Οι περιφερειακοί παράγοντες που φέρνουν κοντά την Τουρκία και το Ιράν

άρθρο του Mohammed Ayoob
από το The Strategist

.

Η πολιτική του αμερικανικού προέδρου Ντόναλντ Τράμπ να ασκήσει οικονομική πίεση στο Ιράν ώστε να προκαλέσει την αλλαγή καθεστώτος υποκινώντας μια εγχώρια εξέγερση φαίνεται να αποτυγχάνει. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ανανεωμένες κυρώσεις έχουν βλάψει οικονομικά το Ιράν, όπως καταδεικνύει πρωτίστως η ραγδαία πτώση του ιρανικού νομίσματος. Ωστόσο, η οικονομική πίεση δεν έχει οδηγήσει σε επανάσταση εναντίον του καθεστώτος και το νόμισμα σταθεροποιήθηκε μετά από το αρχικό σοκ. Πράγματι, οι αμερικανικές πρωτοβουλίες μάλλον έχουν εδραιώσει την υποστήριξη του καθεστώτος, το οποίο μπορεί τώρα να εκτρέψει την κριτική: από τις οικονομικές του επιδόσεις στην αδικία των αμερικανικών κυρώσεων.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι σχέσεις του Ιράν με την Τουρκία παρέχουν μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση προς μελέτη. Τόσο η Τεχεράνη όσο και η Άγκυρα έχουν περιφερειακές φιλοδοξίες που οδήγησαν σε τριβές μεταξύ τους στο παρελθόν, όπως συνέβαινε μέχρι πρόσφατα στην υπόθεση του Συριακού εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο, η οικονομική συμπληρωματικότητα των δύο χωρών και η σύμπτωση των στρατηγικών τους συμφερόντων συνέβαλαν στην σταθερότητα των σχέσεών τους.

Όταν η κυβέρνηση Τράμπ ανακοίνωσε την επαναφορά των κυρώσεων κατά του Ιράν, η Τουρκία κατέστησε σαφές ότι δεν θα ακολουθήσει τις ΗΠΑ, αλλά θα συμμορφωνόταν μόνο με τις κυρώσεις που θα επέβαλε ο ΟΗΕ. Η οικονομική αλληλεξάρτηση με το Ιράν αποτελεί μέρος της εξήγησης για την τουρκική στάση. Το διμερές εμπόριο μεταξύ Ιράν και Τουρκίας δεν περιορίζεται στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο: Ο όγκος των συναλλαγών μεταξύ των δύο γειτόνων ανήλθε στα 11,7 δισ. δολάρια στα τέλη του 2017, από 9,7 δισ. δολάρια το 2016 και οι δύο χώρες δεσμεύτηκαν να αυξήσουν το ύψος του στα 30 δισ. δολάρια.

Η Γεωγραφική φιλοδοξία της Τουρκίας

άρθρο των Rob,ert D. Kaplan και Reva Bhalla
από το Stratfor

.

Σε μια εποχή κατά την οποία στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου κυβερνούν μετριότητες χωρίς μνήμη, ο επί μία δεκαετία πρωθυπουργός της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan, κινείται φιλόδοξα. Ίσως ο μοναδικός ηγέτης μεγάλου έθνους που συγκεντρώνει γύρω ανάλογη δυναμική, είναι ο Ρώσσος Vladimir Putin, με τον οποίο η Δύση αισθάνεται επίσης εξαιρετικά άβολα.

Οι Erdogan και Putin είναι φιλόδοξοι επειδή είναι άνθρωποι που κατανοούν τη γεωπολιτική. Ο Putin γνωρίζει ότι ένας υπεύθυνος Ρώσσος ηγέτης οφείλει να εξασφαλίσει κάποιου είδους «Γκρίζες Ζώνες» περί την Ρωσσία, σε μέρη όπως η Ανατολική Ευρώπη και ο Καύκασος. Ο Erdogan γνωρίζει ότι η Τουρκία πρέπει να αναδειχθεί σε σημαντική δύναμη στην Εγγύς Ανατολή, προκειμένου να αποκτήσει δύναμη στην Ευρώπη. Το πρόβλημα του Erdogan είναι ότι η γεωγραφία της Τουρκίας μεταξύ Ανατολής και Δύσεως εμπεριέχει τόσες εν δυνάμει ευπάθειες όσα και εν δυνάμει οφέλη. Αυτό είναι που εξαναγκάζει κατά καιρούς τον Erdogan να το παρακάνει. Υπάρχει όμως και μια ιστορική και γεωγραφική λογική για τις υπερβολές του.

Η ιστορία ξεκινά μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο

Επειδή η Οθωμανική Τουρκία ήταν στην πλευρά των ηττημένων του πολέμου (μαζί με την Αυτοκρατορική Γερμανία και την Αυστρία των Αψβούργων), οι νικητές σύμμαχοι διέσπασαν την Τουρκία και τα περίχωρά της με τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920, δίνοντας έδαφος και ζώνες επιρροής στην Ελλάδα, την Αρμενία, την Ιταλία , τη Βρετανία και τη Γαλλία. Η αντίδραση της Τουρκίας σε αυτή την ταπείνωση ήταν ο «κεμαλισμός», η φιλοσοφία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (το επώνυμο «Ατατούρκ» σημαίνει «Πατέρας των Τούρκων»), του μοναδικού αήττητου Οθωμανού στρατηγού, ο οποίος θα ηγηθεί μιας στρατιωτικής εξεγέρσεως ενάντια στις νέες κατοχικές δυνάμεις και θα δημιουργήσει έτσι ένα κυρίαρχο τουρκικό κράτος σε ολόκληρη την ενδοχώρα της Ανατολίας. Ο Κεμαλισμός παραχώρησε με προθυμία μακρινά μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που δεν ανήκαν στην Ανατολία, αλλά αντιστάθμισε αυτή του την παραχώρηση με την απαίτηση ενός εθνικά ενοποιημένου τουρκικού κράτους μέσα στην ίδια την Ανατολία. Παραδείγματος χάριν, οι «Κούρδοι», έπρεπε να πάψουν να υπάρχουν. Θα ήταν πλέον γνωστοί ως «Βουνίσιοι Τούρκοι». Στην πραγματικότητα, έπρεπε να πάψει να υπάρχει ολόκληρο το πολυπολιτισμικό οικοδόμημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.