Μέγα Σάββατον «Ἡ Ταφὴ τοῦ Κυρίου»

Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Ι. Θεοδωρόπουλος

Κατὰ τὸ Μ. Σάββατο ἑορτάζομεν τὴν ταφὴν τοῦ Κυρίου ὑπὸ τοῦ Ἰωσὴφ καὶ τοῦ Νικοδήμου, καθὼς καὶ τὴν κάθοδον αὐτοῦ εἰς τὰ σκοτεινὰ βασίλεια τοῦ ᾅδου. Ὅταν ὁ Κύριος ἀπέθανεν, ὡς ἄνθρωπος, καὶ ἐχωρίσθη ἡ Ψυχὴ ἀπὸ τὸ Σῶμά Του, τότε τὸ μὲν Σῶμα Του, ἀπὸ τὸ ὁποῖον δὲν ἐχωρίσθη ἡ Θεότης του Κυρίου, ἐτέθη εἰς τὸν τάφον· ἡ δὲ Ψυχή Του, ἡνωμένη καὶ αὐτὴ μὲ τὴν Θεότητά Του, κατῆλθεν εἰς τὸν ᾅδην καὶ, νικήσασα αὐτὸν, ἀπηλευθέρωσε τὰς ἐκεῖ κρατουμένας ψυχάς.

Κατὰ τὴν τρίτην δὲ ἡμέραν ἡνώθη πάλιν ἡ Ψυχὴ μετὰ τοῦ Σώματος καὶ τὸ Σῶμα ἀνέστη ἐκ νεκρῶν. Τοιουτοτρόπως ἐνικήθησαν καὶ ὁ ᾅδης καὶ ὁ θάνατος. Τὸν ᾅδην ἐνίκησεν ἡ Ψυχὴ τοῦ Κυρίου, τὸν δε θάνατον τὸ Σῶμα Του, διότι καὶ τὰ δύο δὲν ἦσαν μόνα των, ἀλλ᾿ ἡνωμένα μὲ τὴν Θεότητα. Ἡ Ψυχὴ αὐτὴ καὶ τὸ Σῶμα αὐτὸ δὲν ἦσαν ψυχὴ καὶ σῶμα ἑνὸς κοινοῦ θνητοῦ, ἀλλὰ Ψυχὴ καὶ Σῶμα τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ. Διὰ τοῦτο οὔτε ὁ ᾅδης ἠδυνήθη νὰ κρατήσῃ δεσμίαν τὴν Ψυχὴν αὐτὴν οὔτε ὁ θάνατος ἠδυνήθη να κρατήσῃ καὶ νὰ παραδώσῃ εἰς τὴν φθορὰν τὸ Σῶμα αὐτό.

Η Σταύρωση

Γαλάτεια Γρηγοριάδου – Σουρέλη

Του βάλανε έναν κόκκινο μανδύα. Του βάλανε στο κεφάλι ένα στεφάνι με αγκάθια και Του δώσανε να κρατάει ένα καλάμι. Η Φύση όλη έκλαιγε. Αν είχε φωνή, θα άκουγες τους σπαραγμούς της.

Τον πήρανε να Τον σταυρώσουνε, για σκέψου! Του δώσανε να κουβαλά έναν ασήκωτο Σταυρό! Πώς ήταν δυνατόν να τον σηκώσει;

Το ’δαν αυτό οι στρατιώτες. Γι’ αυτό οι στρατιώτες, σαν βγήκαν απ’ το δικαστήριο, βρήκαν έναν που η καταγωγή του ήτανε απ’ την Κυρήνη, Σίμωνα τον έλεγαν, για να βοηθήσει τον Κύριο. Και πήρανε το δρόμο τον ανηφορικό που ανεβαίνει ίσαμε το λόφο, το Γολγοθά, όπως τον ξέραν όλοι.

