Οι ανύπαρκτες μειονότητες και η απάντηση της ιστορίας

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Κατά καιρούς οι Βαλκάνιοι γείτονες αρέσκονται να ανακινούν μειονοτικά ζητήματα εις βάρος του Ελληνισμού. Πρόκειται για μη- οντότητες και όχι για μειονότητες, αλλά η ανακίνηση αποκαλύπτει την ανθεκτικότητα των βαλκανικών εθνικισμών. Αυτούς τους εθνικισμούς αποθράσυνε η εθνικώς επιζήμια Συμφωνία των Πρεσπών, με την οποία η Ελλάδα αναγνώρισε τα κατασκευάσματα του κομμουνιστικού καθεστώτος του Τίτο.

Θυμίζω, λοιπόν, ότι προ ολίγων ημερών ο Πρόεδρος των Σκοπίων Στέβο Πενταρόφσκι δήλωσε ότι η χώρα του δεν λησμονεί τη «μακεδονική» μειονότητα στην Ελλάδα. Οι Σκοπιανοί πολιτικοί επιλέγουν να αγνοούν την ιστορία και χαρακτηρίζουν ως μειονότητα εκείνους τους κατοίκους της Βορείου Ελλάδος, οι οποίοι, παράλληλα με τα ελληνικά, ομιλούν στο σπίτι τους μία ελληνοσλαβική διάλεκτο. Ας μάθει ο κ. Πενταρόφσκι ότι αυτοί οι «μειξίγλωσσοι» Έλληνες έδωσαν τα πάντα υπέρ του Ελληνισμού και κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνος (1903-1908).

Τον Νοέμβριο του 2020 η Ρουμανική Γερουσία ενέκρινε νόμο, με τον οποίο γίνεται προσπάθεια προσεγγίσεως των Βλαχοφώνων Ελλήνων της Αλβανίας. Γενικότερα καλούνται να λάβουν ρουμανική υπηκοότητα οι πολίτες των Βαλκανικών χωρών που ομιλούν τη βλαχική διάλεκτο. Η φίλη Ρουμανία παίζει με τις λέξεις. Οι Βλαχόφωνοι ονομάσθηκαν Αρμάνοι από το όνομα Ρωμανία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και όχι από το όνομα Ρουμανία, το οποίο είναι πολύ νεώτερο και αφορά ένα κράτος που δημιουργήθηκε το 1862.

Το «ατύχημα Σόροβιτς» που έκρινε την τύχη του Μοναστηρίου (22 Οκτωβρίου 1912)

.

Και το Μοναστήρι;

Ο ελληνικός στρατός είχε καταλάβει τη Σιάτιστα, αλλά όχι με τα τακτικά του αποσπάσματα, παρά με τους Γαριβαλδινούς (ανάμεσά τους ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, έξοχα εξοπλισμένος, που πλήρωνε το δικό του σώμα) και με σώματα εξοπλισμένων από το στρατό μακεδονομάχων, όπως του Καούδη και πολλών άλλων.

Η μόνη αξιόμαχη μεραρχία ήταν η πέμπτη, που προήλαυνε, έως την 18η Οκτωβρίου, βορείως των Καϊλαρίων και όδευε προς Αμύνταιο (Σόροβιτς). Το Μοναστήρι απείχε δέκα ωρών στρατιωτικής πορείας και η άνεση των συνθηκών ήταν αυτή που έπεισε τον αρχιστράτηγο και το επιτελείο να εισακούσει την κυβέρνηση που ανησυχούσε.

Ωσπου ξέσπασε το περιλάλητο «ατύχημα Σόροβιτς» δηλαδή ο αιφνιδιασμός και η άτακτη υποχώρηση μιας ελληνικής μεραρχίας, της πέμπτης, που έκρινε την τύχη του Μοναστηρίου.>

Ήταν ευτύχημα που η αιφνίδια επαφή των Ελλήνων και των Τούρκων δεν ήταν σκοπούμενη, αλλά οφειλόταν σε έλλειψη κατόπτευσης και περιορισμένη αποτελεσματικότητα των προκαλύψεων. Ετσι, ο συγκεντρωμένος ελληνικός στρατός, που ήταν πλέον στα πρόβουνα του κάμπου των Γιαννιτσών, μπόρεσε με ενίσχυση των πανικόβλητων από στοιχεία της 6ης και της 3ης Μεραρχίας να αποκαταστήσει την τάξη και την πειθαρχία στο δυτικό αυτό μέτωπο.

