Όταν ο Aθηναίος γλύπτης Α. Παναγιωτάκης αναστήλωνε τον υπέροχο Λέοντα της Αμφιπόλεως

Ο Λέων στην τελική φάση και ο γλύπτης καθισμένος στη βάση του.

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία πως ο Λέων της Αμφιπόλεως υπήρξε ο «ακοίμητος φρουρός» του Τύμβου Καστά στην αρχαία Αμφίπολη που αποκαλύπτεται, μέρα τη μέρα, από τη σκαπάνη των αρχαιολόγων. Αρτιμελής και υπερήφανος, ο Λέων παρακολουθεί τις εργασίες.

Εάν μπορούσε να μας απευθύνει τον λόγο, θα μας περιέγραφε την τιτάνια προσπάθεια που καταβαλλόταν, πριν από μία 75ετία περίπου, για τη δική του αναστήλωση. Διότι, όπως γράψαμε, σημαντικές προσωπικότητες εργάστηκαν για να εξασφαλίσουν τα μέσα, αλλά την αναστήλωση ανέλαβε ένας και μόνον άνθρωπος, ο Αθηναίος γλύπτης και τότε διευθυντής του Γλυπτικού Εργαστηρίου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Ανδρέας Ν. Παναγιωτάκης (1883-1957).

Η αναστήλωση του γιγαντιαίου μνημείου υπήρξε επίτευγμα για την εποχή που πραγματοποιήθηκε. Ο υποδιευθυντής της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής Oscar Broneer (1894-1992) που ανέλαβε την ευθύνη, βρήκε τον καλύτερο σύμμαχο στο πρόσωπο του γλύπτη Ανδρ. Παναγιωτάκη. Τον Αύγουστο 1936, αφού επισκέφθηκε την Αμφίπολη και απέρριψε την πρόταση να δημιουργηθεί μια μακέτα δύο έως δυόμισι μέτρα, ο καλλιτέχνης άρχισε να συμπληρώνει με πηλό τα κομμάτια που έλειπαν.

Χρησιμοποιούσε ως βάση τα δώδεκα ογκώδη τεμάχια που διέθετε για να δημιουργήσει ένα πρόπλασμα σε φυσικό μέγεθος. Μέχρι τελευταία ώρα εντοπίζονταν τεμάχια, όπως συνέβη με τη σιαγόνα του Λέοντος, την οποία βρήκε χωρικός σε λόφο κοντά στο μνημείο. Ανέκδοτες φωτογραφίες του προπλάσματος παραδίδουμε σήμερα στη δημοσιότητα.

Στη συνέχεια, το πρόπλασμα αυτό, χρησιμοποιήθηκε ως υπόδειγμα για την ευχερέστερη αναστήλωση των μεγάλων σε όγκο και βαρύτατων μαρμάρινων τεμαχίων. Σύμφωνα με όσα δήλωνε ο Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, τότε  διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου των Αθηνών, ο Παναγιωτάκης με «κίνδυνο της υγείας και αυτής της ζωής, εργασθείς πολλάκις υπό τας χειρίστας καιρικάς συνθήκας, συνετέλεσεν έργον τιμών τα μέγιστα την σύγχρονον Ελλάδα». Από τον Μάιο του 1937 ο Παναγιωτάκης άρχισε επί τόπου να κατασκευάζει τη βάση πάνω στην οποία έγινε η τοποθέτηση των μαρμάρινων τεμαχίων.

Η γερμανική εισβολή στην ανοχύρωτη Αθήνα τον Απρίλιο του ’41

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Ήταν ημέρα Κυριακή, η 27η Απριλίου 1941. Σε ένα καφενείο, όπως τους άξιζε, περίμεναν τους εισβολείς οι τέσσερις άνδρες που ανέλαβαν το θλιβερό καθήκον της παράδοσης της πόλεως των Αθηνών.

Ήταν ο φρούραρχος Αθηνών, υποστράτηγος Χρ. Καβράκος, ο Νομάρχης Αττικοβοιωτίας Κ. Πεζόπουλος και οι δήμαρχοι Αθηναίων και Πειραιώς Αμβρόσιος Πλυτάς και Μιχ. Μανούσκος. Στην Επιτροπή προβλεπόταν ως πρόεδρος ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος, ο οποίος αρνήθηκε όμως να παραστεί μη αντέχοντας να συναντήσει τους εισβολείς. Το καφενείο ονομαζόταν «ΛΟΥΞ» -άλλοι έγραψαν «ΠΑΡΘΕΝΩΝ»-, ανήκε στον κτηματία Ανδρέα Γλεντζάκη και βρισκόταν στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας, απέναντι από την τότε έπαυλη Θων.

