αναδημοσίευση από το The Athens Review of Books
που μας απέστειλε ο Πέτρος Αντωνιάδης
.
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, πολύ πριν εμπλακεί στη διαμάχη για την μη ύπαρξη του Θεού, έγραψε ένα από τα καλύτερα βιβλία του για τη θεωρία της εξέλιξης, Το εγωιστικό γονίδιο (1976). Στο τέλος του βιβλίου αυτού αποφάσισε να δραπετεύσει από την βιολογία και να εισαγάγει μια νέα έννοια στις κοινωνικές επιστήμες, «δανεισμένη» από τη θεωρία της εξέλιξης. Η έννοια είναι το μιμίδιο (meme), από τη λέξη mimesis (μίμηση), η οποία αφορά τη δυνατότητα των ιδεών να διαιωνίζονται, να ανταγωνίζονται και να εξελίσσονται, στο πλαίσιο των ανθρώπινων κοινωνιών, όπως τα γονίδια στη φύση.
Τι είναι τυπικά ένα μιμίδιο; Είναι μια σειρά από εγκεφαλικά κυκλώματα τα οποία μεταφέρουν μια ιδέα, εικόνα, έννοια, ή σύνολο εννοιών, συνδεδεμένων μεταξύ τους, που υπάρχουν σε μεγάλο αριθμό ανθρώπινων εγκεφάλων (αποθηκευμένες όχι μόνο με τα μέσα αποθήκευσης που διαθέτει ο ανθρώπινος εγκέφαλος αλλά και με όλα τα εξωτερικά βοηθήματά του, βιβλία, εφημερίδες, βάσεις δεδομένων, διαδίκτυο, κ.λπ.) και οι οποίες αναπαράγονται (ή όχι) στο πλαίσιο του κοινωνικού ανταγωνισμού. Ένα μιμίδιο μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, λ.χ. ένα λογότυπο (“Coca Cola”) ή ένα σλόγκαν, ένα πρόσωπο, αλλά τα μιμίδια θα μπορούσαν να συναποτελούν και κάτι πολυσύνθετο, ένα μιμιδικό σύμπλεγμα: μια γλώσσα (ελληνικά), μια ιδεολογία (κομμουνισμός), μια θρησκεία, ή ακόμη και ένα κόμμα.
Όλα αυτά ανταγωνίζονται για να καταλάβουν χώρο στην βραχυχρόνια και μακροχρόνια ανθρώπινη μνήμη, αλλά και στα εξωτερικά μέσα αποθήκευσης και αναπαραγωγής. Ο όγκος των λειτουργικών μιμιδίων είναι μεν πολύ μεγάλος, αλλά πεπερασμένος σε κάθε ανθρώπινο εγκέφαλο και η συμπεριφορά των κοινωνιών συναρτάται με τα μιμίδια που εκάστοτε κυριαρχούν (όσα δηλαδή έχουν μεγάλο μερίδιο στην «αγορά» των μιμιδίων και υψηλή ικανότητα διαχρονικής αναπαραγωγής). Η θεωρία των μιμιδίων χρησίμευσε ως ένα ενδιαφέρον και γενικής εφαρμογής νέο εργαλείο στις κοινωνικές επιστήμες. Εργαλείο κατανόησης με έναν διαφορετικό τρόπο της κοινωνικής πραγματικότητας και του σύνθετου τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται οι κοινωνικές δυναμικές, εργαλείο κατανόησης του τρόπου μεταβίβασης της κουλτούρας.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »