Ιωάννης Κωλέττης «Ο αμφιλεγόμενος πολιτικός της Επανάστασης»

.

του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Ιωάννης Κωλέττης (1773-1847)  ήταν ένας αμφιλεγόμενος πολιτικός, ενεργητικά παρών στα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα, από το 1821 έως τον θάνατό του.  Χαρακτηριστικά ο Κων. Παπαρρηγόπουλος αναφέρει: «Ο θάνατος του ανδρός, όπως και όλος ο πολιτικός αυτού βίος εγένετο αφορμή ίνα η όλη πολιτική εμφάνισις αυτού υπ’ άλλων μεν, Ελλήνων τε και ξένων, εξυμνηθή και εγκωμιασθή, υπ’ άλλων δε δυσφημηθή και εν επιγράμμασιν έτι σκωπτικοτάτοις εκφαυλισθή και αναθεματισθή» («Ιστορία του Ελληνικού Έθνος», Εκδ. Οίκ. «Ελευθερουδάκης», Εν Αθήναις, 1925, Τόμ. 6ος, σελ. 267).

Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης σχολιάζει έτσι την από τον Όθωνα ανάθεση στον Κωλέττη σχηματισμού Κυβερνήσεως, μετά την ψήφιση από την Εθνοσυνέλευση του Συντάγματος, του προελθόντος από την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843: «Εκλήθη ο Ιωάννης Κωλέττης να σχηματίση κυβέρνησιν. Ήτο ατυχής συγκυρία δια τον Τόπον. Την ώραν δηλαδή, καθ’ ήν ετίθετο εις εφαρμογήν το Σύνταγμα και επρόκειτο να δοκιμασθή η συνταγματική μοναρχία, εκαλείτο ως πρώτος εφαρμοστής ο άνθρωπος, ο οποίος κατ’ επανάληψιν ηγωνίσθη με σύνθημα το Σύνταγμα, αλλ’ ουδέποτε, ούτε εις αυτό, ούτε, πολύ περισσότερον, εις τον αληθή φιλελευθερισμόν επίστευσε.

Υπήρξε βεβαίως ο Κωλέττης εκ των πρώτων φυσιογνωμιών του Αγώνος… Υπήρξε πρωταγωνιστής εις περιόδους ανωμαλιών και αναρχίας, γνωρίζων άριστα…τον λαόν… Εκολάκευε τας αδυναμίας του πλήθους και εξεμεταλλεύετο αυτάς προς ίδιον όφελος. Περιέγραψεν αυτόν ο Λεβίδης ως “ άνθρωπον φιλόδοξον, ραδιούργον, αντιπαρερχόμενον κάθε τύψιν συνειδήσεως δια να φθάση εις τον σκοπόν του, υποστηρίζοντα ότι η επιτυχία του σκοπού συγχωρεί και αγιάζει όλα τα μέσα”» («Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» Εκδ. Πάπυρος, Αθήναι, 1966, Α΄ Τόμος, σελ. 205).

Η δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου (5 Ιουνίου 1825)

.

Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος υπήρξε μία από τις ηρωικότερες μορφές της Επανάστασης, ευφυής, με ηγετικές ικανότητες, αλλά και παράφορος, στο πρόσωπο του οποίου συνυπήρχαν και η εκρηκτικότητα του πατέρα του αλλά και η πανουργία του προστάτη του Αλή πασά. Το όνομα του σπιλώθηκε και έπεσε θύμα του εμφυλίου. Το ελληνικό κράτος άργησε να αποκαταστήσει τη μνήμη του.Ήταν γιος της Ακριβής Τσαρλαμπά, κόρης του κοτζάμπαση από την Πρέβεζα, και του «λιονταριού της Ρούμελης» του Ανδρέα Βερούση, που ήταν διώκτης των τοπικών αφεντάδων, αλλά και αδελφικός φίλος του Αλή πασά. Ο πατέρας του αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους και έμεινε ορφανός σε ηλικία 7 ετών.

Όταν ο Οδυσσέας έγινε 13 χρόνων, η μάνα του παρουσιάστηκε στον Αλή πασά, τον αδελφικό φίλο του άντρα της. Εκεί, στην αυλή του πασά, μέσα σε ένα περιβάλλον σκληρό, που κυριαρχούσε η ραδιουργία και η καχυποψία, μεγάλωσε ο Οδυσσέας και διαπλάστηκε ο χαρακτήρας του. Έμαθε τα αρβανίτικα και τα ιταλικά, τη γλώσσα των μορφωμένων Ελλήνων της εποχής και βελτίωσε τα ελληνικά του. Εκεί γνώρισε και τη γυναίκα του, την Ελένη, κόρη του προεστού Καρέλη από το ορεινό χωριό της Ηπείρου, τους Καλαρρύτες, η οποία ήταν θαλαμηπόλος της κυρά-Βασιλικής, στο χαρέμι του Αλή πασά.