Οι ηρωικοί δάσκαλοι στα »κρυφά σχολειά» της Πελαγονίας

.

Ο Πελαγονίτικος ελληνισμός λοιπόν συνέχισε να καλλιεργεί, παρά τη ρητή απαγόρευση και την αρνητική στάση των Σέρβων, κρυφά και κατ’ οίκον τη διδασκαλία της ελληνικής Γλώσσας και της ελληνικής Ιστορίας κυρίως, αλλά και γενικότερα να παραμένει »κοινωνός της Ελληνικής Παιδείας», με κάθε μέσο και κάθε τίμημα. Αυτό το »κρυφό σχολειό» λειτούργησε σε όλα τα κέντρα της Βόρειας Μακεδονίας όπου υπήρχαν ελληνικοί πληθυσμοί.

Για παράδειγμα, στο Μοναστήρι οι ελληνίδες δασκάλες Θάλεια Γκίκα και Ολυμπιάδα Μέξη παρείχαν στα σπίτια τους μαθήματα ελληνικών σε Ελληνοπαίδες[286].

Επίσης, η Φανή Σίρμου, η οποία μάλιστα κατά τη διάρκεια του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου είχε οδηγηθεί μαζί με πολλούς άλλους συμπατριώτες της όμηρος στη Βουλγαρία, μετά το 1918, επιστρέφοντας στον τόπο καταγωγής της, το Κρούσοβο, μέχρι και τον θάνατο της, κατά τη διάρκεια της γερμανοβουλγαρικής κατοχής στο δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέχισε, παρά τους διωγμούς και τις απειλές των Σέρβων, να διαπαιδαγωγεί τα ελληνόπουλα του μεγάλου και ιστορικού αυτού βλαχόφωνου κέντρου της Βόρειας Μακεδονίας[287].

Εκεί όμως όπου πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά είναι το χωριό Γκόπεσι, το οποίο οι σλαβικές πηγές αποκαλούν »κέντρο της ελληνικής προπαγάνδας». Εκεί λοιπόν οι σερβικές αρχές έσυραν δια της βίας τον »Μακεδόνα Βλαχογραικομάνο» Ναούμ Πέιο στα κρατητήρια και τον απείλησαν με τη ζωή του προκειμένου να σταματήσει να διδάσκει ελληνικά και να υπηρετεί τον »ελληνικό αστικό μεγαλοϊδεατισμό» για να καταστεί όργανο της σερβικής προπαγάνδας[288].

Άτυπη συμφωνία Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα και Κότσα Πόποβιτς για το Μακεδονικό

Φωτο: Οι δυο υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας και της Γιουγκοσλαβίας Κότσα Πόποβιτς

.

Το θέρος του 1948 επήλθε η ρήξη του Τίτο με τον Στάλιν, ο οποίος δεν αποδεχόταν έναν δεύτερο Στάλιν ανεξάρτητο στα Βαλκάνια. Χάρη, όμως, στη Συμφωνία της Γιάλτας που μοίρασε 50%-50% την επιρροή Δύσης – Ανατολής στη Γιουγκοσλαβία, ο Τίτο ήταν ελεύθερος να υποδύεται εφεξής τον «αδέσμευτο» και τούτο έπραξε. Αυτό ευνοούσε ζωτικά συμφέροντα της Ατλαντικής Συμμαχίας στην κατά τα άλλα υπό σοβιετικό έλεγχο Βαλκανική.

