«Ο Ηλίθιος» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Η αναίδεια της αφέλειας και η επίγνωση του αναπόφευκτου.

αναδημοσίευση από το Fractal
άρθρο του του Κωνσταντίνου Μούσσα

.

“Είναι ντροπή να λέμε ψέματα στα παιδιά, έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα,
όσο κι αν προσπαθούν να τους τα κρύψουν…” (I)

Xιλιάδες σελίδες αναλύσεων γράφτηκαν για αυτό το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα του Ρώσσου λογοτέχνη. Από τον Grossman και τον Riskanov ως τον Zweig και τον Thurneysen.

Από την αρχική αμήχανη σιγή του λογοτεχνικού κατεστημένου της εποχής, την οποία διαδέχτηκε μια συγκρατημένη ως και εχθρική στάση, φτάσαμε στην κατανόηση – έστω και σε κάποιο βαθμό – στην αποθέωση και στον θρίαμβο της “καθαρής αλήθειας”.

Αν καταφέρουμε να σταθούμε όρθιοι κάτω από το βάρος του τεράστιου όγκου, των αλλεπάλληλων αναφορών και επεισοδίων του έργου – φαινομενικά ασύνδετων, αλλά ουσιαστικά απαραίτητων για την ανάπτυξη μιας άψογα δομημένης αφήγησης – τις λεπτομερείς περιγραφές πολλών και αλληλοσυγκρουόμενων προσώπων “επί σκηνής”, και της διακριτικής εμμονής του συγγραφέα να καταφέρεται ευθέως κατά δογμάτων και ιδεολογιών, αν τολμήσουμε να διασχίσουμε το πυκνό αλλά μαγευτικό δάσος των μεγάλων νοημάτων θα σταθούμε τελικά, έστω και κατάκοποι μπροστά σε μια θάλασσα καθαρής αλήθειας.

Ο χρόνος στη ζωή του ανθρώπου

Εικόνα από:ladyclever.com

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ένα πολύ δύσκολο έτος για τους περισσότερους Έλληνες τελειώνει και ένα νέο έρχεται, που δεν έχει τίποτε το αισιόδοξο να μας πει. Το 2015 είναι τα συμβατικά χρόνια μετά τη Γέννηση του Χριστού και στον καθένα μας προστίθεται ένα έτος στην ηλικία του. Αυτά τα κοινότυπα με οδήγησαν  να αναζητήσω στη βιβλιοθήκη μου στοιχεία για την έννοια του χρόνου. Ο Πλάτωνας τον θεωρεί  «μια κινούμενη εικόνα της αιωνιότητας» και ο πραγματιστής Αριστοτέλης ως » τον αριθμό των κινήσεων του παρόντος σε σχέση με το πριν και το μετά».

Ο Ιερός Αυγουστίνος τον ορίζει ως » το παρόν των περασμένων πραγμάτων, που είναι η μνήμη, το παρόν των σημερινών πραγμάτων, που είναι τα όσα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και το παρόν του μέλλοντος που είναι η προσδοκία». Η διδασκαλία του Αυγουστίνου έχει ως κέντρο της τη Γνωσιολογία, που έως και σήμερα επικρατεί στη Δυτική Σκέψη, με διάφορες μορφές. Είναι ο πρώτος και πολύ πριν από τον Ντεκάρτ, που τονίζει ότι ο άνθρωπος πρέπει να αμφιβάλλει για όλα και προσθέτει: «Αμφιβάλλω, άρα υπάρχω», που ταυτόχρονα σημαίνει ζω, σκέπτομαι, θέλω, άρα υπάρχω.

Σε ένα συμφωνούν φιλόσοφοι και επιστήμονες, ότι ο χρόνος είναι παράγοντας της ύλης και επομένως δεν υπάρχει έξω από αυτήν. Αυτός είναι και ο λόγος που η ψυχή, ως άϋλη, είναι αθάνατη, αιώνια. Ο άνθρωπος ζει και τις δύο καταστάσεις. Ως ύλη γεννιέται, μεγαλώνει, ακμάζει και μετά γερνά και πεθαίνει. Ως ψυχή μέσα του έχει τη σπίθα της αιωνιότητας και γι’ αυτό δεν πιστεύει ότι θα πεθάνει.

Τὸ νόμισμα τῆς καλοσύνης

Φωτογραφία από:www.briefingnews.gr

Κάποτε ὁ γνωστὸς συγγραφέας Ντοστογιέφσκι βγῆκε γιὰ τὸν ἀπογευματινό του περίπατο.

