Καλοκαίρι του 413 π.Χ.: Η Αθήνα προ της ολοκληρωτικής καταστροφής

Όταν η είδηση της πανωλεθρίας (στη Σικελία) έφτασε στην Αθήνα, αρνιόταν για αρκετό καιρό να πιστέψουν ότι είχε γίνει τέτοια ολοκληρωτική καταστροφή, παρ’ όλον ότι πολλοί στρατιώτες της εκστρατείας, οι οποίοι είχαν κατορθώσει να διαφύγουν από τον όλεθρο, τους το έλεγαν καθαρά.

Όταν πιά το παραδέχτηκαν, έστρεψαν όλον τους τον θυμό εναντίον των ρητόρων που τους είχαν παρακινήσει να κάνουν την εκστρατεία – σαν να μην είχαν οι ίδιοι ψηφίσει να γίνει – και εναντίον των χρησμολόγων και των μάντεων και όσων άλλων που με τις προφητείες τους τους είχαν δημιουργήσει την ελπίδα ότι θα κυριέψουν την Σικελία.

Τα πάντα τους πίεζαν από παντού και τα όσα τους είχαν συμβεί τους προκαλούσαν φόβο και βρίσκονταν σε μεγάλη αμηχανία. Ο καθένας τους, αλλά και η πολιτεία στο σύνολό της, είχε σκληρά δοκιμαστεί, γιατί είχε στερηθεί από πολλούς οπλίτες και ιππείς, ολόκληρη μιά στρατιωτική κλάση, την οποία έβλεπαν ότι δεν μπορούσαν να αντικαταστήσουν με άλλην.

Έβλεπαν ότι δεν υπάρχουν αρκετά καράβια στους ναυστάθμους, ούτε χρήματα στο δημόσιο ταμείο, ούτε πληρώματα για τα πολεμικά και δεν είχαν την στιγμή εκείνη, καμιά ελπίδα ότι θα μπορούσαν να σωθούν.

Πίστευαν ότι οι εχθροί τους της Σικελίας, μετά την καθολική νίκη τους, θα έρχονταν αμέσως με το ναυτικό τους, να επιτεθούν εναντίον του Πειραιά αλλά και ότι οι εχθροί τους στην Ελλάδα, που είχαν σε όλα διπλάσια πολεμική ετοιμασία, θα τους έκαναν επίθεση και στην στεριά και στην θάλασσα μαζί με τους συμμάχους της Αθήνας που θ’ αποστατούσαν.

Αποφάσισαν, όμως, ότι δεν έπρεπε, αφού είχαν ακόμα δυνάμεις, να καμφθούν, αλλά να ετοιμάσουν στόλο παίρνοντας ξυλεία από όπου μπορούσαν, να εξασφαλίσουν την υπακοή των συμμάχων τους, και ιδιαίτερα της Εύβοιας, να μειώσουν τις δαπάνες της πολιτείας και να εκλέξουν ένα συμβούλιο από ανθρώπους ηλικιωμένους που θα εξέταζαν προκαταρκτικά όλα τα μέτρα που θ’ απαιτούσε η κατάσταση.

Πως προσπάθησε ο Νικίας να αποτρέψει τους Αθηναίους από την Εκστρατεία στη Σικελία

Ο Νικίας, ο οποίος είχε οριστή στρατηγός παρά τη θελησή του, θεωρούσε ότι η πολιτεία είχε πάρει σφαλερή απόφαση και ότι με ισχνή πρόφαση επιδιωκόταν η κατάκτηση ολόκληρης της Σικελίας, πράγμα που ήταν δύσκολο έργο. Ήθελε να ματαιώση την εκστρατεία. Ανέβηκε στο βήμα και είπε στους Αθηναίους, περίπου, τα εξής:

«Η Εκκλησία αυτή έγινε για ν’ αποφασίση πως πρέπει να γίνουν οι προετοιμασίες για την εκστρατεία της Σικελίας. Αλλά εγώ νομίζω ότι πρέπει να εξετάσωμε πάλι το ζήτημα κατ’ αρχήν, αν δηλαδή είναι ορθό να εκστρατεύση ο στόλος ώστε να μην πάρωμε, βιαστικά, μιάν απόφαση για τόσο σπουδαίο ζήτημα και να μην προκαλέσωμε, παρασυρόμενοι από ξένους, έναν πόλεμο που δεν μας αφορά.