Οι Έλληνες αξιωματούχοι δήλωσαν πως η Αθήνα ήταν μια ανοχύρωτη πόλη που δεν είχε την πρόθεση να προβάλει αντίσταση. Ο Γερμανός αντισυνταγματάρχης Φον Σέιμπεν όρισε ουσιαστικά πολιτικούς διοικητές των Αθηνών και του Πειραιώς τους δύο δημάρχους, ενώ κατέστησε αιχμάλωτο πολέμου και υπεύθυνο για τυχόν εχθρικές πράξεις τον υποστράτηγο Καβράκο.

Ο Προϋπολογισμός του Καποδίστρια και τα «Δάνεια της Αγγλίας» που ήταν δυσβάσταχτα

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Ο δεύτερος Προϋπολογισμός της χώρας καταρτίσθηκε από τον Καποδίστρια περίπου έναν χρόνο μετά την έλευσή του στην Ελλάδα, τον Ιούλιο 1829. Ο Κυβερνήτης κατέστρωσε τρεις λογαριασμούς.

Ο ένας προς τους αντιπροσώπους των Δυνάμεων, οι οποίοι ήδη καιροφυλακτούσαν για να μπορούν να εισπράττουν τα οφειλόμενα από τα δάνεια που είχαν συναφθεί και σπαταληθεί αλόγιστα. Ο δεύτερος ήταν ο ισολογισμός των τακτικών και εκτάκτων εσόδων και εξόδων της χώρας από τότε που είχε αναλάβει ο ίδιος μέχρι τον Απρίλιο 1829.

Ο τρίτος λογαριασμός ήταν ο πραγματικός Προϋπολογισμός, ο οποίος ονομαζόταν «Υποθετικός λογαριασμός εσόδων και εξόδων της Επικρατείας» και αφορούσε την περίοδο Μάιος 1829-Απρίλιος 1830. Τα έσοδα εμφανίζονταν να ανέρχονται σε 31.589.705 γρόσια και τα ελλείμματα σε 12.598.014 γρόσια. Τα έσοδα από φορολογία εντός της χώρας δεν ξεπερνούσαν τα 13.000.000 γρόσια.

Tα «διόδια των φόρων» στις εισόδους πόλεων. Οι αντιδράσεις από το χαράτσι που έριξαν τον Χαρίλαο Τρικούπη!

«Οι σωτήρες του φορολογούμενου λαού», λαϊκή εικονογραφία. Ο Τρικούπης έχει στις πλάτες του το ίσχνο άλογο «ΕΛΛΑΣ».

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Ευρηματικοί υπήρξαν ανέκαθεν οι φοροφυγάδες αλλά πιο ευρηματικοί οι… φορομπήχτες, όπως αποκαλεί ο λαός από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους όσους θεσπίζουν τις διάφορες μορφές φόρων και τελών. Ιδιαίτερα ευφυείς αποδείχθηκαν οι μηχανισμοί την περίοδο του Όθωνα.

Οι μεν Βαυαροί χρησιμοποιούσαν τη διεθνή νομολογία, την οποία ορισμένοι εξ αυτών συνδύαζαν με την αρχαιολατρία, αναζητώντας στα αρχαία κείμενα την ιδεολογικοποίηση των πράξεών τους. Οι Έλληνες συνάδελφοί τους, κυρίως μορφωμένοι Φαναριώτες χρησιμοποιούσαν τις εμπειρίες τους από το σύστημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τις εφαρμοσμένες από την Τουρκοκρατία μεθόδους.

Από τη μακρά σειρά των φόρων που καθιερώθηκαν επί Οθωνος ήταν και τα περίφημα «διαπύλια τέλη». Μια μορφή έμμεσης φορολογίας, κάτι σαν τα σημερινά «διόδια», τα οποία όμως επιβάλλονταν από τις δημοτικές αρχές στα προϊόντα που εισάγονταν στην περιοχή τους από άλλες περιοχές της επικράτειας. Δημοτικοί εισπράκτορες ήταν στημένοι στις εισόδους των πόλεων και εισέπρατταν φόρο στα εισερχόμενα οχήματα, υποζύγια και εμπορεύματα.

