Ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος καὶ ἡ ἁγία Ἐλένη, τοιχογραφία σὲ ἐκκλησία τῆς Καππαδοκίας, 11ος αἰ.
Μαρίας Παπαευσταθίου – Τσάγκα
Σχολικῆς Συμβούλου
Ὁ τρόπος ἐκφορᾶς τῆς γλώσσας στὸ μάθημα τῆς ἱστορίας Β΄ Γυμνασίου, ποὺ ἐπονομάζεται «Μεσαιωνικὴ καὶ Νεότερη», συναρτᾶται μὲ τὸν σκοπὸ τῆς συγγραφῆς, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸν τρόπο σκέψης τῶν συγγραφέων (1) της καὶ ἀποβλέπει στὴ διαμόρφωση ἑνὸς τρόπου θέασής της ἀπὸ τὸν μαθητή.
Μία σημειολογικὴ ἀνάλυση τοῦ λόγου τοῦ ἐγχειριδίου εἶναι διαφωτιστικὴ τοῦ περιεχομένου. Τὸ «σημαῖνον» καθορίζει τὸ «σημαινόμενο» καὶ καθορίζεται ἀπὸ αὐτό. Ἡ παιδεία, ὅμως, εἶναι χῶρος ποὺ ἐπιδέχεται σημειωτικὴ ὀπτική; (2) Τίθεται ἐπιτακτικὸ τὸ ζήτημα τοῦ σκοποῦ τῆς ἐκπαίδευσης, τῆς Φιλοσοφίας τῆς Παιδείας (3). Τί εἴδους ἄνθρωπο θέλουμε νὰ διαμορφώσουμε; Ὑπ’ αὐτὴ τὴν ὀπτικὴ μελετῶντας τὸ βιβλίο Ἱστορίας τῆς Β΄ Γυμνασίου παρατηροῦμε ὅτι ἀρχίζει ἀπότομα (κεφ. Α΄), χωρὶς καμμία εἰσαγωγή, μὲ τὴν παράγραφο: «Βυζάντιο ὀνομάζεται τὸ χριστιανικὸ κράτος τῆς ἑλληνορωμαϊκῆς Ἀνατολῆς ποὺ ἀναδύθηκε μέσα ἀπὸ τοὺς κόλπους τοῦ Ρωμαϊκοῦ Κράτους. Οἱ ὅροι Βυζάντιο καὶ Βυζαντινοὶ εἶναι μεταγενέστεροι». Παρατηρεῖται ἐξαρχῆς ἕνας ὑπερτονισμὸς τοῦ ὅρου «Ρωμαῖος» καὶ «ρωμαϊκός», ὁ ὁποίoς θὰ συνεχιστεῖ σ’ ὅλο τὸ βιβλίο, συνιστῶντας, ὅπως θὰ δοῦμε, μία ὑπερβολὴ ποὺ προβληματίζει.
Τὸ Βυζάντιο δὲν ἀναδύθηκε ἀπὸ τοὺς κόλπους τοῦ Ρωμαϊκοῦ Κράτους, γιατί αὐτὸ σημαίνει ὅτι γεννήθηκε ἀπὸ τὴ Ρώμη (5). Αὐτὴ ἡ Αὐτοκρατορία, λοιπόν, ἡ Ἀνατολική, ποὺ ἀκμάζει ἀπὸ τὸν 3ο αἰῶνα μ.Χ., προϋπῆρχε ὡς αὐτοκρατορία τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου καὶ τῶν διαδόχων της Ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς, τὴν ὁποία κατέκτησε ἡ Ρώμη. Δὲν γίνεται κανένας λόγος γιὰ τὴν παρακμὴ τῆς Ρώμης ποὺ ἔφερε καὶ τὴν ἐσωτερικὴ καὶ τὴν ἐξωτερική της διάλυση γιὰ τὰ αἴτια τῆς παρακμῆς (τὴ διαφθορά, τοὺς χρεωμένους ἀγρότες, τὰ «λατιφούντια», «τοὺς δημοσιῶνες», τὸν ἐξαθλιωμένο λαὸ τῆς Ρώμης μὲ τὴ χαμένη πολιτικὴ συνείδηση καὶ τὴν ἐξαγορὰ τῆς ψήφου, τοὺς πολυετεῖς ἐμφυλίους πολέμους…). Δὲν γίνεται κανένας λόγος γιὰ τὶς συνέπειες τῶν ρωμαϊκῶν κατακτήσεων, σὰν νὰ προέκυψαν ὅλα αὐτόματα, φυσικὰ καὶ ἀβίαστα. Μία ἀπαραίτητη παράλληλη ἔρευνα στὸ βιβλίο τῆς ἱστορίας τῆς Α΄ Γυμνασίου (6) ἐπιβεβαιώνει τὴν αἴσθηση τοῦ ὑπεραπλουστευτικοῦ καὶ τοῦ «ὡς διὰ μαγείας». Γενικῶς, δίνεται ἡ ἐντύπωση μιᾶς παραδείσιας κατάστασης στὴν PAX ROMANA… (Ἀρχαία Ἱστορία Α΄ Γυμνασίου, σ. 138-139).
ΑΒΕΡΩΦ 