένης παραθέτει το όνομά του δύο φορές όλες κι όλες, και μάλιστα παρεμπιπτόντως. Σώζεται ωστόσο ένα αμφίβολης εγκυρότητας αφήγημα του Απουλήιου, που λέει ότι ο Σωκράτης ονειρεύτηκε κάποτε καθισμένο στο γόνατό του ένα νεοσσό κύκνο. Ξαφνικά, τα πούπουλά του φούντωσαν αμέσως άνοιξε τα φτερά του και υψώθηκε στον ουρανό, κελαηδώντας γλυκύτατα. Την επόμενη μέρα ο πατέρας του Πλάτωνα παρουσίασε το νεογέννητο γιο του στο Σωκράτη, κι εκείνος αναφώνησε: «Αυτός είναι ο κύκνος που είδα!».

Τα λιγοστά στοιχεία που διαθέτουμε ως αυτοβιογραφία του Πλάτωνα μας παρέχονται από την περίφημη Έβδομη Επιστολή του. Δυστυχώς πολλοί από τους μελετητές των κλασικών αμφισβητούν τη γνησιότητά της. Ο Πλάτωνας γράφει για την πρώιμη σταδιοδρομία του και για τις δύο πρώτες επισκέψεις του στη Σικελία, κατόπιν πρόσκλησης του Διονύσιου του Πρεσβύτερου. Ίσως να έκανε κι ένα τρίτο ταξίδι εκεί, τελικά όμως απογοητεύθηκε πλήρως από την πολιτική. Στους αιώνες μετά το θάνατό του αναφερόταν ανεκδοτολογικά ότι ο Διονύσιος εκτίμησε τόσο πολύ τις προσπάθειές του, ώστε τον πούλησε δούλο, και ότι ο Πλάτωνας σώθηκε μόνο και μόνο επειδή τον αγόρασε ο Αννίκερις, φιλόσοφος της σχολής των Κυρηναϊκών. Ο άγιος Τζερόμ υποστηρίζει ότι ο Πλάτωνας κατέληξε στο σκλαβοπάζαρο όταν αιχμαλωτίστηκε από πειρατές, αλλά «ως φιλόσοφος, είχε μεγαλύτερη αξία από εκείνον που τον αγόρασε».

Πλάτων ο αβρός

ἀλλὰ τὸ ἐναντίον οὐδὲ τὸ παράπαν δέη πάντα
ἀποδοῦναι οἷον ἐστί ὅ εἰκάζει, εἰ µέλλει εἰκὼν εἶναι.

[Πλάτωνος «Κρατύλος»]

Από την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, μεταφέρονται έργα τέχνης από την Αθήνα και άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας στη Νέα Ρώμη, για να κοσμήσουν πλατείες και άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους, φέρνοντας την πλατιά μάζα σε επαφή με την αρχαία τέχνη. Η εξοικείωση της ρωμαϊκής κοινωνίας με την καλλιτεχνική έκφραση του ελληνικού πνεύματος θα συνεχίσει αλλά και θα επαναπροσδιορίσει την κλασική αντίληψη της τέχνης ως «μίμηση», μέσα σε μια καθαρή πλέον υπερβατικότητα. Μια τέχνη που κατά τον Αριστοτέλη μιμείται τη φύση σε τέτοιον βαθμό, ώστε «αν τα φυσικά πράγματα δεν είχαν παραχθεί μονάχα από τη φύση, αλλά και από την τέχνη, τότε θα παράγονταν από την τέχνη με τον ίδιο τρόπο που παράγονται από τη φύση (Φυσικά, 199α)».

Η προσήλωση στην αρχαιότητα θα επαναφέρει στο προσκήνιο την ιδέα του κάλλους, προσαρμοσμένη στα νέα αισθητικά κριτήρια. Αυτό που ο Πλωτίνος θεωρεί ως «την παρουσία του ασώματου φωτός, που δεσπόζει πάνω στη σκοτεινή ύλη» δεν αποτελεί παρά μια ελαφριά μετατόπιση από την αρχαία θεώρηση του σύμπαντος που αντιδιαστέλλει την τάξη με την αταξία. Εκφράζοντας την αδιάρρηκτη ενότητα του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, η διαλεκτική σχέση που θα αναπτυχθεί με την αρχαία παράδοση θα γεφυρώσει τη μίμηση με τη θρησκευτικότητα, καθορίζοντας το πεδίο και τη μορφή της εκκλησιαστικής τέχνης, μέσα στα όρια της «κοσμιότητας, του μέτρου και του πνευματικού κάλλους».

