Οι μάχες στην Σαράνταινα και την Τέρνοβα το 1828.

αναδημοσίευση από τα Κλεπά Ναυπακτίας

.

Ο Καποδίστριας που ήλθε στην Ελλάδα στις 8 Ιανουαρίου 1828, βλέποντας την αβεβαιότητα που επικρατούσε σχετικά με τη χάραξη των συνόρων του νεοϊδρυμένου Ελληνικού κράτους, διέταξε την απελευθέρωση των Στερεοελλαδίτικων πόλεων που βρίσκονταν στα χέρια των Τούρκων ( Ναύπακτος, Μεσολόγγι, Λαμία, Υπάτη, Καρπενήσι, περιοχή Κραβάρων και Μακρυνόρους). Οργανώνει τη διοίκηση και τα διαλυμένα τμήματα του στρατού. Ορίζει τον αδερφό του Αυγουστίνο ως «πληρεξούσιον τοποτηρητήν» στη Ρούμελη και αρχιστράτηγο τον Δημήτριο Υψηλάντη.

Διέταξε λοιπόν τον Δημ. Υψηλάντη να εμποδίσει τον εφοδιασμό του Ιμπραήμ που γινόταν διά μέσου της Ναυπάκτου. Τον Οκτώβριο του 1828, ο Υψηλάντης, με τρεις χιλιαρχίες, εκστρατεύει στη Ρούμελη. Ενώνεται με κλέφτικα τμήματα και εξαπολύει επιθέσεις παντού, απελευθερώνοντας τη μία πόλη μετά την άλλη.Με αρχική δύναμη 1400 ανδρών στην οποία προστέθηκαν και ντόπιοι οπλαρχηγοί κατέλαβε το Βελούχοβο και τη Γρανίτσα και προχώρησε νύχτα και κατέλαβε την Αρτοτίνα.

Ταυτόχρονα ο Κίτσος Τζαβέλλας -με μια χιλιαρχία, με την πεντηκονταρχία του Νίκου Τζαβέλλα και με τα στρατιωτικά σώματα του Μαστραπά, του Μακρή και του Γάλλου Georges Frederic baron Dentze, που όλα μαζί έφταναν τους 4.000 στρατιώτες -εκστρατεύει προς τα Κράβαρα και την Οξυά. Οι Τούρκοι έντρομοι μπρος στην ορμή του Τζαβέλα, κατέφυγαν στη Ναύπακτο, στο Καρπενήσι, στην Υπάτη (Πατρατζίκι) και στην Λομποτινά (Άνω Χώρα).

Οι Αινιάνες

Οι Αινιάνες, κατά τον Όμηρο Ενιήνες και τον Ηρόδοτο Αινιήνες, ήταν φύλο της μεγάλης ελληνικής φυλής των αυτοχθόνων Προ-Ελλήνων Πελασγών. Αρχαιότερη χώρα τους ήταν η περιοχή περί τον Τιταρίσιο, παραπόταμο του Πηνειού. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα αναφέρει:

“Ενιήνες τ΄αμφ΄ιμερτόν Τιταρίσιον εργ΄ ενέμεντο, ος ρ΄ες Πηνειόν προίει, οι περί Δωδώνην δυσχείμερον οίκι έθεντο”.

Ανέπτυξαν δεσμούς με τους Μολοσσούς της Δωδώνης, των οποίων βασιλιάς τους ήταν ο Μολοσσός, γιος του Νεοπτόλεμου και πιθανότατα να ενσωμάτωσαν και ένα μέρος του πληθυσμού τους. Κυριότερη πόλη τους ήταν η Αινίς, από την οποία φαίνεται, να προέρχεται και η ονομασία Αινιάνες.

Ήταν γείτονες των γενναίων Περραιβών. Στην Ιλιάδα αναφέρεται, ότι οι Αινιάνες και οι Περραιβοί έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο, με είκοσι δύο πλοία και αρχηγό τον Γουνέα από την Κύφο, πρωτεύουσα της Περραιβίας, “Γουνεύς δ΄εκ Κίφου ήγε δύω και είκοσι νήας τω δ΄Ενιήνες έποντο μενεπτόλεμοί τε Περραιβοί…”

Οι περιπλανήσεις των Αινιάνων.
Το 10ο Αιώνα π.χ., μετά τον Τρωικό πόλεμο, οι Αινιάνες άρχισαν να περιπλανώνται ανά την Ήπειρο και την Στερεά Ελλάδα αναζητώντας τόπο εγκατάστασης. Οι περιπλανήσεις τους αποτελούν μέρος των μεγάλων αναστατώσεων και μετακινήσεων, που γνώρισαν οι κάτοικοι των ελληνικών χωρών από τους τελευταίους αιώνες της δεύτερης π.χ. χιλιετίας και είχαν στόχο την εξεύρεση τόπων για εγκατάσταση.

