Το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843

.

Η παραχώρηση συντάγματος και η εκδίωξη των Βαυαρών ήταν τα αιτήματα των πολιτικοκοινωνικών δυνάμεων που συσπειρώθηκαν στην αντιπολίτευση, στην οποία από τις αρχές του 1843 μετείχε η πλειονότητα των σημαντικότερων πολιτικών προσωπικοτήτων και των τριών κομμάτων.

Και στην περίπτωση αυτή εφαρμόστηκε ο συνωμοτικός τρόπος δράσης, δηλαδή μια μορφή αντιπολίτευσης οικεία στην εσωτερική πολιτική ζωή τόσο στα χρόνια της Επανάστασης και της διακυβέρνησης από τον Καποδίστρια όσο και μετά την εγκαθίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού βασιλείου.

Αποτέλεσμα της συνωμοτικής αυτής δράσης υπήρξε το Κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, το οποίο επέφερε πολιτειακή αλλαγή στην κατεύθυνση της συνταγματικής μοναρχίας. Οι πολιτικοί οργανωτές του κινήματος (Α. Μεταξάς, Αν. Λόντος, Κ. Ζωγράφος, Μ. Σούτσος, Ρ. Παλαμήδης) είχαν από τον Αύγουστο προσεταιριστεί αξιωματικούς που κατείχαν σημαντικές θέσεις στο στρατιωτικό μηχανισμό.

H συμμετοχή τους συνεπώς κατά την εκδήλωση του κινήματος κρινόταν απαραίτητη για την επιτυχία του. Oι συνταγματάρχες Καλλέργης (διοικητής ιππικού Αθηνών), Σκαρβέλης (διοικητής πεζικού Αθηνών) και Σπυρομήλιος (διοικητής Σχολής Ευελπίδων) ήταν εκείνοι που, σύμφωνα με το σχέδιο, θα στασίαζαν την καθορισμένη ημερομηνία, θέτοντας το Παλάτι προ τετελεσμένων γεγονότων.

Η Βόρειος Ήπειρος στη δεκαετία 1912-1922

Η πόλη του Αργυρόκαστρου σε φωτογραφία του 1917. Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου αρ. εισ. 0018. © Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα.

Μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 έμενε σε εκκρεμότητα η τύχη της Βορείου Ηπείρου, η οποία, όπως και τα νησιά του Αρχιπελάγους, βρισκόταν ήδη υπό τον έλεγχο του ελληνικού στρατού.

Δεν είχε όμως προσδιοριστεί με συνθήκη κάποιο μόνιμο καθεστώς. Παράλληλα, στη Βόρειο Ήπειρο δρούσαν ελληνικά αντάρτικα σώματα. H λύση του θέματος εξαρτιόταν από το αν και με ποια σύνορα θα ιδρυθεί αλβανικό κράτος. Oι Μεγάλες Δυνάμεις καθόριζαν τη στάση τους με βάση τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Έτσι, η Ιταλία και η Αυστρουγγαρία επιδίωκαν την ίδρυση αλβανικού κράτους με τη μεγαλύτερη δυνατή έκταση, ειδικά προς το νότο. Προσπαθούσαν δηλαδή να εντάξουν την περιοχή της Βορείου Ηπείρου (Kορυτσά, Δέλβινο, Αργυρόκαστρο, Χειμάρα, ’Αγιοι Σαράντα) στα όρια του νέου κράτους.

Aπέναντι σε αυτή την προοπτική η ελληνική διπλωματία προσπαθούσε να εξασφαλίσει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Ήταν γνωστό πως οι δυνατότητες επιτυχίας ήταν μικρές και για αυτό το βορειοηπειρωτικό ζήτημα χρησιμοποιήθηκε ως διαπραγματευτικό μέσο για την εξασφάλιση των νησιών του Αιγαίου. Στις 4/17 Δεκεμβρίου 1913 υπογράφτηκε το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας που επιδίκαζε τελικά το σύνολο της Βορείου Ηπείρου στην Αλβανία, ενώ η Ελλάδα πρόβαλε το θέμα της εξασφάλισης των ατομικών, μορφωτικών και θρησκευτικών δικαιωμάτων των εκεί ελληνικών πληθυσμών.