Η εξυπνάδα της μάνας του την οδήγησε να τον γράψει στο τάγμα των μπεκτασήδων στα Γιάννενα, για να τον προστατεύσει από τις αυθαιρεσίες των Τούρκων. Αυτό ήταν ένα γεγονός που το χρησιμοποίησαν οι εχθροί του για να τον κατηγορήσουν ότι αλλαξοπίστησε κι έγινε μουσουλμάνος. Ήταν όμως γεγονός ότι το τάγμα αυτό ήταν μια αίρεση που είχε ακόμη και τον Χριστό για προφήτη τους. Μάλιστα στην Φιλική Εταιρεία είχαν ενταχθεί και άτομα μουσουλμανικής προέλευσης μπεκτασήδες.

3η Σεπτεμβρίου 1843: η αναίμακτη Ελληνική μετάβαση στην συνταγματική μοναρχία

Λάβαρο της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
άρθρο του Φιλίστωρος (Ι. Β. Δ.)

.

Η Ελλάδα στις παραμονές των γεγονότων της 3ης Σεπτεμβρίου παρουσίαζε μια εικόνα εσωτερικής πολιτικής αναταραχής. Κύρια αιτία της αναταραχής ήταν τα λάθη των Βαυαρών αξιωματούχων (κυρίως του Αρμανσμπέργκ) που κυβερνούσαν την Ελλάδα σαν γερμανικό κρατίδιο αδιαφορώντας για τις ιδιαιτερότητες της. Οι Οθωνικές κυβερνήσεις δεν σεβάστηκαν το θρησκευτικό αίσθημα των Ελλήνων απαλλοτριώνοντας την εκκλησιαστική περιουσία και κλείνοντας πολλές μονές. Απέτυχαν να εντάξουν στον νέο ελληνικό στρατό πολλούς Έλληνες αγωνιστές της επανάστασης του 1821 καταδικάζοντας τους στην ανέχεια, απέτυχαν να διανείμουν την αδιάθετη καλλιεργήσιμη γη αποκαθιστώντας πολλούς ακτήμονες που ζούσαν στα όρια της εξαθλίωσης. Γενικότερα ο Όθων πεισματικά αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει Έλληνες σε ανώτερα πολιτικά αξιώματα εμπιστευόμενος κυρίως Βαυαρούς τεχνοκράτες, ενώ και ο ίδιος ασκούσε τα βασιλικά του προνόμια με πείσμα και σχολαστικότητα που άγγιζε την υπερβολή. Με μια σφιχτή οικονομική πολιτική η κυβέρνηση του Όθωνα που ανέλαβε μετά την ενηλικίωση του προσπάθησε να νοικοκυρέψει την οικονομική κατάσταση της χώρας που έβγαινε καταχρεωμένη από τον 7ετή αγώνα ζωής και θανάτου, χρησιμοποιώντας όμως σκληρά φορολογικά μέτρα που αύξησαν την λαϊκή δυσαρέσκεια.

Πάντως οι Οθωνικές κυβερνήσεις δεν διόρισαν αφειδώς οπαδούς τους, δεν ρουσφετολόγησαν, δεν ευνόησε κανέναν αγνοώντας επίμονα τα παλιά «τζάκια» και τους πάλαι ποτέ ισχυρούς οπλαρχηγούς που είχαν οργανωθεί σε τρία κόμματα: «το «Αγγλικό» (Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Ανδρέας Λόντος, Σπυρίδων Τρικούπης), το «Γαλλικό» (Κωλέττης, Δεληγιάννης, Μακρυγιάννης) και το Ρωσικό (Ανδρέας Μεταξάς). Τα κόμματα αυτά είχαν διαφορετικούς λόγους δυσαρέσκειας με την ελέω Θεού βασιλεία του Όθωνα. Οι φιλελεύθεροι του «Αγγλικού κόμματος» επιζητούσαν τον περιορισμό της κρατικής εξουσίας, μείωση της εκκλησιαστικής εξουσίας, επιβεβαίωση των ατομικών ελευθεριών, γραπτό σύνταγμα και κυβερνήσεις εκλεγμένες από κοινοβούλιο. Οι οπαδοί του «Γαλλικού κόμματος» κήρυσσαν έναν επιθετικό αλυτρωτισμό εις βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αποκατάσταση όλων των αγωνιστών του 1821, το «ρωσικό κόμμα» έθετε την ορθοδοξία ως βασική πηγή εξουσίας, ενώ ήταν κάθετα αντίθετοι στην ύπαρξη συντάγματος. Η εσωτερική οικονομική πολιτική ήταν σε γενικές γραμμές κοινή, ενώ οι προσανατολισμοί τους στην εξωτερική πολιτική υποδηλώνονταν από τις ονομασίες τους.