Η αρχαία προέλευση και οι νεότεροι «ΦΟΡΟΙ»

Μεγαλοβδομαδιάτικες προετοιμασίες στα χρόνια του Οθωνα

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Από τη Μ. Πέμπτη άρχιζαν οι προετοιμασίες του Πάσχα. Οι νοικοκυρές ζύμωναν τις κουλούρες της Λαμπρής και το βράδυ όλοι συμμετείχαν στην ακολουθία της Σταύρωσης, όπου διαβάζονταν

Τα Δώδεκα Ευαγγέλια, με κορύφωση την περιφορά του Εσταυρωμένου. Γυναίκες και κορίτσια μοιρολογούσαν μέχρι αργά την νύχτα τον Ιησού με το γνωστό πένθιμο άσμα: «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, / σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται».

Ο στολισμός του επιταφίου, που ήταν μια υπόθεση άμιλλας ανάμεσα στις ενορίες της Αθήνας, γινόταν από κορίτσια και νεαρές γυναίκες. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής οι πιστοί περνούσαν τρεις φορές κάτω από το κουβούκλιο του Επιταφίου «για να τους πιάσει η χάρη».

Οι νοικοκυρές κατέβρεχαν και σκούπιζαν τον δρόμο, απ’ όπου θα πέρναγε η ιερή πομπή, ενώ μ’ ένα κεραμίδι που είχε πάνω αναμμένα κάρβουνα και λιβάνι θυμιάτιζαν το ιερό κουβούκλιο.

Στα χρόνια του Όθωνα, από το 1834 ως το 1843 ο Επιτάφιος της Αγίας Ειρήνης, προσωρινής μητρόπολης, έφτανε μπροστά στο παλάτι. Γινόταν σύντομη δέηση και το βασιλικό ζεύγος προσκυνούσε. Στα 1844-45 όμως άλλαξαν τα πράγματα. Πρωθυπουργός ήταν ο Κωλέττης, φίλος του Όθωνα, αλλά μισητός στην αντιπολίτευση.

Ο άκαμπτος τραπεζίτης Στέφανος Σκουλούδης που έγινε Πρωθυπουργός (23 Νοεμβρίου 1938 – 20 Αυγούστου 1928)

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Οι περισσότεροι Έλληνες τραπεζίτες, από γεννήσεως ελληνικού κράτους και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ενεπλάκησαν με την πολιτική. Ένας εξ αυτών υπήρξε και ο Στέφανος Σκουλούδης, ο κροίσος ομογενής από την Κωνσταντινούπολη με τις εσωτερικές και μεταφυσικές ανησυχίες.

Γεννημένος στη Βασιλεύουσα το 1838, φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο βίος και η πολιτεία του δεν έχουν ακόμη αποτυπωθεί, παρά το γεγονός ότι διαθέτουμε πλέον πλούσια αρχειακά στοιχεία. Το γεγονός οφείλεται, εκτός των άλλων, στον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του άνδρα.

Παραδοσιακός από ιδιοσυγκρασία, άκαμπτος και αμετακίνητος στις απόψεις του, υπηρέτησε την πλευρά των βασιλικών στη μεγάλη διαμάχη τους με τους βενιζελικούς. Ενόσω ακόμη μεγαλουργούσε ως τραπεζίτης στην Κωνσταντινούπολη παρήγγειλε να ανεγείρουν το Μέγαρό του στην πλατεία Συντάγματος.

Εκεί συγκεντρώνει όσους αφουγκράζονταν τους προβληματισμούς του, οργανώνει τελετές και στεγάζει τις μοναδικές συλλογές πινάκων και έργων τέχνης. Εκπροσώπησε την ολιγαρχία των ομογενών που γιγαντώθηκε στα χρόνια του Χαρίλαου Τρικούπη και ανέλαβε σπουδαίες αποστολές εκπροσωπώντας την Ελλάδα σε σημαντικές στιγμές, όπως την εποχή των διαπραγματεύσεων για την προσάρτηση της Θεσσαλίας και τμήματος της Ηπείρου.

