Ογδόντα χρόνια από τον θάνατο του Γιώργου Σαραντάρη

.

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Πριν από ογδόντα χρόνια απεβίωσε ο σημαντικός ποιητής και στοχαστής Γιώργος Σαραντάρης. Καχεκτικός στο σώμα και φιλάσθενος πολέμησε στην πρώτη γραμμή τους Ιταλούς και δεν άντεξε. Απεβίωσε στις 25 Φεβρουαρίου 1941, σε ηλικία 33 ετών.

Για την τραγικότητα του τέλους του Σαραντάρη και τον χριστιανικό τρόπο που αντιμετώπισε τον θάνατο έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης στα «Ανοιχτά Χαρτιά» (Εκδ. Ίκαρος, σελ. 392-393).

Καταγγέλλει το επιστρατευτικό σύστημα ότι κράτησε στο Κολωνάκι «τα χοντρόπετσα θηρία των αθηναϊκών ζαχαροπλαστείων και ξαπόστειλε στην πρώτη γραμμή το πιο αγνό και ανυπεράσπιστο πλάσμα». Έναν εύθραυστο διανοούμενο, όπως τον χαρακτηρίζει, «που μόλις στεκότανε στα πόδια του, που όμως είχε προφτάσει να κάνει τις πιο πρωτότυπες και γεμάτες από αγάπη σκέψεις για την Ελλάδα και το μέλλον της».

Εξηγεί ο Ελύτης ότι αφού ήταν διπλωματούχος νομικός ιταλικού πανεπιστημίου -ο μόνος ίσως σε ολόκληρο το στράτευμα παρατηρεί- θα μπορούσε να ΄ναι περιζήτητος στις υπηρεσίες της αντικατασκοπείας, ή της ανάκρισης αιχμαλώτων, αντί να φορτωθεί το γυλιό και τον οπλισμό των τριάντα οκάδων και «να χαθεί παραπατώντας μες στα χιονισμένα φαράγγια ένας ακόμη ποιητής, ένας ακόμη αθώος στο δρόμο του μαρτυρίου».

Τὰ συμφέροντα κι ἡ ὀμορφιά

.

Ὀδυσσέας Ἐλύτης

Ὢ νὰ μπορούσανε, λέει καὶ τὰ ὀργανωμένα κράτη νὰ διαμορφώσουν μιὰ δημόσια ζωὴ μὲ νόμους σὰν αὐτοὺς ποὺ διέπουν τὸ ἄτομο.

Νὰ ἐπιφοιτοῦσε στὰ κοινὰ ἡ ψυχή, καὶ μιὰ διαταγὴ τοῦ ὑπουργείου Ὑγείας νὰ ξαπόστελνε στὰ ἐργοστάσια ἐπεξεργασίας ἀπορριμμάτων ὅλες τὶς πενταροδεκάρες τῶν συμφερόντων, γιὰ νὰ βγοῦν ἔστω καὶ λίγα γραμμάρια ὀμορφιᾶς.

Νὰ ἔπαιρνε πότε πότε ἡ συνεδρίαση τοῦ Κοινοβουλίου τὶς προεκτάσεις ποὺ παίρνει ἕνα δάκρυ ὅταν διαθλᾷ τὶς ἀθλιότητες ὅλες κι ἀπομένει νὰ λάμπει σὰν μονόπετρο.

Κοντολογίς, νὰ μποροῦσαν καὶ τὴ σημασία τῶν λαῶν νὰ τὴ μετρᾶνε ὄχι ἀπὸ τὸ πόσα κεφάλια διαθέτουνε γιὰ μακέλεμα, ὅπως συμβαίνει στὶς μέρες μας, ἀλλὰ ἀπ᾿ τὸ πόση εὐγένεια παράγουν, ἀκόμη καὶ κάτω ἀπὸ τὶς πιὸ δυσμενεῖς καὶ βάναυσες συνθῆκες, ὅπως ὁ δικός μας ὁ λαὸς στὰ χρόνια της Τουρκοκρατίας, ὅπου τὸ παραμικρὸ κεντητὸ πουκάμισο, τὸ πιὸ φτηνὸ βαρκάκι τὸ πιὸ ταπεινὸ ἐκκλησάκι, τὸ τέμπλο, τὸ κιούπι, τὸ χράμι, ὅλα τους ἀποπνέανε μίαν ἀρχοντιὰ κατά τι ἀνώτερή των Λουδοβίκων.

