Το αμφισβητούμενον Κρυφό Σχολειό

άρθρο του ιστορικού – συγγραφέως
Τάσου Γριτσόπουλου
στο περιοδικό «Εκκλησία»

.

Ὀρθῶς ἀμφισβητεῖται ἡ λειτουργία Κρυφοῦ Σχολείου. Διότι δὲν μαρτυρεῖται στὶς πηγές, ἀφοῦ μάλιστα οἱ Τοῦρκοι δὲν ἀπαγόρευαν τὴν λειτουργία σχολείων μετὰ τὴν Ἅλωσιν. Ἀλλὰ καὶ φανερῶν σχολείων λειτουργία κατὰ τὸν 15ον καὶ 16ον αἰώνα, ἐκτὸς τῆς Πατριαρχικῆς Σχολῆς Κωνσταντινουπόλεως δὲν μαρτυρεῖται.

Ἂν λειτούργησε Κρυφὸ Σχολειό, πού, ἀπὸ πότε καὶ ἀκόμη ποιὸς ἦταν ὁ φορέας λειτουργίας σχολείων κατὰ τὴν περίοδο τῆς δουλείας τοῦ Ἔθνους, εἶναι προβλήματα, ποὺ συνεξετάζονται καὶ κακῶς ἀπομονώνεται καὶ καταδικάζεται ἀμείλικτα τὸ Κρυφὸ Σχολειό.

Αἰφνιδιάσθη τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος τὸ 1453 καὶ μὲ τὰ γεγονότα ποὺ ἀκολούθησαν σχεδὸν διελύθη. Ἡ Ἐκκλησία στήριξε τὸ Ἔθνος. Ἡ ἀπάνθρωπη βία τῶν κατακτητῶν καὶ ὁ πανικὸς τῶν ὑπόδουλων μὲ τὴν ἀναστάτωση τῆς ζωῆς δημιούργησαν κύμα φυγῆς. Τὸ ὀλιγώτερο ποὺ εἶχαν νὰ σκεφτοῦν οἱ ἄνθρωποι ἦταν ἡ λειτουργία σχολείων. Οἱ κατακτηταὶ παρεχώρησαν Προνόμιον, Ἐθνάρχης ὁ πρῶτος Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος, ἵδρυσε τὴν Πατριαρχικὴ Σχολή. Στὶς Ἐπαρχίες σιωπή, φόβος, ἀπελπισία. Συνοψίζει ὁ Ἐθνικὸς Ποιητής, ὅλα τά ῾σκιαζε ἡ φοβέρα καὶ τὰ πλάκωσε ἡ σκλαβιά.

Ἐνῶ συνεπληρώνοντο 50 χρόνια ὑποταγῆς, ἡ Ἐκκλησία ἔλαβε μία μεγάλη ἀπόφαση. Εἶναι γνωστὴ ἡ Τοπικὴ Συνοδὸς Κωνσταντινουπόλεως 1593. Παρόντες οἱ Πατριάρχες Ἱερεμίας Β´ ὁ Τρανός, Ἱεροσολύμων Σωφρόνιος Καρκαλᾶς, Δημητσανίτης, τρόφιμος τῆς Μονῆς Φιλοσόφου, Ἀλεξανδρείας Μελέτιος ὁ Πηγᾶς, Ἀντιοχείας Ἰωακείμ, πλῆθος ἀρχιερέων. Ἂν ὅλοι αὐτοὶ ἦσαν σπουδασμένοι καὶ ἐφοίτησαν σὲ διάφορα σχολεῖα φανερά, δὲν παραδίδεται, πάντως γράμματα ἐγνώριζαν καὶ τοῦτο ποιὸς μπορεῖ ν᾿ ἀμφισβητήσει;

Στὸν ζ´ κανόνα αὐτῆς τῆς Συνόδου περιέχεται ἡ ἀπόφασις. Κάθε ἐπίσκοπος στὴν ἐπαρχία του ὤφειλε νὰ φροντίζῃ καὶ ν᾿ ἀναλαμβάνῃ τὴν ἀπαιτουμένη δαπάνη, γιὰ νὰ διδάσκωνται τὰ θεῖα καὶ ἱερὰ γράμματα, ἀλλὰ καὶ νὰ παρακινοῦνται ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ μαθαίνουν καὶ δὲν ἔχουν τὰ μέσα.

Πενήντα λεπτά με το μουλάρι – ή περί του τ(ρ)όπου που μας θρέφει

του Αντώνη Ν. Παπαβασιλείου

ΑΓΡΙΩΣ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΕΣ ΗΝ ΤΟ ΘΕΑΜΑ ΤΗΣ ΧΙΟΝΙΣΜΕΝΗΣ ΝΗΣΟΥ
Αλ. Μωραϊτίδη
ΒΑΡΥΧΕΙΜΩΝΙΑ

ΕΝ ΦΩΣ ΜΙΚΡΟΝ ΩΣ ΛΑΜΠΥΡΙΣ
Αλ. Παπαδιαµάντη
Ο ΧΑΡΑΜΑΔΟΣ

Α.Δ.Ε.
Τούτα είναι τα αρχικά που υπογράφουν τον πρόλογο. Με συνοδό τον Γιάννη Ματαρώνα (Θέ µου πως καµπανίζουν τούτα τα σκιαθίτικα επώνυµα στα αυτιά µας!) πεζοπόρησε το νησί.

Ανδρέας Δ. Έρσελµαν. Το µικρό χαρτόδετο βιβλίο κατέφθασε εδώ από το καλό εκείνο βιβλιοπωλείο (χαίρε κυρ-Δηµήτρη!) κοντά στου ξεπεσµένου δερβίση το κατάµερον. «Τυπώθηκε τον Ιούνιο του 1954 στο εργοστάσιο των γραφικών τεχνών του οίκου Μιχ. Σαλιβέρου Α.». Ο Σαλίβερος δεν ήτο εκείνος που τύπωνε το πάλαι τα λειτουργικά βιβλία; Ταιριαστόν. Η «Σκιάθος» του µε το ανάλαφρο γαλάζιο κυµατοειδές εξώφυλλο µετέχει του τρόπου του λειτουργικού.

Την απήλαυσα. Και τις 88 σελιδούλες. Και τον υπέροχο χάρτη (που δείχνει, πιστεύω, την στρατιωτική εκπαίδευση του ανδρός). Εκατόν τριανταοκτώ τοπωνύµια. Ωραία κλισέ φωτογραφικά. Τα Δ6 και τα Ε6 οδοδείκτες του Παραδείσου.

