Η στρατιωτική υπηρεσία των γιων του Ελευθερίου Βενιζέλου

*Οι γιοι του Βενιζέλου Κυριάκος και Σοφοκλής. Η φωτογραφία αυτή είχε δημοσιευθεί στο «Χρόνο» στις 4 Νοεμβρίου 1912

.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η στρατιωτική θητεία, αποτελεί στην ελληνική παράδοση ύψιστη τιμή για όσους στρατεύονται αλλά και για τις οικογένειές τους. Ιδιαίτερα σε πολεμικές περιόδους η υπηρεσία προς την πατρίδα ήταν πάντα το πρώτιστο καθήκον όλων. Έτσι, η μομφή, ότι κάποιος απέφυγε να πράξει το καθήκον του προς τη πατρίδα, δεν μπορούσε να μείνει αναπάντητη.

Μια τέτοια μομφή, αντιμετώπισε για τη συμμετοχή των γιών του Σοφοκλή και Κυριάκου στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους, ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος μέσα στη Βουλή και φυσικά αντέδρασε αστραπιαία.

Ήταν 24 Φεβρουαρίου 1914 και ολόκληρη η Ελλάδα αγωνιούσε για την τύχη της επανάστασης, που κήρυξε στη Βόρεια Ήπειρο, ο Χρηστάκης Ζωγράφος, για την απελευθέρωση της.

Η Βουλή την ημέρα εκείνη, κλήθηκε να συζητήσει επερώτηση δέκα βουλευτών της αντιπολίτευσης για τη στάση της κυβέρνησης των Αθηνών, σχετικά με το εκραγέν κίνημα στη Βόρεια Ήπειρο. Προέδρευε ο Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος. Η συζήτηση την ημέρα εκείνη, άρχισε στις 4.25΄ το απόγευμα και τερματίσθηκε στις 5. 45΄ το πρωί της επόμενη ημέρας. Ήταν έντονη και εξαντλητική.

Κάποια στιγμή αγόρευε ο βουλευτής Αρκαδίας Νικόλαος Τριανταφυλλάκος, ο οποίος όταν διακόπηκε για ασήμαντο λόγο από τον Βενιζέλο, στράφηκε εναντίον του και τον κατηγόρησε ευθέως:

Πέντε Υδραίοι πρωθυπουργοί και ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Τμήμα του Ηρώου της Ύδρας

.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Στο Ηρώον της Ύδρας ένας πέτρινος τοίχος, κοσμείται με τις ανάγλυφες χάλκινες μορφές των πέντε Υδραίων, που τίμησαν το όνομα της Ύδρας και διετέλεσαν πρωθυπουργοί της Ελλάδας.

Χρονολογικά, ο πρώτος είναι ο Γεώργιος Κουντουριώτης, που γεννήθηκε στο νησί το 1782. Συμμετέσχε στην Επανάσταση του 1821, αλλά και στη μετεπαναστατική πολιτική ζωή της χώρας. Τον Ιανουάριο του 1844 έγινε πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου. Στις 8 Μαρτίου 1848 ο βασιλεύς Όθων του ανέθεσε το σχηματισμό κυβέρνησης. Συγκρούσθηκε με τους βαυαρούς της Αντιβασιλείας και παραιτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1848.Διετέλεσε επίσης υπουργός Ναυτικών και το 1856 έγινε πρόεδρος της Γερουσίας. Πέθανε στην Ύδρα το 1858 σε ηλικία 76 ετών.

Επόμενος πρωθυπουργός, είναι ο Αντώνιος Κριεζής. Γεννήθηκε στην Τροιζήνα το 1796, αλλά έζησε στην Ύδρα, όπου η οικογένειά του είχε ριζώσει από το 1640. H ζωή του ήταν περιπετειώδης. Πήρε μέρος σε πολλές ναυμαχίες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Το Δεκέμβριο του 1849 ο βασιλεύς Όθων του ανέθεσε την πρωθυπουργία, που την κράτησε έως το 1854. Επί της πρωθυπουργίας του ανακηρύχθηκε το Αυτοκέφαλον της Εκκλησίας της Ελλάδος. Πέθανε στην Αθήνα την 1η Απριλίου 1865 σε ηλικία 69 ετών.