H σύνθεση του πληθυσμού της Βορείου Ηπείρου, που αποτελούνταν σύμφωνα με τις επίσημες ελληνικές εκτιμήσεις κατά βάση από ελληνόφωνους ή ελληνικής εθνικής συνείδησης αλβανόφωνους και βλαχόφωνους, αλλά και το γεγονός της κατοχής από τον ελληνικό στρατό εξέθρεψαν το αίτημα για αυτοδιάθεση.

Η»Εθνική Εταιρεία» και ο πολεμικός πυρετός

Η σφραγίδα της Εθνικής Εταιρείας. Αθήνα, Βιβλιοθήκη της Βουλής. Λυριτζής, Γ., Η Εθνική Εταιρεία και η δράσις αυτής, Κοζάνη 1970, σ. 9. © Βιβλιοθήκη της Βουλής, Αθήνα.

Το 1894 μια ομάδα ανθυπολοχαγών όλων των όπλων συνέστησε μια συνωμοτική στρατιωτική οργάνωση με την επωνυμία Eθνική Eταιρεία.

Παρά τον εκφρασμένο σκοπό για «την αναζωπύρωσιν του εθνικού φρονήματος, την επαγρύπνησιν επί των συμφερόντων των δούλων Eλλήνων και την παρασκευήν της απελευθερώσεως αυτών διά πάσης θυσίας», τα μέλη της Eταιρείας είχαν και άλλες αφετηρίες. Οι νεαροί, κατώτεροι τότε, αξιωματικοί φιλοδοξούσαν να αναλάβουν ηγεμονικό ρόλο στην εθνική σκηνή, μέσα από τη στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας, τη διαρκή πολεμική εγρήγορση και την επίσειση του βουλγαρικού κινδύνου.

Το προανάκρουσμα αυτής της κίνησης υπήρξε η καταστροφή των γραφείων της εφημερίδας Aκροπόλεως από στρατιωτικούς στις 20 Aυγούστου του 1894.Οι αξιωματικοί εναντιώνονταν στην απαξίωση του στρατού στην ελληνική κοινωνία της εποχής, στις δυσοίωνες προοπτικές για οικονομική και διοικητική ανέλιξη των νεαρών αξιωματικών και στην υποβαθμισμένη πολεμική ικανότητα του στρατεύματος. Aπό ανάλογες ιδέες και φόβους, αλλά περισσότερο ελιτίστικες και ακαδημαϊκές τάσεις, εμφορούνταν και η εταιρεία Eλληνισμός που ιδρύθηκε με νόμιμες, φανερές, διαδικασίες το 1892.

Ο Ελληνισμός διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις με το στράτευμα, ενώ πολλά μέλη του συμμετείχαν στην Eθνική Eταιρεία ακόμα και σε ηγετικές θέσεις.Tο φαινομενικά παράδοξο στον πόλεμο του ’97 ήταν το αντιβουλγαρικό υπόβαθρο μιας ελληνοτουρκικής σύρραξης. Oυσιαστικά η «καταρρέουσα» Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ανησυχούσε τους Έλληνες. Tους φόβιζε η άνοδος μιας Bουλγαρίας, στρατιωτικά οργανωμένης με πρωσικά πρότυπα, η οποία διεκδικούσε τη Mακεδονία και είχε ήδη προκαλέσει ένα τετελεσμένο γεγονός στην Aνατολική Pωμυλία.

Πριγκιπάτο της Aχαΐας (1205-1432)

Τμήματα του περιβόλου του κάστρου στο Γεράκι.