Γητευµένος ο οδοιπορών συγγραφεύς µε τον Παπαδιαµάντη. Από µαθητής µε τον «Φτωχό Άγιο» ως τα «θαυµάσια διηγήµατα» που βρήκε («ευτυχώς») σε παλιά βιβλιοθήκη. Μην κοιτάτε, δεν είχαµε τότε τον πεντάτοµο ΔΟΜΟ (+ την αλληλογραφία) του υπέροχου ΝΔΤ. Άλλες εποχές. «Η πόλη ηλεκτροφωτίζεται µόνο από το σούρουπο ως τα µεσάνυχτα», γράφει ο ΑΔΕ, και ναι, µιλάει για την Σκιάθο. 45 λεπτά από Λεχούνι ως το µοναστήρι του Ευαγγελισµού και από κει µέχρι τη Σκιάθο 50 λεπτά µε το µουλάρι.

(Δέκα χρόνια πριν πήγα στο µοναστήρι µε ταξί. Με ανέπαυσαν, όµως, τα πρόβατα που συνέχιζαν το παλίµψηστο πίσω κει στο ρέµα).

Στη σελίδα 614 του Λατινοελληνικού του, ο Στέφανος ο Κουµανούδης (και δάσκαλος του Γέροντα) οµιλεί για τον παλίµψηστο χάρτη, palimpsestus. Άραγε τι άλλο είναι αυτός ο τόπος και ο τρόπος, παρά ένα θαυµάσιο παλίµψηστο της τρυφερότητας και της σκληράδας του είδους µας, χωρίς εδεµικές αυταπάτες. Τόπος – τρόπος που µας θρέφει και κάνει τα ονείρατά µας στιβαρές γριντιές της ύπαρξης.

Ὁ καλογερικὸς πόλεμος (Μέγα Σπήλαιο, 24 Ἰουνίου 1827)

του Παναγιώτη Γ. Τσιρίκου

.

Ἐδῶ καὶ μερικὰ χρόνια ἡ Παγκαλαβρυτινὴ Ἕνωσις τιμᾶ ἰδιαιτέρως ἕνα σπουδαῖο ἱστορικὸ γεγονός, τὴ μάχη τῶν μοναχῶν καὶ ὀλίγων ἄλλων πολεμιστῶν μὲ τὸν Ἰμπραήμ, τὸ 1827, στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου. Φέτος (2001), τὴν Κυριακὴ 24 Ἰουνίου, ἔγινε θεία λειτουργία χοροστατοῦντος τοῦ Μητροπολίτου μας κ. Ἀμβροσίου, δοξολογία καὶ ἐπιμνημόσυνος δέησις. Ὁμίλησε δὲ γιὰ τὴν ἱστορικὴ αὐτὴ μάχη ὁ κ. Παναγ. Γ. Τσιρίκος. Μεγάλο μέρος τῆς ὁμιλίας του παραθέτουμε γιὰ περισσότερη γνωστοποίηση τῆς προσφορᾶς τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ μοναχισμοί), τὴν ὁποία πολλοὶ σύγχρονοι «κουλτουριάρηδες» προσπαθοῦν μάταια νὰ ἀμφισβητήσουν. Α.Γ.Μ.

Σὲ μία ἐποχὴ ποὺ καταβάλλεται, εὐτυχῶς ἀπὸ λίγους, προσπάθεια ἀλλοιώσεως τῆς Ἱστορίας μας, ἄλλο: καὶ ὑποβάθμιση τῆς προσφορᾶς τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν Ἱερῶν Μονῶν της σὲ κάθε δύσκολη στιγμὴ γιὰ τὸν Ἑλληνισμό, ἡ Πάγκαλαβρυτινὴ Ἕνωσις μὲ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Μέγ. Σπηλαίου, ὅπως κάθε χρόνο, ἔτσι καὶ σήμερα, τιμοῦν μὲ δέος καὶ σεβασμὸ τὸ μέγα ἐπίτευγμα τῆς νίκης τῶν Μοναχῶν καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων Ἀγωνιστῶν, ἐναντίον τοῦ Ἰμπραὴμ Πασᾶ, ποὺ ἔλαβε χώρα στὶς 24 Ἰουνίου 1827, ἐδῶ στὴ Μονὴ τοῦ Μ. Σπηλαίου, ὅπου θὰ ἀντιλαλοῦν στὸ διηνεκὲς τὰ βουνὰ καὶ τὰ λαγκάδια σὲ ὅλο τὸν Καλαβρυτινὸ καὶ Ἑλλαδικὸ χῶρο.

Εὐτυχὴς ἀπὸ τὴν τιμὴ ποὺ μοῦ ἔγινε, μὲ τὴν ἀνάθεση τῆς ὁμιλίας γιὰ τὴν ἁγιασμένην αὐτὴν ἐπέτειο, ἀπὸ τὸν Πρόεδρο καὶ τὰ μέλη τοῦ Δ.Σ. τῆς Π.Ε., ἀλλὰ καὶ εὐγνώμων πρὸς τὸν Θεόν, γιὰ τὴν ἀμέτρητο ψυχικὴ ἀγαλλίαση ποὺ μὲ κατέχει, εὑρισκόμενος ἐνώπιον τῆς πανσέπτου καὶ θαυματουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τῆς Μεγαλοσπηλαιώτιδος, ἐπιτρέψτε μου νὰ ἀναφερθῶ στὸ μεγάλο αὐτό, κορυφαῖο ἱστορικὸ θαῦμα, τὸ θαῦμα ποὺ δοξάζει τὴν Μονὴν τοῦ Μ. Σπηλαίου καὶ ποὺ τὴν ἀνύψωσε σὲ ἐθνικὴ ἔπαλξη…

… Τὴν ἐποχὴ λοιπὸν ποὺ τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς Πελοποννήσου εἶχε ὑποταχθεῖ ἢ ὑποτασσόταν στὶς ἐπιταγὲς τοῦ Ἰμπραὴμ Πασᾶ, τὰ μόνα ἀπάτητα τμήματά της, ἦταν τὸ ἀπόρθητο Κάστρο τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ὄρθοδοξιας, ἡ Μονὴ τοῦ Μ. Σπηλαίου, ἡ Μάνη καὶ τὸ Παλαμήδι.

Paolo Rossi – Ἡ θρησκεία τῆς ἐπιστήμης

Στὸ σύγχρονο κόσμο κυριάρχησε ἡ θρησκεία τῆς ἐπιστήμης. Μία θρησκεία ποὺ ἐνέπνευσε τὴν τυφλὴ πίστη στὴ δύναμη τῆς ἐπιστήμης καὶ τὸν καθολικὸ σεβασμὸ στὴ διανοητική της αὐθεντία καὶ πρωτοκαθεδρία. Αὐτὴ ἡ πίστη καὶ αὐτὸς ὁ σεβασμὸς ἀντιστάθηκαν καὶ ἐπέζησαν ἀκόμη καὶ μετὰ ἀπ᾿ ὅλες τὶς μεγάλες καταστροφές τῆς ἐποχῆς μας, ἀπὸ τὴ Χιροσίμα ὡς τὸ Τσέρνομπιλ.