Ακολουθεί ο Δημήτριος Βούλγαρης. Γεννήθηκε στην Ύδρα το 1801. Πήρε μέρος στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και αργότερα διετέλεσε μετά το θάνατο του Καποδίστρια υπουργός Ναυτικών και μεταγενέστερα υπουργός Οικονομικών. Σχημάτισε κυβέρνηση στις 29 Σεπτεμβρίου 1855 και τελικά παρέδωσε την εξουσία στον Αθανάσιο Μιαούλη. Πρωτοστάτησε στην έξωση του Όθωνα και σχημάτισε κυβέρνηση στις 25 Οκτωβρίου 1863. Επί πρωθυπουργίας του έγινε η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Τον Ιανουάριο του 1868 έγινε ξανά πρωθυπουργός. Η άσκηση της εξουσίας από τον Βούλγαρη είχε πολλά στοιχεία υπερβολής και κατηγορήθηκε για αυθαιρεσίες. Η χαρακτηριστική υδρέικη φορεσιά του ο «τζουμπές», έγινε συνώνυμο της φαυλότητας.

Η δολοφονία του Θεόδωρου Δηλιγιάννη (31 Μαΐου 1905)

.

Του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη

Η δολοφονία του πρωθυπουργού Θεόδωρου Δηλιγιάννη από ένα μπράβο χαρτοπαικτικής λέσχης, στα σκαλοπάτια της Βουλής, υπήρξε ένα από δραματικότερα γεγονότα της Ελληνικής πολιτικής ιστορίας. Συνέβη 64 χρόνιαμετά την τραγική δολοφονία του Ιωάννη Καποδιστρία στο Ναύπλιο.

Ήταν 5 το απόγευμα της 31^ης Μαΐου 1905. Ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης επιβαίνοντας στην άμαξά του, με μαύρη ρεντιγκότα και γκρίζο ημίψηλο καπέλο, προσέρχεται στο Μέγαρο της Βουλής, που τότε ήταν στον οδό Σταδίου, για να πάρει μέρος στη συνεδρίαση. Τον συνόδευε μόνο ο πιστός ακόλουθός του Γιάννης Πάνου.
Η άμαξα στάθμευσε λίγο πιο πίσω από εκεί που σήμερα βρίσκεται το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, μέσα στον περιφραγμένο χώρο. Στο προαύλιο της Βουλής κάτω από τα δύο δέντρα ήταν μαζεμένα στη σκιά λίγα άτομα, μαζί με τους στρατιώτες της φρουράς. Μόλις επιχείρησε ο πρωθυπουργός να ανεβεί τα σκαλιά, συνέβη το μοιραίο.

Ένα άγνωστο ψηλό άτομο, μαυριδερό και κακοντυμένο, πλησίασε τον Δηλιγιάννη, ο οποίος είχε μια καταπληκτική επαφή με το λαό και έδειξε πως θέλει να του παραδώσει κάτι. Έτσι ο πρωθυπουργός αμέριμνος, στράφηκε προς το μέρος του αγνώστου. Εκείνος με μια αστραπιαία κίνηση έβγαλε το δίκοπο μαχαίρι του και το κάρφωσε στον πρωθυπουργό.

ΣΟΥΛΤΑΝΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΥΝΩΜΟΤΩΝ ΣΤΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

*Πανοραμική άποψη του Διδυμοτείχου, σε παλαιά φωτογραφία

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

            Είναι γνωστό, ότι το Διδυμότειχο από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, υπήρξε τόπος ειρκτής και εκτελέσεων,  για όσους συνωμοτούσαν κατά της κεντρικής εξουσίας.

          Η παράδοση αυτή, φαίνεται πως συνεχίσθηκε και επί Τουρκοκρατίας. Γνωρίζουμε σήμερα, πως οι εκτελέσεις συνωμοτών συνεχίσθηκαν από τους Οθωμανούς κατακτητές. Στο Διδυμότειχο διασώζεται ως τις μέρες μας η τουρκική λέξη «Ζιντάν» που υποδηλώνει την σκοτεινή, την ανήλιαγη τρομερή φυλακή.