Τα «Σκιαδικά»: Τα ψαθάκια που οδήγησαν σε εξέγερση (10 – 11 Μαΐου 1859)

Εικόνα από:www.historical-quest.com

Μετά την επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843, αν και είχε ψηφιστεί  το σύνταγμα του 1844 που καθιέρωνε τη συνταγματική μοναρχία και προέβλεπε τη λειτουργία των κομμάτων, το Παλάτι, ή μάλλον η βασίλισσα Αμαλία, ήταν ο αποκλειστικός ρυθμιστής της πολιτικής ζωής της χώρας. Γι’ αυτό βασικό αίτημα του λαού ήταν η διενέργεια ελεύθερων εκλογών.

Αν γίνουν εις τον τόπον ελεύθερ’ εκλογαί,
θα λείψουν και οι δέκα του Φαραώ πληγαί.

Οι στίχοι αυτοί έγιναν σύνθημα στα χείλη του λαού, που είχε τραυματικές εμπειρίες από τις εκλογές του 1844, 1847, 1850, 1853 και 1856, κατά τις οποίες, με κάθε λογής παρεμβάσεις των Ανακτόρων, εξελέγησαν πολιτικοί που ήταν πειθήνιοι στη βούληση του βασιλικού ζεύγους (λ.χ. ο Ιωάννης Κωλέττης).

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα στις αρχές του 1859 συγκροτήθηκε μια μυστική αντιοθωνική Εταιρεία. «Εντός διμηνίας», έγραψε ο βιογράφος της Αμαλίας Γεώργιος Τσοκόπουλος (Γ. Β. Τσοκοπούλου, Παλαιαί Αθήναι: Η Βασίλισσα Αμαλία, εν Αθήναις, Τυπογραφείον Παρασκευά Λεώνη, 1904), «έγιναν μέλη της Εταιρείας δέκα επτά βουλευταί, εκατόν πενήντα φοιτηταί και μαθηταί, οκτώ αξιωματικοί, τέσσαρες ιερείς, ένας επίσκοπος, ο Μαντινείας  Θεοφάνης, και τρεις δημοσιογράφοι, μεταξύ των οποίων και ο Ιωάννης Φιλήμων και ο γέρων Εμμανουήλ Αντωνιάδης, διευθυντής της «Αθηνάς»».

Στην εθνική γιορτή της 25^ης Μαρτίου 1859 η Εταιρεία έκανε την πρώτη της «εμφάνιση». Οι κεντρικοί δρόμοι της Αθήνας, η Ερμού και Αιόλου, οι πλατείες και οι πιο απόκεντροι δρομίσκοι πλημμύρισαν από προκηρύξεις αντιοθωνικού περιεχομένου. Η αστυνομία καταταράχτηκε. Προτού μάλιστα να συνέλθουν ο Όθωνας, η Αμαλία και η καμαρίλα τους κυκλοφόρησαν νέες προκηρύξεις. Οι πιο γνωστοί και σημαίνοντες Αθηναίοι έλαβαν με το Ταχυδρομείο φάκελο με προκήρυξη που την υπέγραφε «Η άγνωστος, αλλά πανίσχυρος λαϊκή θέλησις». Αυτή ήταν η πρώτη οργανωμένη αντίδραση του λαού στον αυταρχισμό του Όθωνα.

Η υπονόμευση του Κολοκοτρώνη από τους οπλαρχηγούς της Πάτρας…

Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, οι επαναστατημένοι Έλληνες κατέλαβαν την Τριπολιτσά, προδιαγράφοντας το τέλος της τουρκικής κυριαρχίας στην Πελοπόννησο. Η άλωση της πόλης, αύξησε το κύρος και τη φήμη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και τον κατέστησε αδιαφιλονίκητο στρατιωτικό ηγέτη της Επανάστασης. Προτάθηκε τότε η μετάβαση του Κολοκοτρώνη στην Αχαΐα, προς ανάληψη της πολιορκίας της Πάτρας.

Ο Γέρος δέχθηκε με προθυμία. Όμως, οι προύχοντες της Αχαΐας αντέδρασαν, καθώς έβλεπαν ότι η τοπική τους επιρροή θα μειωνόταν επικίνδυνα, με την ανάληψη της αρχηγίας της πολιορκίας από έναν στρατηγό, που έφερε τις δάφνες της άλωσης της Τριπολιτσάς. Όταν μάλιστα πληροφορήθηκαν πως ο Κολοκοτρώνης άρχισε να στρατολογεί υπολογίσιμη δύναμη, ώστε να μεταβεί στην Αχαΐα, απείλησαν ότι θα κατέφευγαν στα όπλα, προκειμένου να εμποδίσουν την άφιξή του στην περιοχή. Τελικά, έπειτα από έντονες παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και μπροστά στο καθόλου απίθανο ενδεχόμενο η Πάτρα να μεταβληθεί σε πεδίο μάχης μεταξύ των Ελλήνων,ο Κολοκοτρώνης ανακλήθηκε!