Ἀναμφίβολα αὐτὴ ἡ ἀντίσταση συνδέεται μὲ τὴν αἴσθηση -ποὺ δὲν εἶναι διόλου ἀβάσιμη- ὅτι ἡ ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ νὰ θεωρεῖται ὑπεύθυνη ἢ τουλάχιστον ἡ μόνη ὑπεύθυνη γι᾿ αὐτὲς τὶς καταστροφές. Συνδέεται ἐπίσης μὲ τὴν πεποίθηση ὅτι οἱ οἰκονομικὲς καὶ πολιτικὲς ἐξουσίες συνηθίζουν νὰ μεταθέτουν τὶς εὐθύνες καὶ τὰ βάρη γιὰ τὰ δικά τους λάθη ἢ ἐγκλήματα στοὺς ὤμους τῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητας.

Ἡ ἀντίσταση ποὺ προβάλλει ἡ θρησκεία τῆς ἐπιστήμης συνδέεται καὶ μὲ ἕναν ἄλλο βαθύτερο λόγο: μὲ τὸν κρυφὸ φόβο ποὺ ἐμπνέει ἡ ἴδια ἡ ἐπιστημονικὴ σκέψη, μιὰ σκέψη ποὺ δὲν ὑποτάσσεται σὲ δόγματα, μιὰ σκέψη ποὺ δὲν προοδεύει παρὰ μόνο ἀνατρέποντας τὶς βεβαιότητές της. Ἡ λατρεία τῆς ἐπιστήμης ἐξέθρεψε καὶ τὸ ἀντίθετό της, τὴν ἐχθρότητα πρὸς τὴν ἐπιστήμη. Στὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ, ὁ ἰταλὸς ἱστορικός της φιλοσοφίας καὶ τῆς ἐπιστήμης Πάολο Ρόσι παρουσιάζει μιὰ σύνθεση τῶν ἰδεολογιῶν ποὺ στρέφονται ἐνάντια στὴν ἐπιστήμη. Τὸ κείμενο αὐτὸ περιέχεται στὸ πεντάτομο συλλογικὸ ἔργο -τὴν ἔκδοση τοῦ ὁποίου ἐπιμελήθηκε καὶ συντόνισε ὁ Ρόσι- «Storia della sienza moderna e contemporanea» (Utet, 1988).

Αὐτὴ ἡ σύνθετη σειρὰ στάσεων, ἰδεῶν, γνωμῶν, συγκινήσεων ποὺ οἱ κοινωνιολόγοι ἀποκαλοῦν «ἐχθρότητα πρὸς τὴν ἐπιστήμη» ἢ καὶ «σκεπτικισμὸ ἀπέναντι στὴν ἐπιστήμη» καὶ ποὺ οἱ φιλόσοφοι ὁρίζουν μὲ τὸν πιὸ ἐξευγενισμένο ὄρο τῆς «κριτικῆς τῆς ἐπιστήμης» συνοδεύει ἀπὸ τὶς ἀπαρχές της τὴν ἀνάπτυξη τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης καὶ τὶς διαδικασίες τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ.

Γεώργιος Αἰνιάν – Λόγος στὴν Κηδεία τοῦ Γ. Καραϊσκάκη

αναδημοσίευση από τον Νεκτάριο
Ἀπό: Ἑκατονταετηρὶς τοῦ στρατάρχου Γεωργίου Καραΐσκάκη 1827-1927,
Κωνστ. Ράδου (ἐπιμ.), Ἐκδ. Γρυπαετός, Ἀθῆναι 1927.

.

Ἡ κηδεία τοῦ Καραϊσκάκη

Ὁ Καραϊσκάκης ἐκηδεύθη τὴν ἑπομένην τοῦ θανάτου του ἐν Σαλαμῖνι, κατὰ ῥητὴν παραγγελίαν του. Ἡ κηδεία του ὑπῆρξε πάνδημος, ἐτελέθη δὲ ἐν βαθυτάτῃ συγκινήσει. Λόγον ἐπικήδειον ἐξεφώνησεν ὁ Γεώργιος Αἰνιάν, ἀδελφὸς τοῦ Δ. Αἰνιᾶνος, γραμματέως καὶ βιογράφου τοῦ Καραϊσκάκη. Ὁ λόγος οὗτος εὑρίσκεται ἐν τῷ ἀρχείῳ τῶν χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης ὅθεν καὶ παρελάβομεν αὐτόν.

«Φωνὴ ἐν Ραμὰ ἠκούσθη, θρῆνος καὶ κλαυθμὸς καὶ ὀδυρμὸς πολύς, Ραχὴλ κλαίουσα τὰ τέκνα αὐτῆς καὶ οὐκ ἤθελε παραμυθῆναι».

Ἕλληνες!

Τί εἶναι αὐτὴ ἡ σκυθρωπότης ὅπου εἶναι ἐζωγραφισμένη εἰς τὰ πρόσωπά σας; τί σημαίνουν αὐτοὶ οἱ διακεκομμένοι ἦχοι τῆς βαρυφθόγγου καμπάνας καὶ αὐταὶ αἱ μελαναὶ καὶ πένθιμοι στολαὶ εἰς τοὺς δρόμους; τί τρέχουν τεθορυβημένοι ἄνδρες, γυναῖκες καὶ μικρὰ παιδιά; Ὁ Καραϊσκάκης ἀπέθανε. Τοῦτο ἦταν ἡ θλίψις τῶν ἀνδρῶν, τοῦτο ὁ ὀδυρμὸς τῶν γυναικῶν, τοῦτο ὁ στεναγμὸς τῶν μικρῶν παιδίων, τοῦτο τὸ κοινὸν πένθος τῶν Ἑλλήνων.

Δίκαιον ἔχει ὁ λαὸς νὰ κάμῃ νὰ ἀντηχῇ εἰς τὴν πόλιν τῆς Σαλαμῖνος θρῆνος καὶ κλαυθμὸς καὶ ὀδυρμὸς πολύς· δίκαιον εἶναι νὰ κλαίῃ ἡ Ἑλλὰς ὡς ἄλλη Ῥαχὴλ τὸ τέκνον της, τὸν γνήσιον υἱόν της, ἐπειδή, δὲν ἔχει πολλοὺς τούτους κάρρονας.