Μεγάλη Τετάρτη «Της αλειψάσης τον Κύριον μύρω»

Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος

(Ματθ. 26, 6-16)

Ο Κύριος παραμένει σιωπηλός την Τετάρτη και την Πέμπτη μέχρι το βράδυ, οπότε και από τα χείλη του θα έβγαιναν λόγια που δεν έχουν ποτέ ακουστεί σ’ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία. Ενώπιον των οφθαλμών Του έχει μόνο τον θάνατο, το τελικό μυστήριο με το οποίο θα ολοκληρώσει την αποστολή Του, που ήταν η σωτηρία μας.

Ας βυθιστούμε κι εμείς σ’ έναν γόνιμο στοχασμό γύρω από αυτό το γεγονός του θανάτου, για να αντλήσουμε την καλή ελπίδα για τη σωτηρία των ψυχών μας, οι οποίες είναι τόσο φορτωμένες με αμαρτίες και δεν γνωρίζουν πώς να ειρηνεύσουν, αποκαμωμένες καθώς είναι από το ξύπνημα της συνείδησης και από την γνώση ότι επίκειται η δίκαιη κρίση του Θεού, η φοβερή και αδέκαστη.

Η Αγία και Μεγάλη Δευτέρα

Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος

(Ματθ. 24, 3-35)

Ο Κύριος προχωρεί προς το εκούσιον Πάθος. Πρέπει να Τον συνοδέψουμε. Αυτό είναι το καθήκον μας, εφόσον ομολογούμε πως ό,τι είμαστε τώρα το χρωστούμε στη δύναμη των Παθών του Χριστού· καθήκον μας, εφόσον ελπίζουμε να λάβουμε κάτι τόσο μεγάλο και θαυμαστό, που δεν το χωράει ο ανθρώπινος νους μας. Πώς πρέπει να Τον συνοδέψουμε; Με τον στοχασμό και τη συμπόνια μας:

Ακολουθήστε τον Κύριο με τον στοχασμό. Και από αυτόν θα αποκομίσεις τέτοιες εντυπώσεις που θα κεντήσουν την καρδιά σου και θα την κάνουν να αισθανθεί τα παθήματα που πέρασε ο Κύριος. Για να ολοκληρωθεί η προσπάθειά σου, άφησε τον εαυτό σου να υποφέρει κάπως, μειώνοντας αισθητά το φαγητό και τον ύπνο και κοπιάζοντας με τη γονυκλισία. Τήρησε όλα όσα η Αγία Εκκλησία ζητά και θα είσαι ένας καλός συνοδοιπόρος του Κυρίου κατά το Πάθος Του.

Χριστὸς Ἀνέστη

Παύλος Νιρβάνας, Χριστός Ανέστη, Νέα Εστία, τεύχος 104, 15 Απριλίου 1931, σελ. 397-398.

Κάποτε -ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια- ποὺ μοὔτυχε νὰ κάνω Ἀνάσταση σὲ κάποιο ὀρεινὸ χωριὸ τῆς Ρούμελης, ἕνας γέρος χωριάτης, ὑψώνοντας τὴ λαμπριάτικη λαμπάδα του, σὰ χαιρετισμό, πρὸς τ᾿ ἀναστάσιμα ἄστρα, μοῦ εἶπε σὰ νὰ μιλοῦσε μὲ τὸν ἑαυτό του:

-Ἡμέρεψαν ἀπόψε, παιδί μου, τὰ Οὐράνια.

Στὰ δυὸ αὐτὰ λόγια ὁ ἀθῶος χωριάτης εἶχε κλείσει, ἐπιγραμματικά, τὸ βαθύτερο νόημα τοῦ χριστιανικοῦ θαύματος. «Ἡμέρεψαν τὰ Οὐράνια». Ὁ οὐρανός, χωρὶς τὸ μεγάλο χριστιανικὸ θαῦμα, θὰ ἐξακολουθοῦσε νὰ εἶναι γιὰ τὴν περίφοβη ψυχὴ τοῦ ἁπλοϊκοῦ ἀνθρώπου -γιὰ κάθε ἀνθρώπινη ψυχὴ- τὸ κατοικητήριο ἑνὸς Θεοῦ τρομεροῦ, δικαιοκρίτη χωρὶς ἐπιείκεια καὶ τιμωροῦ χωρὶς ἔλεος.

