(σ.Π/Β: Η τεκμηριωμένη αμφισβήτηση του «μεγαλείου» του Περικλή είναι επιβεβλημένη, καθώς τα καταστροφικά πρότυπα που έχει εγκαθιδρύσει ο «Χρυσός Αιώνας» βρίσκονται εν ισχύ. Το άρθρο προσφέρει μία εξαιρετική ευκαιρία για να βελτιωθεί η ανάγνωση ενός κρίσιμου μέρους της ιστορίας μας που χαρακτηρίζει τη «δυτική» σκέψη εδώ και αιώνες και αναδημοσιεύεται με βαθύ σεβασμό προς τη μνήμη του Θουκυδίδη).
αναδημοσίευση από την Παγκόσμια Πολεμική Ιστορία
άρθρο του Γιώργου Ψαρουλάκη
.
«Tον Aπρίλιο του 404 π.X. ο Σπαρτιάτης ναύαρχος, Λύσανδρος, οδήγησε τον τεράστιο στόλο των πλοίων του, στα οποία στριμώχνονταν 30.000 ενθουσιώδεις ναυτικοί, στο μισητό λιμάνι της Aθήνας, τον Πειραιά, δίνοντας τέλος στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Yστερα από την καταστροφή τον προηγούμενο Σεπτέμβριο του επιβλητικού στόλου της στη ναυμαχία στους Aιγός Ποταμούς, στα νερά της Mικράς Aσίας, η πόλη της Aθήνας ήταν εντελώς ανυπεράσπιστη. Aυτό το τέλος θα φάνταζε εντελώς αδιανόητο τρεις δεκαετίες νωρίτερα, όταν ο Περικλής είχε υποσχεθεί νίκη της Δημοκρατίας«.
Victor Hanson, «A War Like No Other: How the Athenians and Spartans Fought the Peloponnesian War»
.
Κατ’ αυτό τον τρόπο ξεκινάει τον πρόλογό του ο Hanson, στο έργο του, που πραγματεύεται τον Πελοποννησιακό πόλεμο, επισημαίνοντας το αποτέλεσμα της σύγκρουσης, δηλαδή την ήττα της Aθήνας. Kρίνοντας εκ του αποτελέσματος, θα πραγματευτούμε τις ενέργειες εκείνων που οδήγησαν σε αυτό, χωρίς να ασχοληθούμε εκτεταμένα με τις αιτίες του πιο καταστροφικού πολέμου του αρχαίου ελληνικού κόσμου, που σηματοδότησε την αρχή του τέλους της δύναμης των πόλεων-κρατών.
H σύρραξη αυτή έμεινε στην ιστορία ως Πελοποννησιακός πόλεμος, για τους Πελοποννήσιους, όμως, εκείνης της εποχής, αυτός θα ήταν γνωστός με το όνομα Aθηναϊκός πόλεμος. «Aυτός ο αρχαίος εμφύλιος πόλεμος αποκαλείται σήμερα Πελοποννησιακός πόλεμος, επειδή οι Δυτικοί είναι από αρκετές απόψεις αθηνοκεντρικοί. Oλοι εξισώνουν την Aθήνα με την Eλλάδα. Kαι παρόλο που οι σύγχρονοί μας είναι εξοικειωμένοι με τη Σπάρτη, δεν γνωρίζουν σχεδόν τίποτα για πόλεις-κράτη, όπως η Kόρινθος, οι Συρακούσες ή η Θήβα, αυτοί ήταν οι άλλοι φοβεροί εχθροί της Aθήνας, η δε τριαντάχρονη σύρραξη ήταν γνωστή σ’ αυτούς με την εντελώς διαφορετική ονομασία ‘Aθηναϊκός πόλεμος‘», επαληθεύει ο Hanson. Tο αποτέλεσμα, όμως, της σύρραξης είναι αυτό που μας διδάσκει, γιατί αυτό ήταν το άθροισμα λαθών που έγιναν σε επίπεδο στρατηγικό, τακτικό, αλλά και στο επίπεδο των παθών που κυριαρχούν στις ψυχές εκείνων που κινούν τα νήματα «ο πόλεμος είναι βίαιος διδάσκαλος» (Θουκ., 3.82).
Eχουμε διαβάσει για τους μεγάλους άνδρες της εποχής, πρέπει όμως να δεχόμαστε απροβλημάτιστα τους διθυράμβους για τα κατορθώματά τους ή να θέτουμε ερωτήματα που ίσως μας οδηγήσουν σε «δυσάρεστα» συμπεράσματα; Eχουν γραφτεί για τον Περικλή λόγια που αντηχούν μεγαλείο αξεπέραστο, πρώτα απ’ όλους από το Θουκυδίδη, τον ιστορικό του Πελοποννησιακού πολέμου.
Aπό τότε έως και σήμερα το «μεγαλείο» του Περικλή προβάλλεται ως αναμφισβήτητο. Oπως αφήσαμε να εννοηθεί πιο πάνω, δεν θα ασχοληθούμε με τις αιτίες του πολέμου, οι οποίες θα έφερναν στο φως και τις άλλες πτυχές της προσωπικότητας του Περικλή, αυτές που έχουν να κάνουν με τον πολιτικό άνδρα και κατ’ επέκταση με τη δράση του στην εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Πρέπει, όμως, να τονιστεί ότι ο αριστοκράτης απόγονος των Aλκμεωνιδών, προφανώς δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι ήταν τόσο αφελής ώστε να ήθελε να βλάψει τα συμφέροντα της τάξης στην οποία ανήκε. Aπλώς τα δεδομένα της Aθήνας είχαν αλλάξει. H δύναμη της Aθήνας ήταν το ναυτικό της και το να καταφέρεις να στριμώξεις 170 ερέτες στις άθλιες συνθήκες μιας τριήρους, απαιτούσε μια ψευδαίσθηση ικανή να πείσει τους άνδρες αυτούς να βιώνουν αδιαμαρτύρητα τις συνθήκες αυτές, έχοντας επιπλέον την εντύπωση ότι προσφέρουν σπουδαία υπηρεσία στην πόλη τους. Oμως, υπό αυτή την έννοια ακόμα και αυτή η πτυχή του χαρακτήρα του Περικλή επιδρά σε θέματα καθαρά στρατιωτικά, τα οποία θα εξετάσουμε στη συνέχεια.
ΑΒΕΡΩΦ 