Ὁ ἀξιοθαύμαστος οὗτος ἀνὴρ—ἀποσιωπῶμεν τὰς πρὸ τῆς ἐνάρξεως τοῦ ἱεροῦ ἡμῶν ἀγῶνος ἐπισήμους ἀνδραγαθίας του—, μόλις εἶδεν ἠνεωγμένον τῆς ἑλληνικῆς ἐλευθερίας τὸ στάδιον, καὶ ἰδοὺ παρουσιάζεται ὡς ἀπτόητος καὶ ἀκαταγώνιστος ἀθλητὴς διὰ νὰ ἐπιθέσῃ νέας δάφνας εἰς τὴν ἔνδοξον κεφαλήν του· μαρτυροῦσι τὰ στρατεύματα τῆς Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας, οἱ συναγωνισταί του, μαρτυροῦσιν αἱ πεδιάδες, ραντιζόμεναι ἀπὸ τὸ αἷμα του, τῆς Ἀμφιλοχίας, μαρτυρεῖ τὸ σῶμα του σκεπασμένον ἀπὸ ἐνδόξους πληγὰς τὴν ὑπερθαύμαστον ἀνδρείαν του.

Καθομολογήσεις Ἁρχαίων Ἑλλήνων

Ὅρκος Ἀθηναίων ἐφήβων

…πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ…

Κρατώντας τὰ ὅπλα ποὺ τοῦ ἐμπιστευόνταν ἡ Πατρίδα, ὁ Ἀθηναῖος ἔφηβος μπροστὰ στὸ ναὸ τῆς Ἀγραύλου ἔδιδε τὸν παρακάτω ὅρκο:

Οὐ καταισχυνῶ τὰ ὅπλα, οὐδ᾿ ἐγκαταλείψω τὸν προστάτην ὢ ἂν στοίχῳ, ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων, καὶ μόνος καὶ μετὰ πολλῶν, καὶ τὴν πατρίδα οὐκ ἐλάττω παραδώσω, πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ ὅσης ἂν παραδέξωμαι. Καὶ συνήσω τῶν ἀεὶ κρινόντων, καὶ τοῖς θεσμοῖς τοῖς ἱδρυμένοις πείσομαι, καὶ οὓς τίνας ἄλλους ἱδρύσεται τὸ πλῆθος ἐμφρόνως. Καὶ ἂν τὶς ἀναιρεῖ τοὺς θεσμοὺς ἣ μὴ πείθηται οὐκ ἐπιτρέψω, ἀμυνῶ δὲ καὶ μόνος καὶ μετὰ πάντων. Καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πάτρια τιμήσω. Ἵστορες θεοὶ Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη

Δὲ θὰ ντροπιάσω τὰ ὅπλα μου, οὔτε θὰ ἐγκαταλείψω τὸν συμπολεμιστή μου ὅπου κι ἂν ταχθῶ νὰ πολεμήσω, θὰ ὑπερασπίζω τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια, καὶ μόνος καὶ μὲ πολλούς, καὶ τὴν πατρίδα δὲν θὰ παραδώσω μικρότερη, ἀλλὰ μεγαλύτερη καὶ μαχητικότερη ἀπ᾿ ὅση θὰ μοῦ παραδοθεῖ. Θὰ πιστεύω στοὺς Θεοὺς καὶ στοὺς ἰσχύοντες νόμους θὰ ὑπακούω, καὶ σὲ ὅσους ἄλλους νόμιμα θεσπισθοῦν. Κι ἂν κάποιος ἀναιρέσει τοὺς θεσμοὺς ἢ ἀμφισβητήσει, δὲν θὰ τὸ ἐπιτρέψω, θὰ τὸν πολεμήσω εἴτε μόνος εἴτε μὲ ὅλους. Καὶ τὶς ἱερὲς παρακαταθῆκες τῶν πατέρων θὰ τιμήσω. Μάρτυρές μου οἱ θεοὶ Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη.

---

Παιᾶν Σπαρτιατῶν

Κρητικοὶ οἱ τελευταῖοι μαχητὲς στὴν ὑπεράσπιση τῆς Πόλεως τὸ 1453

Στὴν εἴσοδο τοῦ χωριοῦ Καλλικράτης στὰ Σφακιὰ συναντᾶ ὁ ἐπισκέπτης μιὰ πλάκα ποὺ τὸν πληροφορεῖ ὅτι τὸ χωριὸ χρωστᾶ τὸ ὄνομά του στὸν Μανοῦσο Καλλικράτη, ἀρχηγὸ σώματος ἐθελοντῶν, ποὺ τὸν Μάρτιο τοῦ 1453 ξεκίνησε νὰ βοηθήσει στὴν ἄμυνα τῆς Πόλης.

Τὸ τὶ ἀπέγιναν αὐτοὶ οἱ ἐθελοντές, μᾶς πληροφορεῖ ὁ Γεώργιος Φραντζῆς στὸ «Χρονικό»: «Ὅταν μπῆκαν οἱ ἐχθροὶ στὴν Πόλη, ἔδιωξαν τοὺς Χριστιανοὺς ποὺ εἶχαν ἀπομείνει στὰ τείχη μὲ τηλεβόλα, βέλη, ἀκόντια καὶ πέτρες. Ἔτσι ἔγιναν κύριοι ὁλόκληρης τῆς Κωνσταντινούπολης, ἐκτὸς τῶν πύργων τοῦ Βασιλείου, τοῦ Λέοντος καὶ τοῦ Ἀλεξίου, τοὺς ὁποίους κρατοῦσαν οἱ ναῦτες ἀπὸ τὴν Κρήτη ποὺ πολέμησαν ἀπὸ τὶς 6 μέχρι τὶς 7 τὸ ἀπόγευμα καὶ σκότωσαν πολλοὺς Τούρκους. Βλέποντας τὸ πλῆθος τῶν ἐχθρῶν ποὺ εἶχαν κυριεύσει τὴν Πόλη, δὲν ἤθελαν νὰ παραδοθοῦν, ἀλλὰ ἔλεγαν ὅτι προτιμοῦσαν νὰ πεθάνουν παρὰ νὰ ζήσουν. Κάποιος Τοῦρκος εἰδοποίησε τότε τὸν Σουλτάνο γιὰ τὴν ἡρωικὴ ἄμυνὰ τοὺς κι ἐκεῖνος συμφώνησε νὰ τοὺς ἐπιτρέψει νὰ φύγουν μὲ τὸ πλοῖο καὶ ὅλα τὰ πράγματα ποὺ εἶχαν μαζί τους». Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ Χρονικὸ τοῦ Γεωργίου Φραντζῆ «…καὶ ἐγκρατεῖς πάντων ἐγένοντο, ἄνευ δὲ τῶν πύργων τῶν λεγομένων Βασιλείου, Λέοντος καὶ Ἀλεξίου, ἐν οἷς ἑστήκεισαν οἱ ναῦται ἐκεῖνοι οἱ ἐκ τῆς Κρήτης. Αὐτοὶ γὰρ γενναίως ἐμάχοντο μέχρι καὶ τῆς ἕκτης καὶ ἑβδόμης ὥρας καὶ πολλοὺς Τούρκους ἐθανάτωσαν καὶ τοσοῦτον πλῆθος βλέποντες καὶ τὴν πόλιν δεδουλωμένην πᾶσαν, αὐτοὶ οὐκ ἤθελον δουλωθῆναι, ἀλλὰ μᾶλλον ἔλεγον· ἀποθανεῖν κρεῖττον ἢ ζῆν. Τοῦρκος δέ τις τῷ ἀμηρᾷ ἀναφορὰν ποιὴσας περὶ τῆς τούτων ἀνδρείας, προσέταξεν ἵνα κατέλθωσιν μετὰ συνηβάσεως καὶ ὦσιν ἐλεύθεροι αὐτοί τε καὶ ἡ ναῦς αὐτῶν καὶ πᾶσα ἀποσκευή, ἣν εἶχον. Καὶ οὕτως γενόμενον, πάλιν μόλις ἐκ τοῦ πύργου τούτους ἔπεισαν ἀπελθεῖν.

