Από τον Εθνικό Διχασμό στην Τριανδρία Θεσσαλονίκης..

(Η τριανδρία της Θεσσαλονίκης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο ναύαρχος Κουντουριώτης, ο στρατηγός Δαγκλής)

.

Ο Εθνικός Διχασμός (1914-1917) υπήρξε μία σειρά γεγονότων που επικεντρώνονται στη διένεξη μεταξύ του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ελευθερίου Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ σχετικά με την είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα κύρια γεγονότα της διένεξης αφορούν διαδοχικά την παραίτηση του Βενιζέλου, τη δημιουργία ξεχωριστού κράτους με πρωτοβουλία του στην Βόρεια Ελλάδα με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και την εκδίωξη του Κωνσταντίνου από την Ελλάδα μετά από παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ.

Η διένεξη αυτή χώρισε την χώρα σε δύο διαφορετικά στρατόπεδα και προκάλεσε εξαιρετικά βαθύ χάσμα στην ελληνική κοινωνία. Οι επιπτώσεις του χάσματος παρέμειναν ως το τέλος της δεκαετίας του ’30. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι και η Μικρασιατική καταστροφή μετέπειτα, ήταν απόρροια του Εθνικού Διχασμού.

Ως κύριο αίτιο του Εθνικού Διχασμού θεωρείται η διαμάχη μεταξύ Ε. Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο Ε. Βενιζέλος επεδίωκε την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Οι Αγγλογάλλοι όμως απέβλεπαν στη συμμαχία ή ουδετερότητα της Βουλγαρίας και της Τουρκίας και απέρριπταν, προς το παρόν, τις προτάσεις του Βενιζέλου. Η προσπάθεια της Αντάντ να συμφιλιώσει Σερβία, Βουλγαρία, Τουρκία και Ελλάδα και να δημιουργήσει ένα συνασπισμό στα Βαλκάνια για το συμφέρον της απέτυχε.

Το σχέδιο του Ιωάννη Μεταξά για προληπτικό στρατηγικό χτύπημα στο ανατολικό Αιγαίο χωρίς κήρυξη πολέμου (Μάρτιος – Ιούνιος 1914)

.

γράφει ο Ιωάννης Β. Δασκαρόλης (σε πρώτη δημοσίευση στο  istorikathemata.com)

Πρόλογος – η συνθήκη των Αθηνών και οι τουρκικές διεκδικήσεις στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ( Νοέμβριος 1913-Ιανουάριος 1914)

Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο η Ελλάδα χάρις το περίφημο θωρακισμένο καταδρομικό Αβέρωφ, όχι μόνο είχε κυριαρχήσει πλήρως σε όλο το ανατολικό Αιγαίο απελευθερώνοντας τα νησιά του από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά είχε κλείσει τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλλια από όπου αυτός όσες φορές προσπάθησε να εκπλεύσει γνώρισε τη συντριβή.

Η επανάληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων επισφραγίστηκε με την υπογραφή της συνθήκης των Αθηνών μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ελλάδος. Η συνθήκη που υπογράφηκε στις 14/27 Νοεμβρίου 1913, έπαυσε επίσημα τις εχθροπραξίες μεταξύ τους, παραχωρώντας τη Μακεδονία την Ήπειρο, την Κρήτη και κάποια νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα. Η συνθήκη όμως άφηνε μετέωρο το καθεστώς των νησιών του ανατολικού Αιγαίου το οποίο προέβλεπε ότι θα ρυθμιζόταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Με συλλογική διπλωματική διακοίνωση της 31ης Ιανουαρίου/13ης Φεβρουαρίου 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις κοινοποίησαν στην ελληνική κυβέρνηση και στην Υψηλή Πύλη την απόφασή τους για τα νησιά του Αιγαίου:

Η απόδραση του Βενιζέλου από την Αθήνα σε σκηνοθεσία των Γαλλικών μυστικών υπηρεσιών (24-25 Σεπτεμβρίου 1916)

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
άρθρο του Φιλίστορος

.