          Θα αναφερθούμε σήμερα, σε δύο τρανταχτές περιπτώσεις, αιματοβαμμένων πασάδων, που μεθυσμένοι από πρόσκαιρες νίκες τους κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, συνωμότησαν αργότερα κατά του Σουλτάνου.    

Πώς ήταν η Ακρόπολη το 1834!

Μια αυθεντική περιγραφή,από τον Γάλλο λόγιο Thomas Abbet- Gracce

Η Ακρόπολις των Αθηνών,κατά το 1834 (έργο του J.Cousen)

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η Ακρόπολη διαχρονικά, αποτέλεσε πάντοτε μαγνήτη για όλους τους επισκέπτες της Αθήνας, πολλοί από τους οποίους την ζωγράφισαν ή έκαναν σχέδια για σπουδαίες γκραβούρες, ενώ άλλοι μας έδωσαν λεπτομερείς περιγραφές του σπουδαιότερου μνημείου της κλασσικής Αρχαιότητας.

Καραϊσκάκης και Μιαούλης: Μια αυθεντική περιγραφή τους

Φωτογραφία από:nostos-wolf-rage.blogspot.com

Γράφει ο Παντελής Στεφ.  Αθανασιάδης

 

 Πολλές φορές έχουμε απορία, πώς να ήταν άραγε πρόσωπα του παρελθόντος, που θαυμάσαμε ή αγαπήσαμε και τα οποία έζησαν σε εποχές, στις οποίες δεν υπήρχε η τέχνη της φωτογραφίας.

Βέβαια διασώθηκαν σπουδαίες μερικές φορές ζωγραφικές απεικονίσεις, αλλά πάντα υπάρχουν αμφιβολίες για την ακρίβεια της απεικόνισης.

Τέτοιες απορίες εδώ την Ελλάδα έχουμε για παράδειγμα, για τα πρόσωπα των ηρώων της Επανάστασης του 1821, αν και έχουμε ζωγραφικές απεικονίσεις για πλείστους εξ αυτών.

Έτσι, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αφηγήσεις  απομνημονευματογράφων για το πώς έβλεπαν, ενώ εξελίσσοντο τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, τις μορφές των πρωταγωνιστών, που εμείς σήμερα με την απόσταση του χρόνου θεωρούμε μυθικές.

Τέτοιες περιγραφές για δυο μεγάλες μορφές της εθνικής παλιγγενεσίας, μας δίδει στα απομνημονεύματά του ο Έϊντεκ. Ο γερμανικής καταγωγής στρατιωτικός. βαρώνος Έϊντεκ Κάρολος Γουλιέλμος , με υπόδειξη του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, ήλθε στην επαναστατημένη Ελλάδα και πήρε ενεργό μέρος στον αγώνα της Ανεξαρτησίας. Το 1829 αρρώστησε και επέστρεψε στην Βαυαρία. Με την κάθοδο του Όθωνα στην Ελλάδα αργότερα, διορίστηκε μέλος της Αντιβασιλείας και επανήλθε στη χώρα μας.

ΕΝΑΣ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΣ ΗΡΩΑΣ ΤΗΣ ΓΡΑΒΙΑΣ, ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ ΣΕ ΣΚΙΤΣΟ!!!

Ο Ανδρέας Παπαλεξόπουλος στο σκίτσο του Μαρλά, που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 1888 στο περιοδικό «Φιλολογική Ακρόπολις»

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

.

  Ο Ανδρέας Παπαλεξόπουλος, ήταν ένα παλληκάρι 30 ετών, όταν μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, κλείστηκαν στο  χάνι της Γραβιάς, 120 νοματαίοι όλοι κι όλοι και αντιμετώπισαν με επιτυχία τα στρατεύματα του  Ομέρ Βρυώνη, στην μάχη, που έγινε στις 8 Μαΐου του 1821.