Τὸ 1919, στὴν βιβλιοθήκη τῆς ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου Ἁγίου Ὄρους, βρέθηκε ἕνα χειρόγραφο ποὺ εἶχε γραφτεῖ ἀπὸ κάποιο μοναχὸ Καλλίνικο τὸ 1460, λίγα χρόνια μετὰ τὴν ἅλωση τῆς ΚΠόλεως.

Ὁ μοναχὸς Καλλίνικος ἐξιστόρησε τὴν ἀποστολὴ τῶν Κρητῶν μαχητῶν στὴν Κωνσταντινούπολη, ἐκ μέρους τοῦ ἀνήμπορου λόγω πολεμικῶν τραυμάτων μοναχοῦ Ιερώνυμου, ποὺ στὴν πραγματικότητα ἦταν ὁ Πέτρος Κάρχας (ὁ Γραμματικὸς) διοικητὴς τῆς μονάδας τῶν Κρητῶν μαχητῶν.

Τὸ χειρόγραφο τῆς Μονῆς Βατοπαιδίου:

Μία αληθινή ιστορία με τον Έρνεστ Ράδερφορντ

Ο σπουδαίος νεοζηλανδός πυρηνικός φυσικός Έρνεστ Ράδερφορντ είναι γνωστός ως ο πατέρας της πυρηνικής φυσικής. Έκανε καριέρα στην Αγγλία, δίδαξε στο Κέιμπριτζ και κέρδισε το Νόμπελ Χημείας το 1908.

Όταν ήταν καθηγητής στο πανεπιστήμιο, του τηλεφώνησε ένας συνάδελφός του και τον ρώτησε αν ήθελε να διαιτητεύσει στο ζήτημα που είχε προκύψει με τη βαθμολόγηση ενός γραπτού Φυσικής. Ο συνάδελφός του ήταν αποφασισμένος να μηδενίσει το γραπτό ενώ ο φοιτητής ισχυριζόταν ότι θα έπρεπε να πάρει άριστα. Στο τέλος, συμφώνησαν να δεχτούν τη λύση που θα έδινε ένας ουδέτερος επιδιαιτητής και διάλεξαν τον Ράδερφορντ.

Ο Ράδερφορντ δέχτηκε να αναλάβει το ρόλο που του ανέθεσαν, πήγε στο γραφείο του συναδέλφου του και διάβασε την ερώτηση του διαγωνίσματος: «Δείξτε πώς μπορούμε να βρούμε το ύψος ενός ψηλού κτιρίου χρησιμοποιώντας ένα βαρόμετρο.» Η απάντηση του φοιτητή ήταν: «Παίρνουμε το βαρόμετρο και το ανεβάζουμε στο υψηλότερο σημείο του κτιρίου, το δένουμε στην άκρη ενός νήματος, το κατεβάζουμε μέχρι το επίπεδο του δρόμου, μετά το ξανανεβάζουμε και μετράμε το μήκος του νήματος. Το μήκος του νήματος από το δρόμο ως την κορυφή του κτιρίου είναι το ύψος του κτιρίου».

Ο Ράδερφορντ είπε, πρώτα απ’ όλα, ότι ο φοιτητής είχε κάποιο δίκιο να ζητά να πάρει άριστα αφού ουσιαστικά είχε δώσει μια σωστή και πλήρη απάντηση στην ερώτηση. Από την άλλη, αν έπαιρνε άριστα για το γραπτό του, θα του ανέβαζε το συνολικό του βαθμό στη Φυσική. Ένας τέτοιος υψηλός βαθμός θα πιστοποιούσε αντίστοιχη γνώση του αντικειμένου, πράγμα που δεν αποδεικνυόταν από την απάντηση που είχε δώσει. Γι’ αυτό, λοιπόν, ο Ράδερφορντ πρότεινε να δοθεί στο φοιτητή η ευκαιρία να δώσει άλλη μια απάντηση. Όπως περίμενε, ο συνάδελφός του δέχτηκε αυτή τη λύση, τον εξέπληξε όμως που τη δέχτηκε κι ο φοιτητής.

Ο Ράδερφορντ έδωσε στο φοιτητή έξι λεπτά να γράψει την απάντησή του στην ερώτηση, προειδοποιώντας τον ταυτόχρονα ότι η απάντησή του θα έπρεπε να πιστοποιεί γνώση της Φυσικής. Πέρασαν πέντε λεπτά και ο φοιτητής δεν είχε γράψει ούτε μια λέξη. Ο Ράδερφορντ τον ρώτησε αν σκόπευε να εγκαταλείψει την προσπάθεια αλλά ο φοιτητής τού απάντησε: «Όχι, απλώς έχω πολλές απαντήσεις και προσπαθώ να σκεφτώ ποια είναι η καλύτερη». Ο Ράδερφορντ ζήτησε συγγνώμη για τη διακοπή και παρακάλεσε το φοιτητή να συνεχίσει.

Επιστημονικές και τεχνολογικές προβλέψεις που διαψεύστηκαν

«Ό,τι ήταν δυνατόν να εφευρεθεί, έχει ήδη εφευρεθεί». Charles Duell, Διευθυντής της υπηρεσίας ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ, 1899.

«Οι μετοχές έφτασαν σε ένα σταθερό ύψος που φαίνεται να είναι ένα μόνιμο πλατό». Irving Fisher, καθηγητής οικονομικών, Yale University, 1929, λίγο πριν από το κραχ των χρηματιστηρίων.

«Ποτέ δεν θα έχουμε αρκετά αυτοκίνητα για να γεμίσουμε αυτούς τους δρόμους». Charles Scott, συγκοινωνιολόγος, στη δεκαετία του 1940 για τις λεωφόρους του Los Angeles.

«Δεν μας αρέσει αυτός ο ήχος και η μουσική κιθάρας δεν έχει έτσι κι αλλιώς ζήτηση στον κόσμο». Απορριπτική απάντηση της εταιρίας δίσκων DECCA στους Beatles το 1962.