Η μάχη της Σέλιανης, Μάιος 1822

Την άνοιξη του 1822 ο Μαχμούτ Πασάς Δράμαλης στρατοπέδευσε στον κάμπο της Λαμίας με σκοπό να καταπνίξει την Επανάσταση στη Στερεά και στη συνέχεια στην Πελοπόννησο.Από το Φλεβάρη μέχρι τα τέλη Ιουνίου που παρέμεινε στη φθιωτική γή έδωσε πολλές μάχες με τους επαναστατημένους Έλληνες.

Το Μάιο του 1822, ισχυρά τουρκικά αποσπάσματα ξεκίνησαν από την Υπάτη με σκοπό να σβήσουν κάθε εστία αντίστασης στη Δυτική Φθιώτιδα που αποτελούσε κυρίως το αρματολίκι του Πατρατζικίου, των Κοντογιανναίων.

Ένα από αυτά τα πολυάριθμα αποσπάσματα, με αρχηγό τον Κεχαγιά του Δράμαλη Αχμέτ Νεπρεβίστα, ξεκίνησε να επιτεθεί και να καταλάβει τη Σέλιανη ( σημερινά Μάρμαρα Φθιώτιδας ). Εκεί στρατοπέδευσαν τότε αρκετά ελληνικά Σώματα, όπως των οπλαρχηγών Κοντογιάννη και Σαφάκα, των καπεταναίων Χαλμούκη, Πιστιόλη, Φαρμάκη, Αντρέα Σπανού και άλλων αγωνιστών της περιοχής.

Ο Αντρέας Σπανός ή Σπαναντρέας ήταν Σελιανίτης. Είχε συγκροτήσει δικό του σώμα από καμιά πενηνταριά χωριανούς του και άντρες από τα γύρω χωριά, από την αρχή ακόμα της Επανάστασης. Για τη δράση του στον αγώνα του απονεμήθηκε ο βαθμός του χιλίαρχου.Στη Σέλιανη είχε μεγάλη περιουσία και ένα αρχοντόσπιτο που του είχε δωρίσει, πριν την Επανάσταση, ο Μουχορδάρ Πασάς. Με δικά του χρήματα συντηρούσε τους άντρες του και τους εξασφάλιζε και τα αναγκαία πολεμοφόδια.

23 Νοεμβρίου 1828: Απελευθέρωση του Καρπενησίου από τους Τούρκους.

Τον Οκτώβριο του 1828 ο Δημ. Υψηλάντης ξεκίνησε με 3 χιλιαρχίες για τη Στερεά Ελλάδα. Απελευθερώνει πόλεις και χωριά της Βοιωτίας, της Παρνασσίδας και της Λοκρίδας.

Ο Κίτσος Τζαβέλας απελευθερώνει τα Κράβαρα (Ναυπακτία), ενώ μια χιλιαρχία με το Στράτο και το Βαγγέλη Κοντογιάννη προχώρησαν για την Υπάτη.

Κατόπιν ο Κίτσος Τζαβέλας με μια χιλιαρχία, με την πεντηκονταρχία του Νίκου Τζαβέλα και με τα στρατιωτικά σώματα του Μαστραπά, του Μάκρη και του Γάλλου στρατηγού Δέντζελου, (που όλα μαζί έφταναν τους 4.000 στρατιώτες), τραβούν για το Καρπενήσι κι άρχισαν να το περισφίγγουν από παντού.

Ο Γιαν. Ράγκος εισχωρεί στ’ Άγραφα. Στο μεταξύ μάχες δίνονται στη Λάσπη Καρπενησίου, στην Αγ. Τριάδα και στο Μεγάλο Χωριό.

Αρχές Νοεμβρίου 1828 ο Κιουταχής αποφάσισε ν’ αντικαταστήσει τον αρχηγό της φρουράς του Καρπενησίου Ασλάν-μπέη Μοχορδάρη και να βάλει στη θέση του τον Καρανφίλ-μπέη (ή Καρνοφίλμπεη).

Ο Μοχορδάρης δυσαρεστημένος ζητάει τη βοήθεια των Γιολδασαίων και των άλλων Ελλήνων οπλαρχηγών για ν’ αντιμετωπίσει τον αντίπαλο του. Και για να δείξει την καλή του θέληση έδωσε άδεια στις ελληνικές οικογένειες που ήταν έγκλειστες στο Καρπενήσι να φύγουν, αφού όμως εγκαταλείψουν στα σπίτια τους όλα τα υπάρχοντα τους. Ο Καρανφίλ-μπεης με 1.700 Τούρκους στρατιώτες μπαίνει στ’ Άγραφα και προχωρεί για το Καρπενήσι. Ο Ράγκος δεν μπόρεσε να τους συγκρατήσει κι υποχώρησε. Έτσι οι Τούρκοι μπήκαν στο Καρπενήσι κι ενίσχυσαν τη φρουρά.

