Ο παπα-Ευθύμ και η τουρκορθόδοξη Εκκλησία

Καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση των σχέσεων του Πατριαρχείου και του τουρκικού κράτους και των εκάστοτε πολιτικών των κυβερνήσεων κατά της ρωμαίικης μειονότητας της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το Τουρκορθόδοξο Πατριαρχείο.

Η απόπειρα ίδρυσης μιας τουρκικής εθνικής Εκκλησίας που θα απευθυνόταν στους τουρκόφωνους ορθόδοξους πληθυσμούς της εσωτερικής Μικράς Ασίας τοποθετείται στη διάρκεια της ελληνοτουρκικής σύρραξης του 1919-1922.

  ¹ Η κυβέρνηση της Άγκυρας ετοιμάζει νομοσχέδιο για την ίδρυση μιας ανεξάρτητης τουρκικής ορθόδοξης Εκκλησίας και, ειδικά μετά την εκλογή του Μελέτιου Μεταξάκη στον πατριαρχικό θρόνο στα τέλη του 1921, δραστηριοποιείται για την υλοποίηση του εγχειρήματος.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στην υπόθεση διαδραματίζει ο Ευθύμιος Καραχισαρίδης, γνωστός ως παπα-Ευθύμ, αναπληρωτής αρχιερατικός επίτροπος της κοινότητας του Κεσκίνμαντεν που χάρη στις διασυνδέσεις του με σημαντικές προσωπικότητες του τουρκικού εθνικού κινήματος αναδεικνύεται σε κυρίαρχο παράγοντα της ίδρυσης μιας τουρκορθόδοξης Εκκλησίας.

Ο Ευθύμ προσπαθεί να πείσει όλες τις ορθόδοξες κοινότητες που παραμένουν εκτός της ελληνικής ζώνης κατοχής ότι η συνεργασία με την Άγκυρα είναι προς όφελός τους. Επίσης με τις ενέργειες και παρεμβάσεις του βοηθά τις κοινότητες κατά των εκτοπίσεων και των αντιποίνων των Τούρκων. Ο Ευθύμ κατηγορεί το Πατριαρχείο για προδοσία και για το ότι προσπαθεί να εξελληνίσει τους ορθόδοξους της Μικράς Ασίας, οι οποίοι για αυτόν ήταν ουσιαστικά τουρκικής καταγωγής.² Το καλοκαίρι του 1922 με πρωτοβουλία του συγκαλείται στην Καισάρεια το Τουρκορθόδοξο Εκκλησιαστικό Συνέδριο³ και το φθινόπωρο του ίδιου έτους ανακοινώνεται η ίδρυση του Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου.⁴

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Χρύσανθος Α΄ (1768-1834)

Πέτρου Πριβατιτσάνη
Οἰκονομολόγου – Ἐκπαιδευτικοῦ
Προέδρου τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου
Κάτω Γραμματικοῦ Ἔδεσσας

Λένε πώς ἡ ἐπανάληψη εἶναι μητέρα τῆς μάθησης. Ὅταν ὅμως πρόκειται γιά ἄτομα πού ξεπέρασαν τόν ἀνθρώπινο μέσο ὅρο καί ἀνυψώθηκαν – μέ τήν ἀξία, τήν προσωπικότητα καί τήν προσφορά τους – στό Πάνθεο τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας, τότε ἡ μνημόνευση τοῦ ὀνόματός τους καί τῶν ἐπιτευγμάτων τους εἶναι ἠθικά καί ἐθνικά ἐπιβεβλημένη. Μία τέτοια φωτεινή καί χαρισματική προσωπικότητα ὑπῆρξε καί ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Χρύσανθος ὁ Α΄!

Ὁ Χρύσανθος ξεκίνησε ἀπό τά πάτρια χώματα τῆς σκλαβωμένης – τότε – Μακεδονίας καί συγκεκριμένα ἀπό τό Κάτω Γραμματικό Βερμίου, διψώντας γιά μόρφωση, προσφορά στόν πάσχοντα Ἑλληνισμό καί στόν πλησίον του – τόν Ἕλληνα ραγιά.