Μέγα Σάββατο «Ο ύπνος του θανάτου»

Μπλάθρας Κωνσταντίνος, Δέκα σκαλιά για την Ανάσταση, 1η έκδ., Αθήνα, Μαΐστρος, 2008.

Ο θάνατος είναι το αξεπέραστο όριο. Είναι η διάψευση όλων των ανθρώπινων πραγμάτων. Στην εκρηκτικής ωραιότητας ακολουθία της κηδείας, που είναι αριστουργηματική όταν ψέλνεται βυζαντινά, θρηνωδείται η καταστροφή όλων των ανθρωπίνων. Η ομορφιά σβήνει, η νεότητα παρέρχεται, τα πλούτη διασκορπίζονται, η εξουσία συντρίβεται, η δόξα μαραίνεται. Ακόμα και η δικαιοσύνη χάνει το πρόσωπό της: «ἆρα τίς ἐστιν, βασιλεὺς ἢ στρατιώτης, ἢ πλούσιος ἢ πένης, ἢ δίκαιος ἢ ἁμαρτωλός;» θρηνωδεί ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.[1] Σαν όνειρο χάνονται, σαν τη σκιά εξαφανίζονται όλα!

Ας ζήσουμε σήμερα τη συντριβή των μαθητών. Πριν από λίγο είχαμε μαζί μας τον Δάσκαλο, τον ακούγαμε, τον αγαπούσαμε και τον πιστεύαμε κατά το ανθρωπίνως δυνατόν. Τώρα κείτεται νεκρός, άπνους, το σώμα του σφραγίζεται στον τάφο και φυλάσσεται από τους στρατιώτες. «Πῶς, πῶς σιγᾷς νῦν, ούδʾ ὑπανοίγεις στόμα;». Μ’ αυτά τα λόγια βλέπει την Παναγία να θρηνεί σήμερα ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.[2]

Μεγάλη Τρίτη «Γρηγορεῖτε…»

Η Μεγάλη Τρίτη συνεχίζει να αναπτύσσει το θέμα της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού και της Τελικής Κρίσεως των ανθρώπων. Σήμερα όμως του δίνει μια άλλη απόχρωση. Χθες, υπογράμμιζε με έμφαση τις αντικειμενικές συνθήκες της Δευτέρας Παρουσίας: τρόμος και αιφνιδιασμός. Σήμερα, η θεία αποκάλυψη επιμένει κυρίως στην επαγρύπνηση και στην ετοιμότητα, που η προοπτική της Κρίσεως επιβάλλουν, και στην αναγκαία εσωτερική προετοιμασία.

Στην Ακολουθία του Νυμφίου απόψε ψάλλουμε: «Τὸν Νυμφίον, ἀδελφοί, ἀγαπήσωμεν, τὰς λαμπάδας ἑαυτῶν εὐτρεπίσωμεν, ἐν ἀρεταῖς ἐκλάμποντες καὶ πίστει ὀρθῇ…».

Μεγάλη Δευτέρα «Ὥσπερ γὰρ ἡ ἀστραπὴ ἐξέρχεται ἀπὸ ἀνατολῶν…»

Υπάρχει μια εντυπωσιακή αντίθεση ανάμεσα στο «πνεύμα» της Κυριακής των Βαΐων και στο «πνεύμα» της Μεγάλης Δευτέρας. Η πρώτη μάς μιλούσε για την έλευση του Βασιλέως. Η δεύτερη αναφέρεται στην επάνοδο του Υιού του Ανθρώπου, στο τέλος των καιρών. Ενώ όμως η έλευση του Βασιλέως μας στην Ιερουσαλήμ -και στην καρδιά μας, αν το θελήσουμε- είναι εκδήλωση ταπεινοφροσύνης και φιλοστοργίας, η Δευτέρα Παρουσία Του θα έχει τον χαρακτήρα μιας ξαφνικής και βίαιης καταστροφής. Ο Ιησούς, πριν πεθάνει, μας προειδοποιεί πολύ σοβαρά.

