Η σφαγή των Θεσσαλονικέων στον Ιππόδρομο το 390 μ.Χ.

Θεοδόσιος και Αμβρόσιος

.

του Θάνου Δασκαλοθανάση

Ιστορική για τη σκληρότητά της έχει μείνει η σφαγή 7.000 Θεσσαλονικέων στον Ιππόδρομο το 390μ.Χ., με διαταγή του Θεοδοσίου, ως τιμωρία για την εξέγερση εναντίον της φρουράς του, που αποτελούνταν από Γότθους υπό τον Βουτέριχο.

Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α’ (379-395 μ.Χ.), στην προσπάθεια του να εξουδετερώσει τον κίνδυνο των Γότθων, επιδίωξε να αποκαταστήσει φιλικές σχέσεις μαζί τους και κάλεσε πολλούς από αυτούς να εγκατασταθούν μέσα στο βυζαντινό κράτος. Οι ντόπιοι κάτοικοι ωστόσο, δε σταματούσαν να τους μισούν και γιατί ήταν ξένοι και γιατί συνέχιζαν τις ληστρικές επιδρομές. Η δυσαρέσκεια αυτή ήταν ιδιαίτερα έντονη στη Θεσσαλονίκη, όπου η φρουρά της πόλης αποτελούνταν από Γότθους.

Το 390 μ.Χ. ο διοικητής της γοτθικής φρουράς της Θεσσαλονίκης Βουτέριχος συνέλαβε και φυλάκισε, για ασήμαντο λόγο, έναν πολύ δημοφιλή ηνίοχο του ιπποδρόμου. Επειδή εκείνες τις μέρες θα γίνονταν αρματοδρομίες, οι Θεσσαλονικείς ζήτησαν από το Βουτέριχο να αφήσει ελεύθερο τον ηνίοχο, για να πάρει κι αυτός μέρος στους αγώνες. Ο Γότθος διοικητής όμως αρνήθηκε.

Η άρνηση αυτή στάθηκε αφορμή για να ξεσπάσει η δυσαρέσκεια και να πυροδοτήσει μια λαϊκή εξέγερση που ήταν φαινόμενο όχι ασυνήθιστο στο Βυζάντιο. Ο λαός της πόλης εξεγέρθηκε και στη διάρκεια των βίαιων ταραχών που ακολούθησαν, σκοτώθηκαν όλοι σχεδόν οι Γότθοι της φρουράς, καθώς και άλλοι αξιωματούχοι, ενώ πολλά δημόσια κτίρια καταστράφηκαν.

Όταν ο Θεοδόσιος πληροφορήθηκε τα γεγονότα εξοργίστηκε και αποφάσισε να τιμωρήσει σκληρά την πόλη. Στα Μεδιόλανα όπου βρισκόταν, ο επίσκοπος Αμβρόσιος προσπάθησε να τον πείσει να φανεί επιεικής, χωρίς αποτέλεσμα.

Το «μισητό» Βυζάντιο: Η δύσκολη ενσωμάτωση των βυζαντινών μνημείων και του βυζαντινού πολιτισμού στο σύγχρονο ελληνικό κράτος

Ο ναός Εισοδίων της Θεοτόκου Καπνικαρέας στα τέλη του 19ου αιώνα όπως αποτυπώθηκε από τον Σουλτς (1888). Το 1834 επρόκειτο να κατεδαφιστεί αλλά σώθηκε με παρέμβαση του Λουδοβίκου Α΄ της Βαυαρίας

αναδημοσίευση από το Βυζαντινών Ιστορικά
άρθρο του Θάνου Δασκαλοθανάση

 

.