Το πολίτευμα της Αρχαίας Σπάρτης

Γράφει ο Τεύταμος

Ιστορίας Αλήθεια

Το Σπαρτιατικό πολίτευμα είναι εκείνο το πολίτευμα που έχει πολυσυζητηθεί κατά την αρχαιότητα, και μάλιστα πάνω σ’ αυτό έχουν συγκεντρωθεί όλες οι κρίσεις και οι επικρίσεις των θεωρητικών, ποιος ήταν τελικώς ο χαρακτήρας του πολιτεύματος της Σπάρτης. Οι μαρτυρίες εκείνων των θεωρητικών δεν προέρχονται από την ίδια την Σπάρτη, αλλά είναι διαφορετικής προέλευσης και εποχής και μέσα από κείμενα διαφορετικού περιεχομένου (πολιτικά, φιλοσοφικά, ρητορικά). Η θεωρητική συζήτηση πάνω στην φύση του Σπαρτιατικού πολιτεύματος επικεντρώνεται σε δυο μεγάλες περιόδους της αρχαιότητας: α) κλασικοί χρόνοι (5ος – 4ος αι. π.Χ.) και β) ελληνιστικοί – ρωμαϊκοί χρόνοι (4ος αι. π.Χ. – 2ος αι. μ.Χ.).

α) Οι κλασικοί χρόνοι (5ος – 4ος π.Χ.)

Είναι ο αιώνας διεκδίκησης Σπάρτης και Αθήνας για την ηγεμονία της Ελλάδος. Ταυτόχρονα είναι ένας αγώνας ιδεολογικών – πολιτικών αντιπαραθέσεων τόσο μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης όσο και μεταξύ των πολιτικών – φιλοσοφικών κύκλων της Αθήνας. Σ’ αυτήν την αντιπαράθεση της Αθήνας είναι χρήσιμο το παράδειγμα της Σπάρτης: αφ’ ενός οι υπέρμαχοι της δημοκρατίας κατακρίνουν την Σπάρτη, αφ’ ετέρου οι αντίπαλοι της δημοκρατίας προβάλλουν ως πρότυπο την Σπάρτη. Ο φιλοσοφικός λόγος, κατά την περίοδο αυτή, προβαίνει σε συγκρίσεις με ιδεατές κοινωνίες, προσπαθώντας να δει κατά πόσον τα πολιτεύματα της Σπάρτης και της Αθήνας είναι ορθά σε σχέση με μια ιδεατή κοινωνία. Ο 5ος αιώνας τελειώνει με τον εμφύλιο ανάμεσα στην Αθήνα και τους συμμάχους της και την Σπάρτη και τους συμμάχους της, και δίνει έτσι το στίγμα της αλλαγής του πολιτικοκοινωνικού σκηνικού. Την περίοδο ακριβώς εκείνη γράφεται η «ιστορία» της Σπάρτης. Στη συγγραφή αυτή επιλέγονται δυο διαφορετικές στιγμές της ιστορίας της Σπάρτης. Οι δυο αυτές στιγμές καθορίζουν και τον τρόπο που αντιμετωπίζεται η Σπάρτη και το βαθμό εκτίμησης που κάθε αρχαίος έχει γι’ αυτή. Οι δυο στιγμές των πηγών διχάζονται: η α΄ ιστορική στιγμή των πηγών συνιστά την κριτική του Σπαρτιατικού πολιτεύματος: η νομοθεσία και το πολίτευμα έχει παρεκκλίνει από την αρχική του κατάσταση (κοινωνικές αδικίες, πολιτικές ανισότητες, διακρίσεις πολιτών, ανταγωνισμό διαφορετικών μορφών εξουσίας, εκφυλισμό των ηθών, μονομερή προσανατολισμός του πολιτεύματος). Αυτό προϋποθέτει ότι κάποια στιγμή τα πράγματα δεν ήταν τα ίδια. Η β΄ ιστορική στιγμή των πηγών αφορά σε μια εποχή που στην Σπάρτη υπήρχε δικαιοσύνη και ευνομία, καθώς επίσης ελευθερία, ισότης και ισομοιρία των πολιτών (των ομοίων). Δύσκολο να ορίσουμε ποια εποχή ήταν αυτή, αν υπήρξε ποτέ και αν ήταν έτσι ακριβώς. Το μόνο βέβαιο είναι πάντως ότι στο επίπεδο του πολιτικού λόγου υπήρχε.