«Το κουτί που παίζει ασύρματα μουσική, δεν φαίνεται να έχει εμπορική αξία. Ποιος θα πλήρωνε για μηνύματα που στέλνονται στον αέρα;» Ο David Sarnoff στη δεκαετία του 1920, όταν του ζητήθηκε να συμμετάσχει σε εταιρία κατασκευής ραδιοφώνων.

«Δεν είναι δυνατόν να πετάξουν μηχανές με μεγαλύτερο βάρος από τον αέρα» Ο William Thomson, αργότερα λόρδος Kelvin, πρόεδρος της Royal Society, το έτος 1895.

«Δεν βλέπω απολύτως κανένα λόγο να χρειάζεται κάποιος ένα υπολογιστή στο σπίτι του». Ken Olson, Ιδρυτής και πρόεδρος της εταιρίας Digital Equipment, 1977.

«O Mozart και ο Beethoven είναι ξεπερασμένοι και ξεχάστηκαν ήδη μόλις πέθαναν». Άγνωστος μουσικοκριτικός σε άρθρο του σε εφημερίδα της Βιέννης το 1830.

«Ποιος μπορεί να ενδιαφέρεται να ακούει τους ηθοποιούς να μιλάνε;» H.M.Warner, της εταιρίας Warner Brothers, 1927, οπαδός του βωβού κινηματογράφου.

«Θάλασσα, παντού θάλασσα!», Ο Vasco Nunez de Balboa (1475-1519) ανακάλυψε τον Ειρηνικό Ωκεανό και δεν το κατάλαβε… Έφτασε το 1513 σε ακτή του σημερινού Παναμά στην Κεντρική Αμερική και, αφήνοντας πίσω τους συνταξιδιώτες του, προχώρησε στην ξηρά δυτικά για να βρει κάποια από τις γνωστές πόλεις των Ινδιών. Όταν επέστρεψε αρκετές εβδομάδες αργότερα δήλωσε απογοητευμένος στους αναμένοντες φίλους του ότι δεν βρήκε τις Ινδίες παρά «Θάλασσα, παντού θάλασσα».

«Ναι, αλλά πού μπορεί να χρησιμεύσει αυτό το πράγμα;» ‘Ενας τεχνικός της IBM για τον πρώτο μικροεπεξεργαστή,1968.

Ὁ ἱππότης καὶ ὁ θάνατος

ποίημα του Νίκου Γκάτσου

.

(1513) Καθὼς σὲ βλέπω ἀκίνητο
Μὲ τοῦ Ἀκρίτα τ᾿ ἄλογο καὶ τὸ κοντάρι τοῦ Ἅη-Γιωργιοῦ νὰ ταξιδεύεις στὰ χρόνια
Μπορῶ νὰ βάλω κοντά σου
Σ᾿ αὐτὲς τiς σκοτεινὲς μορφὲς ποὺ θὰ σὲ παραστέκουν αἰώνια
Ὥσπου μιά μέρα νὰ σβηστεῖς κι ἐσὺ παντοτινὰ μαζί τους
Ὥσπου νὰ γίνεις πάλι μιά φωτιὰ μὲς στὴ μεγάλη Τύχη ποὺ σὲ γέννησε
Μπορῶ νὰ βάλω κοντά σου

Μιὰ νεραντζιὰ στοῦ φεγγαριοῦ τοὺς χιονισμένους κάμπους
Καὶ τὸ μαγνάδι μιᾶς βραδιᾶς νὰ ξεδιπλώσω μπροστά σου
Μὲ τὸν Ἀντάρη κόκκινο νὰ τραγουδάει τὰ νιάτα
Μὲ τὸ Ποτάμι τ᾿ Οὐρανοῦ νὰ χύνεται στὸν Αὔγουστο
Καὶ μὲ τ᾿ Ἀστέρι τοῦ Βοριᾶ νὰ κλαίει καὶ νὰ παγώνει—
Μπορῶ νὰ βάλω λιβάδια
Νερὰ ποὺ κάποτε πότισαν τὰ κρῖνα τῆς Γερμανίας
Κι αὐτὰ τὰ σίδερα ποὺ φορεῖς μπορῶ νὰ σοῦ τὰ στολίσω
Μ᾿ ἕνα κλωνὶ βασιλικὸ κι ἕνα ματσάκι δυόσμο
Μὲ τοῦ Πλαπούτα τ᾿ ἄρματα καὶ τοῦ Νικηταρᾶ τὶς πάλλες.
Μὰ ἐγὼ ποὺ εἶδα τοὺς ἀπογόνους σου σὰν πουλιὰ
Νὰ σκίζουν μιάν ἀνοιξιάτικη αὐγὴ τὸν οὐρανὸ τῆς πατρίδας μου
Κι εἶδα τὰ κυπαρίσσια τοῦ Μοριᾶ νὰ σωπαίνουν
Ἐκεῖ στὸν κάμπο τοῦ Ἀναπλιοῦ
Μπροστὰ στὴν πρόθυμη ἀγκαλιὰ τοῦ πληγωμένου πελάγου
Ὅπου οἱ αἰῶνες πάλευαν μὲ τοὺς σταυροὺς τῆς παλληκαριᾶς
Θὰ βάλω τώρα κοντά σου
Τὰ πικραμένα μάτια ἑνὸς παιδιοῦ
Καὶ τὰ κλεισμένα βλέφαρα
Μέσα στὴ λάσπη καὶ τὸ αἷμα τῆς Ὀλλανδίας.

Φώτης Κόντογλου – Ἡ Μελαγχολία τῶν Παλαιολόγων

Τὸν καιρὸ ποὺ δούλευα στὸν Μυστρᾶ, τύχαινε πολλὲς φορὲς νὰ βρεθῶ μοναχὸς μέσα στὴν Περίβλεπτο. Τ᾿ ἀπόγεμα ἡ ἐκκλησία σκοτείνιαζε κι ἀγρίευε. Ἀπὸ πάνου ἀπὸ τὴν σκαλωσιὰ ἄκουγα πατήματα. «Κανένα φάντασμα θὰ περπατᾷ», συλλογιζόμουνα, καὶ γύριζα τὸ κεφάλι μου πάντα κατὰ τὸ μέρος ποὺ στεκόντανε ζωγραφισμένοι οἱ στρατιῶτες καὶ οἱ πολεμάρχοι. Στεκόντανε στὴ σειρὰ ἕνα γῦρο, λίγο ψηλότερα ἀπὸ τὸ χῶμα, οἱ περισσότεροι μὲ βγαλμένα μάτια, τρυπημένοι στὸ στῆθος, πολλοὶ ἀπ᾿ αὐτοὺς κομματιασμένοι ἀπὸ τὶς σπαθιές. Σὲ πολλὰ κεφάλια εἶχε ἀπομείνει γερὸ ἕνα μάτι μοναχά, μὰ κεῖνο τὸ μάτι ἔβλεπε σὰν δέκα ζωντανά.