Τί σταμάτησε αὐτὰ τὰ κινήματα ψυχῆς ποὺ ἀξιώθηκαν κι ἔφτασαν ὣς τὶς κοινότητες; Ποιὸς καπάκωσε μιὰ τέτοιου εἴδους ἀρετή, ποὺ μποροῦσε μιὰ μέρα νὰ μᾶς ὁδηγήσει σ᾿ ἕνα ἰδιότυπο, κομμένο στὰ μέτρα τῆς χώρας πολίτευμα; Ὅπου τὸ κοινὸν αἴσθημα νὰ συμπίπτει μὲ κεῖνο τῶν ἀρίστων.

Τί ἔγινε ἡ φύση ποὺ μαντεύουμε ἀλλὰ δὲν τὴ βλέπουμε; ὁ ἀέρας ποὺ ἀκοῦμε ἀλλὰ δὲν τὸν εἰσπνέουμε;

Ογδόντα χρόνια από τον θάνατο του Γιώργου Σαραντάρη

.

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Πριν από ογδόντα χρόνια απεβίωσε ο σημαντικός ποιητής και στοχαστής Γιώργος Σαραντάρης. Καχεκτικός στο σώμα και φιλάσθενος πολέμησε στην πρώτη γραμμή τους Ιταλούς και δεν άντεξε. Απεβίωσε στις 25 Φεβρουαρίου 1941, σε ηλικία 33 ετών.

Για την τραγικότητα του τέλους του Σαραντάρη και τον χριστιανικό τρόπο που αντιμετώπισε τον θάνατο έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης στα «Ανοιχτά Χαρτιά» (Εκδ. Ίκαρος, σελ. 392-393). Καταγγέλλει το επιστρατευτικό σύστημα ότι κράτησε στο Κολωνάκι «τα χοντρόπετσα θηρία των αθηναϊκών ζαχαροπλαστείων και ξαπόστειλε στην πρώτη γραμμή το πιο αγνό και ανυπεράσπιστο πλάσμα». Έναν εύθραυστο διανοούμενο, όπως τον χαρακτηρίζει, «που μόλις στεκότανε στα πόδια του, που όμως είχε προφτάσει να κάνει τις πιο πρωτότυπες και γεμάτες από αγάπη σκέψεις για την Ελλάδα και το μέλλον της».

Εξηγεί ο Ελύτης ότι αφού ήταν διπλωματούχος νομικός ιταλικού πανεπιστημίου – ο μόνος ίσως σε ολόκληρο το στράτευμα παρατηρεί -, θα μπορούσε να ΄ναι περιζήτητος στις υπηρεσίες της αντικατασκοπείας, ή της ανάκρισης αιχμαλώτων, αντί να φορτωθεί το γυλιό και τον οπλισμό των τριάντα οκάδων και «να χαθεί παραπατώντας μες στα χιονισμένα φαράγγια ένας ακόμη ποιητής, ένας ακόμη αθώος στο δρόμο του μαρτυρίου».

Συνεχίζοντας ο Ελύτης γράφει για το τραγικό του τέλος: «Φαίνεται ότι πέρασε φρικτές ώρες… Φώναζε βοήθεια στους άλλους φαντάρους, αυτός ο Χριστιανός φώναζε «αδέλφια» και τ’ «αδέλφια» τον κοροϊδεύανε, τα πιο αδίσταχτα βαλθήκανε κιόλας να του κλέβουνε κουβέρτες, μάλλινα, οτιδήποτε χρήσιμο μπορούσε ο δόλιος να κουβαλεί.