Ταυτόχρονα η καθημαγμένη Ελλάδα, εκτεθειμένη στην πρώτη γραμμή του Συμφώνου Βαρσοβίας, μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας και απολύτως εξαρτημένη από τους Αμερικανούς για την επιβίωσή της, αποδέχθηκε αναγκαστικά τις δυτικές υποδείξεις να μην ενοχλεί δημόσια τη Γιουγκοσλαβία που ήταν πολύτιμη για τη Δύση. Ωστόσο, σε όλες τις συναντήσεις απέκρουε σταθερά όλες τις γιουγκοσλαβικές διεκδικήσεις.

Έτσι, σ’ αυτή τη φάση, ο Δυτικός Συνασπισμός χρησιμοποιεί τη Γιουγκοσλαβία σε βάρος της ελληνικής Μακεδονίας και της Ιστορίας ώστε να συντηρεί, μέσω Τίτο, μια ευνοϊκή λεπτή ισορροπία στον ευρύτερο αυτόν γεωπολιτικό χώρο. Εν προκειμένω είναι αποκαλυπτικά τα απόρρητα βουλγαρικά και γιουγκοσλαβικά αρχεία, που δημοσίευσε η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.

Η Αθήνα είχε περιέλθει σε δυσχερή θέση επειδή, πέραν από τα προαναφερθέντα ισχυρά συμφέροντα της Δύσεως στη Γιουγκοσλαβία και τις δυτικές πιέσεις, οι πρόσθετες ελληνικές περιστάσεις αποδυνάμωναν την πάγια θέση της Ελλάδας. Καθ’ όλο αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμεναν πρώτο εθνικό ζήτημα το Κυπριακό και οι συνακόλουθες επικίνδυνες εντάσεις Ελλάδος – Τουρκίας.

Η Ελληνική Κοινότητα των Βελεσών (Βέλες / Велес) στην κοιλάδα του Βαρδάρη

αναδημοσίευση από το Βλαχόφωνοι Έλληνες
απόσπασμα από το βιβλίο του Χρίστου Ζαφείρη «Βαλκάνιος Πραματευτής«

.

Πόσες φορές στο ρεύμα σου,
μεγάλε, ερχόμουν, ποταμέ,
τα παιδικά μου ονείρατα
στο φλοίσβο σου να πλέκω.

Γ. Θ. Βαφόπουλος
Τα Ποιήματα

Κατά μήκος του Αξιού ποταμού, η μεγαλύτερη παραποτάμια ελληνική κοινότητα μετά τα Σκόπια που ακμάζει το 18ο και 19ο αιώνα είναι η ελληνορθόδοξη κοινότητα των Βελεσών. Είναι η σημερινή πόλη Βέλες (Велес) και στα χρόνια της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας Τίτο Βέλες. Η ελληνική κοινότητα των Βελεσών θεωρείται η βορειότερη εστία του μακεδονικού ελληνισμού στα σύνορα με τη λεγόμενη αρχαία περιοχή της Δαρδανίας. Παρά τη παρουσία Ελλήνων από τα βυζαντινά χρόνια, η οργανωμένη ελληνική κοινότητα ιδρύθηκε στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα κυρίως από Βλάχους, που ήρθαν από τη Μοσχόπολη, σε δυο κύματα, το 1769 και το 1788, μετά την καταστροφή της ανθηρής πόλης από ντόπιες τουρκαλβανικές ληστρικές ομάδες.

Το βασικό πληθυσμιακό στοιχείο της κοινότητας ήταν Βλάχοι της Μοσχόπολης και του Κρουσόβου, αλλά στην κοινότητα συμμετείχαν και πολλές οικογένειες, που προέρχονταν από διάφορα μέρη της Μακεδονίας και άλλες περιοχές του ελληνισμού.

Ασπροποταμίτες αγωνιστές στην Ελληνική Επανάσταση του 1821,σύμφωνα με σχετική μελέτη

Ι.Μ Τιμίου Σταυρού

Την ιδιαίτερη συμμετοχή των Ασπροποταμιτών Βλάχων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, αναδεικνύει επίκαιρη μελέτη του δρα Θεόδωρου Νημά, σχολικού συμβούλου φιλολόγων και προέδρων του Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου Τρικάλων.