Μνήσθητί μου, Κύριε! Χρόνια πέρασα μέσα σὲ κείνη τὴν ἐκκλησιά, καὶ μ᾿ ὅλα τοῦτα ἀνατρίχιαζα, σύγκρυο μὲ διαπερνοῦσε. Κεῖνοι οἱ χορταριασμένοι τοῖχοι ἤτανε ζωντανοί, καρδιὲς χτυπούσανε, νεῦρα τανυζόντανε, σπαθιά, σαργίτες, ταρκάσια, σκουτάρια τρίζανε ἀπάνω στὰ κορμιά. «Καὶ ἰδού, σεισμὸς καὶ προσήγαγε τὰ ὀστᾶ, ἑκάτερον πρὸς τὴν ἁρμονίαν αὐτοῦ. Καὶ εἶδον· καὶ ἰδοὺ ἐπ᾿ αὐτὰ νεῦρα καὶ σάρκες ἐφύοντο, καὶ ἀνέβαινεν ἐπ᾿ αὐτὰ δέρμα ἐπάνω. Καὶ εἰσῆλθεν εἰς αὐτὰ τὸ πνεῦμα καὶ ἔζησαν καὶ ἔστησαν ἐπὶ τῶν ποδῶν αὐτῶν, συναγωγὴ πολλὴ σφόδρα».

Ἐτοῦτοι εἶναι οἱ τελευταῖοι στρατιῶτες τοῦ Παλαιολόγου, τότε ποὺ ἤρτανε καὶ πιάσανε γιὰ μετερίζι τῆς ἀπελιπισίας τὸ φημισμένο βουνὸ τοῦ Ταϋγέτου, σιμὰ στὴν ἀρχαία Σπάρτη. Ἀνεμοδαρμένο ἀπάνου στὸν βράχο, μαραζωμένο, τὰ μάτια τους μελανιασμένα καὶ λαμπερὰ ἀπὸ τὴν θέρμη, ἀπὸ τὴν ἀγρύπνια καὶ τὴν ἀγωνία. Ἀνατολῖτες, στρατολογημένοι ἀπὸ τὰ μέρη τῆς Σηλύβριας, τῆς Μαύρης Θάλασσας, τὴν Ἀγχίαλο, τὴν Καβάρνα, κι ἄλλοι ντόπιοι ἀπ᾿ τὸν Δρόγγο τῶν Σκορτῶν, τὸ Σάλαβρο, τὸ Βοίτουλο, τὴ Μάνη, τὴ Γρεμπενή, τὸν Ἀϊτὸ κ.ἀ., αἵματα παλιά. Δὲν εἶναι στρατιῶτες βαριοί, μὲ κορμιὰ δυνατά. Τὰ χέρια τους καὶ τὰ ποδάρια τους εἶναι κοκκαλιασμένα, τὰ κορμιὰ λιγνά, περπατᾶνε ἐλαφρὰ σὰν φαντάσματα, πολεμιστὲς ἑνὸς βασιλείου ποὺ δὲν εἶναι τούτου τοῦ κόσμου. «Θεία παρεμβολή, θεηγόροι ὁπλῖται παρατάξεως Κυρίου». Σὰν τὸν ἀφέντη τους τὸν Κωνσταντῖνο, ξέρουνε τὸ κακὸ τὸ ριζικό τους.

Κωστή Παλαμά – «Πατρίδες»

Ἐδῶ οὐρανὸς παντοῦ κι ὁλοῦθε ἥλιου ἀχτίνα,
καὶ κάτι ὁλόγυρα σὰν τοῦ Ὑμηττοῦ τὸ μέλι,
βγαίνουν ἀμάραντ᾿ ἀπὸ μάρμαρο τὰ κρίνα,
λάμπει γεννήτρα ἑνὸς Ὀλύμπου ἡ θεία Πεντέλη.

Στὴν ὀμορφιὰ σκοντάβει σκάφτοντας ἡ ἀξίνα,
στὰ σπλάχνα ἀντὶ θνητοὺς θεοὺς κρατᾶ ἡ Κυβέλη,
μενεξεδένιο αἷμα γοργοστάζ᾿ ἡ Ἀθήνα
κάθε ποὺ τὴ χτυπᾶν τοῦ Δειλινοῦ τὰ βέλη.

Φώτη Κόντογλου – Σαστισμένα λόγια

Εἶμαι καλὰ ἐδῶ ἀπάνου στὴν καρέκλα μου. Εἶμαι λιγάκι στενόχωρα καὶ γι᾿ αὐτὸ εἶμαι καλύτερα· ἔτσι δείχνει λιγώτερο ἡ φτώχια μου.

Ἀπ᾿ τὸ φεγγίτη δὲ φαίνεται τίποτα γιὰ νὰ καταλάβῃ κανένας πὼς βρίσκεται τόσο ψηλά, μ᾿ ἄλλα λόγια στὸ ἕχτο πάτωμα. Μάλιστα. Βρίσκουμαι ἀπὸ πάνου ἀπ᾿ ἕνα σωρὸ λογιῶν λογιῶν ἀνθρώπους. Ἐγὼ ὁ ἴδιος τὄχω ξεχάσει κάθε ἄλλη ὥρα, ὄξω ἀπὸ τούτη ποὺ τὸ λέω. Μοναχά, πότε πότε τὴ νύχτα, μέσα ἀπ᾿ τὸ κρεββάτι μου, συλλογίζουμαι πὼς κοιμᾶμαι τόσο ἀψηλὰ μέσα στὸν ἀγέρα, ἀπάνου ἀπ᾿ τὸ μεγάλο δρόμο…

Ἄραγες πόσοι εἶναι κεῖνοι οἱ ἄνθρωποι, ποὺ περνοῦν ἀπ᾿ τὸ κεφάλι τοὺς τέτοιες παράξενες ἀνοησίες!… Τότες βέβαια ὁ νοῦς μου δὲν εἶναι σὲ μιὰ καλὴ κατάσταση. Ὅπως κι ἂν εἶναι, ἐγὼ δὲν ἄκουσα κανέναν νὰ μοῦ μιλήση γιὰ τέτοια πράματα. Ἐμένα ὅμως, ὁ Θεὸς ξαίρει γιατὶ μέσα ἀπ᾿ τὸ κρεββάτι μου τὸ μυαλό μου κατεβαίνει καὶ ψάχνει, ὅπως τὸ σκαντάλι μέσα στὸ νερό. Μοῦ φαίνεται πὼς περνῶ σιμὰ ἀπ᾿ τὶς πέτρες τοῦ τοίχου, ὅπως εἶναι στοιβαγμένες ἡ μιὰ ἀπάνω στὴν ἄλλη, ἴσαμε κάτου στὰ θεμέλια. Τὶς φχαριστῶ μὲ σφιγμένη καρδιὰ γιατὶ σηκώνουν τόσο βάρος καὶ μὲ κρατᾶν ἐδῶ ἀπάνου. Ὁλάκερη ἡ μικρή μου φυλακὴ φχαριστᾶ, λές, αὐτὲς τὶς καλὲς πέτρες, τὰ ξύλα καὶ τὰ σίδερα, τὰ θεμέλια ποὺ ζαλίζουνται ὅλη τὴ μέρα ἀπ᾿ τὴ βουὴ τοῦ κόσμου ποὺ περνᾶ μέσα στὸ δρόμο. Συλλογίζουμαι μὲ δάκρυα εὐγνωμοσύνης τὸ μαγαζάκι κάτου, πλάϊ στὴν πόρτα, ποὺ κάθεται μέσα ἕνα γεροντάκι μὲ μακρυὰ γένεια, τριγυρισμένο ἀπὸ παλιὰ πράματα ποὺ τὰ μαύρισε ὁ καιρὸς σὲ μακρινὲς χῶρες, κ᾿ ἔφταξαν ὡς ἐδῶ μ᾿ ἕναν τρόπο μυστηριώδη.