Στις 10 Νοεμβρίου ο Τζαβέλας κι οι άλλοι καπετανέοι συγκρούσθηκαν με τους Τούρκους και έπιασαν μια εφοδιοπομπή από 200 ζώα φορτωμένα με τροφές, που προορίζονταν για τους πολιορκημένους του Καρπενησίου. Τα τούρκικα αποσπάσματα με αρχηγούς τους Σμαήλ-μπέη Κιαφιζέζη και τον Μουσταφά Γκέγγα, με 2.000 στρατιώτες κατέλαβαν επίκαιρες θέσεις και φρουρούσαν σ’ όλη τη γραμμή από το Βελούχι μέχρι τη Ρεντίνα.

Η Αιτωλία και τα Αιτωλικά φύλα.

Το Κοινό των Αιτωλών και ο μετασχηματισμός του στην Αιτωλική Συμπολιτεία.
Η ακμή και η πτώση της Αιτωλικής Συμπολιτείας.

Αυτό που αποκαλούμε σήμερα έθνος των Αιτωλών ήταν ήδη από τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. οργανωμένο φυλετικά και διαταγμένο σε κώμες, δηλαδή σε τοπικές φυλές, οι οποίες κατοικούσαν, με βάση τη μαρτυρία του Θουκυδίδη, σε διάσπαρτους ατείχιστους οικισμούς και ήταν : στην αποκαλούμενη «αρχαία» Αιτωλία οι Αιτωλοί και στην αποκαλούμενη «επίκτητο» Αιτωλία οι Οφιονείς με τις ομάδες των Βομιέων και των Καλλιέων, οι Αποδωτοί, οι Αγραίοι, οι Απεραντοί και οι Ευρυτάνες.

Οι Αιτωλοί ήταν θεσσαλική φυλή, η οποία προωθήθηκε προς τα Ν., πριν την κάθοδο των Δωριέων (1.200 π.Χ. περίπου).Η ελληνικότητά της δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από τους αρχαίους ιστορικούς, αφού αφενός μεν συμμετείχαν στον Τρωϊκό πόλεμο, αφετέρου δε ήταν ομόγλωσσοι με τους Ακαρνάνες, τους Αχαιούς και τους Μακεδόνες.

Τα Αιτωλικά φύλα, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, διατηρούσαν την ίδια θρησκεία, την ίδια δυσκολονόητη γλώσσα, τα αυτά ήθη και έθιμα, ενώ θεωρούνταν ότι είχαν και τα ίδια σπουδαία πολεμικά προσόντα. Η πολεμική ικανότητα των Αιτωλών, τονίζεται και στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη. Σε καιρό πολέμου κατέφευγαν σε οχυρωμένες θέσεις, δηλαδή σε ακροπόλεις στην ενδοχώρα της, ορισμένες από τις οποίες υπήρχαν από τον 5ο αι., ενώ στην εχθρική (Δ. του Αχελώου) Ακαρνανία, καθώς και στην παραλιακή (Ν. του Αράκυνθου) Αιτωλία τα πράγματα ήταν πιο εξελιγμένα, αφού οι περιοχές αυτές οδηγήθηκαν νωρίς στην δημιουργία πόλεων, δηλαδή αστικών κέντρων, όπως για παράδειγμα η Καλυδώνα, η Πλευρώνα, η Χαλκίδα κ.α.

Αρχαία Λοκρίδα

Η Λοκρίδα (αρχαία ελληνικά: Λοκρίς) είναι περιοχή της Στερεάς Ελλάδας που στην αρχαιότητα χωριζόταν στην Οζολία Λοκρίδα (ή Εσπερία Λοκρίδα) και στην Οπουντία Λοκρίδα. Κάτοικοι της ήταν οι Λοκροί, αρχαίο ελληνικό φύλο, ενώ προϊστορικοί κάτοικοι ήταν οι Λέλεγες.

Οζολία Λοκρίδα
Η Οζολία Λοκρίδα ήταν το δυτικό τμήμα της περιοχής της Λοκρίδας, δυτικά των Δελφών και χωριζόταν από την Οπουντία Λοκρίδα με το όρος Παρνασσός και την Δωρίδα. Δυτικά εκτεινόταν μέχρι το Αντίρριο και ανατολικά μέχρι την φωκική πόλη Κρίσα (σημερινό Χρισσό).