Οδυσσέας Ελύτης: «Οι πολλοί Έλληνες του ενός Δραγούμη»

 

ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΗΣ ΕΙΣΑΙ εἴτε ὅταν κληρονομεῖς αὐτομάτως κάποιον πρόγονο εἴτε ἄν κατακτᾶς μὲ τὸ σπαθί σου τὶς ἰδιότητες ποὺ συνεπάγεται —θέλω νὰ πῶ,εἰδικότητες «ἀποκτηθεῖσες ἐν τῷ στρατεύματι» , ὅπως λέγαμε τὴν ἐποχὴ τῆς μόδας τῶν πολέμων.

Τέτοιος ἦταν ὁ Ἴων Δραγούμης, ὁ γλυκοαίματος καὶ θανάσιμα μισητός, ὁ ἄνθρωπος τῶν σαλονιῶν καὶ τῶν κομιτάτων, ὁ δημοτικιστὴς καὶ γόνος καθαρολόγων, ὁ σεμνὸς κι ὁ ἐρωτιάρης, ὁ ἐχθρὸς τῆς μικρῆς καὶ ἐντίμου Ἑλλάδος ἀλλ’ ἀδελφικὸς φίλος τοῦ βασιλέως, ὁ μακρὰν μέχρι θανάτου ἀπὸ τὸν Ἐλευθέριο Βενιζέλο καὶ ὁραματιστὴς κοινὸς μιᾶς ἄλλου εἴδους μεγάλης Ἑλλάδας.

Αὐτὲς ὅλες οἱ πέρλες, ἄλλοτε φωτερὲς κι ἄλλοτε ἀλαμπεῖς, δὲν συνθέτουν μόνον ἕνα μυστηριῶδες ὄνομα παρὰ γεννοῦν μιὰ προσωπικὴ μυθολογία, ποὺ μὲ γέμισε γοητεία σ’ ὅλη τὴν πρώτη μου νεότητα. Σχεδίαζα μεγάλα δοκίμια περὶ μελλοντικῶν ὀνείρων τοῦ ἑλληνισμοῦ, ποὺ δὲν ἤξερα, ὅπως δυστυχῶς δὲν ξέρω ἴσαμε σήμερα, πῶς νὰ τὰ γεμίσω. Εἶναι οἱ σφαῖρες ποὺ ἀφανίζουν μυστικά, ἤ στὴ θέση τῶν μυστικῶν δὲν ὑπάρχουν παρὰ εὐγενεῖς ἰδεολογίες;

Τὰ πατριωτικά του βιβλία (μὰ εἶναι;) ἔπαυσα νὰ τὰ διαβάζω ἀπὸ τὴ μέρα πού, μὲ μιὰ κλοτσιά του, κάποιος τερματοφύλακας ἀθλιοτήτων ἔθεσε τέρμα σ’ ἕνα κεφάλαιο ἀνοιχτὸ τῆς ἱστορίας. Στὴ Σαμοθράκη του ὅμως ἐξακολουθῶ νὰ βρίσκω ἴσαμε σήμερα τὸν λεπτοφυὴ συγγραφέα καὶ πατριώτη ἀπὸ πηγή.

Ἡ κακοήθης ἀσυμφωνία μεταξύ τοῦ πνεύματος τῆς ἑκάστοτε ἡγεσίας μας καὶ τοῦ ἤθους τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ!

.

Συνέντευξη ποὺ ἔδωσε ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης στὸν Ρένο Ἀποστολίδη στὴν Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία» στὶς 15 Ἰουνίου τοῦ 1958)

Ρένος Αποστολίδης: «Ζητεῖται ἡ γνώμη σας, κύριε Ἐλύτη, ἡ ἐντελῶς ἀνεπιφύλακτη καί ἀδέσμευτη, ἐπάνω σέ ὅ,τι θεωρεῖτε ὡς τήν πιό κεφαλαιώδη κακοδαιμονία τοῦ τόπου. Ἀπό τί κυρίως πάσχουμε καί τί πρωτίστως μᾶς λείπει; Ποιά θά ὀνομάζατε «πρώτη μάστιγα» τῆς νεοελληνικῆς ζωῆς;

Οδυσσέας Ελύτης: Ἀπό τί πάσχουμε κυρίως; Θά σᾶς τό πῶ ἀμέσως: ἀπό μιά μόνιμο, πλήρη, καί κακοήθη ἀσυμφωνία μεταξύ τοῦ πνεύματος τῆς ἑκάστοτε ἡγεσίας μας καί τοῦ «ἤθους» πού χαρακτηρίζει τόν βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ στό σύνολο του!