Τα όβολα του Καποδίστρια και οι πενταροδεκάρες του Όθωνα

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Οι συζητήσεις για το ευρώ και τα σενάρια για τη δραχμή έχουν ρίξει στη λήθη τα Καποδιστριακά όβολα, τα αγαπημένα και προσιτά στο λαό χάλκινα νομίσματα. Ο αρχαίος οβολός, το αττικό νόμισμα, ισοδυναμούσε προς το ένα έκτο της Αττικής δραχμής.

Επί Καποδίστρια, οβολός αποκλήθηκε το χάλκινο κέρμα που είχε αξία πέντε λεπτών, δηλαδή η γνωστή μας αργότερα πεντάρα, το πεντάλεπτο. Οι χάλκινοι αυτοί οβολοί είχαν από τη μία πλευρά το φοίνικα κάτω από τον σταυρό και στην άλλη στεφάνι δάφνης με την επιγραφή «Ελληνική Πολιτεία».

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο ηγέτης που φρόντισε να προμηθευτεί νομισματοκοπτική μηχανή και να ιδρύσει το πρώτο νομισματοκοπείο στην Αίγινα. Εκεί κόπηκαν και τα πρώτα Ελληνικά νομίσματα. Η παλιά εκείνη μηχανή μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όταν ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα. Τοποθετήθηκε σε κάποια οικία επί της οδού Νομισματοκοπείου, εξ ου και το όνομα της οδού.

Αλλά τόσο η μηχανή όσο και τα νομίσματα που κόπηκαν εξαφανίσθηκαν. Μετά την έλευση του Όθωνα, οι Αντιβασιλείς καταργώντας κάθε τι που προερχόταν από το παρελθόν φρόντισαν να καταργήσουν και τις νομισματικές ρυθμίσεις του Καποδίστρια. Απέσυραν έτσι από την κυκλοφορία τα όβολα, τα οποία αγόραζαν με την οκά οι χαλκουργοί, δεδομένου ότι ο χαλκός των πρώτων εκείνων νομισμάτων ήταν άριστης ποιότητος.

Η αντίδραση των Ελλήνων στην άρνηση του μπουρλοτιέρη Κανάρη να πάρει σύνταξη

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Το 1862 η Αθήνα και η Ελλάδα ολόκληρη βρισκόταν σε αναβρασμό. Ο θρόνος του πρώτου βασιλιά Όθωνα κυριολεκτικά «έτριζε» και ο κόσμος έψαχνε διάφορους τρόπους για να στείλει το μήνυμα της δυσαρέσκειας στο Παλάτι.

Την Πρωτοχρονιά, λοιπόν, μια παρέα αποφάσισε να φτιάξει ένα λεύκωμα αφιερωμένο στον γέροντα μπουρλοτιέρη Κανάρη, που δεν είχε δεχτεί να λάβει τιμητική σύνταξη, ως αντίδραση για τα δεινά που υπέφεραν οι συμπατριώτες του, βουτηγμένοι στη φτώχεια και την ανέχεια.

Πρωτεργάτης ο Ιωάννης Φιλήμων. Το δε λεύκωμα θα είχε μία καινοτομία. Θα περιλαμβανόταν σε αυτό η «φωτογεγραμμένη εικών», δηλαδή φωτογραφία – η μεγάλη εφεύρεση της εποχής– του μπουρλοτιέρη. Στην απέναντι δε σελίδα με χρυσά γράμματα προβλεπόταν να είναι εκτυπωμένο το 107 άρθρο του Συντάγματος που ανέφερε πως «Η τήρησις του Συντάγματος αφιερούται εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων».

Σε μία δύο ημέρες ήδη περισσότεροι από διακόσιοι επαγγελματίες και έμποροι των Αθηνών είχαν υπογράψει και εισφέρει τον οβολό τους για τη δημιουργία του λευκώματος. Το θέμα δεν άργησε να λάβει διαστάσεις και να εκδηλωθεί η πρώτη αντίδραση της Αστυνομίας, επειδή ο ποινικός νόμος απαγόρευε τους εράνους.

Ακολούθησε επιστολή στην πολιτική ηγεσία της Αστυνομίας, δηλαδή στον Υπουργό Εσωτερικών, δηλώνοντας ότι με την ενέργειά τους ήθελαν να εκφράσουν βαθιά ευγνωμοσύνη στο γηραιό αγωνιστή και όχι να υποσκάψουν «τα καθεστώτα». Στήλες ολόκληρες γέμισε στην εφημερίδα του ο Φιλήμων αναδεικνύοντας σε μείζον θέμα την τιμή προς τον Κανάρη.