Βόρεια συνόρευε με την Δωρίδα, ανατολικά με την Φωκίδα, δυτικά με την Αιτωλία και νότια με τον Κορινθιακό κόλπο. Οι κάτοικοί της ονομάζονταν Οζολοί ή Εσπέριοι Λοκροί και γεωγραφικά καταλάμβανε περίπου τον σημερινό νομό Φωκίδας.

Η πρωτεύουσα της Οζολίας ήταν η Άμφισσα η οποία βρίσκεται στην βόρεια άκρη του Κρισαίου Πεδίου και καταστράφηκε το 338 π.Χ. από τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας.

Η άλλη σημαντική πόλη αλλά και το κυριότερο λιμάνι της περιοχής ήταν η Ναύπακτος όπου οι Οζολοί Λοκροί έφτιαχναν τα πλοία του στόλου τους όπως δείχνει και το όνομα της πόλης (από το αρχαίο ναύς που σημαίνει πλοίο), η οποία δέχθηκε επίθεση από τους Αθηναίους ενώ ήρθαν στην πόλη Μεσσήνιοι πρόσφυγες.

Κοντά στην Ναύπακτο υπήρχε η πόλη Χαλκίς και ο λόφος Ταφίασσος όπου βρίσκονταν οι τάφοι των κενταύρων όπου όπως λεγόταν, από τα σώματα τους που είχαν αποσυντεθεί ανάβρυζε ένα δύσοσμο νερό από όπου ίσως να προήλθε το όνομα των Οζολών Λοκρών.

Αρχαία Αιτωλία …

Η αρχαία Αιτωλία κατά τον Στράβωνα ήταν χωρισμένη στην παραλιακή ζώνη, προς νότια του Αράκυνθου, με τις πανάρχαιες πόλεις Καλυδώνα, Πλευρώνα, Χαλκίδα, Ωλενό, Πυλλήνη και τις εύφορες πεδιάδες γύρω από τη λίμνη Τριχωνίδα, με κυριότερες πόλεις το Φύταιο, το Τριχώνιο, τις Άκρες και την Μέταπα προς Νότο, και το Αγρίνιο, το Βουκάτιο (Παράβολα), το Φίστυο, το Θέστιο (Βλοχός) προς Βόρεια της λίμνης.

Στα βορειοανατολικά ήταν ο τόπος του Θέρμου με το παλαιό ιερό του Απόλλωνος, αργότερα έδρα της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Η ορεινή περιφέρεια στα βόρεια και ανατολικά, που με τον καιρό κατακτήθηκε και προστέθηκε στο αιτωλικό έθνος, λεγόταν επίκτητος Αιτωλία.

Την κατοικούσαν οι Ευρυτάνες «αγνωστότατοι γλώσσαν και ωμοφάγοι» κατά τον Θουκυδίδη, οι Αγραίοι, οι Απέραντοι, οι Οφιονείς με τις ομάδες των Βομιέων και Καλλιέων και οι Αποδωτοί. Η Ακαρνανία αποτελούσε το δυτικότερο μέρος, από το Ιόνιο έως τον Αχελώο και από τον Αμβρακικό έως τον κόλπο του Αστακού και τις εκβολές του Αχελώου, κατοικούμενη από τους Ακαρνάνες.Στην περιοχή του Βάλτου κατοικούσαν οι Αμφίλοχοι και οι Αγραίοι, ενώ Εσπέριοι (Οζόλες) Λοκροί κατοικούσαν στην παραλιακή περιοχή της Ναύπακτου.

Οι Αγραίοι
Κατοικούσαν την Αγραία ή Αγραΐδα, μια περιοχή της οποίας τα όρια άλλαζαν ανάλογα με την ιστορική συγκυρία. Έτσι για παράδειγμα, κάποια στιγμή έφτασαν μέχρι τον Αιτωλοακαρνανικό κάμπο όπου και έχτισαν το Αγρίνιο, ενώ σε κάποια άλλη στιγμή είχαν περιοριστεί στα απάτητα κορφοβούνια της σημερινής Δυτικής Ευρυτανίας. Κύριος χώρος ανάπτυξής τους όμως θεωρείται η περιοχή ανάμεσα στους ποταμούς Αχελώο και Αγραφιώτη, και μάλιστα στο βορειότερο κομμάτι της.

Αρχαία Δωρίδα

Δωρίδα στην αρχαιότητα ονομαζόταν η περιοχή στο βόρειο μέρος του σημερινού νομού Φωκίδας, δηλαδή στην περιοχή όπου βρίσκονται η Γραβιά και τα Καστέλλια, βόρεια της Οζολίας Λοκρίδας, δυτικά της αρχαίας Φωκίδας, νότια της χώρας των Μαλλιέων και ανατολικά των Οιταίων.