«Η συμμετοχή μου στην εκστρατεία είναι τιμή για μένα και φοβάμαι για τη ζωή μου λιγότερο από κάθε άλλον, αλλά θεωρώ εξίσου καλόν πολίτη εκείνον που σκέπτεται και τον εαυτό του και την περιουσία του, γιατί είναι φυσικό να θέλη, για το δικό του συμφέρον, να ευδοκιμή η πολιτεία.

«Και στο παρελθόν ποτέ οι τιμές τις οποίες μου έκαναν δεν μ’ εμπόδισαν να μιλήσω κατά τις πεποιθήσεις μου, και ούτε τώρα θα πω τίποτε άλλο από εκείνο που πιστεύω ότι είναι καλίτερο.

«Ξέρω καλά ότι, με την ιδιοσυγκρασία σας, τα λόγια μου δεν θα είχαν κανένα αποτέλεσμα αν σας προέτρεπα να φροντίσετε να διατηρήσετε τα όσα έχετε και να μην ριψοκινδυνεύσετε τα έτοιμα για αβέβαια μελλοντικά πράγματα.

«Θα σας εξηγήσω όμως, ότι η βιασύνη σας είναι άκαιρη και ότι δεν είναι εύκολο να επιτύχετε τον σκοπό που επιδιώκετε.

«Ισχυρίζομαι, δηλαδή, ότι εκείνο που επιδιώκετε είναι ν’ αφήσετε πίσω σας πολλούς εχθρούς και να πάτε εκεί να δημιουργήσετε άλλους, οι οποίοι, μετά, θα έρθουν και αυτοί εδώ. Νομίζετε, ίσως, ότι οι συνθήκες ειρήνης που κάνατε, έχουν κάποιαν αξία. Βέβαια, όσο μένετε ήσυχοι, θα υπάρχη ειρήνη, ονομαστικά τουλάχιστον (γιατί σ’ αυτό το σημείο την κατάντησαν οι ενέργειες μερικών, και δικών μας και αντιπάλων), αλλά αν χάσωμε κάπου σημαντικές δυνάμεις, τότε γρήγορα οι εχθροί σας θα σας επιτεθούν και τούτο επειδή μόνο οι συμφορές που έπαθαν τους ανάγκασαν να κάνουν ειρήνη, περισσότερο ταπεινωτική για εκείνους, παρά για σας.

Η μάχη της Σφακτηρίας (425 π.Χ)

Χάλκινη Σπαρτιατική ασπίδα 425 πΧ_τρόπαιο των Αθηναίων μετά την νίκη στην Σφακτηρία_Αθήνα Στοά Αττάλου

αναδημοσίευση από τον Χείλωνα

.

Η μάχη της Σφακτηρίας (425 π.Χ.) αποτελεί το δεύτερο στάδιο της μάχης που τελείωσε με την παράδοση μιας δύναμης Σπαρτιατών οπλιτών (Πελοποννησιακός πόλεμος). Η αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν σε αυτή την σχεδόν πρωτοφανή καταστροφή ξεκίνησε όταν μια Αθηναϊκή δύναμη υπό την αρχηγία του Δημοσθένη αποβιβάσθηκε στο βραχώδες ακρωτήριο της Πύλου, νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και εγκατέστησε οχυρή θέση. Ο Πελοποννησιακός στρατός υπό τον βασιλέα Άγι εγκατέλειψε την εισβολή στην Αττική και επέστρεψε στην Πελοπόννησο, ενώ οι δυνάμεις που ήσαν ήδη στην Σπάρτη κινήθηκαν δυτικά για να αντιμετωπίσουν τη νέα απειλή.

Επειδή ο Δημοσθένης αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα οι Σπαρτιάτες συγκέντρωσαν τον στόλο τους στην Πύλο και ο ίδιος βρέθηκε πολιορκούμενος από ξηρά και θάλασσα. Η Αθηναϊκή θέση ήταν σε ακρωτήρι στο ένα άκρο του κόλπου της Πύλου. Το νησί της Σφακτηρίας το οποίο ευρίσκετο έξω από το στόμιο του κόλπου είχε καταλειφθεί από τους Σπαρτιάτες. Ο Σπαρτιατικός στόλος μετακινήθηκε στο κόλπο, παγιδεύοντας τους Αθηναίους και εμποδίζοντας οποιαδήποτε προσπάθεια προμήθειας και ανεφοδιασμού. Στην προκύπτουσα μάχη της Πύλου οι Αθηναίοι κατάφεραν να αποκρούσουν διπλή επίθεση των Σπαρτιατών, αλλά σώθηκαν στην κυριολεξία με την άφιξη του Αθηναϊκού στόλου ο οποίος επέφερε βαριά ήττα στον αντίστοιχο Σπαρτιατικό στο εσωτερικό του κόλπου, αίροντας τον αποκλεισμό της Πύλου.

