Το Ιερό Τριήμερο

του πατρός Δημητρίου Μπόκου

.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι το αντίδοτο που δόθηκε στον άνθρωπο για να συνέρχεται από την κραιπάλη της ζωής και τη μέθη της ηδονοθηρίας. Στον αντίποδα της ασυδοσίας των παθών και του βακχικού αποκριάτικου ξεφαντώματος η Εκκλησία προβάλλει ως ενδεδειγμένο τρόπο ζωής και πνευματικής ανόδου την άσκηση. Στη βασική επιδίωξη του σύγχρονου αν-θρώπου για άμεση πρόσβαση σε ό,τι αρεστό και ευχάριστο, σε ό,τι θωπεύει το εγωκεντρικό θέλημα, αντιπαρατίθεται η αναζήτηση του ορθού και αληθινού βίου. Ύψιστο κριτήριο στην αναζήτηση αυτή, η αμετακίνητη κρίση του Θεού, εν αντιθέσει προς τα ευμετάβολα θελήματα του ανθρώπου. «Δίκαιος ει, Κύριε, και ευθείαι αι κρίσεις σου… Θεός, αληθινά τα έργα αυτού».

Η άσκηση, ως υπακοή στον θείο νόμο, αποτρέπει την υποδούλωση στα ολέθρια ψυχοφ-θόρα, αλλά και σωματοκτόνα πάθη. Κάνει τον άνθρωπο «αυτοκράτορα». Πραγματικό ηνίοχο. Από δούλο, κυρίαρχο. Του δίνει τον έλεγχο, τα ηνία του εαυτού του, για να μην άγεται και φέρεται, και μάλιστα από εξευτελιστικές ενίοτε επιθυμίες. Είναι άριστη μέθοδος αυτοελέγχου.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι αγώνας κατά των παθών. Μετά την ψυχολογική προετοιμασία τριών εβδομάδων, με τον εσπερινό της συγχώρησης (Κυριακή της Τυρινής) είμαστε στην ώρα μηδέν. Ο πόλεμος αρχίζει. Το στάδιο ανοίγει και «οι βουλόμενοι αθλήσαι» εισέρχονται. Το οπλοστάσιο υπερπλήρες. Η πανοπλία του Σταυρού έτοιμη, τα όπλα του φωτός στη θέση τους: «Ως τείχος άρρηκτον κατέχοντες την πίστιν, ως θώρακα την προσευχήν και περικεφα-λαίαν την ελεημοσύνην, αντί μαχαίρας την νηστείαν». «Η πάνοπλος εγκράτεια» δίνει το δυ-ναμικό έναυσμα για τη μάχη με μια συντριπτική πρώτη βολή: Το ιερό τριήμερο. Τί είναι αυτό;

Μεγάλη Τεσσαρακοστή:όχι μιζέρια και κατήφεια αλλά…μετάνοια!

.

* π. Αλέξανδρος Σμέμαν

Θα εισέλθουμε και φέτος στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στην κατεξοχήν χρονική περίοδο που η Εκκλησία μας, μας προτρέπει να ασκηθούμε ακόμα περισσότερο δια της νηστείας, της προσευχής, της μετανοίας, των κατανυκτικών και πολύωρων ακολουθιών για να ξεφύγουμε από τα δίκτυα της λήθης και της μετριότητας, από την φυλακή των παθών και της αμαρτίας.

Μας καλεί λοιπόν η Εκκλησία μας να ζήσουμε αυτή την περίοδο με αυστηρή νηστεία και νίψη θέλοντας να μας προετοιμάσει καλύτερα όχι μόνο για την μεγάλη εβδομάδα ή την Ανάσταση του Χριστού μας αλλά θέλει η Εκκλησία να μας οδηγήσει στην προσωπική μας Ανάσταση και Μεταμόρφωσή μας εν Αγίω Πνεύματι.

Εκεί αποσκοπούν όλα αυτά αδελφοί μου… Ότι κάνουμε, όποια προσπάθεια και θυσία κάνουμε για την αγάπη του Χριστού μας την κάνουμε τελικά… για εμάς. Η θυσία που προσφέρουμε στον Θεό μας, πριν προλάβει καλά καλά να πάει στον προορισμό της, ο Κύριος την γυρνά πίσω σε εμάς σαν ευλογία, δύναμη και παρηγορία.

Ακούμε πολλές φορές ότι η περίοδος αυτή είναι μία πένθιμη περίοδος, νομίζω όμως ότι πολλές φορές παρεξηγούμε αυτήν την έννοια του πένθους μέσα στην Ορθόδοξη ασκητική Παράδοση. Και αυτή ακριβώς η παρεξήγηση νομίζω ότι έχει κάνει αρκετούς βαπτισμένους χριστιανούς να φύγουν και να αναζητήσουν αλλού την ευτυχία τους.

