Ρωσικές παρεμβάσεις για τον έλεγχο των στενών του Βοσπόρου

.

αναδημοσίευση από τα Ιστορικά Χρονικά

του Ελευθερίου Αθανασόπουλου
φιλίστορος

Η χρονική διάρκεια της εξηκονταετίας από το 1853 μέχρι το 1914, έτη που αντιστοιχούν στην έναρξη του Κριμαϊκού έως την αρχή του Μεγάλου Ευρωπαϊκού πολέμου, σηματοδοτεί την εντατικοποίηση των προσπαθειών της τσαρικής Ρωσίας να θέσει υπό τον έλεγχο της τον γεωγραφικό χώρο των Στενών του Βοσπόρου.

Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Βασιλείου της Ελλάδος το 1830, η Οθωμανική επικράτεια γνώρισε την πρώτη απόσχιση κατακτημένων εδαφών της στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου από τον 15ο αιώνα. Η επίσημη αυτή πράξη με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, αναδιέταξε τις βλέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Η Βρετανία έθεσε ως υψηλό δόγμα της εξωτερικής της πολιτικής την αρχή της διατήρησης και της εδαφικής ακεραιότητας του Οθωμανικού σουλτανάτου.

Από την άλλη πλευρά, η τσαρική Ρωσία θεώρησε τις συνθήκες κατάλληλες για την προώθηση των βλέψεων της, επιθυμώντας την αύξηση της επιρροής της στο ιδρυθέν Βασίλειο της Ελλάδος, ήδη από την δεκαετία του 1840. Παράλληλα ενδιαφέρθηκε για την αύξηση της επιρροής της στα Πατριαρχεία Ιεροσολύμων και Κωνσταντινουπόλεως, με απώτερες βλέψεις να τεθεί η ιδία επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας και να προωθήσει τους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς της στον ιστορικό χώρο της πάλαι ποτέ Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αναδεικνυόμενη ως ο φυσικός της διάδοχος στην ανατολική Μεσόγειο.

Η εν Ελλάδι απήχησις του Κριμαϊκού Πολέμου

Τα αποτελέσματα της Ρωσσοτουρκικής συρράξεως της κατ’ Οκτώβριον του 1853 αρξαμένης και ήν επηκολούθησεν ο Κριμαϊκός Πόλεμος διά της συμμετοχής εις τον αγώνα της Γαλλίας και της Αγγλίας, υπήρξαν πολύ σοβαρότερα εν Ελλάδι ή εις τα σλαβικά κράτη της εγγύς Ανατολής.

Είναι γνωστόν ότι τα εννέα δέκατα του Ελληνικού έθνους επί κεφαλής έχοντα τον Βασιλέα και την Βασίλισσαν συνεπάθουν ειλικρινώς προς την Ρωσσίαν, ουδέ ηδύνατο να εκπλήξη η τοιαύτη συμπάθεια, αφ’ ού η Ρωσσία αντηγωνίζετο προς τον προαιώνιον και κατά το φαινόμενον μόνον εχθρόν των Ελλήνων, επειδή κατ’ εκείνον τον χρόνον δεν υφίστατο ο κίνδυνος του Ελληνισμού εκ μέρους της ανεξαρτήτου Βουλγαρίας.

Απότοκος των αισθημάτων τούτων υπήρξεν ο εν Αθήναις κατά τον χειμώνα του 1853 επικρατήσας φιλοπόλεμος οργασμός και ο εν τη πρωτευούση καταρτισμός σωμάτων υπό την απροκάλυπτον προστασίαν της Βασιλίσσης χάριν επαναστάσεως κατά την άνοιξιν. Εξ ετέρου δε ότι ήλθεν ο χρόνος της προσδοκωμένης αποστασίας ικανοί Έλληνες αξιωματικοί παρητήθησαν, όπως ενωθώσι μετά των συμμοριών κατά τα σύνορα. (σ.Π/Β: Πρόκειται για την προετοιμασία των Αλυτρωτικών εξεγέρσεων στις τουρκοκρατουμενες περιοχές που ξεκίνησαν από την Ήπειρο και επεκτάθηκαν σε Θεσσαλία και Μακεδονία. Η προετοιμασία έγινε με την σιωπηλή υποστήριξη του Στέματος).

Από του Ιανουαρίου ήδη του 1854 το Ραδοβίζι πλησίον της Άρτης ανεπέτασε την σημαίαν της επαναστάσεως το δε Μάρτιον ελάμβανε χώραν η πρώτη μάχη εις του Πέτα, ενώ ο Θεόδωρος Γρίβας εισήλαυνεν εις το Μέτσοβον. Παραλλήλως δε προς την εν Ηπείρω επαναστατικήν κίνησιν και εν Θεσσαλία εισήλαυνον συμμορίαι υπό τον Χατζηπέτρον.

Οι αλυτρωτικές εξεγέρσεις του 1854 στην ηπειρωτική Ελλάδα

αναδημοσίευση από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

.

Η επαναστατική αναταραχή στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν έπαψε με την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Μια διαρκής έκνομη συμπεριφορά στην ύπαιθρο, η οποία συνδέθηκε με το φαινόμενο της ληστείας, υπέσκαπτε την όποια νομιμοφροσύνη των πληθυσμών που διαβιούσαν στις οθωμανικές επαρχίες της ελληνικής χερσονήσου. Ανεξάρτητα από τις αφορμές, οι εξεγέρσεις συνδέονται με την επιθυμία των ελληνικών πληθυσμών για την ένταξή τους στο ελληνικό κράτος και αποτελούν εκδηλώσεις του Ανατολικού Ζητήματος.

Η πρώτη σημαντική εξέγερση ξεκίνησε στην Ήπειρο λίγο πριν από τον Κριμαϊκό πόλεμο, με τον οποίο τελικά συνδέθηκε. Ύστερα από μια περίοδο οικονομικής πίεσης και τρομοκρατίας οι κάτοικοι του Ραδοβιτσίου στην Ήπειρο συγκεντρώθηκαν στις 15 Ιανουαρίου 1854 και αποφάσισαν να κηρύξουν ένοπλο αγώνα μέχρι να «(αποδιώξουν) τους τυράννους οσμανλίδας από την γη των πατέρων (τους αποκαθιστώντας) ελευθέραν την πατρίδαν…», όπως αναφέρει η προκήρυξη.

Οι πολεμικές επιτυχίες των επαναστατών προκάλεσαν εξεγέρσεις και σε άλλες περιοχές της Ηπείρου. Στη συνέχεια, των εξεγέρσεων ηγήθηκαν έλληνες αξιωματικοί που διατηρούσαν παραδοσιακά στενές σχέσεις με την περιοχή, όπως ο υπολοχαγός Σπυρίδων Καραϊσκάκης, ο υποστράτηγος Θεόδωρος Γρίβας και εθελοντές από την Ελλάδα και τα Επτάνησα. Παρά τις αρχικές νίκες τους οι επαναστάτες νικήθηκαν στη Σκουληκαριά το Μάιο του 1854 και η αναταραχή έληξε με την πυρπόληση χωριών της περιοχής και την εκδίωξη πολλών κατοίκων.