Η ανοησία, η δειλία, η αδιαφορία και η περιφρόνηση του εχθρού – Δημηγορία των Κορινθίων στο Συμβούλιο της Πελοποννησιακής Συμμαχίας

(σημείωση: Η ομιλία έγινε αμέσως μετά την απόφαση των Σπαρτιατών να πολεμήσουν εναντίον των Αθηναίων και την παραπομπή του ζητήματος στο Συμβούλιο της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, διαρκούσης της πολιορκίας της Ποτίδαιας).

.

«Σύμμαχοι! Δεν μπορούμε πιά να κατηγορούμε τους Λακεδαιμονίους ότι δεν εψήφισαν πόλεμο ή ότι δεν μας συγκάλεσαν για τον σκοπό αυτόν. Αν οι αρχηγοί έχουν δικαίωμα να κανονίζουν μόνοι τους τις εσωτερικές τους υποθέσεις, όπως και κάθε άλλο μέλος της συμμαχίας, έχουν όμως καθήκον να έχουν την πρώτη ευθύνη στο ν’ αποφασίζουν για τα κοινά ζητήματα της συμμαχίας, όπως έχουν και την πρώτη θέση στις τιμές.

«Όσοι από μας είχαν δοσοληψίες με τους Αθηναίους δεν έχουν ανάγκη από συμβουλές για να φυλάγωνται απ’ αυτούς. Οι άλλοι, όσοι κατοικούν σε μεσόγεια μέρη, μακριά από τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, πρέπει να ξέρουν ότι, αν δεν βοηθήσουν τις παράλιες πολιτείες, θα τους είναι πολύ δύσκολο να διαθέσουν τα γεωργικά τους προϊόντα και να τα επμπορεύωνται με τα όσα η θάλασσα προμηθεύει στη στεριά. Και δεν πρέπει να κρίνουν σφαλερά τα όσα λέγονται εδώ, σαν σκέψεις που δεν τους ενδιαφέρουν. Πρέπει, αντίθετα, να σκεφτούν ότι, αν αδιαφορήσουν τώρα για τις παράλιες πολιτείες, θα έρθη στιγμή που θα κινδυνέψουν κ’ εκείνοι. Πρέπει να σκεφτούν ότι η συνέλευση γίνεται τόσο για τα συμφέροντα των άλλων όσο και για τα δικά τους συμφέροντα. Για το λόγο αυτόν δεν πρέπει να έχουν κανένα δισταγμό να προτιμήσουν τον πόλεμο από την ειρήνη.

«Οι φρόνιμοι, όταν δεν τους αδική κανείς, μένουν, βέβαια, ήσυχοι, αλλά οι γενναίοι, όταν αδικούνται, πολεμούν. Και όταν ο πόλεμος τους ευνοήσει κάνουν πάλι ειρήνη. Και δεν παρασύρονται αλόγιστα από τις πιθανές επιτυχίες που ίσως φέρη ο πόλεμος, αλλά ούτε και ανέχονται τις αδικίες, επειδή βρίσκουν ευχάριστη την ειρηνική ζωή. Όσοι αδρανούν, επειδή έχουν ευχάριστη ζωή, κινδυνεύουν γρήγορα να χάσουν την ευχαρίστηση αυτή, αιτία της αδράνειάς τους, αλλά και όσοι δείχνουν πλεονεξία, με τη σκέψη της πολεμικής επιτυχίας, δεν καταλαβαίνουν πόσο απατηλή είναι η έπαρσή τους.

Ο τελευταίος λόγος του Περικλή

Βρισκόμαστε στο 430 π.Χ., 2ο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου και έτος κατά το οποίο ξέσπασε η πρώτη περίοδος του Λοιμού (τυφοειδής πυρετός, πιθανόν συνδυασμένος και με άλλους παράγοντες) που αποδεκάτισε τους Αθηναίους. Οι Πελοποννήσιοι πραγματοποιούν τη 2η εισβολή τους στην Αττική. Σε αυτό το σημείο, και καθώς το ηθικό των Αθηναίων είναι πολύ πεσμένο, ο Θουκιδίδης αφηγείται στο 2ο Βιβλίο της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου, τον τελευταίο καταγεγραμμένο λόγο του Περικλή στην Εκκλησία του Δήμου.