Η Ορθόδοξη λοιπόν Εκκλησία δεν μας προτείνει έναν τρόπο ζωής που κυριαρχούν: η κατήφεια, η σοβαροφάνεια, η αυστηρότητα, η μιζέρια, οι απαγορεύσεις ή αν θέλετε ο φόβος και ο τρόμος που κάποιοι νομίζοντας ότι θα κάνουν «καλό» τα προβάλουν όλα αυτά ειδικότερα στους νέους ανθρώπους δυσφημίζοντας δυστυχώς και αλλοιώνοντας το ασκητικό πνεύμα των πατέρων της Εκκλησίας μας.

Α΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν «Χαῖρε, δι᾿ ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει· χαῖρε, δι᾽ ἧς ἡ ἀρὰ ἐκλείψει» (Ἀκάθ. ὕμν. Α1)

 

Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

« Ἡ δαμόκλειος σπάθη

Ὑπάρχουν, ἀγαπητοί μου, ἐχθροὶ τῆς ἁγί­ας μας Ἐκκλησίας, ποὺ καταβάλλουν προ­σπάθεια νὰ ξερριζώσουν ἀπ᾿ τὶς καρδιὲς τῶν ἀν­θρώπων τὴν πίστι στὸ Χριστό. Πολλὲς κατηγορίες ἐπιρρίπτουν. Μία ἀπὸ αὐτὲς εἶνε, ὅτι ἡ θρησκεία μας κάνει τοὺς ἀνθρώπους λυπη­μένους καὶ σκυθρωπούς, φυγαδεύει τὴ χαρά, καλλιεργεῖ τὸν πεσσιμισμό, τὴν ἀπαισιοδοξία.

Ψευδὴς κατηγορία. Ἐὰν ὑπάρχῃ κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο μία θρησκεία ποὺ καλλιεργεῖ τὴ χα­ρὰ καὶ σκορπίζει κατὰ τὸν ποιητὴ «γλυκὲς χρυ­σὲς ἐλπίδες» (Κρυστάλλης), εἶνε ἡ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ. Καὶ μία ἀπόδειξις τρανὴ εἶνε ὁ Ἀκάθιστος Ὕ­μνος, τὸ ἀριστούργημα αὐτὸ τῆς ἐκκλησι­αστι­κῆς ἀλλὰ καὶ τῆς παγκοσμίου ποιήσεως.

Θέμα τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου εἶνε τὸ ἀνέκφραστο μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λό­γου τοῦ Θεοῦ. Μὲ ζωηρὲς εἰ­κόνες, ποὺ ὁ ἐμ­πνευσμένος ποιητὴς παίρνει ἀπ᾿ ὅλη τὴ δημι­ουργία, προσπαθεῖ νὰ παραστήσῃ τὰ διάφορα στάδια, τὶς φάσεις τοῦ σχε­δίου τῆς θείας οἰκο­νομίας, ἀπὸ τὴ γέννησι τοῦ Χριστοῦ μέχρι τὸ Γολγοθᾶ, καὶ καταλήγει στὸν ὕμνο τῆς ὑπερ­αγίας Θεοτόκου, ποὺ ἀξιώθηκε νὰ γεννήσῃ «τὸν πάντων ἁγίων ἁγι­ώτατον Λόγον» (Ἀκάθ. ὕμν. Ω οἶκ.).

Πῶς ἀρχίζει; Μὲ τὸ «χαῖρε» τοῦ Εὐαγγελισμοῦ· «Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐ­πέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ χαῖρε…» (ἔ.ἀ.. Α οἶκ.). Τὸ «χαῖρε» αὐτὸ ἐπαναλαμβάνει ὄχι 1 ἀλλὰ 144 φορές. Τί σημαίνουν λοιπὸν αὐτὰ τὰ βροντόφωνα «χαῖρε» τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὴν Παναγία;

Καθαρά Δευτέρα και η κυρά Σαρακοστή

.

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεω. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα), και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι. Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα χαρταετού.

Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή του Πάσχα.

Η κυρά Σαρακοστή

Ένα έθιμο που έχει σχεδόν χαθεί είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).

Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, σαν καλόγρια, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι.

Μεγάλη Τεσσαρακοστή (Ἀρσένιος μοναχὸς, Σκήτη Κουτλουμουσίου- Ἅγιον Ὄρος)

 Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Αλήθεια πόσα και πόσα έχουν γραφεί για αυτήν την Αγία Περίοδο; Ποιος μπόρεσε τέλεια να μας ερμηνεύσει τι σημαίνει αυτή η Αγία Τεσσαρακοστή;