Η αρχαία Δωρίδα αρχικά ονομαζόταν Δρυόπις από τους Δρύοπες που την κατοικούσαν, ενώ Δωρίδα ονομάστηκε όταν την κατέλαβαν οι Δωριείς, οι οποίοι με την λεγόμενη «Κάθοδο των Δωριέων» τον 12ο π.Χ. αιώνα, εξαπλώθηκαν στην περιοχή της σημερινής Φωκίδας, καταστρέφοντας τον μέχρι τότε πολιτισμό αλλά και δίνοντας δύναμη στον ελληνισμό με την χρήση του σιδήρου.

Αυτοί δημιούργησαν τη Δωρική Τετράπολη που ήταν η μητρόπολη των Δωριέων και περιλάμβανε τις πόλεις Βόιο, Κυτίνιο, Ερινέο και Πίνδο. Οι Δωριείς της Πελοποννήσου έστελναν πολύ συχνά δυνάμεις όταν η Δωρίδα κινδύνευε από τις επιθέσεις των Φωκέων.

Το Ερινέο ήταν η σημαντικότερη πόλη της Δωρικής Τετράπολης και μάλλον ονομαζόταν και Δώριο. Εκτός από την Τετράπολή τους οι Δωριείς ήταν διασκορπισμένοι και στην γύρω περιοχή ενώ αναφέρονται και άλλες πόλεις τους όπως το Λίλαιο, η Κάρφεια και η Δρυόπη.

Το Λίλαιο ή Λιλαία φαίνεται ότι άνηκε στους Δωριείς κατά την περσική εισβολή αφού δεν αναφέρεται μεταξύ των φωκικών πόλεων που καταστράφηκαν από τον Ξέρξη Α’. Η Κάρφεια πρέπει να είναι η πόλη Σκάρφεια κοντά στις Θερμοπύλες ενώ η Δρυόπη ήταν μάλλον η περιοχή όπου κατοικούσαν οι Δρύοπες.

Αρχαία Καλυδώνα…

Η ίδρυσή της πόλης χρονικά τοποθετείται στην αρχή της προϊστορίας, περίπου τον 3η χιλιετία π.Χ. και σύμφωνα με τις μαρτυρίες που έχουμε φτάνει μέχρι τους ύστερους Ελληνιστικούς χρόνους.

Η Καλυδώνα έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία με το Μελέαγρο, έστειλε ναυτική δύναμη στην Τροία όπου σύμφωνα με τον Όμηρο συμμετείχε στην πολιορκία της, έστειλε στρατό που νίκησε και αναχαίτισε τους επιδρομείς Γαλάτες, και είχε σπουδαίο ρόλο στην Αιτωλική Συμπολιτεία σαν κυρίαρχη πόλη.

Η Καλυδώνα ήταν η μία απ’ τις 5 κυριότερες αιτωλικές πόλεις.
Κατά τους χρόνους του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν αυτόνομη, αλλά μετά την μάχη των Λεύκτρων επανήλθε στην Αιτωλική κυριαρχία.

Μεγάλες καταστροφές η πολιτεία υπέστη μετά την ήττα των Αιτωλών απ’ τον Φίλιππο Ε’, αλλά και πάλι κατάφερε να βρει ξανά την αίγλη της…

Το 48 π.χ. αντιστάθηκε στα επεκτατικά σχέδια των Ρωμαίων. Τελικά όμως υποτάχθηκε στις λεγεώνες του Ιουλίου Καίσαρα, που το 30 π.Χ. την κατέστρεψε απ’ τα θεμέλια της και την έσβησε εντελώς από το χάρτη, μεταφέροντας τους κατοίκους της στην νεοϊδρυθείσα από αυτόν πόλη της Νικόπολης και τους θησαυρούς της στην πόλη των Πατρών.
Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της προστάτιδας θεάς Αρτέμιδας μεταφέρθηκε κι αυτό στην Πάτρα.Έκτοτε δεν αναφέρθηκε ποτέ πια ξανά το όνομα της Καλυδώνας.

Η Μάχη της Τέρνοβας (10 Οκτ. 1828)

Ο Τζαβέλλας μετά τις πρώτες επιτυχίες, για να μπορέσει να εκμεταλλευθεί τις ευρύτερες δυνατότητες που διανοίγονταν πέρα από την αρχική αποστολή του, ζήτησε από τον Κυβερνήτη να στείλει επειγόντως ενισχύσεις. Ο Καποδίστριας έστειλε αμέσως την Γ΄ χιλιαρχία υπό τον Ι. Στράτο.