Ἐνῶ κόντευε νὰ νυχτώσει ἕνας ζητιάνος ἅπλωσε τὸ χέρι του καὶ τοῦ ζήτησε βοήθεια.

Ὁ Ντοστογιέφσκι ψάχνει τὶς τσέπες του νὰ βρεῖ κανένα κέρμα, ἀλλὰ δὲν βρίσκει τιποτα.

Ψάχνει τὸ ρολόι του νὰ τὸ προσφέρει, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνο τὸ εἶχε ξεχασμένο στὸ σπίτι του.

Ὁ μεγάλος συγγραφέας κοκκίνισε λίγο στὸ πρόσωπο καὶ πάνω στὴν ἀμηχανία τοῦ ἔσκυψε, φίλησε τὸ χέρι τοῦ τυφλοῦ καὶ ψιθύρισε:

«Συγχώρα μέ, καλέ μου ἄνθρωπε, γιατί αὐτὴ τὴ στιγμὴ δὲν ἔχω τίποτα νὰ σοὺ προσφέρω»!

Καὶ ὁ γέρο ζητιάνος ἀπαντᾶ:

«Εὐχαριστῶ πολύ. Τὸ πῆρα! Αὐτὸ πού μου ἔδωσες δὲν μποροῦσα νὰ τὸ βρῶ ἀλλοῦ. Τὸ νόμισμα τῆς καλοσύνης σπάνια τὸ βρίσκω…».

Πηγή: Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό

.

Με φόβο και πάθος

«Δικαιοσύνη» της Εmma Alvarez από το fineartamerica

 Άρθρο της Νεράϊδας

.

Ο Ρασκόλνικωφ του Ντοστογιέφσκι, διακατεχόμενος από την ιδεοληψία ότι είναι υπεράνθρωπος, διαπράττει διπλό φονικό θεωρώντας πως το έγκλημα αυτό είναι για το καλό της ανθρωπότητας. «Η δράση φέρνει αντίδραση και το έγκλημα επισείει τιμωρία». Μια τιμωρία που βασίζεται στις Ερινύες και που οδηγεί τα βήματά του στην αυτόβουλη παράδοσή του στα χέρια του Νόμου.

Ομολογία-παράδοση-δικαιοσύνη-κάθαρση!

Στο έργο του Ντοστογιέφσκι η κάθαρση εκπληρώνεται με τη δίκαιη τιμωρία. Στο έργο της ζωής όμως πόσα εγκλήματα παραμένουν ανεξιχνίαστα, επιμελώς συγκαλυμμένα και εν τέλει ατιμώρητα; Πόσες φορές η κάθαρση χάνεται στα μονοπάτια μιας δικαιοσύνης που εθελοτυφλεί; Πόσες φορές οι κατήγοροι όταν έρθει η ώρα της κρίσης αποσύρουν τις κατηγορίες με εμφανή αισθήματα φόβου και ανασφάλειας, εξαιτίας απειλών που έχουν δεχθεί; Πόσες φορές οι κατηγορούμενοι φορώντας τη στολή του προβάτου επιτυγχάνουν να κρύψουν τα δόντια του λύκου και να θεωρηθούν αθώοι, υπεράνω κάθε υποψίας; Πόσες φορές η κάθαρση τελικά δεν επέρχεται ως δίκαιη επισφράγιση των εγκλημάτων;

Όταν διακατέχεσαι από αιμοδιψή και σαδιστικά ένστικτα, εύκολα εγκληματείς και διαπράττεις αξιόποινες πράξεις, ρισκάροντας να βρεθείς αντιμέτωπος με την τιμωρία του Νόμου και της συνείδησης – αν υπάρχει. Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος ως υπόλογος για ένα μεμονωμένο οικονομικό αδίκημα εναντίον ενός, η τιμωρία είναι ο μόνος τρόπος για να έρθει η κάθαρση. Όταν όμως καταδικάζεις ένα λαό στην εξαθλίωση, στον πόνο, στη φτώχεια και στην αυτοκτονία γίνεσαι ηθικός αυτουργός σε έγκλημα χωρίς προηγούμενο: σε έγκλημα κατά της ανθρώπινης υπόστασης, κατά του Έθνους, κατά της Ιστορίας. Σε αυτή την περίπτωση η τιμωρία δεν είναι ο μόνος τρόπος για να έρθει η κάθαρση..