.

«Είχα προβλέψει την εναντίον μου αγανάκτησή σας – καταλαβαίνω πολύ καλά τα αίτιά της – και γι αυτό συγκάλεσα Εκκλησία, για να σας θυμίσω, ακριβώς, μερικά πράματα και να σας αποδείξω ότι έχετε άδικο ν’ αγανακτήτε εναντίον μου και ότι δεν δείχνετε καρτερία μπροστά στις συμφορές. Πιστεύω ότι, αν μιά πολιτεία βρίσκεται, στο σύνολό της, σε ακμή, εξυπηρετεί πολύ καλύτερα τους πολίτες παρά όταν οι πολίτες ευτυχούν ο καθένας, αλλά η πολιτεία στο σύνολό της δυστυχεί. Όσο κι αν ένας ιδιώτης ευτυχή στις ιδιωτικές του υποθέσεις, καταστρέφεται κι ο ίδιος μαζί με την πατρίδα του, αν καταστραφή εκείνη.

«Αν όμως δυστυχήση, ενώ η πατρίδα του ευημερεί, έχει πολλές ελπίδες να σωθή. Αφού, λοιπόν, η πολιτεία μπορεί να ανθέξη στις δυστυχίες των πολιτών της, ενώ οι πολίτες δεν μπορούν να ανθέξουν στην δυστυχία της πολιτείας, πως είναι δυνατόν να μην την βοηθήσωμε, αλλά να κάνωμε ό, τι σεις τώρα κάνετε; Τσακισμένοι απ’ τις προσωπικές συμφορές, παραμελείτε το έργο της κοινής σωτηρίας και στρέφετε τις κατηγορίες σας και εναντιον μου, που σας συμβούλεψα να πολεμήστε, και εναντίον του εαυτού σας που συμφωνήσατε μαζί μου και αποφασίσατε τον πόλεμο. Αγανακτείτε εναντίον μου, ενώ είμαι άξιος και δεν είμαι κατώτερος από κανέναν όταν πρόκειται να διακρίνω ποιό είναι το σωστό σε κάθε περίπτωση και να σας το εξηγήσω.

«Είμαι φιλόπατρις και ανώτερος χρημάτων. Εκείνος που ξέρει τι πρέπει να γίνη κι όμως δεν έχει την ικανότητα να πείση τους άλλους, είναι σαν να μην ξέρη τίποτε. Όποιος έχει και τα δύο αυτά χαρίσματα, αλλά δεν έχει φιλοπατρία, δεν μπορεί να δώση τις συμβουλές που πρέπει. Αν έχη φιλοπατρία, αλλά δεν είναι ανώτερος χρημάτων, τότε μπορεί τα πάντα να πουλήση για χρήματα.

9η Ιουνίου 411 π.Χ.: (14η του μηνός Θαργηλιώνος) Ολιγαρχικό πραξικόπημα στην Αθήνα διαρκούντος του Πελοποννησιακού Πολέμου

από τη «Θουκιδίδου – Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου»
μετάφραση Ελευθερίου Βενιζέλου

.

Προτάσεις του Πεισάνδρου περί μεταβολής του Αθηναϊκού πολιτεύματος εις ολιγαρχίαν.

Τοιαύτη ήτον η κατάστασις των πραγμάτων εις τας Αθήνας, ότε έφθασεν ο Πείσανδρος με τους περί αυτόν, και επελήφθησαν της περαιτέρω συμπληρώσεως του έργου. Κατά πρώτον, συνεκάλεσαν την συνέλευσιν του λαού και επρότειναν εις αυτήν την εκλογήν δεκαμελούς επιτροπής, όπως συντάξη και υποβάλη απ’ ευθείας εις την συνέλευσιν, εις ωρισμένην προς τούτο ημέραν, έγγραφον πρότασιν περί του καλλιτέρου διά την πόλιν πολιτεύματος.

