Η αρμοστεία του Αλέξανδρου Ζαΐμη (18 Σεπτεμβρίου 1906-12 Δεκεμβρίου 1908)

.

Ευθύς μετά την παραίτηση του Πρίγκιπα Γεωργίου, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ υπέδειξε ως νέο Ύπατο Αρμοστή Κρήτης τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, πρώην πρωθυπουργό και μετέπειτα Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, πολιτικό έμπειρο και άνδρα υψηλού ήθους. Ο Ζαΐμης ανέλαβε τα καθήκοντα του στις 18 Σεπτεμβρίου 1906, με πενταετή εντολή.

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γ. Θεοτόκης έγραφε στο τηλεγράφημα του στον Πρόεδρο της Κρητικής Βουλής : «δια του διορισμού τον κ. Ζαίμη καθ’ υπόδειξιν της A.M. τον βασιλέως, επετεύχθη εν μέγα βήμα προς την ποθουμένην υπό των Κρητών και παντός τον Έθνους λύσιν του Κρητικού Ζητήματος».

Από τον Ιούνιο του 1906, με κοινή συμφωνία των επαναστατών του Θερίσου και των αντιπροσώπων της Κρητικής Βουλής, είχε συγκροτηθεί η Β’ Συντακτική Συνέλευση, με πρόεδρο τον Αντώνιο Μιχελιδάκη. Η Συνέλευση εργάστηκε σύντονα και στις 2 Δεκεμβρίου 1906 υπέβαλε στον Αλ. Ζαΐμη το νέο κρητικό Σύνταγμα.

Στο σχετικό διαβιβαστικό έγγραφο ο Αντ. Μιχελιδάκης έγραφε «Υποβάλλω Υμίν εγκλείστως το νέον σύνταγμα, το οποίον εψήφισεν η Β’ Συντακτική Συνέλευσις. Η νέα περίοδος εσωτερικής πολιτικής εις την οποίαν εισέρχεται η Κρήτη υπό το νέον κοινοβουλευτικόν πολίτευμα, παρέχει εις απαντάς τους ψηφίσαντος εκλεκτούς του Κρητικού Λαού την ελπίδα, ότι με την πείραν του παρελθόντος και με την πεποίθησιν ότι διανύομεν τον τελευταίον σταθμόν προς το εθνικόν ημών τέρμα, η περίοδος των εσωτερικών κλονισμών παρήλθε και ότι θα αφιερωθώμεν καθ’ ολοκληρίαν εις την επιτέλεσιν έργων κοινής ωφελείας και εις την ανύψωσιν τον επιπέδον της ηθικής και κοινοτικής προόδου της νήσου».

Τα γεγονότα του 1908. Η κατάργηση της Αρμοστείας.

Φωτογραφία από: anyfantakis-allagi.blogspot.com

 Το 1908 η Κρητική Πολιτεία βρισκόταν σε φάση ραγδαίας ανάπτυξης, με κρατικό μηχανισμό, που λειτουργούσε υποδειγματικά. Δύο σημαντικά εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν την κατάσταση και να επηρεάσουν αποφασιστικά την πορεία των κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία, και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας (Σεπτέμβριος 1908).

Η είδηση δημιούργησε σάλο στην Ελλάδα και στην Κρήτη. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γ. Θεοτόκης υπέδειξε στον Πρόεδρο της Κρητικής Βουλής Γ. Παπαμαστοράκη την ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα με δημοψηφίσματα. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ραγδαία.

Τα μεσάνυκτα της 22 Σεπτεμβρίου 1908 και ενώ ο Ύπατος Αρμοστής Αλ. Ζαΐμης βρισκόταν σε διακοπές στην Αίγινα, οι Χανιώτες πολιτικοί Ελ. Βενιζέλος, Εμμ. Ξηράς, Χ. Πλουμιδάκης και Εμμ. Παπαγιαννάκης, εξέδωσαν προκήρυξη, με την οποία καλούσαν το λαό σε παγκρήτια συγκέντρωση στα Χανιά, για την κήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.

Η προκήρυξη ήταν λιτή και σαφής: «Αγαπητοί συμπατριώται, της Βουλγαρίας ανακηρυχθείσης εις Βασίλειον, ανάγκη αμέσως αύριον να κηρύξωμεν και ημείς την ένωσιν». Πράγματι, το μεσημέρι της 23 Σεπτεμβρίου, σε επιβλητική συγκέντρωση στο πεδίο του Άρεως στα Χανιά, εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο λαϊκό ψήφισμα της ένωσης.