H επιχείρηση «εκκαθάρισης» των Αθηνών (επί Όθωνα) από αλλοδαπούς και κακοποιούς

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Η μεγαλύτερη επιχείρηση απομάκρυνσης αλλοδαπών, αέργων και γενικότερα «αλητών» από την πόλη των Αθηνών έγινε με αφορμή τη σφαγή ενός πάμπλουτου ομογενούς μέσα στο σπίτι του.

Ήταν Φεβρουάριος του 1842, όταν στις δύο το πρωί τέσσερις κακοποιοί, τρεις με φουστανέλα και ένας με βράκα, μπήκαν στο σπίτι του Παύλου Νεγρεπόντη και λήστεψαν τα πάντα, αφού έσφαξαν τον ίδιο μπροστά στη γυναίκα και τα τρία παιδιά του.

Στην Αθήνα των λίγων χιλιάδων κατοίκων το γεγονός προξένησε αλγεινή εντύπωση. «Κακούργοι τινές εμφωλεύουσι προ πολλού εις τας Αθήνας. Δολοφόνοι σφαγείς των πολιτών, κατασκοπεύοντες την ημέρα τας οικίας, εισέρχονται την νύκτα κρυφίως ή βιαίως και γυμνόνουσι τους πολίτας εν τω μέσω των τέκνων και των συζύγων» έγραφαν οι εφημερίδες.

Εντός λίγων ημερών οι τέσσερις δράστες συνελήφθησαν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν όλοι αλλοδαποί που σύχναζαν στα κακόφημα καπηλειά της πόλης. Την εκκαθάριση της κατάστασης ανέλαβε η Δημοτική Αστυνομία, συνεπικουρούμενη από δυνάμεις του στρατού.

Οι ανεπιθύμητοι υποχρεώνονταν να επιστρέψουν στις χώρες τους – ήταν κυρίως από χώρες των Βαλκανίων, τη Μάλτα και την Ιταλία. Στο ζήτημα δόθηκε εθνικός χαρακτήρας, λήφθηκαν ιδιαίτερα μέτρα για τους εισερχόμενους και εξερχόμενους στην πόλη και καθιερώθηκαν αυστηροί έλεγχοι.

1922: Η δύσκολη εκστρατεία και η αλληλεγγύη που δείχνουν πάντα οι Έλληνες

.

Γράφει ο Eλευθέριος Γ. Σκιαδάς

Η αλληλεγγύη που δείχνει ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης η ελληνική κοινωνία είναι μία από τις ωραιότερες εκφράσεις της. Οι Έλληνες του εσωτερικού και του εξωτερικού στάθηκαν πάντα στο ύψος των περιστάσεων δηλώνοντας ηχηρό παρόν στις εθνικές, κοινωνικές και οικονομικές καμπές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Η μεγάλη καταστροφή της Μικράς Ασίας και οι εξελίξεις που ακολούθησαν δεν επέτρεψαν να αναδειχθεί –όσο θα έπρεπε– η γιγαντιαία εκστρατεία που είχε προηγηθεί για τη στήριξη των στρατιωτών που επέστρεφαν τραυματισμένοι από το μέτωπο ή τη στήριξη που είχαν οι χήρες και τα ορφανά όσων έχαναν τη ζωή τους στο μέτωπο.

Σε διάστημα εννέα μηνών (Μάιος 1921-Φεβρουάριος 1922) είχαν συγκεντρωθεί περισσότερα από δέκα εκατομμύρια δραχμές!

Με τα χρήματα αυτά καλύφθηκε το σύνολο των αναγκών σε αγορά και προμήθεια μάλλινων ειδών (κάλτσες, γάντια, κουκούλες κ.ά.) για τους στρατιώτες, περιθάλφθηκαν όλοι όσοι είχαν τραυματιστεί στον πόλεμο και καλύφθηκαν οι πρώτες ανάγκες σε άμεσα επιδοματικά έξοδα. Η πιο δραματική ίσως πτυχή εκείνης της εκστρατείας αλληλεγγύης, στην οποία είχε τεθεί επικεφαλής η βασίλισσα, ήταν η ανάγκη να καλυφθούν τα έξοδα ώστε να μετακληθεί από την Αμερική ειδικός τεχνίτης για να κατασκευάζει τεχνητά πόδια και χέρια!

