Ἕνας πατριώτης δάσκαλος, ὁ Εὐριπίδης

.

Γανωτῆς Κωνσταντῖνος

Ὁ Εὐριπίδης ἔγραψε τὶς περισσότερες τραγωδίες του κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου. Σ’ αὐτὸν τὸν ἐμφύλιο πόλεμο οἱ Ἀθηναῖοι συμπεριφέρθηκαν πολὺ σκληρὰ στοὺς ἄλλους Ἕλληνες καὶ πολεμοῦσαν μόνο γιὰ τὸ συμφέρον τῆς πόλης τους, ὅπως τὸ ἔλεγαν καὶ οἱ ἴδιοι.

Ὁ Εὐριπίδης ὅμως ὀνειρεύεται μία Ἀθήνα φιλάνθρωπη καὶ ἔνδοξη γιὰ καλὰ ἔργα. Αὐτὸ δείχνει μὲ τὸ δράμα του «Ἱκέτιδες». Ἡ ἱστορία τοῦ δράματος αὐτοῦ ξεκινάει ἀπὸ ἕνα πόλεμο ποὺ ἔκαναν οἱ Ἀργεῖοι μὲ ἑφτὰ στρατηγούς, ποὺ πολιόρκησαν τὴ Θήβα. Στὸν πόλεμο αὐτὸ νικήθηκαν οἱ Ἀργεῖοι καὶ σκοτώθηκαν καὶ οἱ ἑφτὰ στρατηγοί τους. Ἕνας ἀπ’ αὐτούς, ὁ Καπανέας, χτυπήθηκε ἀπὸ κεραυνὸ τοῦ Δία καὶ σκοτώθηκε.

Ὁ βασιλιὰς τῶν Ἀργείων Ἄδραστος ζητάει τὰ πτώματα τῶν νεκρῶν Ἀργείων, γιὰ νὰ τὰ θάψει. Ἦταν πολὺ μεγάλη ἁμαρτία νὰ μείνουν ἄταφοι οἱ νεκροί. Οἱ Θηβαῖοι ἀρνοῦνται νὰ δώσουν τοὺς νέους. Ὁ Ἄδραστος ἔστειλε ἱκέτιδες τὶς μητέρες τῶν ἑπτὰ στρατηγῶν στὸ κράτος τῶν Ἀθηνῶν καὶ τὶς συνοδεύει καὶ ὁ ἴδιος. Ἐλπίζουν στὴ μεσολάβηση τοῦ βασιλιᾶ τῆς Ἀθήνας, τοῦ Θησέα.

Φτάνοντας οἱ ἱκέτιδες στὴν Ἐλευσίνα συναντοῦν τὴν Αἴθρα, μητέρα τοῦ Θησέα, στὸ ἱερό τῆς Δήμητρας. Ἡ Αἴθρα μαθαίνει τὸ σκοπὸ τοῦ ἐρχομοῦ τῶν μαννάδων καὶ συγκινεῖται. Στέλνει καὶ προσκαλεῖ ἐκεῖ τὸ γιό της, τὸν Θησέα, καὶ προσπαθεῖ νὰ τὸν πείσει νὰ βοηθήσει τοὺς νικημένους Ἀργείους, ὥστε νὰ πάρουν τὰ σώματα τῶν νεκρῶν τους. Ὁ Θησέας διστάζει, γιατί προκαλεῖ μ’ αὐτὸ τὸν κίνδυνο τῆς Ἀθήνας, ἡ μητέρα του ὅμως δηλώνει ὅτι τὸ θέμα τὸ θεωρεῖ δικό της. Γίνεται ἕνας ρήτορας ἡ Αἴθρα καὶ θυμίζει στὸ Θησέα ὅτι ἡ Ἀθήνα ἔχει παράδοση εὐγενικῶν ἀγώνων καὶ ὅτι ἡ πόλη αὐτὴ μὲ τοὺς ἀγῶνες μεγαλώνει καὶ δοξάζεται. Οἱ ἀδικούμενοι ἔχουν ἀσφαλῶς καὶ τὴν βοήθεια τῶν θεῶν.

Η Αιτωλία και τα Αιτωλικά φύλα.

Το Κοινό των Αιτωλών και ο μετασχηματισμός του στην Αιτωλική Συμπολιτεία.
Η ακμή και η πτώση της Αιτωλικής Συμπολιτείας.