Ρένος Αποστολίδης: Ἄ! Ἀρχίσαμε!… Μόνιμος, πλήρης καί κακοήθης ἀσυμφωνία!…

Οδυσσέας Ελύτης: Βεβαίως! Ἀλλ᾿ ἀφῆστε με νά συνεχίσω. Αὐτή ἡ ασυμφωνία δέν εἶναι μιά συγκεκριμένη κακοδαιμονία, εἶναι, ὃμως, μιά αἰτία πού ἐξηγεῖ ὃλες τίς κακοδαιμονίες, μικρές καί μεγάλες, τοῦ τόπου αὐτοῦ. Ἀπό τήν ἡμέρα πού ἔγινε ἡ Ἑλλάδα κράτος ἕως σήμερα, οἱ πολιτικές πράξεις, θά ἔλεγε κανένας, ὅτι σχεδιάζονται καί ἐκτελοῦνται ἐρήμην τῶν ἀντιλήψεων γιά τή ζωή, καί γενικότερα τῶν ἰδανικῶν πού εἶχε διαμορφώσει ὁ Ἑλληνισμός μέσα στήν ὑγιή κοινοτική του ὀργάνωση καί στήν παράδοση τῶν μεγάλων ἀγώνων γιά τήν άνεξαρτησία του. Ἡ φωνή τοῦ Μακρυγιάννη δέν ἔχει χάσει, οὔτε σήμερα ἀκόμη, τήν ἐπικαιρότητά της. Σημειῶστε ὅτι δέν βλέπω τό πρόβλημα ἀπό τήν ἀποκλειστική κοινωνική του πλευρά, οὔτε κάνω δημοκοπία.

Το παράπονο του Ελύτη «Όσο κι αν κανείς προσέχει όσο κι αν το κυνηγά πάντα, πάντα θα ‘ναι αργά, δεύτερη ζωή δεν έχει!΄»

.

Αγαπάω εκείνους που αγαπούν τη ζωή. Που στύβουν το λίγο και βγάζουν το πολύ. Για τους εαυτούς τους και για όσους αγαπούν.

Το παράπονο του Ελύτη

«Αναρωτιέμαι μερικές φορές: είμαι εγώ που σκέφτομαι καθημερινά πως η ζωή μου είναι μία;

• Όλοι οι υπόλοιποι το ξεχνούν; Ή πιστεύουν πως θα έχουν κι άλλες, πολλές ζωές, για να κερδίσουν τον χρόνο που σπαταλούν;
Μούτρα. Ν’ αντικρίζεις τη ζωή με μούτρα. Τη μέρα, την κάθε σου μέρα. Να περιμένεις την Παρασκευή που θα φέρει το Σάββατο και την Κυριακή για να ζήσεις.

• Κι ύστερα να μη φτάνει ούτε κι αυτό, να χρειάζεται να περιμένεις τις διακοπές. Και μετά ούτε κι αυτές να είναι αρκετές. Να περιμένεις μεγάλες στιγμές. Να μην τις επιδιώκεις, να τις περιμένεις.
Κι ύστερα να λες πως είσαι άτυχος και πως η ζωή ήταν άδικη μαζί σου.

• Και να μη βλέπεις πως ακριβώς δίπλα σου συμβαίνουν αληθινές δυστυχίες που η ζωή κλήρωσε σε άλλους ανθρώπους. Σ’ εκείνους που δεν το βάζουν κάτω και αγωνίζονται. Και να μην μαθαίνεις από το μάθημά τους.
Και να μη νιώθεις καμία φορά ευλογημένος που μπορείς να χαίρεσαι τρία πράγματα στη ζωή σου, την καλή υγεία, δυο φίλους, μια αγάπη, μια δουλειά, μια δραστηριότητα που σε κάνει να αισθάνεσαι ότι δημιουργείς, ότι έχει λόγο η ύπαρξή σου.