Τόν τόπο τότε, τήν Ἑλλάδα ὁλόκληρη, διαφέντευε τύραννος σκληρός καί ἀνελέητος, ὁ Τοῦρκος δυνάστης, πού ἐκτός ἀπό τή διαρπαγή τῶν πλούσιων προϊόντων της μακεδονικῆς γῆς, ἅρπαζε περιουσίες, ἔκαιγε χωριά ὁλόκληρα, δυνάστευε τούς δυστυχεῖς Ἕλληνες, ἔτσι πού πολλές φορές ὁ θάνατος ἦταν ἡ λύτρωση γι’ αὐτούς.

Ὁ Χρύσανθος ξεκίνησε τίς σπουδές του ἀρχικά στήν Κοζάνη, μεγάλο κέντρο τῶν γραμμάτων τήν ἐποχή ἐκείνη, ὅπου σύντομα χειροτονήθηκε διάκονος ἀπό τόν δραστήριο Μητροπολίτη Θεόφιλο καί στή συνέχεια φοίτησε στίς Σχολές τῆς Νάουσας καί τῆς Θεσσαλονίκης. Ἀμέσως μετά ἀρχίζει ἡ ραγδαία ἱερατική του ἐξέλιξη. Στή Θεσσαλονίκη χειροτονήθηκε ἱερέας καί πολύ σύντομα Ἀρχιμανδρίτης στήν ἐκκλησία τῆς Ὑπαπαντῆς.

Ο μικρός Εύζωνος της Καισαρείας

Η φωτογραφία που βλέπει εδώ ο αναγνώστης του βιβλίου είναι από το εξώφυλλο ενός τεύχους του περιοδικού «Σάλπιγξ της Ορθοδοξίας». Όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από την εικονιζόμενη εξέδρα, πρόκειται για στιγμιότυπο από κάποια εθνική εκδήλωση κατά την οποία έγινε και παρέλαση. Η εικόνα του ιερέα που κρατά από τα χέρια τους τα δύο μικρά Ελληνόπουλα που είναι ντυμένα εύζωνοι προκαλεί συγκίνηση, καθώς συμβολίζει την προστασία που η Εκκλησία μας πρόσφερε στο Γένος, σε κάθε δύσκολη περίοδο και εποχή της μακραίωνης ελληνικής Ιστορίας.

Την ένδοξη φουστανέλα, που φορούν τα αγοράκια της φωτογραφίας, τη φόρεσαν οι αρματολοί και οι κλέφτες στα χρόνια της σκλαβιάς και αργότερα, στον μεγάλο ξεσηκωμό της Εθνεγερσίας του 1821, την φόρεσαν οι οπλαρχηγοί και οι πολεμιστές του ιερού Αγώνα. Είναι η ωραία και τιμημένη ευζωνική στολή, με τη λευκή φουστανέλα και το γαλάζιο αμπέχωνο, το χρυσοκέντητο γιλέκο, το σελάχι για τις πιστόλες και τα μαχαίρια, το κόκκινο σκουφί με τη φούντα να κρέμεται χρυσοκεντημένη κι’ αυτή, το καλτσοπαντέλονο και το τσαρούχι με τη φούντα του, η χαρακτηριστική ενδυμασία της ελληνικής λεβεντιάς.

Η θρυλική στολή του τσολιά είναι καθιερωμένη ως εθνική ενδυμασία και τη φορούν σε εθνικές εορταστικές εκδηλώσεις σε όλη την ελεύθερη πατρίδα και παντού όπου υπάρχει Ελληνισμός. Σε ανάλογες περιστάσεις τη φορούσε και ο Ελληνισμός της υπόδουλης Μικρασιατικής Ελλάδας, ακόμα και στην Καισάρεια, την εσχατιά αυτή της Καππαδοκίας.