Κωνσταντίνος Σάθας: «Ο αφοσιωμένος στην Πατρίδα ιστορικός»

.

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Κωνσταντίνος Σάθας (1842-1914), Γαλαξειδιώτης στην καταγωγή, είναι ο «αφοσιωμένος πολυγραφώτατος, ερευνητικώτατος και εμβριθέστατος φυσιοδίφης» της Ελλάδος, όπως επιγραμματικά τον χαρακτηρίζει ο εξαίρετος ιστορικός Τάσος Γριτσόπουλος (Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, Τόμος 10^ος, στηλ. 1117-1119).

Επί μία πεντηκονταετία ο Σάθας αναλώθηκε στην αποκάλυψη μιας εξόχου εποχής της Ελληνικής Ιστορίας, εντός της οποίας κυοφορήθηκε η μεγάλη Επανάσταση του 1821 και κερδήθηκε η ελευθερία του Έθνους. Γράφει στην ίδια σελίδα ο Γριτσόπουλος: «Το όνομα του Κ. Σάθα εις την ιστορικήν έρευναν καταλαμβάνει θέσιν σπουδαίαν δια το πολύ και πρωτότυπον υλικόν, που περισυνέλεξε και εξέδωκε με πολλάς στερήσεις και υγείαν των οφθαλμών του όχι σταθεράν… Επομένως πρόκειται δια χαλκέντερον ερευνητήν».

Ο διατελέσας πρόεδρος της Δημοκρατίας Κων. Τσάτσος, ανηψιός του Κ. Σάθα εκ μητρός, σημειώνει: «Ησχολήθη εκ των πρώτων με την σκοτεινήν αυτήν περίοδον της ιστορίας του Έθνους (Σημ. γρ. Την Τουρκοκρατία)  και έφερε πρώτος εις φως ανεκτιμήτου αξίας κείμενα και σημαντικά γεγονότα… Απέθανε εις Παρισίους πτωχός και εγκαταλελειμένος, με την πικρίαν ότι δεν εβοηθήθη εις το εκδοτικόν του έργον». (Πρόλογος Κων. Τσάτσου εις βιβλίο Κων. Σάθα «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς», Τόμος πρώτος, Εκδ. Οργ. Λιβάνη, Αθήνα, 1995, σελ. 11-12).

Το πλείστο μέρος του βίου του ο Σάθας το πέρασε στις βιβλιοθήκες της Βενετίας, των Παρισίων, των Αθηνών και των Πατριαρχείων της Ανατολής.

Νεόφυτος Δούκας: «ο κληρικός που εξέδωσε πρώτος στην Ελλάδα τον Αριστοφάνη»

.

Προσωπικότητες του 1821

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Αρχιμανδρίτης Νεόφυτος Δούκας ( 1760-1845) ήταν Φιλικός και σημαντικός διδάσκαλος του Έθνους προ, κατά και μετά την Επανάσταση του 1821. Κατά τον Κωνσταντίνο Σάθα «ολίγους των λογίων δύναταί τις να παραβάλλη με τον Νεόφυτον, ως προς το άοκνον και φιλόπονον αυτού. Εις το γράφειν.

Τα συγγράμματα τα οποία αυτός εσχολίασε, παρέφρασεν ή συνέγραψεν αποτελούσιν πλήρη βιβλιοθήκην, υπερβαίνοντα τους εβδομήκοντα τόμους. Εδαπάνησεν εις έκδοσιν αυτών δραχμάς εκατόν πεντήκοντα εξ χιλιάδας και τα αντίτυπα πάντα δωρεάν διένειμεν εις την ελευθέραν και δούλην Ελλάδα». (Κων. Σάθα «Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων 1453 – 1821», Εκδ. Χιωτέλλη, Αθήναι, 1868, σελ. 705).

Μεταξύ των συγγραμμάτων του Δούκα είναι Γραμματική, Παιδαγωγικά Μαθήματα, χρηστοήθης Αποθήκη των παίδων, Λογική, Ηθική, Φυσική, Μεταφυσική, Ρητορική, καθώς και το ανέκδοτο σύγγραμμά του «Περί εκκλησιαστικής ευπρεπείας και τάξεως». Κυρίως ασχολήθηκε με τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Δι΄ ιδίων δαπανών – πρέπει να είναι εκ των ελαχίστων δασκάλων του Γένους που δεν επιβάρυναν τον πλουσίους Έλληνας ή μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος, το Ελληνικό Κράτος – παρέφρασε, εξήγησε, σχολίασε και εξέδωσε τα έργα των Θουκυδίδη (Βιέννη 1804-1805), Αρριανού (Βιέννη 1809), Ομήρου, Ευριπίδη και Σοφοκλή (Αίγινα 1834), Αισχύλου και Θεόκριτου (Αίγινα 1839). Επίσης σχολίασε και εξέδωσε μεταξύ άλλων, τους Αισχίνη (Βιέννη 1814), Πίνδαρο (Αθήνα 1842) και στο τελευταίο έτος της ζωής του (Αθήνα 1845) τον Αριστοφάνη, σε τρεις τόμους.