• Να κλαίγεσαι που δεν έχεις πολλά. Που κι αν τα είχες, θα ήθελες περισσότερα.
Να πιστεύεις ότι τα ξέρεις όλα και να μην ακούς. Να μαζεύεις λύπες και απελπισίες, να ξυπνάς κάθε μέρα ακόμη πιο βαρύς. Λες και ο χρόνος σου είναι απεριόριστος.

Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω.

Επιμέλεια: Ελένη Μ. Ματαράγκα

Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, είναι σαν να σβήνεις ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον. Γ. Σεφέρης.

Οδυσσέας Ελύτης «Η Τοιχογραφία»

Έχοντας ερωτευθεί και κατοικήσει αιώνες μεσ’ στη θάλασσα έμαθα γραφή και ανάγνωση

Ώστε τώρα να μπορώ σε μεγάλο βάθος πίσω τις γενιές απανωτές όπως αρχίζει ένα βουνό προτού τελειώσει το άλλο

Να κοιτάζω. Και μπροστά πάλι το ίδιο:

Το βαθύ σκούρο μπουκάλι και η νέα στο μπράτσο Ελένη με το πλάι επάνω στον ασβέστη

Να γεμίζει κρασί της Παναγίας το μισό το σώμα της φευγάτο κιόλας στην Ασία την αντικρινή

Οδυσσέας Ελύτης, « Ο Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης»

.

Ο Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης του Οδυσσέα Ελύτη εκφωνήθηκε στα γαλλικά κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας στις 8/12/1979. Η μετάφραση είναι του Νεοκλή Κουτούζη.

Κύριοι ακαδημαϊκοί Κυρίες και κύριοι

Ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας. Επειδή οι ιδιότητες αυτές είναι που καθορίσανε τον χώρο μέσα στον οποίο μου ετάχθη να μεγαλώσω και να ζήσω. Και αυτές είναι που ένιωσα, σιγά – σιγά, να ταυτίζονται μέσα μου με την ανάγκη να εκφρασθώ. Είναι σωστό να προσκομίζει κανείς στην τέχνη αυτά που του υπαγορεύουν η προσωπική του εμπειρία και οι αρετές της γλώσσας του. Πολύ περισσότερο όταν οι καιροί είναι σκοτεινοί και αυτό που του υπαγορεύουν είναι μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ορατότητα.

Δεν μιλώ για τη φυσική ικανότητα να συλλαμβάνει κανείς τ’ αντικείμενα σ’ όλες τους τις λεπτομέρειες αλλά για τη μεταφορική, να κρατά την ουσία τους και να τα οδηγεί σε μια καθαρότητα τέτοια που να υποδηλώνει συνάμα την μεταφυσική τους σημασιολογία. 0 τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκαν την ύλη οι γλύπτες της Κυκλαδικής περιόδου, που έφτασαν ίσια-ίσια να ξεπεράσουν την ύλη, το δείχνει καθαρά. Όπως επίσης, ο τρόπος που οι εικονογράφοι του Βυζαντίου επέτυχαν από το καθαρό χρώμα να υποβάλλουν το «θείο». 

Μια τέτοια, διεισδυτική και συνάμα μεταμορφωτική επέμβαση μέσα στην πραγματικότητα επεχείρησε πιστεύω ανέκαθεν και κάθε υψηλή ποίηση. Όχι να αρκεστεί στο «νυν έχον» αλλά να επεκταθεί στο «δυνατόν γενέσθαι» . Κάτι που, είναι η αλήθεια, δεν εκτιμήθηκε πάντοτε.

Οδυσσέα Ελύτη – «Άξιον Εστι», Ανάγνωσμα Πέμπτο: Η Αυλή των Προβάτων

.

