«Ο νόμος περί διαβατηρίων» λίγο πριν τη Μικρασιατική καταστροφή

.

του Παύλου Παπανότη, συνταξιούχου εκπαιδευτικού.

Η Μικρασιατική εκστρατεία και η ακόλουθη Μικρασιατική καταστροφή επηρέασαν καταλυτικά τόσο τον ελληνισμό της Μ. Ασίας όσο και την πορεία του ελληνικού κράτους.

Στα τέλη Απριλίου του 1919 ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Lloyd George και οι πρόεδροι της Γαλλίας Κλεμανσό και των Η.Π.Α. W. Wilson έδωσαν την άδεια στην Ελλάδα να καταλάβει στρατιωτικά την περιοχή της Σμύρνης με κάποια ενδοχώρα, φαινομενικά για την τήρηση της τάξης και την προστασία των μειονοτικών πληθυσμών, ώσπου να υπογραφεί η συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στις νικήτριες δυνάμεις της Entente και την ηττημένη κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο Οθωμανική Αυτοκρατορία, ουσιαστικά όμως για να αποτελεί ο ελληνικός στρατός ασπίδα προστασίας για τα λιγοστά αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά στρατεύματα, τα οποία είχαν καταλάβει διάφορες πλουτοπαραγωγικές πηγές  και συγκοινωνιακούς κόμβους στη Μ. Ασία.

Ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος πίστεψε πως θα υλοποιείτο έτσι η «Μεγάλη Ιδέα» και αποδέχτηκε την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Μέσα σ’ αυτές τις περιστάσεις τμήμα του ελληνικού στρατού αποβιβάστηκε στη Σμύρνη στις 2/15 Μαΐου 1919 (η πρώτη ημερομηνία είναι με το παλιό και η δεύτερη με το νέο ημερολόγιο.). Παράλληλα η διοίκηση της κατεχόμενης περιοχής ανατέθηκε στον Ύπατο Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη.

Κατά τον επόμενο ενάμιση χρόνο (Μάιος 1919 – Οκτώβριος 1920) οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, για να αντιμετωπίσουν τον «κλεφτοπόλεμο» που έκαναν οι αντάρτες του Μουσταφά Κεμάλ, προέλασαν στο εσωτερικό της Μ. Ασίας καθιστώντας έτσι δυσχερή τον ανεφοδιασμό τους.

Το παρασκήνιο της Συνθήκης των Σεβρών, η ελληνική διπλωματία και η «κεμαλική απειλή»

10 Αυγούστου 1920. Τούρκος διπλωμάτης υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών (φωτογραφία του Εθνικού Ιστορικού Αρχείου, «Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα»)

άρθρο που αλίευσε ο Γιώργος από το Ηράκλειο

.

Της κ/ας  ΛΙΝΑΣ  ΛΟΥΒΗ

Ο παραλληλισμός της Συνθήκης των Σεβρών με τις εύθραυστες πορσελάνες της είναι ευρέως γνωστός. Παραπέμποντας στην εύστοχη παρατήρηση του Ρ. Πουανκαρέ, η ελληνική ιστοριογραφία – συμπεριλαμβανομένων και των σχολικών εγχειριδίων – επισημαίνει τους κινδύνους και την αβεβαιότητα που περιέκλειε η πολλά υποσχόμενη Συνθήκη που υπογράφτηκε ανάμεσα στους Συμμάχους και στην ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το παράδοξο ωστόσο είναι ότι σχεδόν πουθενά δεν αναφέρεται το συμπέρασμα της παρατήρησης του γάλλου πολιτικού: «N’y touchez pas» («Μην αγγίζετε»). Αποσιωπάται έτσι η a priori αρνητική στάση της Γαλλίας – και όχι μόνο – απέναντι στην επιμονή του Βενιζέλου να επιβάλει με τα όπλα τις υποσχέσεις της αβέβαιης συνθήκης του παρισινού προαστίου, ενώ προβάλλεται ο μετέπειτα «προδοτικός» ρόλος της φίλης και συμμάχου χώρας.

Οι εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας στη Μικρά Ασία αρχίζουν μόλις τον Ιανουάριο του 1915, μετά τις δελεαστικές προτάσεις του Foreign Office περί «εδαφικών παραχωρήσεων πολύ σπουδαίων επί της παραλίας της Μικράς Ασίας», ως ανταλλάγματος για την παραχώρηση τμήματος της Μακεδονίας στη Βουλγαρία. Η επίδραση των βρετανικών προτάσεων στον Βενιζέλο ήταν τεράστια. Προς στιγμήν μάλιστα, και φυσικά πριν από την προσχώρηση της Βουλγαρίας στο μέτωπο των Κεντρικών Δυνάμεων, ο έλληνας πρωθυπουργός πρότεινε «την θυσίαν της Καβάλας όπως διασωθή ο εν Τουρκία ελληνισμός και ασφαλισθή η δημιουργία αληθούς μεγάλης Ελλάδος». Οταν, τον Ιούνιο του 1917, η Ελλάδα μπαίνει ως ενιαίο κράτος στον πόλεμο, δεν υπάρχει βέβαια καμία συμφωνία με τους Συμμάχους για εδαφικές παραχωρήσεις.