Στις αρχές Οκτωβρίου η τύχη των πολιορκουμένων στη Λομποτινά απασχολούσε και τους δύο αντίπαλους στρατούς. Ο Τζαβέλλας, μετά τη μάχη της Γραμμένης Οξυάς είχε στείλει τον Χρ. Φωτομάρα με ισχυρή δύναμη για να ενισχύσει τα ελληνικά τμήματα, που βρίσκονταν στην περιοχή της Λομποτινάς.

Παράλληλα 2.000 Τούρκοι περίπου, υπό τους Οσμάν πασά και Ασλάμπεη Μουχουρδάρη, κατέλαβαν τα χωριά Κλεπά, Αβόρανη, και Αγίους Αποστόλους, με σκοπό να προωθήθουν περισσότερο, ώστε να δώσουν βοήθεια στους πολιορκουμένους στη Λομποτινά Καφτάναγα και Αχμέτ Πρεβίσταν.

Ο Τζαβέλλας μαζί με τον Ι. Στράτο, που είχε φτάσει τότε στην Αρτοτίνα, αποφάσισαν να καταλάβουν χωριά κοντά στις θέσεις των εχθρών και στρατοπέδευσαν στο χωριό Ζελίστα ως κέντρον. Από εκεί, ύστερα από συμβούλιο, έστειλαν στη Στρωμίνιανη τον Πανομάρα με δύο εκατονταρχίες, και από δύο εκανταρχίες στην Παλούκοβα και στην Τέρνοβα, ενώ η υπόλοιπη δύναμη έμεινε στη Ζελίστα.

Η μετακίνηση αυτή και ανάπτυξη των ελληνικών δυνάμεων κατατάραξε τους Τούρκους που «απεφάσισαν να δοκιμάσουν την τύχην των με πόλεμον», καθώς βιάζονταν να βοηθήσουν τη Λομποτινά.

Συγκεντρώθηκαν τότε στους Αγίους Αποστόλους με σκοπό να επιτεθούν στις 10 Οκτωβρίου εναντίον της Τέρνοβας.
Οι Έλληνες είχαν έγκαιρα την πληροφορία «από ανθρώπους ελθόντας εν είδει κατασκοπής εκ του στρατοπέδου των εχθρών», ότι η επίθεση θα άρχιζε την αυγή, και αποφάσισαν, σε νυκτερινό συμβούλιο, ο διοικητής της Γ΄ χιλιαρχίας Ι. Στράτος να καταλάβει με δύναμη 300 ανδρών δύο θέσεις πλάι στην Τέρνοβα και να επιπέσει εναντίον των εχθρών από τα νώτα, όταν θα άρχιζε η μάχη.

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου (24 Σεπ./7 Οκτ.1571)

Μετά τη κατάληψη της Κύπρου από τον Σουλτάνο Σελήμ Β΄ τον Αύγουστο του 1570, μία σειρά στρατιωτικών επιτυχιών, κατέστησε τους Οθωμανούς κυρίαρχους στη λεκάνη της Μεσογείου. Ο κίνδυνος, πλέον, για την Ευρώπη γινόταν όλο και πιο ορατός. Οι Οθωμανοί δεν αποτελούσαν μόνον θρησκευτική, αλλά και εδαφική και εμπορική απειλή. Τα περισσότερα από τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης ήταν μεγάλες εμπορικές δυνάμεις.

Ως εκ τούτου, μία επέκταση των Οθωμανών στα δικά τους όρια, θα περιόριζε -αν δεν εξαφάνιζε κιόλας- το δικό τους εμπόριο. Επιπλέον, οι τουρκικές θηριωδίες εξαγρίωσαν όχι μόνον τους ηγέτες, αλλά και τους λαούς της Ευρώπης.

Υπό αυτές τις συνθήκες, και με πρωτοβουλία του Πάπα Πίου Ε’, στίς 20 Μαΐου 1571 συγκροτήθηκε στρατιωτική συμμαχία μεταξύ χριστιανικών κρατών: ο Ιερός Συνασπισμός (Sacra Liga Antiturca). Στη συμμαχία αυτή συμμετείχαν η Ισπανία, η Βενετία, η Ρώμη, η Σαβοΐα, το τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών, η Γένουα.

Η ανάθεση της αρχιστρατηγίας των Ευρωπαϊκών δυνάμεων, δόθηκε στόν Δόν Χουάν (Don Juan) τόν Αυστριακό, ο οποίος είχε ήδη δεχθεί ελληνικές αντιπροσωπείες, πού τόν καλούσαν νά αναλάβει επιχειρήσεις στήν κατεχόμενη ελληνική χερσόνησο. Πράγματι στίς 16 Σεπτεμβρίου 1571, ο ενωμένος χριστιανικός στόλος απέπλευσε από τή Μεσσήνη της Σικελίας.