   ‘Όταν ηττήθηκαν οι Έλληνες στη μάχη της Αλαμάνας και βρήκε  μαρτυρικό θάνατο του ο Αθανάσιος Διάκος, ο τουρκικός στρατός με τον Ομέρ Βρυώνη επικεφαλής δύναμης 9.000 ανδρών καθώς και πυροβολικού, σκόπευε από τη Λαμία να περάσει και να επιτεθεί στην επαναστατημένη Πελοπόννησο.

Κατεβαίνοντας νοτιότερα, συνάντησε μια μικρή ομάδα 120 ανδρών με αρχηγό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που είχαν οχυρωθεί μέσα σε ένα παλιό χάνι, που όλοι τον γνώριζαν με το όνομα το Χάνι της Γραβιάς. Έγιναν άγριες μάχες και οι Έλληνες κάνοντας μια ηρωική έξοδο διέφυγαν.

          Οι Τούρκοι είχαν 330 νεκρούς και 800 τραυματίες μέσα σε λίγες ώρες συγκρούσεων. Οι Έλληνες έχασαν 6 παλληκάρια.

          Ο Παπαλεξόπουλος, έμελλε να επιβιώσει από όλες τις μάχες που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια μέχρι να ελευθερωθεί η Ελλάδα και να αγγίξει τον αιώνα ζωής, όταν το 1888 έγιναν τα εγκαίνια του μνημείου, που ανεγέρθηκε στη Γραβιά για να τιμηθεί η περίφημη ηρωική μάχη.

          Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος βρήκε,όπως είναι γνωστό, το θάνατο στα βράχια της Ακρόπολης πολύ νωρίς και σε συνθήκες μυστηριώδεις. Ο Παπαλεξόπουλος ήταν ο τελευταίος που ζούσε ακόμα το 1888. Γέροντας αδύναμος και κυρτωμένος από τα χρόνια.  Όλους του άλλους, τους σάρωσε ο πανδαμάτωρ χρόνος.

          Πάντως βρέθηκε ένας απλός πολίτης ονόματι Μαρλάς, που ζωγράφισε τον ηρωικό γέροντα, με τις δύο πιστόλες στις μέση του. Το σκίτσο εκείνο έστειλε στη «Φιλολογική Ακρόπολη» του Βλάση Γαβριηλίδη και δημοσιεύθηκε στις 31 Ιανουαρίου 1888. Και αυτό ήταν ευχής έργο, γιατί διατηρήθηκε η μνήμη και η μορφή ενός ελάσσονος αλλά γενναίου ήρωα της Εθνικής Παλιγγενεσίας.

Η ανακομιδή των οστών του Καραϊσκάκη και η προίκα στην κόρη του

Φωτογραφία από:ermisaggelioforos.blogspot.com

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, υπήρξε ένας ανεπανάληπτος ήρωας της Επανάστασης του 1821 και μια σημαντική προσωπικότητα, που μέσα από τον αδρό, ακατέργαστο και βωμολόχο χαρακτήρα του, ήξερε να εμπνέει τους πολεμιστές του και να επιτυγχάνει σημαντικές στρατιωτικές νίκες.

Υπήρξε ονομαστός κλέφτης του Κατσαντώνη, δυναμικός αρματολός των Αγράφων, και νικηφόρος αρχιστράτηγος της Ρούμελης. Ταυτόχρονα έμεινε στη συλλογική λαϊκή μνήμη ως γνήσιος και λαοφιλής λαϊκός ηγέτης.

 Γεννήθηκε το 1782 στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στη Σκουληκαριά της Άρτας. Μάνα του ήταν μια καλογριά.

Ο θάνατός του παραμένει ως σήμερα ένα άλυτο μυστήριο, καθώς οι ιστορικοί είναι διχασμένοι, θεωρώντας άλλοι πως ήταν ένα τυχαίο γεγονός και άλλοι πως ο Καραϊσκάκης χτυπήθηκε από όργανο είτε των Άγγλων φιλελλήνων, είτε Ελλήνων πολιτικών αντιπάλων του.