«Η μεταχείριση των βυζαντινών μνημείων στο νεοελληνικό κράτος υπήρξε ανάλογη με την ιδεολογία του και αντανακλά την ιστορική εξέλιξη της πρόσληψης του Βυζαντίου στην Ελλάδα» σημειώνει η αρχιτέκτων δρ Λιάνα Χλέπα στη μελέτη της Τα βυζαντινά μνημεία στη νεότερη Ελλάδα. Πράγματι, η εκατονταετία 1833-1939, η οποία εξετάζεται, ιδεολογικά θα ήταν δυνατόν να χωριστεί σε δύο ενότητες: προ και μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οταν – στην πρώτη περίπτωση – τα βυζαντινά μνημεία ήταν συνδεδεμένα με το θρησκευτικό αίσθημα των Ελλήνων και ακολούθως, όταν χρησιμοποιήθηκαν ως εθνικό επιχείρημα και κίνητρο στην ανάπτυξη της Μεγάλης Ιδέας.

Και στις δύο περιόδους, ωστόσο, το έργο της προστασίας και της αποκατάστασης των βυζαντινών μνημείων αντιμετωπίστηκε από το νεοελληνικό κράτος ως δευτερεύον, αλλά και με αποσπασματικό τρόπο. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τις βυζαντινές εκκλησίες της Αθήνας – 72 αναφέρουν οι ιστορικοί – που κατεδαφίστηκαν για να ανεγερθεί με το υλικό τους η Μητρόπολη. Αλλωστε ως τη δεκαετία του 1870 οι βυζαντινοί ναοί δεν θεωρούνταν καν ιστορικά μνημεία, αλλά κτίρια εξυπηρέτησης ποικίλων λειτουργιών. Ετσι, 50 χρόνια αργότερα, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, οι ναοί της θα επιτελούσαν αυτό ακριβώς το έργο, αφού θα χρησιμοποιούνταν ως χώροι εγκατάστασης των προσφύγων.

Η μάχη στο Κλειδί (28 – 29 Ιουλίου 1014)

Σχεδιάγραμμα της μάχης όπου φαίνεται η κυκλωτική κίνηση του βυζαντινού αποσπάσματος και η ταυτόχρονη επίθεση των βυζαντινών στρατευμάτων

αναδημοσίευση από το Βυζαντινών Ιστορικά
άρθρο του Θάνου Δασκαλοθανάση

 

.

Η μάχη στο Κλειδί (γνωστή και με το όνομα Μάχη της οροσειράς Μπέλλες) διεξήχθη στις 29 Ιουλίου 1014 μεταξύ της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και της Βουλγαρίας . Η μάχη αποτέλεσε το αποκορύφωμα της πολύχρονης διαμάχης μεταξύ του Σαμουήλ της Βουλγαρίας και του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου. Η μάχη τελείωσε με νίκη των Βυζαντινών.

Η προετοιμασία 

Τρεις χειμώνες προετοίμαζε ο Βασίλειος τη μάχη στο Κλειδί. Οι διαρκείς επιθέσεις του στα βουλγαρικά εδάφη είχαν κλονίσει την δύναμη του Σαμουήλ που αγωνιζόταν να σταθεροποιήσει την εξουσία του στο κεντρικό τμήμα της ηγεμονίας του.

Εχοντας ως βάση και κέντρο ανεφοδιασμού τις Σέρρες συγκέντρωνε στρατό και οπλισμό. Την άνοιξη του 1014 ξεκίνησε για το Κλειδί, το σημερινό Ρούπελ. Η διάταξη του στρατεύματός του είχε πάντα την ίδια μορφή: δύο ίλες ιππικού ως εμπροσθοφυλακή, μία από κατάφρακτους και μία από μονόζωνους και ακολουθούσε το κύριο σώμα. Ο Βασίλειος επιδίωκε να φθάσει στο στενό ανάμεσα σε Κλειδί και Κίμβα Λόγγο, με απώτερο στόχο την κοιλάδα του Μελένικου και της Στρούμνιτζας, όπου υπήρχαν ακόμη τότε αρκετές βουλγαρικές κτήσεις. Η κατάκτησή τους θα του άνοιγε τον δρόμο για τις Πρέσπες και την Αχρίδα, την καρδιά του βουλγαρικού κράτους.