Είπεν ο λαός μου: το δίκαιο που μου δίδαξαν έπραξα και ιδού αιώνες
απόκαμα ν’ απαντέχω γυμνός έξω από την κλειστή θύρα της αυλής
των προβάτων. Γνώριζε τη φωνή μου το ποίμνιο και στην κάθε σφυ-
ριγματιά μου αναπηδούσε και βέλαζε. Άλλοι όμως, και πολλές φο-
ρές οι ίδιοι αυτοί που παινεύανε την καρτερία μου, από δέντρα και
μάντρες πηδώντας, επατούσανε πρώτοι το πόδι αυτοί μες στη μέση
της αυλής των προβάτων. Και ιδού πάντα γυμνός εγώ και χωρίς ποί-
μνιο κανένα, στέναξεν ο λαός μου. Και στα δόντια του γυάλισεν η
αρχαία πείνα, και η ψυχή του έτριξε πάνω στην πίκρα της, καθώς που
τρίζει επάνω στο χαλίκι το άρβυλο του απελπισμένου.

Τά ἀρχαῖα ἑλληνικά, τό μεγάλο καμάρι μας καί τό μεγάλο στήριγμά μας (Ὀδ. Ἐλύτης)

Φ. Σχοινάς

Ὁ ὑπουργός Παιδείας, ὁ κ. Ν. Φίλης, χαρακτήρισε ἄχρηστη τή διδασκαλία τῶν (ὑποτυπωδῶν) ἀρχαίων ἑλληνικῶν στό Γυμνάσιο. Στό παρόν σημείωμα δέν προτίθεμαι νά ἀναπτύξω διά μακρῶν τήν ἀξία καί τή χρησιμότητα τῆς ἐκμάθησης τῶν παλαιότερων μορφῶν τῆς ἑνιαίας διαχρονικῶς γλώσσας μας. Αὐτό τό ἔχω ἤδη κάνει σέ δύο βιβλία μου γιά τήν Λειτουργική καί Ἐκκλησιαστική γλῶσσα. Ἐδῶ θά ἀρκεσθῶ σέ δύο γνῶμες πού ἐξέφεραν οἱ τιμηθέντες μέ Νόμπελ ποιητές μας Ὀδυσσέας Ἐλύτης καί Γιῶργος Σεφέρης. Λέγει λοιπόν ἐπί τοῦ προκειμένου ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης:«Ἐπειδή ἐγώ δέν ξέρω νά ὑπάρχει παρά μία γλώσσα ἡ ἑλληνική, ὅπως ἐξελίχθηκε ἀπό τήν ἀρχαία, πού ἔπρεπε νά εἶναι τό μεγάλο καμάρι μας καί τό μεγάλο μας στήριγμα.

Ὅμως, γιά νά συγκρίνουμε ἐδῶ τόν ἑαυτό μας μέ τούς Δυτικούς, πού ἔχουν μιά γλώσσα πέντ̉ ἕξι αἰώνων, δυσανασχετοῦμε πού ἡ δική μας, πενταπλασίων αἰώνων, συμβαίνει νά διαθέτει πολλά “κλαβιέ”. Καί καταφέραμε τό πλεονέκτημά μας νά τό μετατρέψουμε σέ μειονέκτημα. Τό νά λέει, ἀγαπητέ μου, ὁ Ἕλληνας ποιητής, ἀκόμη καί σήμερα, “οὐρανός” ἤ “θάλασσα” ἤ “ἥλιος” ἤ “σελήνη” ἤ “ἄνεμος”, ὅπως τό ἔλεγαν ἡ Σαπφώ καί ὁ Ἀρχίλοχος, δέν εἶναι μικρό πράγμα. Εἶναι πολύ σπουδαῖο. Ἐπικοινωνοῦμε κάθε στιγμή, μιλώντας μέ τίς ρίζες μας. Τίς ρίζες μας πού βρίσκονται ἐκεῖ: στά Ἀρχαῖα. Γι̉ αὐτό καί λυπᾶμαι πού καταργήθηκαν ἀπό τά Γυμνάσια κι ἄς μέ πεῖτε καθυστερημένο».(Ὀδυσσέα Ἐλύτη, Σύν τοῖς ἄλλοις, 37 συνεντεύξεις, ὕψιλον/βιβλία, Ἀθήνα 2011, σ. 173). Κατά τόν Ἐλύτη ἡ ἀρχαία ἔπρεπε νά εἶναι τό μεγάλο καμάρι μας καί τό μεγάλο στήριγμά μας. Σέ μᾶς κατάντησε νά θεωρεῖται ἄχρηστος μπελάς καί βαρίδι πού δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά προχωρήσουμε παραπέρα…

Ο Οδυσσέας Ελύτης εξηγεί πως έγραψε το Αξιον Εστί !