Έπειτα, κατά την προσδιωρισμένην ημέραν, συνεκάλεσαν την συνέλευσιν εντός του στενού περιβόλου του ναού του Ποσειδώνος, εις τον Κολωνόν, εις απόστασιν δέκα περίπου σταδίων έξω της πόλεως. Ή δεκαμελής επιτροπή δεν επρότεινε τίποτε άλλο παρά τούτο και μόνον, να επιτραπή εις έκαστον Αθηναίον να υποβάλη ελευθέρως οιανδήποτε πρότασιν θέλει, και να επιβληθούν βαρείαι ποιναί εναντίον εκείνου, ο οποίος θελήση να εγκαλέση τον προτείνοντα ως παρανομήσαντα, ή να τον βλάψη, καθ’ οιονδήποτε άλλον τρόπον. Και τότε πλέον επροτάθη απροκαλύπτως να καταργηθούν όλαι αι επί τη βάσει του υφισταμένου πολιτεύματος λειτουργούσαι αρχαί και όλοι οι δημόσιοι μισθοί, και να εκλεχθούν πέντε πρόεδροι, οι οποίοι να εκλέξουν εκατόν άνδρας και έκαστος των εκατόν να προσλάβη τρεις.

Θουκυδίδου…..διάλογος Αθηναίων – Μηλίων

αναδημοσίευση από τον Χείλωνα

.

Τo 416 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι με επικεφαλής τους στρατηγούς Κλεομήδη, υιό του Λυκομήδη και Τεισία υιό του Τεισιμάχου, εξεστράτευσαν κατά της νήσου Μήλου. Είχαν μαζί τους τριάντα δικά τους πλοία και οκτώ συμμαχικά (έξι από τη Χίο και δύο από τη Λέσβο) και η στρατιωτική τους δύναμη αποτελείτο από Αθηναίους (1.200 οπλίτες, 300 τοξότες και 20 έφιππους τοξότες) και συμμάχους κυρίως νησιώτες (1.500 περίπου) συνολικά δηλαδή είχαν μια δύναμη 3.000 περίπου ανδρών. Οι Μήλιοι όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης – ήταν άποικοι των Λακεδαιμονίων και ηρνούντο να υποταχθούν στους Αθηναίους όπως έπραξαν οι λοιποί νησιώτες. Στην αρχή μεν του Πελοποννησιακού πολέμου τήρησαν ουδετερότητα κατόπιν όμως, πιεζόμενοι από τους Αθηναίους, που ερήμωναν το έδαφός τους, περιήλθαν σε κατάσταση πολέμου εναντίον τους. Οι τελευταίοι θέλοντας να ξεκαθαρίσουν – μια για πάντα – το πρόβλημα της Μήλου, στρατοπέδευσαν έξω από τα τείχη της πόλεως και έστειλαν προς διαπραγμάτευση πρέσβεις, σε μια προσπάθεια ειρηνικής υποταγής της νήσου. Οι Μήλιοι δεν παρουσίασαν τους πρέσβεις ενώπιον του λαού, όπως γινόταν σε άλλες περιπτώσεις, αλλά προφανώς φοβούμενοι μήπως ο λαός παρασυρθεί από τα επιχειρήματα των πρέσβεων και δεν λάβει τη σωστή απόφαση, εζήτησαν από αυτούς να εκθέσουν τον σκοπό της ελεύσεώς των προς τις αρχές του τόπου και το κυβερνητικό συμβούλιο της Μήλου.

Οι Αθηναίοι πρέσβεις, αρχίζοντας την ομιλία τους, είπαν ότι εφόσον δεν πρόκειται να μιλήσουν ενώπιον του λαού αλλά η συνδιάσκεψη θα είναι κλειστή, επιτρέπουν εις τους Μηλίους, αντί να περιμένουν το τέλος του λόγου των Αθηναίων, να απαντούν αμέσως σε κάθε σημείο στο οποίο διαφωνούν, εκθέτοντας την άποψη – διαφωνία τους. Τότε άρχισε ένας από τους σημαντικότερους διαλόγους

ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Οι πόλεμοι μεταξύ Ελλάδας και τουρκίας, που έγιναν τα έτη 1878, 1897, 1912-1913.

1. Ο πόλεμος του 1878.

Κατά το 1877-1878 διεξαγόταν Ρωσοτουρκικός πόλεμος, που κατέληξε υπέρ των Ρώσων στη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Αρχικά η Ελλάδα δεν αναμείχτηκε στον πόλεμο, η κυβέρνηση όμως Α. Κουμουνδούρου, που διαδέχτηκε τον Κανάρη, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της τουρκίας και ο Ελληνικός στρατός εισέβαλε στις παραμεθόριες τουρκικές επαρχίες. Αναγκάστηκε όμως να επιστρέψει, όταν η Ρωσία και η τουρκία έκαναν ανακωχή.

Τα επαναστατικά κινήματα που είχαν οργανωθεί στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Κρήτη καταπνίγηκαν στο αίμα από τον τουρκικό στρατό.