Μετά την αναχώρηση του Βονιφατίου ο Γουλιέλμος Champlitte και ο Γοδοφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος συνέχισαν την εκστρατεία στην Πελοπόννησο, κατέλαβαν την Πάτρα, την Ανδραβίδα, το Ποντικό (στην Ηλεία), τη Σκόρτα (στη δυτική Αρκαδία), το Ναβαρίνο, την Καλαμάτα και ήδη στα μέσα του 1205 δημιουργήθηκε ο πυρήνας του πριγκιπάτου της Αχαΐας.

Το 1209 ο Γουλιέλμος Champlitte, κατά την επιστροφή του στη Γαλλία για διεκδίκηση κληρονομιάς, απεβίωσε και την ηγεσία του πριγκιπάτου ανέλαβε ο Γοδοφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος, ο οποίος προέβη, όπως περιγράφεται στο Χρονικό του Μορέως, στη διοικητική οργάνωση των κατακτημένων περιοχών. Όπως προκύπτει από δύο σημαντικές συνθήκες που υπογράφηκαν το 1209 (της Ραβέννικας και της Σαπιέντζας) ο Γοδοφρείδος αναφέρεται «κατακτητικώ δικαιώματι» ηγεμόνας (princeps) της Πελοποννήσου. Το 1210 καταλήφθηκε το Ναύπλιο και η Κόρινθος (την υπεράσπιζε ο Λέων Σγουρός, ο οποίος αυτοκτόνησε το 1208), το 1212 το Άργος, ενώ το 1248 ολοκληρώθηκε η κατάκτηση της Πελοποννήσου με την κατάληψη της Μονεμβασίας.

Η Πελοπόννησος, μετά την κατάκτηση, εισήλθε σε περίοδο πρωτόγνωρης ακμής. Οι Φράγκοι διατηρώντας τις φεουδαρχικές παραδόσεις προσπάθησαν να οργανώσουν την περιοχή σε δυτικού τύπου ηγεμονία. Όπως φαίνεται δε συνάντησαν μεγάλες δυσκολίες, διότι προϋπήρχε η διαίρεση σε μεγάλες ιδιοκτησίες και οι κάτοικοι, δυσαρεστημένοι από τη βυζαντινή διακυβέρνηση, αποδέχθηκαν χωρίς αντιδράσεις τους νέους κυρίους. Από το 1205 έως το 1278 επικράτησε ο οίκος των Βιλλεαρδουίνων και το πριγκιπάτο γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή του. Συγκεκριμένα το Γοδοφρείδο Α’ (1209-1228) διαδέχθηκε ο γιος του Γοδοφρείδος Β’ (1228-1246) και στη συνέχεια ο αδελφός του Γουλιέλμος Β’ (1246-1278).

Η αντιπολίτευση στον Καποδίστρια και η δολοφονία του

Φωτογραφία από: local.e-history.gr

   Η δυσαρέσκεια των πολιτικών παραγόντων από την πολιτική του Καποδίστρια άρχισε να μορφοποιείται σε οργανωμένη αντιπολιτευτική δράση ιδίως μετά τη Δ’ Εθνοσυνέλευση (καλοκαίρι 1829). Στην εθνοσυνέλευση αυτή επιβεβαιώθηκαν η αναστολή του συντάγματος, η κατάργηση της Βουλής και η συγκέντρωση όλων των εξουσιών στον Κυβερνήτη.

Με άλλα λόγια, επιβεβαιώθηκε η περιθωριοποίηση των πολιτικών φατριών που έως τότε κυριαρχούσαν διαδοχικά στην πολιτική ζωή. Παρότι ο Καποδίστριας φάνηκε στην αρχή να τηρεί προς όλους ουδέτερη και δύσπιστη στάση, σταδιακά προσέγγισε τον Κολοκοτρώνη και τη φατρία του, που πλαισίωσαν την ηγετική ομάδα η οποία είχε ήδη συγκροτηθεί από συγγενείς και ανθρώπους της εμπιστοσύνης του Κυβερνήτη.

Η προσέγγιση αυτή οδήγησε σταδιακά στη δημιουργία