«… το βαθύ του μέσου αιώνος σκότος επειράχθησαν να άρωσι μεγάλοι άνδρες, ως ο Φώτιος, Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ευστάθιος, εισαγάγοντες πολλάς ακτίνας ελληνικού φωτός». Δεύτε ήδη είδωμεν, ει ταύτα ούτως έχει, και ει ακριβή εισί τα ρηθέντα. (Αγίου Νεκταρίου, Επισκόπου Πενταπόλεως: «Περί Μεσαίωνος και Βυζαντιακού Ελληνισμού»)
«Το ζήτημα περί του χρόνου, καθ’ ον άρχεται και καθ’ ον τελευτά ο βυζαντιακός Μεσαίων ενέχει πολλήν σπουδαιότητα εν τη ιστορία του Ελληνισμού, διότι η δράσις του Ελληνισμού εν τω Βυζαντίω εστίν η δράσις της Ελλάδος εν τη Ανατολή, ο κρίκος της αλύσεως, ο συνδέων την αρχαίαν μετά της νεωτέρας Ελλάδος και η συνέχεια της ελληνικής ιστορίας. Η σπουδαιότης του καθορισμού του χρόνου της ενάρξεως του βυζαντιακού Μεσαιώνος ενέχει πολλήν την σπουδαιότητα εν τη δράσει του Ελληνισμού εν τω Βυζαντίω τα δε αποδιδόμενα τω Μεσαιώνι ουχί λίαν κοσμητικά επίθετα παρά των ξένων ιστορικών επισκοτίζουσι και αμαυρούσι λαμπράς σελίδας της ελληνικής ιστορίας, μειούσι την αξίαν της δράσεως της Ελλάδος εν τω Βυζαντίω και εξουθενούσι τον χαρακτήρα των πολιτικών και εκκλησιαστικών γεγονότων. Ο Ελληνισμός εν τω Βυζαντίω ειργάσθη και έδρασεν ως πρόμαχος του πολιτισμού, ως παράγων εκπολιτιστικός και ηγωνίσθη ανενδότως υπέρ της διασώσεως των αληθειών της αποκαλυφθείσης θρησκείας. Εάν ο Ελληνισμός έχη το δικαίωμα επί της ευγνωμοσύνης του πεπολιτισμένου κόσμου, το δικαίωμα τούτο αντιποιείται εξίσου ο του Βυζαντίου Ελληνισμός προς τον αρχαίον Ελληνισμόν.
ΑΒΕΡΩΦ 