Αυτό που αποκαλούμε σήμερα έθνος των Αιτωλών ήταν ήδη από τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. οργανωμένο φυλετικά και διαταγμένο σε κώμες, δηλαδή σε τοπικές φυλές, οι οποίες κατοικούσαν, με βάση τη μαρτυρία του Θουκυδίδη, σε διάσπαρτους ατείχιστους οικισμούς και ήταν : στην αποκαλούμενη «αρχαία» Αιτωλία οι Αιτωλοί και στην αποκαλούμενη «επίκτητο» Αιτωλία οι Οφιονείς με τις ομάδες των Βομιέων και των Καλλιέων, οι Αποδωτοί, οι Αγραίοι, οι Απεραντοί και οι Ευρυτάνες.

Οι Αιτωλοί ήταν θεσσαλική φυλή, η οποία προωθήθηκε προς τα Ν., πριν την κάθοδο των Δωριέων (1.200 π.Χ. περίπου).Η ελληνικότητά της δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από τους αρχαίους ιστορικούς, αφού αφενός μεν συμμετείχαν στον Τρωϊκό πόλεμο, αφετέρου δε ήταν ομόγλωσσοι με τους Ακαρνάνες, τους Αχαιούς και τους Μακεδόνες.

Τα Αιτωλικά φύλα, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, διατηρούσαν την ίδια θρησκεία, την ίδια δυσκολονόητη γλώσσα, τα αυτά ήθη και έθιμα, ενώ θεωρούνταν ότι είχαν και τα ίδια σπουδαία πολεμικά προσόντα. Η πολεμική ικανότητα των Αιτωλών, τονίζεται και στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη. Σε καιρό πολέμου κατέφευγαν σε οχυρωμένες θέσεις, δηλαδή σε ακροπόλεις στην ενδοχώρα της, ορισμένες από τις οποίες υπήρχαν από τον 5ο αι., ενώ στην εχθρική (Δ. του Αχελώου) Ακαρνανία, καθώς και στην παραλιακή (Ν. του Αράκυνθου) Αιτωλία τα πράγματα ήταν πιο εξελιγμένα, αφού οι περιοχές αυτές οδηγήθηκαν νωρίς στην δημιουργία πόλεων, δηλαδή αστικών κέντρων, όπως για παράδειγμα η Καλυδώνα, η Πλευρώνα, η Χαλκίδα κ.α.

Γιατί διδάσκουμε στα παιδιά τα αρχαία Ελληνικά.

Η αποθέωση του Ομήρου. Στα πόδια του η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Jean Auguste Dominique Ingres, 1827

Ανέκδοτη ομιλία του Ι.Θ. Κακριδή για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών*

Κείμενο: Ι.Θ. Κακριδής

Αληθινά λυπούμαι που τον καιρό αυτό είμαι αναγκασμένος να βρίσκομαι μακριά από την Ελλάδα, κι έτσι στερήθηκα τη χαρά να πάρω μέρος στο Συνέδριο αυτό, που σκοπό έχει να μελετήσει τις βασικές αρχές των νέων θεσμών που αποφάσισε το Υπουργείο Παιδείας στην προσπάθειά του ν’ ανυψώσει μέσα στ’ άλλα και τη Μέση Εκπαίδευση.

Τίποτε δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει την παρουσία του ανθρώπου. Αν, παρ’ όλους τους δισταγμούς, αποφάσισα στο τέλος να καταγράψω μερικές μου σκέψεις και να παρακαλέσω να διαβαστούν μπροστά στην ολομέλεια του Συνεδρίου, αυτό έγινε γιατί δεν ήθελα ν’ απουσιάζω ολωσδιόλου από μια τόσο μεγάλη συγκέντρωση συναδέλφων-για ένα θέμα μάλιστα τόσο σημαντικό για τη μελλοντική προκοπή του τόπου μας.

Επαναστατικό είναι το νέο εκπαιδευτικό σύστημα από πολλές πλευρές. Η πιο επαναστατική από όλες τις καινοτομίες του είναι ίσως η απόφαση, στο τριτάξιο Γυμνάσιο οι αρχαίοι Έλληνες κλασικοί να διδάσκονται από μετάφραση, και μόνο στην τελευταία τάξη να δίνεται μια γενική εισαγωγή στους νόμους του αρχαίου αττικού λόγου.