Η έννοια του Χρόνου στους Πλάτωνα και Αριστοτέλη

Ιστορίας Αλήθεια

Ο Χρόνος, η γένεσή του, καθώς και τα διάφορα χρονικά παράδοξα, αποτέλεσαν αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης για τους αρχαίους Έλληνες διανοητές. Με την παρούσα εργασία θα επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε τα πιστεύω των δύο σπουδαιότερων: Του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Αρχικά θα δούμε πως ορίζουν αμφότεροι την έννοια του χρόνου σε δύο ξεχωριστές ενότητες. Στην συνέχεια θα αναλύσουμε το πώς αντιλαμβάνεται ο Πλάτων την σχέση ανάμεσα στον χρόνο και τα ουράνια σώματα. Έπειτα, θα στραφούμε στον Αριστοτέλη και στον τρόπο που συσχετίζει τον χρόνο και την κίνηση. Τέλος, θα κλείσουμε εξάγοντας πολύτιμα συμπεράσματα σχετικά με τις θεωρίες των δύο μεγάλων στοχαστών της αρχαιότητας. Να σημειώσουμε εδώ ότι θα ξεκινήσουμε με τον Πλάτωνα, αφιερώνοντας δύο ενότητες, και, στη συνέχεια θα εξετάσουμε τον Αριστοτέλη σε άλλες δύο.

II. Ορισμός της έννοιας του χρόνου από τον Πλάτωνα

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οτιδήποτε γίνεται έχει αιτία. Εισάγεται, με αυτόν τον τρόπο, η ιδέα του «δημιουργού»1 που κατασκευάζει τον κόσμο. Όμως, κάθε δημιουργός εργάζεται βάσει προτύπου. Το πρότυπο, του οποίου αντίγραφο ή εικόνα αποτελεί ο αισθητός κόσμος, είναι αιώνιο. Ο κόσμος δεν είναι αιώνιος, αλλά γεγονός, δηλαδή κάτι που έγινε. Κάθε αισθητό προέκυψε ως αποτέλεσμα μιας διεργασίας. Ο αισθητός κόσμος βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη και έχει ιστορία, σε αντίθεση με τον δημιουργό που είναι αιώνιος, όπως και το πρότυπο της δημιουργίας.

Ο μεγάλος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος δέχεται τον απόλυτο, τον αιώνιο χρόνο ως τον μόνο πραγματικό, ενώ τα διάφορα συμβαίνοντα στον δικό μας γύρω κόσμο γεγονότα τα θεωρεί ως είδωλα απατηλά των αισθήσεων μας. Ο χρόνος για εκείνον είναι αντανάκλαση της αιωνιότητας. Το αμετάβλητο και τέλεια άχρονο, προβάλλεται στην κατώτερη διάσταση, στην οποία ανήκει ο υλικός κόσμος. Ο εγκόσμιος χρόνος νοείται ως «εικόνα κινητή της αιωνιότητας»2. Ο υλικός κόσμος είναι εγκλωβισμένος στην ματαιότητα, χωρίς προοπτική λύτρωσης.