Ο βασιλιάς της Ισπανίας είχε προσφέρει 81 γαλέρες καί 30 φρεγάτες μέ 7000 Ισπανούς, 6000 Γερμανούς καί 5000 Ιταλούς στρατιώτες, η Βενετία συμμετείχε μέ 108 γαλέρες, 6 γαλεάσσες καί 5000 πεζούς, ο πάπας προσέφερε 12 γαλέρες πλήρως εξοπλισμένες, οι ιππότες της Μάλτας τέσσερις καί η Γένουα διέθεσε 11 γαλέρες μέ διοικητή τόν Τζιαναντρέα Ντόρια, ανηψιό του περίφημου Γενουάτη ναυάρχου. Στήν βενετική δύναμη περιλαμβάνονταν καί πλοία πού είχαν εξοπλίσει οι Ρωμηοί υπήκοοι της Γαληνοτάτης, κυρίως από τήν Κρήτη.

Αιτωλός ο Ενδυμίωνος

Ο Αιτωλός ο Ενδυμίωνος, ήταν γιος του Ενδυμίωνα και της νύμφης Ιφιάνασσας, αδελφός του Παίονα επώνυμου της Παιονίας, του Επειού -επώνυμου των Επειών- και της Ευριδίκης.

Οι πιο αρχαίοι κάτοικοι της Ηλείας ήταν Αχαιοί από την Θεσσαλία, Αρκαδία, Αιτωλία, καθώς και από την Βοιωτία και Αττική. Ο Παυσανίας αναφέρει, ότι πρώτος βασιλιάς της Ηλείας ήταν ο Αίθλιος, ο οποίος ήλθε στην περιοχή από την Θεσσαλία με τους υπηκόους του.

Ο γιος του, Ενδυμίων, σύμφωνα με τον μύθο, είχε αποκτήσει πενήντα θυγατέρες και τρεις γιους. Ο Ενδυμίων ήταν ο πρώτος που οργάνωσε αγώνα δρόμου στην Ολυμπία, μεταξύ των τριών γιων του, Παίονα, Επειού και Αιτωλού.

Ο Επειός κέρδισε τον αγώνα και το βασίλειο και οι κάτοικοι ονομάσθηκαν Επειοί, όπως τους ονομάζει και ο Όμηρος. Ο Παίονας μετά την ήττα του έφυγε και πήγε στην περιοχή του ποταμού Αξιού, η οποία πήρε το όνομα του, Παιονία.

Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Επειού, ο Οινόμαος, ο γιος του Αλξίωνα (ή του Άρη, σύμφωνα με τα εγκώμια των ποιητών), κυβερνούσε την περιοχή της Πίσας. Ο Οινόμαος είχε λάβει ένα χρησμό από το μαντείο των Δελφών, ο οποίος έλεγε, ότι όταν η κόρη του παντρευτεί, αυτό θα σήμαινε και το τέλος της ζωής του. Έτσι, ανακοίνωσε ότι θα παντρέψει την κόρη του, Ιπποδάμεια, με τον μνηστήρα που θα τον νικούσε σε αρματοδρομία, με την προϋπόθεση, ότι ο μνηστήρας θα έπρεπε να έχει την κόρη του πάνω στο άρμα του.

Είχε επίσης συμφωνηθεί, ότι εάν ο μνηστήρας έχανε τον αγώνα, ο Οινόμαος θα τον σκότωνε. Ο Οινόμαος είχε σκοτώσει δεκατρείς μνηστήρες (ή σύμφωνα με άλλους δεκαοχτώ), όταν ο Πέλοψ, γιος του Τάνταλου από την Λυδία, ήλθε για να λάβει μέρος.

Βασιλιάς Εύηνος

Ο Εύηνος ποταμός, ονομαζόμενος και Φίδαρης, είναι ποταμός της Αιτωλίας και αποτελεί ένα από τα «θρυλικά» ποτάμια της Αιτωλοακαρνανίας. Από την αρχαία εποχή παραδίνεται ότι ο Εύηνος ποταμός διαρρέει την Αιτωλία και έτσι είναι το κατεξοχήν Αιτωλικό ποτάμι.

Ξεκινάει από τις δυτικές υπώρειες των Βαρδουσίων, σε δυο σκέλη έχοντας διπλές πηγές και ακολουθώντας δυτική πορεία χωρίζει τα βορειότερα Ναυπακτιώτικα χωριά από την λοιπή Ναυπακτία.

Στην συνέχεια ακολουθεί νότια πορεία κι εκεί κατά την Καλλονή παίρνει δυτική πορεία κι έτσι πότε νοτιοδυτικά και πότε νότια φτάνει στην θάλασσα, στον Πατραϊκό κόλπο ανάμεσα στο Ευηνοχώρι και τον Γαλατά.