Ο νεωτερισμός αυτός δημιουργεί ένα πλήθος προβλήματα στην πραχτική του εφαρμογή, προκαλεί όμως και καθαρά θεωρητικές απορίες. Το μεγάλο πρόβλημα, που είναι φυσικό να βασανίζει τον καιρό αυτό το φιλόλογο του Γυμνασίου, είναι αν το νέο σύστημα θα μπορέσει ν’ ανταποκριθεί στο βασικό σκοπό της διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών, τη στιγμή που ο αρχαίος λόγος θα πάψει ν’ ακούγεται αυτούσιος στο Γυμνάσιο.

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ (μέρος Β’)

Συνέχεια από ΕΔΩ

 άρθρο που αλίευσε ο Πελασγός

 Η αγορά

Ο Αθηναίος θα περάσει από τις κιονοστοιχίες που στολίζονται με τα αγάλματα των επιφανών ανδρών της πόλης και θα φτάσει μπροστά στην αγορά τροφίμων. Στις ελληνικές πόλεις η αγορά δεν ήταν ένας τόπος αποκλειστικά για τους εμπόρους. Στην αγορά της Αθήνας Βρίσκονταν τα κύρια δημόσια καταστήματα: η Βουλή, τα δικαστήρια, οι ναοί, το αρχείο, καθώς και δενδροστοιχίες από πλατάνια και λεύκες.

Οι αγρότες της Αττικής πάνε στην αγορά πριν ξημερώσει σαλαγώντας γίδια και κατσίκια, ή κουβαλώντας σ’ ένα ξύλο στηριγμένο στον ώμο λαγούς και τσίχλες με τις φτερούγες γυρισμένες προς το ράμφος. Οι ιδιοκτήτες των αγροκτημάτων που ήταν γύρω από την πόλη, έστελναν τα προϊόντα τους για ανταλλαγή. Από τον Πειραιά και το Φάληρο έφταναν ψαράδες. στα καλάθια τους έφερναν τόνο, από τον Εύξεινο Πόντο χέλια, που τα αγαπούσαν πάρα πολύ οι Αθηναίοι, και μπαρμπούνια από το Αρχιπέλαγος.

Από τα μικρομάγαζα και τα μαγειρεία των πραματευτάδων σκορπάει στον καθαρό πρωινό αέρα το άρωμα των ώριμων φρούτων, η οσμή του θυμιάματος, η μυρωδιά από τα δέρματα, το τουρσί, την ώριμη μελιτζάνα, το πηγμένο αίμα, το κρασί, την πρασινάδα, κι απ’ τις αρμάθες των ζεστών κουλουριών, που τραβούν τη ματιά των πεινασμένων αγοραστών.

Η «δουλεία» δεν έχει πατρίδα την Ελλάδα…

Ελένη Γεωργακάκη, φοιτήτρια Φιλολογίας

Το ερέθισμα για το παρόν πόνημα μου δόθηκε σε μία διάλεξη που παρακολούθησα  όταν σε μία από τις τοποθετήσεις  και μάλιστα εκπαιδευτικού υποστηρίχθηκε ότι η αρχαία Ελλάδα και κυρίως η Αθήνα και η Σπάρτη συγκαταλέγεται στα ιστορικά παραδείγματα φαινομένων ρατσισμού σε σχέση με τους δούλους.

Ήταν όμως όντως ρατσιστές οι αρχαίοι Έλληνες ως προς τους δούλους; Τους αντιμετώπιζαν και αυτοί ως πράγματα «res», όπως οι Ρωμαίοι τους σκλάβους, οι οποίοι, όπως είναι γνωστό, δεν δίσταζαν να τους ρίξουν ακόμη και ανθρωποφάγα ψάρια, προκειμένου να ψυχαγωγηθούν οι ίδιοι;

Η έρευνά μου με οδήγησε αρχικά σε μία φράση του Οδυσσέα που περιέχεται στην ραψ. ο 373 της Οδύσσειας: «Ἒφαγόν τε, ἒπιόν τε καὶ αἰδοίοισιν ἒδωκα» (= έφαγα και ήπια και έδωσα και στους αιδοίους).  Ο Οδυσσέας στο συγκεκριμένο χωρίο αναφέρεται στους υπηρέτες του παλατιού, αποκαλώντας όμως «αιδοίους» δηλαδή σεβαστούς (<αἰδώ=σεβασμός).