Ο σύλλογος πολιτών που έβγαζε στη φόρα τα ονόματα φοροφυγάδων!

.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Σε κάθε περίοδο κρίσης φαίνεται ότι ακολουθούνται πάντα οι ίδιες πρακτικές. Αυτό συνέβη και με την υπόθεση των ονομάτων των φοροφυγάδων, τα οποία είχαν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας και στην προηγούμενη μεγάλη οικονομική κρίση, στις αρχές της δεκαετίας του 1930.

Ωστόσο τότε το έργο ανέλαβαν πολίτες οι οποίοι συνέστησαν και ιδιαίτερο Σύλλογο με το τίτλο «Σύνδεσμος Φορολογουμένων Ελλήνων Πολιτών»! «Αι άπειροι καταχρήσεις και η διασπάθισις του δημοσίου χρήματος και αι συνεχείς παρανομίαι των ποικιλωνύμων τυραννικών εταιρειών δεν ήτο δυνατόν να αφήσουν ασυγκινήτους τους πολίτας, οι οποίοι πληρώνουν όλα αυτά εις φόρους και εις αίμα», δήλωνε ο στρατηγός Κ. Δροσόπουλος που ανέλαβε την προεδρία του Συλλόγου. Γενικός Γραμματεύς αναλάμβανε ο ιατρός και ο Σύλλογος στεγαζόταν σε γραφείο εντός του «Ξενοδοχείου της Αγγλίας» στην πλατεία Συντάγματος.

Ένα από τα κύρια μελήματα του συλλόγου ήταν να παρακολουθεί τη δίκαιη κατανομή της φορολογίας ώστε να μην πληρώνουν μόνον οι αδύνατοι αλλά και οι ισχυροί «οι οποίοι συνήθως αποκρύπτουν την οικονομικήν των κατάστασιν καταβάλλοντες εις το Δημόσιον ολιγώτερα των πτωχοτέρων»!

Αλλά το σημείο στο οποίο εστίαζε ο σύλλογος το ενδιαφέρον του ήταν να αποκαλύπτει και να στιγματίζει δημοσίως εκείνους που υπέγραφαν συμβάσεις για τα ατομικά τους και όχι τα συμφέροντα του λαού, καθώς και εκείνους που αποδεδειγμένα φοροδιέφευγαν.

Τα δημοτικά συσσίτια του ‘31 στη Θεσσαλονίκη και οι ουρές των ανέργων

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Τριάντα τρία συσσίτια σε 32 γειτονιές λειτουργούσε το 1931 ο Δήμος Θεσσαλονίκης σιτίζοντας 28.000 άτομα. Η πείνα κυριολεκτικά θέριζε την συμπρωτεύουσα, ιδιαίτερα δε τις τάξεις των ανέργων που ανέρχονταν -σύμφωνα με μετρήσεις του Δήμου- σε 10.000 περίπου. Έτσι, από την αρχή του 1931 καθιερώθηκαν τα συσσίτια.

Ξεκίνησαν με 3.000 μερίδες φαγητού και ψωμιού. Αλλά η δυστυχία αυξανόταν και τα διατιθέμενα κονδύλια ήταν ελάχιστα. Το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης αποφάσισε τότε να διαθέτει μόνον ψωμί. Γράφοντας στον προϋπολογισμό του 2.000.000 δραχμές και με ενίσχυση του κράτους ο Δήμος προσπαθούσε να καλύψει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες.

Στα τέλη εκείνης της χρονιάς καταγράφονταν 15.000 άνεργοι, εκ των οποίων 2.500 ιδιωτικοί υπάλληλοι, 3.000 καπνεργάτες, 2.500 εργάτες οικοδομών και οδοποιίας, 200 υποδηματεργάτες, 200 ραπτεργάτες κ.ά. Στα συσσίτια μπορούσαν να συμμετέχουν μόνον δημότες Θεσσαλονίκης, ενώ δεν γινόταν διάκριση ανάμεσα σε χριστιανούς και ισραηλίτες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γειτονιές της Θεσσαλονίκης, κυρίως οι προσφυγικές, που είχαν πληγεί περισσότερο από εκείνη την οικονομική κρίση. Εκεί εγκαταστάθηκαν και οι δεκάδες εθελόντριες που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους.