Πρόλογος – ο Εθνικός διχασμός κορυφώνεται

Τον Σεπτέμβριο του 1916 η τραγωδία του Εθνικού διχασμού βρισκόταν στην κορύφωση του. Οι Βενιζελικοί είχαν απόσχει από τις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1915 και είχε αναδειχθεί βουλή αντιβενιζελικής πλειοψηφίας, ο Ελληνικός στρατός είχε αποσυρθεί από την Μακεδονία μετά από Συμμαχικό τελεσίγραφο, στα μέσα Μαΐου τα Γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα κατέλαβαν το οχυρό του Ρούπελ εγκαινιάζοντας την προέλαση τους στο Ελληνικό έδαφος, στις 22 Μαΐου ο επικεφαλής των Γαλλικών στρατευμάτων Sarrail κατέλαβε στρατιωτικά την Θεσσαλονίκη ενώ ξεκίνησε ο ναυτικός αποκλεισμός των λιμανιών της Ελλάδας από τον συμμαχικό στόλο. Στους επόμενους δύο μήνες οι Συμμαχικές πιέσεις κατά της Ελλάδας εντάθηκαν με προτροπή του ίδιου του Βενιζέλου και στις 8 Ιουνίου οι Σύμμαχοι ζήτησαν την παραίτηση της κυβέρνησης Σκουλούδη, την συνολική αποστράτευση του Ελληνικού στρατού, την διάλυση της βουλής και την διενέργεια εκλογών και την απόλυση (!) ορισμένων ανώτερων αξιωματικών των σωμάτων ασφαλείας που η στάση τους κρίθηκε αρνητική για την Ανταντ.

Κατοχή Πειραιά Υπό των Γάλλων 1916-17 (Επιχείρηση Ελληνικός Εσπερινός)

Πρόσφυγες από την Μακεδονία στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά. Η Μακεδονία έχει καταληφθεί από τους Γερμανο-Βουλγάρους, η Ελλάδα κομμένη στην μέση και ο μόνος τρόπος για τους πρόσφυγες είναι δια θαλάσσης που φθάνουν κατά κύματα στο λιμάνι του Πειραιά

αναδημοσίευση από το Αλήθειες-Ψέματα-Αοριστίες
άρθρο του Στέφανου Μίλεση

.

Θα μιλήσουμε για τη συμμαχική παρουσία – ας την ονομάσουμε έτσι διακριτικά, κανονικά τη λένε κατοχή – στον Πειραιά την περίοδο του μεγάλου εθνικού διχασμού του 1916-17. Δεν θα μπούμε σε βαρετές λεπτομέρειες που ίσως προξενήσουν και λύπη λόγω των πολιτικών παρασκηνίων που επηρεάζουν τη ζωή των απλών πολιτών αλλά θα αναπαραστήσουμε τα δρώμενα μέσα από κάποια επίσημα έγγραφα και δημοσιεύματα για μια από μακράν ανάλαφρη ματιά.

Ιστορικό πλαίσιο:

Έχουν περάσει 97 χρόνια από τότε που τα νερά έξω από το λιμάνι γέμισαν με πλοία κι η πόλη του Πειραιά κατακλύστηκε με την παρουσία των αξιωματικών και ναυτών (Γάλλων κυρίως) των Δυνάμεων της Συνεννοήσεως (Αντάντ). Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και η κυβέρνηση τηρούσαν μια ουδετερότητα στον πόλεμο που είχαν κηρύξει τα ευρωπαϊκά κράτη Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και αργότερα Ιταλία και Ρουμανία εναντίον των κεντρικών αυτοκρατοριών (Γερμανίας – Αυστροουγγαρία) με την συμπαράταξη της Τουρκίας και Βουλγαρίας.

Το καλοκαίρι του 1916 η Ανατολική Μακεδονία βρέθηκε στα χέρια των Γερμανοβουλγάρων και η βασιλική εξουσία αδρανούσε. Στο στράτευμα άρχισαν να δημιουργούνται ενεργοί πυρήνες για την ελληνική συμμετοχή στο πόλεμο κατά του εχθρού με την ονομασία «Εθνική Άμυνα». Ο Γαλλικός στρατός αποβιβάζεται στην Μακεδονία και ανοίγει πολεμικό μέτωπο.