Αποτελεί απόλυτη πεποίθηση του Πλάτωνα, όπως ήδη αναφέραμε, το γεγονός ότι η απόλυτα ομοιόμορφη ροή του χρόνου αντανακλά κατ’ ουσία την ίδια την αιωνιότητα. Ο χρόνος αποτελεί τη χαρακτηριστική μορφή του αισθητού. Όταν αναφερόμαστε στο αιώνιο, το αναφέρουμε ως αυτό που ήταν, είναι και θα είναι. Για την ακρίβεια, όμως, ότι μπορεί να καλείται αιώνιο απλώς είναι. Δεν πρέπει να λέμε ούτε ότι ήταν, ούτε ότι θα είναι, γιατί αυτού του είδους οι εκφράσεις ταιριάζουν μόνο σε ότι συμβαίνει.

Είναι μακρύς ο δρόμος της ανατροφής των παιδιών μας

Δημήτριος Νατσιός, Δάσκαλος

Oμιλία που εκφωνήθηκε τον Οκτώβριο του 2009 στο Κιλκίς

Ο μεγάλος μας ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης στο περίφημο ποίημά του «Ιθάκη» σημείωνε τούτα τα σπουδαία: «Πάντα στο νου σου να ‘χεις την Ιθάκη το φθάσιμο εκεί είν’ ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει· Και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί, Πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο».

Ένα ταξίδι ωραίο είναι ο γονικός ρόλος. Ένα ταξίδι, πάνω σε μια σχεδία, που περιπλανάται εδώ κι εκεί, που συναντά τους Λαιστρυγόνες, τους Κύκλωπες και τον άγριο Ποσειδώνα, αναλαμβάνουν οι γονείς. Ο πηγαιμός είναι το μεγάλωμα των παιδιών, στον πηγαιμό αυτόν αποκτάς πείρα και σοφία, φτάνεις γέρος πια στην Ιθάκη. Είναι το ταξίδι αυτό γεμάτο χαρές, προκλήσεις, θύελλες, λύπες, όλα όμως τα λησμονεί ο γονέας, όταν φτάσει στην Ιθάκη του. Όταν αντικρίσει τα παιδιά του, ν’ ανοίγουν τα δικά τους φτερά, να ετοιμάζονται για τον δικό τους γοητευτικό πηγαιμό.

Οι περισσότεροι γονείς σκεφτόμαστε πώς θα κάνουμε αυτό το συναρπαστικό και συνάμα δύσκολο ταξίδι με επιτυχία, ανατρέφοντας σωστά τα παιδιά μας. Οι περισσότεροι αισθανόμαστε ότι δεν είμαστε καλοί πλοηγοί και κυβερνήτες, αισθανόμαστε ενοχές, δεν ανατρέφουμε ορθά τα παιδιά μας. Αναζητούμε κανόνες, μαγικές συνταγές, συμβουλές. Δεν υπάρχουν δυστυχώς. Γιατί; Γιατί κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Υπάρχει ο δικός του δρόμος, ο δικός του τρόπος, η δική του στιγμή, ο δικός του χαρακτήρας. Όπως δεν υπάρχουν δύο ίδια δακτυλικά αποτυπώματα, έτσι δεν υπάρχουν δύο ίδια παιδιά.

Το ψεύδος (ψέμα)

Του Κων/νου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου -συγγραφέα

.

ΤΟ ΨΕΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΑ: Στην καθημερινή ζωή η έννοια του ψέματος συνδέεται με την πρόθεση εξαπάτησης. Ωστόσο αυτή είναι μόνο μια γενικότερη κατηγορία ψεμάτων. Ένας άνθρωπος λέει ένα ψέμα όταν προσπαθεί να πείσει κάποιον ότι αυτό που λέει είναι αλήθεια, ενώ ακόμη κι ο ίδιος έχει αμφιβολίες προς την αλήθεια της πρότασης ή γνωρίζει όντως ότι είναι αναληθής. Μια πρόταση μπορεί να εξεταστεί ως προς την αλήθεια της και να αποδειχτεί ψευδής ή αληθής.

Δεν είναι όμως απαραίτητο να αποδειχτεί κάτι ψευδές ώστε να χαρακτηριστεί ως ψέμα. Μια αληθινή πρόταση μπορεί τελικά να χαρακτηριστεί ψέμα όταν αυτός που την λέει έχει αμφιβολίες. Ακόμα και αν δεν έχει καμία αμφιβολία για κάποια πρόταση, η εξέταση της πρότασης και η αδυναμία να αποδειχτεί αληθής τότε καθιστούν την πρόταση ψέμα.