 Τον Απρίλιο 1827 ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων είχε επικεντρωθεί στην Αττική. Οι Τούρκοι με επικεφαλής τον Κιουταχή πολιορκούσαν στενά τους Έλληνες στην Ακρόπολη. Ο Καραϊσκάκης ως αρχιστράτηγος της Ρούμελης, διηύθυνε τον αγώνα κατά των Τούρκων.

Στο Νέο Φάληρο, ο Καραϊσκάκης κατάφερε να δημιουργήσει ένα ισχυρό στρατόπεδο από περίπου 11.000 μαχητές που μπόρεσαν να απομακρύνουν από τον Πειραιά, την Καστέλα και τα πέριξ τους Τούρκους. Για το ζήτημα της απελευθέρωσης της Αθήνας όμως ο Καραϊσκάκης συγκρούστηκε με τους δύο Άγγλους φιλέλληνες στρατιωτικούς, τον Τσωρτς που είχε διορισθεί αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού και τον Κόχραν, που ήταν ο αρχιναύαρχος του Ελληνικού Στόλου.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΓΓΛΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ ΟΓΛ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ ΤΟ 1878

Ο Κάρολος Όγλ

αναδημοσίευση από το «στης Βουλής τα έδρανα«

άρθρο του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη

.

Ο Κάρολος Όγλ   (Carl Ogl) είναι μια ευγενική μορφή ενός τολμηρού δημοσιογράφου, που βρήκε οικτρό θάνατο κατά την επανάσταση της Θεσσαλίας, το 1878.

Από το 1876 στις αλύτρωτες περιοχές της Θεσσαλίας, την Ηπείρου της Μακεδονίας και της Κρήτης, επικρατούσε επαναστατικός αναβρασμός. Όταν εξερράγη ο ρωσοτουρκικός πόλεμος τον Απρίλιο του 1877, πολλοί πίστεψαν πως ήρθε η στιγμή της απελευθέρωσης. Έτσι άρχισαν να σχηματίζονται από τους κατοίκους, αλλά και εθελοντές που έρχονταν από την κυρίως Ελλάδα (της Μελούνας τότε…) ένοπλα σώματα.

Η κυβέρνηση των Αθηνών παρά τις ρωσικές προτροπές να κινηθεί κατά της Τουρκίας, εμφανίζονταν διστακτική. Στις 11 Ιανουαρίου 1878 σχηματίσθηκε κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, ο οποίος λόγω των πιέσεων, έδωσε τελικά εντολή στον στρατηγό Σκαρλάτο  Σούτσο να

ΟΤΑΝ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΗΣΑΝ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ….

Ιστορικό έγγραφο του 1823
για πολιτογραφήσεις ως Ελλήνων
Γερμανών Φιλελλήνων

   Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Είναι γνωστό στις μέρες μας, ότι η κοινή γνώμη της Ελλάδος, που είχε ξεπεράσει τα δραματικά σύνδρομα του παρελθόντος, επανήλθε πάλι στο κλίμα αντιπάθειας προς κάθε τι το γερμανικό.

Αιτία, είναι η στάση της γερμανικής ηγεσίας προς το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας.

Η Γερμανία με καρότο και μαστίγιο προς την Ελλάδα, επιχειρεί να κατοχυρώσει τον ηγετικό της ρόλο στην Ευρώπη, να εξασφαλίσει με όρους τοκογλυφικούς τα οικονομικά της συμφέροντα και να κυριαρχήσει σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.

Η στάση των Γερμανών ιθυνόντων, συνήθως σκληρή και ανελέητη, αναρριπίζει τις οδυνηρές μνήμες του παρελθόντος, όταν η χώρα τους, εξαπέλυσε μέσα σε ένα αιώνα δύο Παγκόσμιους Πολέμους, που διακρίθηκαν ιδιαίτερα για τη βαρβαρότητά τους και το άδικα χυμένο αίμα των λαών. Ειδικά ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος…

Έτσι εξηγείται, η σημερινή έντονη αντιπάθεια, που παρατηρείται στην ελληνική κοινή γνώμη, για τους χειρισμούς της γερμανικής ηγεσίας.