Και η «τσίπα» έχει τη δική της ιστορία (που ξεκινά το 1883)

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Είναι γνωστό πως οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία. Έτσι, ακούμε τις τελευταίες ημέρες, συχνά πυκνά, τη φράση «μα δεν έχουν τσίπα» ή «είναι ξετσίπωτοι»; Το ουσιαστικό «τσίπα» σημαίνει την πέτσα, την κρούστα αλλά και την ντροπή.

Δηλαδή όταν λέμε δεν έχουν τσίπα εννοούμε δεν ντρέπονται. Παλαιότερα λεξικά έγραφαν πως τσίπα είναι ο λεπτός υμένας που περικαλύπτει κάτι, ιδιαιτέρως δε παρέπεμπαν στην πέτσα του γάλακτος. Ήταν μια λέξη της δημοτικής, η οποία χρησιμοποιούνταν σε διάφορα μέλη της Ελλάδας.

Μπήκε στο στόχαστρο των φιλόλογων το 1883, όταν τη χρησιμοποίησε σε άρθρο του ο γνωστός γιατρός και διακεκριμένος περιηγητής Παναγιώτης Ποταγός (1838-1904) (φωτό).

Καταγόμενος ο ίδιος από τη Βυτίνα ισχυρίσθηκε ότι η λέξη «τζίπα», με την έννοια του δόγματος, είναι πελασγική και η χρησιμοποίησή της ήταν μια πρόσθετη απόδειξη πως οι κάτοικοι ήταν απόγονοι των Πελασγών.

Τη σκυτάλη πήρε ο επίσης γνωστός φιλόλογος Ιάκωβος Δραγάτσης (1853-1935). Έγραψε, ότι κακώς ισχυρίστηκε ο Ποταγός πως η λέξη χρησιμοποιούνταν μόνον από τους κατοίκους ενός μέρους της Πελοποννήσου, διότι ο ίδιος συναντούσε τη λέξη να χρησιμοποιείται από κατοίκους των νησιών του Αιγαίου, ίσως δε να την χρησιμοποιούσαν και σε άλλες περιοχές.

Ο μπάρμπα Γιάννης Κανατάς στο Δικαστήριο!

.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Είναι γνωστή η μυστηριώδης παρουσία του πλανώδιου πωλητή αιγινήτικων κανατιών και σταμνών στις παραδοσιακές γειτονιές της Πλάκας, της Βλασσαρούς και του Ψυρρή. Τις Κυριακές αντέγραφε τις συνήθειες των μεγαλοαστών, φορώντας ρεντιγκότα, ριγωτό παντελόνι με άψογη τσάκιση, λουστρίνια, γιλέκο γαρνιρισμένο με λουλούδια, ψηλό καπέλο και κρατώντας ασημένιο μπαστουνάκι.

Τροφοδότησε σενάρια όταν εξαφανίσθηκε ξαφνικά από τους δρόμους των Αθηνών μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1878. Οι φήμες τον ήθελαν βουλγαρικής καταγωγής. Έμεινε στην ιστορία με το τραγούδι που τραγουδούσε στους δρόμους και τον διαιώνισε ο τενόρος Πέτρος Επιτροπάκης, όταν στις αρχές 1933 κυκλοφόρησε δίσκο με το τραγούδι του μπαρμπα Γιάννη του Κανατά.

Γραμμόφωνα, πιάνα και ρομβίες διασκέδαζαν τον κόσμο με τον γραφικό μπαρμπα Γιάννη, το ψηλό καπέλο του και τα μυτερά παπούτσια. Αλλά η εταιρεία «Κολούμπια» εισέπραττε χωρίς να δίνει δικαιώματα στον Π. Επιτροπάκη από τους δίσκους που πωλούσε. Ισχυριζόταν πως το τραγούδι ήταν παλιό και τα δικαιώματα παραγραμμένα.

Ο καλλιτέχνης όμως αντεπιτέθηκε και έσυρε την εταιρεία στα δικαστήρια, αφού όπως έλεγε εκείνος διασκεύασε και παρουσίασε το τραγούδι, συνεπώς ήταν ιδιοκτησία του. Εμφανίστηκε λοιπόν, τον Ιανουάριο 1934, με γραμμόφωνο στο δικαστήριο και με μάρτυρες σπουδαίους ανθρώπους της μουσικής, όπως ο σπουδαίος μουσουργός Διονύσιος Λαυράγκας και ο μουσικοσυνθέτης Μανώλης Καλομοίρης.