Παράδειγμα: Όταν κάποιος λέει ότι έχει μέσα στο δωμάτιο του έναν αόρατο άνθρωπο που κανείς δεν μπορεί να νιώσει ή να αντιληφθεί και είναι απολύτως σίγουρος ότι υπάρχει, επειδή αδυνατούμε με τα μέσα που διαθέτουμε να επαληθεύσουμε, αυτή τη πρόταση τότε χαρακτηρίζεται ως ψέμα. Μια ακόμα υποκατηγορία ψέματος εμφανίζεται όταν κάποιος εσκεμμένα δεν δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα με σκοπό ή την ελπίδα το κοινό του να πιστέψει αυτό που ο ίδιος θέλει. Όταν, για παράδειγμα, ένας δημοσιογράφος ρωτάει έναν πολιτικό να διευκρινήσει κάποιες πτυχές σε ένα θέμα και ο πολιτικός εσκεμμένα αποφεύγει την απάντηση με σκοπό ο δημοσιογράφος να νομίζει ό,τι θέλει τότε η αρχική θέση του πολιτικού στο θέμα μπορεί να χαρακτηριστεί ψέμα. Τα ‘λευκά’ ψέματα είναι μια υποκατηγορία που φαινομενικά δεν έχουν κανέναν αρνητικό αντίκτυπο.

Γεννημένα στην αιχμαλωσία…

Γράφει ο Δημήτριος Νατσιός, Δάσκαλος

.

Το παλιό βιβλίο «Nεοελληνικής Γλώσσας» της πρώτης Γυμνασίου περιείχε ένα θαυμάσιο ποίημα του Κωστή Παλαμά με τίτλο «τα σχολειά χτίστε». Το θυμήθηκα, διαβάζοντας, σε μια κυριακάτικη έκδοση, άρθρο ενός Άγγλου δημοσιογράφου, με τίτλο «γεννημένα στην αιχμαλωσία».

Στο κείμενο αυτό ο ερευνητής στηλιτεύει με θλίψη την συνεχή μείωση των ελεύθερων και ακίνδυνων χώρων για παιδικό παιχνίδι. Ο «ζωτικός παιδικός χώρος», ο παιδικός «βιότοπος», όπως χαρακτηριστικά τον ονομάζει, ελαττώνεται, γεγονός που επηρεάζει δυσμενώς την ψυχική, αλλά και την σωματική υγεία των παιδιών.

Η παχυσαρκία, για παράδειγμα, συνδέεται άμεσα με την μείωση του παιχνιδιού έξω από το σπίτι. Τραγική όμως έλλειψη «παιδικού βιότοπου» παρατηρείται σήμερα και στα σχολεία των ελληνικών πόλεων. Τα περισσότερα σχολεία είναι χτισμένα πάνω στα λίγα τετραγωνικά, που δεν μπόρεσαν να καταπιούν οι αντιπαροχές. Σχολεία περικυκλωμένα από κακόμορφους, τσιμεντένιους όγκους, κοντά σε πολύβοους δρόμους, σχολεία, κακέκτυπες απομιμήσεις της πνευματικά άνυδρης εποχής μας.

Παραθέτω στο σημείο αυτό την έξοχη ποιητική παραίνεση του εθνικού μας ποιητή, που διαβλέπει, αφουγκράζεται «την βοή των πλησιαζόντων γεγονότων» (Καβάφης) και προσπαθεί να επέμβει, για να αποτρέψει την θλιβερή πορεία.

Παιδεία είναι η μόρφωση του Έλληνος ανθρώπου…

H Ορθοδοξία είναι «Τζιβαϊρικόν πολυτίμητον»

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ

.

Την διαπίστωση αυτή κάνει ο μεγάλος Γερμανός φιλόλογος Βέρνερ Γαίγκερ στο τρίτομο σύγγραμμά του με τον ελληνικότατο τίτλο «Παιδεία». Όπως γράφει ο ίδιος δεν μπόρεσε να βρει άλλη λέξη που να αποδίδει ακριβώς το νόημα που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες στην Παιδεία.