Μια αντιπάθεια, που φαίνεται στις κατά καιρούς σφυγμομετρήσεις, αλλά και στις έσχατες καταφανείς προσπάθειες (μετά την τελευταία επίσκεψή της κ. Μέρκελ στην Αθήνα) της γερμανικής προπαγάνδας, να δημιουργήσει εστίες συμπαθείας προς την γερμανική πολιτική, μεταστρέφοντας το καθαρά εχθρικό πνεύμα των πολιτών, με χρηση του Τύπου και άλλων μεθοδων προσέγγισης.

ΡΟΖΟΥ: Η ΘΡΥΛΙΚΗ ΧΟΥΛΙΓΚΑΝ ΤΩΝ ΘΕΩΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

*Η Βουλή της εποχής του Χαρίλαου Τρικούπη. Πίνακας του Ν. Ορλώφ

    Αντίπαλος του Χαρ. Τρικούπη

 Οπαδός του Θεόδ. Δηλιγιάννη

Κυρία του καλού κόσμου, αλλά… γλωσσού

Κυριαρχούσε στα θεωρεία της Βουλής

 Πελματώδη ποδοκροτήματα, χειλώδη σφυρίγματα” και άλλα ευτράπελα!…

 Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 Ήταν κυρία του καλού κόσμου, αλλά έμεινε στην ιστορία σαν η μεγαλύτερη χούλιγκαν του Κοινοβουλίου! Η δράση της έφερε σε δύσκολη θέση, ακόμα και τον μεγάλο Χαρίλαο Τρικούπη.

Ήταν η περίφημη Ροζού, δυναμική, εφευρετική και γλωσσού! Την γνώρισαν οι κοινοβουλευτικοί άνδρες των τελών του προπερασμένου αιώνα. Άλλοι την φοβήθηκαν και άλλοι την είχαν σύμμαχο και στήριγμα.

Τα πολύ παλαιότερα χρόνια, τις μεγάλες διαμάχες των πολιτικών- ιδιαίτερα δε των πολιτικών αρχηγών- παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον οι πολίτες από τα  θεωρεία του κοινού της Βουλής, η οποία τότε στεγάζονταν στο Μέγαρο του σημερινού Μουσείου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας στην οδό Σταδίου, πίσω από τον ανδριάντα του έφιππου Κολοκοτρώνη.

Το «Κρυφό Σχολειό» στην υπόδουλη Θράκη

 Αυτό που συνηθίσαμε να λέμε σχηματικά «Κρυφό Σχολειό», είναι όσα φέρνει στο νου μας, ο γνωστός πίνακας του Νικ. Γκύζη με τον παπά, που σε κάποιον νάρθηκα διδάσκει τα μικρά Ελληνόπουλα χρησιμοποιώντας το Ψαλτήρι και την Οκτώηχο.

Στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής διασώθηκαν ορισμένες περιγραφές, που οδηγούν κατευθείαν τη σκέψη μας, στον πίνακα αυτό.

Ειδικότερα σε μια ανυπόγραφη και χωρίς ημερομηνία «Στατιστική έκθεση» για την εκπαίδευση στα χωριά της Θράκης, υπάρχουν δραματικές διαπιστώσεις για την ελληνική εκπαίδευση, έξω από τα αστικά κέντρα, δεδομένου ότι στις πόλεις, υπήρχαν αξιόλογα εκπαιδευτήρια χάρη στις προσπάθειες των Ελλήνων.

Ειδικότερα, η έκθεση γράφει:

          «Η δημοτική εκπαίδευσις εν τη Θράκη είναι τοσούτον οικτρά, ώστε δύναται να θεωρηθεί ως μη υπάρχουσα. Εις πολλά μεν των χωρίων ουδέν υπάρχει περί των γραμμάτων διδασκαλίαν. Εις πλείστα η δημοτική εκπαίδευσις συνίσταται εις την υπό αγραμμάτων ιερέων ή ψαλτών ή κανδηλαναπτών διδασκαλίαν της Οκτωήχου και του Ψαλτηρίου».