Παρατηρώντας λοιπόν τον χάρτη βλέπουμε ότι ο Εύηνος τέμνει την βόρεια Ναυπακτία διατρέχοντας κάπου 113 χιλιόμετρα μέχρι την εκβολή του και έτσι είναι το φυσικό σύνορο μεταξύ Τριχωνίδας και Ναυπακτίας που στις εκβολές του έχει φτιάξει μια τριγωνική πεδιάδα που σιγά-σιγά επεκτείνει με τις προσχώσεις του.

H διαδρομή του παρουσιάζει μια γρήγορη εναλλαγή πότε νότια, πότε δυτικά, κάποτε ανατολικά, ποτέ όμως βόρεια που θυμίζει κίνηση φιδιού και γι αυτό ο θυμόσοφος λαός μας του έδωσε το όνομα Φίδαρης. Όμως μιας και διατρέχει έναν ορεινό τόπο γεμάτο κοτρόνια και γκρεμίλες, δέχεται το νερό αρκετών παραποτάμων και μικροχειμάρων.

Οι κυριότεροι από τους παραποτάμους που ενισχύουν την πορεία του είναι ο Παλουκοβιώτικος, ο Βοτσαΐτικος, ο Κάκαβος, ο Κλεπαΐτικος, η Σκοτεινή, ο Κλεινοβίτης, ο Κότσαλος, τα Φιδάκια και ο Πόριαρης. Ο Στράβωνας, ο Απολλόδωρος και ο Πλούταρχος λένε ότι το αρχαιότερο όνομα του Εύηνου ήταν Λυκόρμας.

Ο Κένταυρος Νέσσος

Σύμφωνα με τη μυθολογία, οι Κένταυροι ήταν μια φυλή «τερατωδών» υπάρξεων : από τη μέση και πάνω άνθρωποι, από τη μέση και κάτω άλογα. Κατοικούσαν κυρίως στα δάση του όρους Πηλίου της Μαγνησίας, στην αρχαία Θεσσαλία, όπου ζούσαν σε σχεδόν άγρια κατάσταση.

Φημολογείται ότι κατάγονταν από τον Ιξίονα, γιο του Φλεγύα, βασιλιά των Λαπίθων. Ο μύθος λέει πως εκείνος δίνοντας δείγματα του κακού χαρακτήρα του είχε δολοφονήσει με δόλο τους γονείς της συζύγου του. Κατόπιν προσέφυγε στον Δία, ο οποίος και δέχθηκε να τον εξαγνίσει από το μίασμα των φόνων που τον βάρυνε.

Ο βασιλιάς των θεών, μάλιστα, τον συμπάθησε τόσο, ώστε τον κάλεσε σε θεϊκό γεύμα στον Όλυμπο, όπου ο Ιξίων μέθυσε και, παραγνωρίζοντας τη θεϊκή τιμή που του αποτιόταν, θέλησε να αποπλανήσει την Ήρα και να συνευρεθεί μαζί της. Υπέθετε ότι και αυτή θα συναινούσε στις ορέξεις του και ότι θα εκμεταλλευόταν δεόντως την ευκαιρία προκειμένου να εκδικηθεί τον Δία για τις συχνές απιστίες του.

Ο Ζευς, όμως, μαντεύοντας τις προθέσεις του Ιξίονα, έδωσε σε ένα σύννεφο τη μορφή της συζύγου του και ο Ιξίων, υπερβολικά μεθυσμένος, δεν κατάλαβε την απάτη με αποτέλεσμα να συνευρεθεί με το σύννεφο Ήρα. Ο Δίας τον συνέλαβε επ’ αυτοφώρω και τότε πρόσταξε τον Ερμή να τον μαστιγώσει ανηλεώς έως ότου εκείνος επαναλάβει τη φράση: «Πρέπει να τιμάμε τους ευεργέτες μας». Κατόπιν τον έδεσε σε έναν πύρινο τροχό που περιστρεφόταν αέναα στον ουρανό.

Η ψεύτικη Ήρα μετά τη συνεύρεση της με τον Ιξίονα ονομάσθηκε Νεφέλη (σύννεφο) και γέννησε το απόβλητο παιδί αυτής της επαφής, που ήταν ένα δίμορφο ον, το οποίο έλαβε το όνομα Κένταυρος. Εκείνος μεγαλώνοντας συνευρέθηκε με τη σειρά του με τις φοράδες της Μαγνησίας, με αποτέλεσμα να γεννηθούν οι αλογοκένταυροι, με το τετράποδο, αλογίσιο σώμα από τη μέση και κάτω και ανθρώπινο από τη μέση και πάνω.