Τα λεγόμενα των αρχαίων προγόνων μας είναι τόσο σοφά και δοκιμασμένα, ώστε παρουσιάζουν μια μοναδική διαχρονικότητα. Οι σοφοί αυτοί άνδρες είχαν προβλέψει τα αποτελέσματα της καλής ή της κακής παιδείας σε ένα λαό, σε τέτοιο σημείο, ώστε, διαβάζοντας σήμερα τα λόγια αυτά, να νομίζουμε ότι γράφτηκαν για μας, τους Έλληνες του 21ου αιώνα.

Το πνεύμα της παιδείας στην αρχαία ελληνική δημοκρατία εκφράζει άριστα ο Πλάτων. Συγκεκριμένα στους «Νόμους» (κεφ. 643e – 644α) διαβάζουμε (σε μετάφραση),

«…παιδεία είναι η διαπαιδαγώγηση προς την αρετή, από την παιδική ηλικία, που κάνει τον πολίτη να επιθυμεί και να αρέσκεται στο να γίνει τέλειος, να γνωρίζει δε να άρχει και να άρχεται με δικαιοσύνη…  εκείνη, όμως, την παιδεία που αποβλέπει στον πλούτο ή μια άλλη προς την δύναμη (την ισχύ) ή μία τρίτη ακόμη (που αποβλέπει) στην απόκτηση γνώσεων χωρίς φρόνηση και δικαιοσύνη (θεωρώ) ότι είναι χυδαία και ανελεύθερη και ότι δεν αξίζει καθόλου να την ονομάζει κανείς παιδεία».

Σε άλλο σημείο μαθαίνουμε πόση αξία έδιναν οι αρχαίοι πρόγονοί μας στην ιστορία και τα κατορθώματα των προγόνων, γιατί εφιλοτιμούντο οι νέοι να τους μιμηθούν. Είναι γνωστή η φράση που έλεγε ο Θεμιστοκλής μετά τον θρίαμβο του Μιλτιάδη στον Μαραθώνα: «Ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον».

Με κίνητρο την φλόγα αυτή μέσα του εθριάμβευσε και αυτός στην Σαλαμίνα…

Ο Γέροντας Παΐσιος για την Παιδεία και τον δάσκαλο

Δημήτρης Νατσιός Δάσκαλος Κιλκίς- Θεολόγος

.

Εν πρώτοις μία φράση που ειπώθηκε από τον ιστορικό και λογοτέχνη των Αθηνών, τον σπουδαίο Δημ. Καμπούρογλου: «Όλα τα έθνη για να προοδεύσουν πρέπει να βαδίσουν εμπρός, πλην του ελληνικού που πρέπει να στραφεί πίσω».

Είναι βέβαιο ότι ο σοφός αθηναιογράφος, όπως ονομάστηκε, εννοούσε την παράδοσή μας, που δεν είναι κάτι το νεκρό, αλλά η ζωντανή φωνή των κεκοιμημένων.

Μόνο οι νεκροί λαοί έχουν παράδοση νεκρή. «Εμείς θα γινόταν να ζήσουμε χωρίς τους νεκρούς;» αναρωτιέται ο ποιητής.
Υπακούοντας, λοιπόν, στην προτροπή του συγγραφέα, θα στρέψουμε το βλέμμα μας πίσω, για να δούμε, εν συντομία, και να καμαρώσουμε τον δάσκαλό, όπως μας τον προβάλλει η έξοχη παράδοσή μας. Και θα κλείσουμε με τα λόγια, του αγίου Γέροντα Παϊσίου.

Κατ’ αρχάς, τι σημαίνει η λέξη δάσκαλος; «αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις».

Η λέξη δάσκαλος, σύμφωνα με μία ετυμολογική ερμηνεία, πολύ όμορφη, γι’ αυτό ίσως να είναι και παρετυμολογία, προέρχεται από το αρχαίο ρήμα, συνηρημμένο, δάω-ώ, που σημαίνει φωτίζω. (Από δω η δάδα, το δαδί). Με ενεστωτικό διπλασιασμό γίνεται δαδάσκω και διδάσκω.