Στον Πειραιά, μεταφέρονται οι διωγμένοι νομιμόφρονες αξιωματικοί που απέλασαν οι Γάλλοι στη Μακεδονία. Η Θεσσαλονίκη μένει στα χέρια των επαναστατών κι η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο κράτη με δύο κυβερνήσεις. Την επίσημη των Αθηνών και αυτή της Θεσσαλονίκης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που έχει και την υποστήριξη των συμμάχων (ΑΝΤΑΝΤ).

«Ποία ανθρώπινη δύναμις θα επανορθώση το ανεπανόρθωτον, και τίνος οι ώμοι θα βαστάσωσι την κολοσσιαίαν απέναντι του Έθνους ευθύνην;»

επιστολή του Ιωάννη Μεταξά
προς τον πρωθυπουργό Σωτήριο Κροκιδά

.

Εν Αθήναις τη 3 Νοεμβρίου 1922

Αξιότιμε Κύριε Πρόεδρε,

Ενεργών εν ονόματι του κόμματος των Ελευθεροφρόνων του οποίου έχω την τιμήν να ηγούμαι, κρίνω απαραίτητον όπως επιστήσω την προσοχήν της Κυβερνήσεως επί της δυσφορίας και του ερεθισμού της κοινής γνώμης, ένεκα της διεξαγομένης δίκης των κατηγορουμένων, ως υπαιτίων της Μικρασιατικής καταστροφής.

Είναι πασίγνωστον ότι το κόμμα των Ελευθεροφρόνων, εγώ δε προσωπικώς και προ της συγκροτήσεως αυτού, είμεθα αντίθετοι της ασκηθείσης Μικρασιατικής πολιτικής, πολύ δε περισσότερον αντίθετοι κατά του τρόπου καθ’ όν αύτη εφηρμόσθη κατά την τελευταίαν διετίαν. Τας γνώμας δε αυτάς ημών υπεστηρίξαμεν δημοσία και παντί τρόπω προσεπαθήσαμεν όπως προλάβωμεν τας συμφοράς, αίτινες επήλθον κατά της Ελλάδος. Συνεπώς ουδεμία παρεξήγισις επιτρέπεται να γεννηθή ότι το σημερινόν ημών διάβημα προέρχεται εκ πολιτικής ομοφροσύνης προς τους κατηγορουμένους. Φρονούμεν δε αδιστάκτως ότι εν τη προκειμένη υποθέσει η φωνή ημών είναι η μάλλον αμερόληπτος ετη χώρα ταύτη.

Καθ’ ημάς ουδείς δισταγμός δύναται να χωρήσει ότι πρέπει να αναζητηθώσι δι’ όσον ενέστι ευρείας ερεύνης και να τιμωθώσιν οι υπαίτιοι της εθνικής συμφοράς. Τούτο όμως δεν δύναται να γίνη δι’ εσπευσμένης διαδικασίας εν μέσω της οξείας διαμάχης των πολιτικών παθών, ήτις διαμάχη άλλωστε είναι η πρώτη και κυρία αιτία των συμφορών μας. Ούτε δύναται να αφαιρεθή από του ελληνικού λαού το δικαίωμα και καθήκον συγχρόνως, όπως αυτός ούτος, διά ελεθέρως και νομίμως εκλεχθησομένων αντιπροσώπων αυτού, συνερχομένων εν Συντακτική Συνελεύσει, κρίνη και δικάση εκείνους εις τους οποίους ο λαός ούτος ενεπιστεύθη την διαχείρισιν των τυχών αυτού.

Ακριβώς δε το συναίσθημα ότι, διά του τρόπου της διεξαγωγής της προκειμένης δίκης, παραμερίζεται ο ελληνικός λαός τιθέμενος εν δευτέρα μοίρα, γεννά την δυσφορίαν επί της οποίας επεστήσαμεν και εφιστώμεν την προσοχήν της Κυβερνήσεως. Δεν πρέπει να παρορασθή ότι η προκειμένη δίκη διεξάγεται επί τη βάει διαδικασίας ευρισκομένης εις τελείαν αντίθεσην προς το ισχύον Σύνταγμα. Και ποιναί ακόμη ωρίσθησαν, τας οποίας ρητώς αποκλείει το Σύνταγμα τούτο, το οποίον εν τούτοις αποτελεί την μόνην μέχρι τούδε γνωστήν έκφρασιν της θελήσεως του ελληνικού λαού.