Οικονομικά στοιχεία της Βυζαντινής (Μεσαιωνικής) Θεσσαλίας

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου -συγγραφέα

.

ΓΕΩΡΓΙΑ: Τα σιτηρά εξακολουθούν, κατά τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους να αποτελούν την κυριότερη πλουτοπαραγωγική πηγή του εύφορου κάμπου της Θεσσαλίας. Έτσι η Expositio Totius Mundi et Getium, τον τέταρτο αιώνα, λέει για τη Θεσσαλία ότι «… άφθονο σίτον έχει …1». Αργότερα, τον Ιούλιο του 677, όταν η Θεσσαλονίκη πολιορκούνταν από Ρηγχίνους και Σαγουδάτους Σλάβους, οι πολιορκημένοι προμηθεύονταν το απαραίτητο γι’ αυτούς σιτάρι από τους Βελεγηζίτες Σλάβους της ΝΑ. Θεσσαλίας. Την πληροφορία αντλούμε από το βιβλίο «Τα θαύματα του Αγίου Δημητρίου2». Πληροφορίες για το όργωμα των σταροχώραφων της Λάρισας καθώς και για τον θερισμό του Ιουνίου μας δίνει ο Κεκαυμένος3.

Το 1037, όταν η Κων/λη αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα λόγω λιμού, ο Ιωάννης Ορφανοτρόφος, αδελφός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ΄, αγόρασε από περιοχές της νοτιότερης Ελλάδας κι όχι από τη Θεσσαλία, σίτο εκατό χιλιάδων μοδίων. Φαίνεται λοιπόν ότι ο λιμός αυτός είχε «χτυπήσει» την ίδια περίοδο και το σιτοβολώνα των Βυζαντινών, τη Θεσσαλία. Στο τέλος του 12ου αιώνα ο Μ. Χωνιάτης, απευθυνόμενος στους Κωνσταντινουπολείς, τους θυμίζει ότι οι πεδιάδες της Θεσσαλίας καλλιεργούνταν γι’ αυτούς. Ο Προκόπιος, νωρίτερα τον 6ο αιώνα, αναφέρεται και στις πλούσιες καλλιέργειες «παντοίων καρπών» της Θεσσαλίας4.

Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός κατά την εκστρατεία του στη Θεσσαλία κατά των Νορμανδών, πέρασε από τα πλούσια «κηπουρεία του Δελφινά»5. Επρόκειτο για τα κτήματα του Βλάχου άρχοντα της Λάρισας Νικουλιτζά Δελφινά.

Τα κυριότερα αστικά κέντρα στη βυζαντινή Θεσσαλία Α΄

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

1. Τρίκαλα: Τα Τρίκαλα διατηρούσαν το αρχαίο τους όνομα Τρίκκη σ’ όλη τη διάρκεια της Πρωτοβυζαντινής Εποχής. Πρώτη αναφορά στο νέο όνομα της πόλης παρατηρούμε στην «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής. Η κατάληξη αυτή του τοπωνυμίου οφείλεται στο βλάχικο ιδίωμα. Στη Λατινική γλώσσα, απ’ την οποία προέρχονται τα βλάχικα, δεν υπήρχαν άρθρα, αλλά αντ’ αυτών χρησιμοποιούνταν η αντωνυμία ille, illa, illud δίπλα σε κύρια ονόματα. Έτσι έχουμε: Τρίκκα – illa = Τρίκ(κ)αλα.

 Ο Κεκαυμένος χαρακτηρίζει τους Τρικαλινούς, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους, Βλάχους. Πάντως η Ορθόδοξη Εκκλησία διατήρησε την αρχαία ονομασία «Μητρόπολις Τρίκκης», ενώ αργότερα προστέθηκε καιτο «και Σταγών». Ο «Συνέκδημος» του Ιεροκλή κατατάσσει τα Τρίκαλα όγδοα στην εκκλησιαστική ιεραρχία της Θεσσαλίας. Τα τείχη των Τρικάλων, όπως και πολλών άλλων θεσσαλικών πόλεων, επισκευάστηκαν επί Ιουστινιανού. Μάλιστα τότε χτίστηκε και το βυζαντινό φρούριο σε λόφο της πόλης, ακριβώς πάνω από τη θέση της αρχαίας ακρόπολης. Αναφορά στα Τρίκαλα κάνει και ο άραβας γεωγράφος Edrisi καθώς και το χρυσόβουλο του Αλέξιου Γ΄ Κομνηνού που εκδόθηκε το 1198 και αφορά στα προνόμια των Ενετών και στο θεσσαλικό χώρο. Το αρχαιότερο κλασικό μνημείο της πόλης, το Ασκληπιείο, καταστράφηκε τον 4^ο αιώνα μ.Χ.