Ὁ Θεὸς μὲ νοιάζεται, ὅπως ἐγὼ νοιάζουμαι ἕνα μικρὸ πουλί, ἕνα ἀσκημοπούλι, ποὺ ἔχω ἀγοράσει μαζὶ μὲ τὸ κλουβί του. Μέσα στὴ φωλιά μου ὁ πλούσιος Θεὸς οἰκονόμησε καὶ γιὰ τοῦτο τὸ ἀδύνατο πλάσμα του… Εἶναι τόσο ἀχαμνό! Τὰ πόδια του εἶναι λές, δυὸ μαῦρες κλωστές, κι ἀπάνου στὴ μαδημένη κοιλιά του μπορεῖς νὰ δεῖς τὸ τὶκ τὰκ ποὺ κάνει ἡ μικρὴ καρδιά του, ὅπως πασκίζει νὰ τὸ ζεστάνῃ. Ἡ σγάρα του εἶναι κ᾿ ἐκείνη μαδημένη, καὶ μέσα ἀπὸ τὸ ψιλὸ πετσί της ξεχωρίζουνε τὰ σπυριὰ ἔτσι καθαρά, ποὺ φοβᾶμαι μὴν τὴ σκίσουν…

Γέρων Ἐφραὶμ Φιλοθεΐτης – Περὶ τοῦ μοναχικοῦ ἀγῶνος

αναδημοσίευση από τον Νεκτάριο
Ὁμιλία στὸ Σικάγο στὶς 20 Μαρτίου 1994
τοῦ προηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου Ἁγίου Ὄρους
ὁ ὁποῖος ἡσυχάζει στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Ἀντωνίου
τοῦ Μεγάλου στὴν Ἀριζόνα τῶν ΗΠΑ

.

Εὐλογημένα μου παιδάκια,

Εὔχομαι ἐγώ, ὁ ταπεινὸς καὶ ἀνάξιος πατέρας σας, ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ἐλεεινῆς μου ψυχῆς, τὸ ἔλεος καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Τρισαγίου Θεοῦ μας, νὰ μὴ σᾶς ἐγκαταλείψῃ ποτὲ ἕως ὅτου φθάσετε στὴν Ἄνω Ἱερουσαλὴμ στὴν πόλη τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ. Ἀμήν.

Ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ δίνουν ὑποσχέσεις στὸ Θεὸ κατὰ τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος. Ὅσοι ὅμως ἀσπάζονται τὸ μοναχισμό, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς κοινὲς γιὰ ὅλους τοὺς χριστιανοὺς ὑποσχέσεις, προσθέτουν κι ἄλλες ποὺ ἀφοροῦν ἀποκλειστικὰ τὴ μοναχικὴ ζωή. Γνωρίζετε, παιδιά μου, τὶς ὑποσχέσεις αὐτές. Τὶς δώσατε μπροστὰ σὲ πολλούς, μοναχοὺς καὶ λαϊκούς. Ἀκούσατε μάλιστα τότε τὸ λόγο τοῦ Πνευματικοῦ σας Πατέρα «Ὁ Κύριος θὰ σᾶς ἀμείψει ὄχι σύμφωνα μὲ τὰ λόγια τῶν ὑποσχέσεων, ἀλλὰ σύμφωνα μὲ τὴν πιστὴ τήρησή τους».

Δὲ σᾶς ὑπενθυμίζω αὐτὰ ἐπειδὴ φοβᾶμαι μήπως ἀδιαφορεῖτε γιὰ τὴ σωτηρία σας. Κάθε ἄλλο. Εἶμαι, ὁ ταλαίπωρος, πεπεισμένος ὅτι φροντίζετε γιὰ τὴν ἀπολογία ποὺ θὰ δώσετε στὴ μέλλουσα κρίση. Εἶμαι ἐπίσης πεπεισμένος ὅτι ὁ καθένας ἀγωνίζεται καὶ κοπιάζει ἀνάλογα μὲ τὶς δυνάμεις του. Ὅπως ἡ ἐπιμελὴς κλώστρια κλώθει ὁμοιόμορφα τὸ νῆμα ὅσο μακρὺ κι ἂν εἶναι, ἔτσι κι ἐσεῖς πρέπει νὰ κλώθετε τὸ νῆμα τῆς μοναχικῆς ζωῆς μὲ τὸν ἴδιο ζῆλο ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ πατήσατε τὸ κατώφλι τοῦ κοινοβίου μέχρι τὴν ὥρα τοῦ θανάτου. Ὁ ζῆλος ποὺ δὲ χαλαρώνει ἔχει μεγάλη σημασία. Παρακολουθήσατε ποτὲ τὴ λειτουργία τῆς ἀτμομηχανῆς; Κινεῖται ὅταν ὑπάρχει ἀτμός. Κι ὅσο περισσότερος ἀτμὸς ὑπάρχει, τόσο γρηγορότερα κινεῖται. Ὅταν ὅμως ἐξασθενεῖ ἡ πίεση τοῦ ἀτμοῦ, μικραίνει καὶ ἡ ταχύτης τῆς κινήσεως. Ἡ ἀτμομηχανὴ τελικὰ σταματᾶ. Ὅ,τι εἶναι ὁ ἀτμὸς γιὰ τὴ μηχανή, εἶναι ὁ ἔνθεος ζῆλος γιὰ τὴν ἀφιερωμένη ζωή. Ὅταν ὑπάρχει ὁ ζῆλος, ὅλα προχωροῦν κανονικά. Ὅταν ὅμως ἀτονήσει ὁ ζῆλος, τότε ἡ πρόοδος σταματᾶ. Ὅλα ὁδηγοῦνται στὴ διάλυση.