Κάποτε πήγαν τέσσερις ασκητές στον Μέγα Αντώνιο για ψυχική ωφέλεια. Ο Άγιος αφού τους υποδέχθηκε, θέλησε να δοκιμάσει την πνευματική κατάσταση του καθενός. Έτσι, αφού πρώτα πήρανε το ασκητικό τους κέρασμα, ο Άγιος τους έβαλε να ερμηνεύσουν ένα αγιογραφικό χωρίο. Οι τρεις πρώτοι απάντησαν και ερμηνεύσανε το χωρίο ανάλογα με την πνευματική κατάσταση του καθενός. Ύστερα, είπε ο Άγιος και στον τέταρτο ασκητή να του πει την ερμηνεία του. Ο δε τέταρτος ασκητής είπε στον Άγιο: «Δεν ξέρω τι σημαίνει.». Τότε ο Άγιος είπε: «Αλήθεια σας λέω πως αυτός ο αδελφός βρήκε την αληθινή απάντηση, επειδή είπε δεν ξέρω.». Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την ερμηνεία της Αγίας Τεσσαρακοστής. Πολλοί σοφοί, λόγιοι, θεολόγοι και λοιποίεπιστήμονες, αναλώθηκαν σε μακρόσυρτες ερμηνείες για να μας εξηγήσουν, τι σημαίνει και ποιο είναι το βαθύ νόημα αυτής της Αγίας Περιόδου. Φυσικά, όσοι από αυτούς προσεγγίσουν με ευλάβεια και ταπεινοφροσύνη αυτό το Άγιο θέμα, μπορούμε να πούμε πως καταφέρνουν πολλά, όχι όμως το τέλειο.

Η τέλεια ερμηνεία αυτής είναι αδύνατον να ψηλαφηθεί από ανθρώπινα χοϊκά χέρια. Ωστόσο νομίζουμε, πως μας αρκούν ιδιαιτέρως οι ερμηνείες των Αγίων της Εκκλησίας μας, για να βρούμε την σωτηρία, που όντως προσφέρεται από αυτήν την Αγία Τεσσαρακοστή. Άλλωστε, το ζητούμενο είναι να την δεχθούμε μέσα μας καλώς και όχι να ψάχνουμε την ανερμήνευτη ερμηνεία της.

Η Μεγάλη Σαρακοστή στη ζωή μας

.

«… Ει μη εν Προσευχή και Νηστεία»

Δεν μπορεί να υπάρξει Σαρακοστή χωρίς νηστεία. Όμως φαίνεται ότι πολλοί άνθρωποι σήμερα ή δεν παίρνουν τη νηστεία στα σοβαρά ή, αν την παίρνουν, παρεξηγούν τον πραγματικό πνευματικό σκοπό της. Για μερικούς νηστεία σημαίνει ένα συμβολικό «σταμάτημα» σε κάτι· για μερικούς άλλους νηστεία είναι μια προσεκτική τήρηση των νηστευτικών κανόνων. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις σπάνια η νηστεία συνδέεται με την όλη προσπάθεια της Μεγάλης Σαρακοστής. Εδώ θα πρέπει πρώτα πρώτα να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τη διδασκαλία της Εκκλησίας για τη νηστεία και ύστερα να ρωτήσουμε τον εαυτό μας: Πώς μπορούμε εμείς να εφαρμόσουμε αυτή τη διδασκαλία στη ζωή μας;

Η νηστεία ή η αποχή από τις τροφές δεν είναι αποκλειστικά μια χριστιανική συνήθεια. Υπήρχε και υπάρχει ακόμα σε άλλες θρησκείες ή και πέρα από τις θρησκείες, όπως λόγου χαρη, σε μερικές ειδικές θεραπείες κλπ. Σήμερα οι άνθρωποι νηστεύουν (απέχουν από το φαγητό) για πάρα πολλές αιτίες ακόμα και για πολιτικούς, μερικές φορές λόγους. Είναι πολύ βασικό λοιπόν να ξεχωρίσουμε το μοναδικό περιεχόμενο στη χριστιανική νηστεία. Αυτό μας αποκαλύπτεται πρώτα απ’ όλα στην αλληλοεξάρτηση που υπάρχει ανάμεσα σε δυο γεγονότα που βρίσκονται στην Αγία Γραφή: το ένα στην αρχή της Παλαιάς Διαθήκης και το άλλο στην αρχή της Καινής Διαθήκης.

Το πρώτο γεγονός είναι το «σταμάτημα της νηστείας» από τον Αδάμ στον Παράδεισο. Έφαγε, ο Αδάμ, από τον απαγορευμένο καρπό. Έτσι μας παρουσιάζεται η πρώτη αμαρτία του ανθρώπου. Ο Χριστός, ο Νέος Αδάμ -και αυτό είναι το δεύτερο γεγονός- αρχίζει με νηστεία. Ο Αδάμ πειράσθηκε και υπόκυψε στον πειρασμό. Ο Χριστός πειράσθηκε και νίκησε τον πειρασμό. Η συνέπεια της αποτυχίας του Αδάμ είναι η έξωσή του από τον Παράδεισο και ο θάνατος. Ο καρπός της νίκης του Χριστού είναι η συντριβή του θανάτου και η δική μας επιστροφή στον Παράδεισο.