.

Οδυσσέας Ελύτης

«Οσο κι αν μπορεί να φανεί παράξενο, την αρχική αφορμή να γράψω το ποίημα μου την έδωσε η διαμονή μου στην Ευρώπη τα χρόνια του ’48 με ’51. Ηταν τα φοβερά χρόνια όπου όλα τα δεινά μαζί – πόλεμος, κατοχή, κίνημα, εμφύλιος – δεν είχανε αφήσει πέτρα πάνω στη πέτρα.

Θυμάμαι την μέρα που κατέβαινα να μπω στο αεροπλάνο, ένα τσούρμο παιδιά που παίζανε σε ένα ανοιχτό οικόπεδο. Το αυτοκίνητό μας αναγκάστηκε να σταματήσει για μια στιγμή και βάλθηκα να τα παρατηρώ. Ητανε κυριολεκτικά μες τα κουρέλια. Χλωμά, βρώμικα, σκελετωμένα με γόνατα παραμορφωμένα, με ρουφηγμένα πρόσωπα. Τριγυρίζανε μέσα στις τσουκνίδες του οικοπέδου ανάμεσα σε τρύπιες λεκάνες και σωρούς σκουπιδιών.

Αυτή ήταν η τελευταία εικόνα που έπαιρνα από την Ελλάδα. Και αυτή, σκεπτόμουνα, ήταν η μοιρα του Γένους που ακολούθησε το δρόμο της Αρετής και πάλαιψε αιώνες για να υπάρξει. Πριν περάσουν 24 ώρες περιδιάβαζα στο Ουσί της Λωζάννης, στο μικρό δάσος πλάι στη λίμνη. Και ξαφνικά άκουσα καλπασμούς και χαρούμενες φωνές. Ηταν τα Ελβετόπαιδα που έβγαιναν να κάνουν την καθημερινή τους ιππασία. Αυτά που από πέντε γενεές και πλέον, δεν ήξεραν τι θα πει αγώνας, πείνα, θυσία. Ροδοκόκκινα, γελαστά, ντυμένα σαν πριγκηπόπουλα, με συνοδούς που φορούσαν στολές με χρυσά κουμπιά, περάσανε από μπροστά μου και μ’ άφησαν σε μια κατάσταση που ξεπερνούσε την αγανάκτηση.

GERMANIA (1) – Περί της καταγωγής και της καταστάσεως των Γερμανών

«Στο συντομότατο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα σε πέντε στίχους του Ίβυκου και άλλους τόσους του Κάλβου, πρόφτασε ν’ αφυπνιστεί από τον πρωτογονισμό και την ωμοφαγία της η ομάς των λαών που επέτυχε στη συνέχεια να συγκροτήσει τα κράτη της Ευρώπης, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, βουτηγμένα στο συμφέρον, όπως οι ποντικοί στο λάδι, και για ένα διάστημα τόσο χαμηλής μετατρεψιμότητας που και ο τελευταίος φθόγγος της φωνής τους να ’χει σταθεί ανάμεσα στη ρίνα και τον λάρυγγα».

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Με μια απλή συλλογιστική, από την ανάγνωση μιας εξωτερικής συμπεριφοράς που θα έφερνε στο φως στο έργο του «Περί του Γαλατικού Πολέμου»(2), ο Ιούλιος Καίσαρας, ως ανθύπατος το 58 π.Χ., είχε συλλάβει το αμείλικτο σημάδι του γερμανικού γενετικού κώδικα: «οι φυλές αυτές θεωρούν μέγιστη δόξα να ρημάζουν τις γειτονικές περιοχές και να τις κάνουν μη κατοικήσιμες. Πιστεύουν ότι έτσι αποδεικνύουν την αξία τους, με το να διώχνουν τους γείτονές τους και κανείς να μην τολμά να πατήσει εκεί. Επίσης, πιστεύουν ότι με τον τρόπο αυτόν θα είναι πιο ασφαλείς, μια και απομακρύνουν τον κίνδυνο ξαφνικών εισβολών».