Κατά την ακολουθία του «Νυμφίου», μια ειδική πρωινή ακολουθία που τελείται μετά τον Εσπερινό, τα Καθίσματα αναγγέλλουν το Πάθος: «Τὰ Πάθη τὰ σεπτὰ ἡ παροῦσα ἡμέρα, ὡς φῶτα σωστικά ἀνατέλλει τῷ κόσμῳ».

Ψυχοσάββατο

.

Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος

Σήμερα η Εκκλησία μας στρέφει το βλέμμα πέρα απ’ τα σύνορα της παρούσας ζωής, στους πατέρες και αδελφούς μας που έχουν αναχωρήσει από αυτή τη ζωή. Και, καθώς μας υπενθυμίζει τους προαπελθόντας, ελπίζει να μας προετοιμάσει να περάσουμε τις υπόλοιπες μέρες της περιόδου αυτής, αλλά και τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή που πλησιάζει, όπως πρέπει.

Ας ακούσουμε τη Μητέρα μας, την Εκκλησία, και, τιμώντας τους πατέρες και αδελφούς μας, ας προσέξουμε να προετοιμαστούμε και για το δικό μας ταξίδι. Ας θυμηθούμε τις αμαρτίες μας και ας κλάψουμε γι’ αυτές, παίρνοντας τη σταθερή απόφαση να διαφυλάξουμε στο μέλλον τον εαυτό μας από κάθε κηλίδα.

Επειδή τίποτε ακάθαρτο δεν θα εισέλθει στη Βασιλεία του Θεού και κατά την Κρίση κανένας ακάθαρτος δεν θα δικαιωθεί, μην περιμένουμε να καθαριστούμε μετά τον θάνατο. Θα παραμείνουμε στην κατάσταση στην οποία θα βρισκόμαστε κατά το πέρασμά μας εκεί. Την κάθαρσή μας θα την επιμεληθούμε εδώ.

Αλλά πρέπει να βιαστούμε, γιατί ποιος γνωρίζει πόσο ακόμη θα ζήσει; Το νήμα της ζωής μπορεί να κοπεί ανά πάσα στιγμή. Πώς θα εμφανιστούμε ακάθαρτοι; Με τι μάτια θα κοιτάξουμε τους πατέρες και αδελφούς μας που θα συναντήσουμε εκεί; Πόσο θα ντραπούμε! Ας βιαστούμε να διορθωθούμε, ώστε να εμφανιστούμε τουλάχιστον σε ανεκτή κατάσταση στην άλλη ζωή.

Χριστούγεννα στο μέτωπο

Εβέσντα, 24 Δεκεμβρίου 1940

Η εκκλησία ήτο ένας σταύλος και η θεία λειτουργία εγένετο σαν παραμονή Χριστουγέννων εντός του σταύλου. Η Αγία Τράπεζα, αποτελείτο από μίαν κάσσαν, τα δε κηροπήγια, ήσαν μία λάμπα εκστρατείας, δύο κηρία και ένα λυχνάρι. Η δε πρόθεσις από ένα τραπεζάκι και ένα κερί. Η θεία λειτουργία ήτο σύντομος, καλλίφωνοι δε ψάλται (στρατιώται) έψαλον. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, εκοινώνησα, αξιωθείς προς τούτο των Αχράντων Μυστηρίων.

Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας και πριν ακόμα μεταλάβουν οι άνδρες όλοι, ένας στρατιώτης, νομίσας ότι ετελείωσεν η θεία λειτουργία ή, δεν θα εγνώριζεν ότι θα ετελείτο εις τον σταύλον λειτουργία, έφερεν, δύο ημιόνους δια να τους βάλει εις τον σταύλον. Αλλά κατόπιν συστάσεως, ανέμενεν έξω του σταύλου, προσωρινώς, μέχρις ότου τελειώσει το έργον του ιερέως.

Ευαγγελίας Γεωργ. Κουτσοδόντη, Το ημερολόγιο ενός στρατιώτου, σελ. 53