Μέσα από μία μυθολογία γεμάτη από τερατόμορφα όντα των δασών και σε μια κατάσταση συνεχούς προσήλωσης σε υπερφυσικά φαινόμενα και ανθρωποθυσίες(3), οι ανθρώπινες δραστηριότητες μεταβάλλονται σε magna lactrocinia(4), όπου η αυθαιρεσία νοείται τάξη και η εκδίκηση δικαιοσύνη.

Ένα αδιαπέραστο φράγμα μιας απρόβλεπτης όσο και ανίατης βαρβαρότητας(5), πάνω στο οποίο θα προσκρούσει αργότερα και ο Τάκιτος, παρά την εξιδανίκευση(6) που επιχειρεί για τους «ευγενείς αγρίους» του Βορρά. Τα πρόωρα ψήγματα μιας υφέρπουσας γερμανοφοβίας, που θα επαλήθευε πανηγυρικά η Ιστορία, αθροίζουν τα πρώτα ρήματα μιας θλιβερής πραγματικότητας: «Από το να πεισθούν να καλλιεργήσουν τη γη και να περιμένουν την ετήσια σοδειά, προτιμούν να προκαλέσουν τους γείτονες και ν’ ανταμειφτούν με πληγές. Θεωρούν επώδυνο και ανόητο να αποκτήσουν με ιδρώτα ό,τι μπορούν με λίγο αίμα».

Ἀντιδιαστολή συνειδητῆς καί εἰδωλικῆς ἀναπνοῆς

Γράφτηκε από τον Βεργής

Ἡ ἐλάχιστη στιγμή πού τό θαῦμα ἐκρήγνυται ἀναδύοντας πνοές παραδείσιες, προσδιορίζοντας μιά λειτουργία τῆς ὁράσεως βαθύτερη, περνᾶ δυστυχῶς ἀπαρατήρητη ἀπό τή σύγχρονη τάξη ζωῆς πού ἐπιμένει νά ἀφαιρεῖ ἀπό τήν ἀνάσα τή συνείδηση.

«Ὡς ἀναπνοή πρέπει νά ἐννοήσετε τήν πνευματικότητα» (Ν.Γ.Πεντζίκης)

Διότι ἡ ἀνάσα παρέχει στήν ψυχή τή δυνατότητα νά λάβει συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς λειτουργοῦσας ἀλήθειας.

Ἐγκλωβισμένοι ὅμως στό στεγανό παραπέτασμα τοῦ ὁρατοῦ, ἐγκλωβιζόμαστε ἔξω ἀπό τό θαῦμα ἀδυνατώντας νά λάβουμε συνείδηση τῆς οὐσίας καί τελικά αὐτό πού ζοῦμε εἶναι ἀπουσία ζωῆς.

«Δέν ὠτακουστοῦμε ἀρκετά στίς πόρτες τῆς μυστικῆς συνομιλίας τῶν πραγμάτων∙ νά τί μᾶς συμβαίνει». (Ἐλύτης)

Ἡ Δημιουργία ἀποτελεῖ μιά παρασημαντική πού σημειώνεται μέ μορφές, ἀλλά μεταφράζεται μέσα στήν ψυχή μέ δονήσεις, πού οἱ προεκτάσεις τους φτάνουν πολύ μακριά, ἐνεργοποιώντας μέσα μας τή συνείδηση τῆς ἀλήθειας. Τότε τά φυσικά στοιχεῖα μεταστοιχειώνονται σέ ἕνα ἱερό ἀλφάβητο ὅπου ἡ πέτρα δέν εἶναι ἁπλῶς πέτρα, ἀλλά πανσέληνο φῶς καθώς ἀντανακλᾶ τή μυστική λειτουργοῦσα φωταύγεια τοῦ μυστηρίου τῆς ζωῆς.