Στον αγώνα για την εθνική αποκατάσταση, η Δυτική Θεσσαλία και ιδιαίτερα η περιοχή Ασπροποτάμου είχε σημαντική συμμετοχή. Η εξέγερση του μητροπολίτη Λαρίσης-Τρίκκης Διονυσίου Β΄, το 1600, ήταν η πρώτη αξιόλογη επανάσταση του υπόδουλου Ελληνισμού.

Οι Τρικαλινοί έλαβαν μέρος στα Ορλωφικά και πλήρωσαν με βαρύ φόρο αίματος την κίνησή τους αυτή. Το 1808, σύμφωνα με τον κ. Νημά, σημειώνεται η επανάσταση των Βλαχαβαίων στα Χάσια. Και φτάνουμε στη μεγάλη Επανάσταση του 1821, στην οποία συμμετέχει ενεργά η Θεσσαλία.

Η περιοχή Ασπροποτάμου, στη Δυτική Θεσσαλία και η Θετταλομαγνησία στην Ανατολική, έδωσαν το αγωνιστικό “παρών”. Όμως, μετά την αποτυχία τους, οι Θεσσαλοί αγωνιστές κατεβαίνουν στη Νότια Ελλάδα και συνεχίζουν εκεί τον αγώνα.

Μετά τη δημιουργία του πρώτου ελεύθερου Ελληνικού Κράτους το 1830, οι Θεσσαλοί χρειάστηκε να συνεχίσουν τους αγώνες τους για να πετύχουν και τη δική τους απελευθέρωση. Έτσι, εκδηλώνεται επαναστατικό κίνημα το 1840-41 στη ΝΑ Θεσσαλία και ακολουθεί η μεγάλη Θεσσαλική Επανάσταση του 1854, η οποία, καίτοι νικηφόρα, δεν έφερε το ποθούμενο εξαιτίας της επέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων, σημειώνει ο ερευνητής.

Η Επικαιρότητα του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος (1)

Διαπλεκόμενα Συνθήκης Βουκουρεστίου

Στην Διάσκεψη του Βουκουρεστίου 1913 οι βλαχόφωνοι (λατινόφωνοι) Έλληνες παραχωρούνται εκπαιδευτικά και εκκλησιαστικά στην Ρουμανία. Στεντόρεια φωνή διαμαρτυρίας υψώνει ο κυπριακής καταγωγής νομικός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Σαρίπολος (1876-1944), όπως έντονα και έμπρακτα διαφωνεί και ο Γενικός Διοικητής Μακεδονίας Στ. Δραγούμης φθάνοντας στη παραίτησή του.

Πάντως η ‘παραχώρηση’ αυτή  αποδεικνύει ότι έγινε  από ανθρώπους που δεν γνώριζαν την ιστορική πραγματικότητα και παραχώρησαν ελληνικούς πληθυσμούς σε ξένους. Παραχώρησαν αυτούς που πρωταγωνίσθησαν στην επανάσταση του 1821, με λίγα λόγια παραχώρησαν αυτό ‘τούτο το Ελληνικό Έθνος’.

Έλληνες οι βλαχόφωνοι

Oι λαοί, Γάλλοι, Γερμανοί, Ούγγροι, Ρώσοι κ.α., μεταξύ των οποίων ζουν οι βλαχόφωνοι κατά την μακραίωνη ελληνική διασπορά εξ αιτίας της τουρκοκρατίας, θεωρούν Έλληνες τους Κουτσόβλαχους. Σύμφωνα δε με τους Ρουμάνους Giurescu και Nasturel  η λέξη  ‘Κουτσόβλαχος’ κατά τον ρουμανικό λαό σημαίνει τον Έλληνα.

Αυτοπροαίρετη  μαρτυρία ελληνικότητας των βλαχοφώνων στη ξενιτιά

Οι ίδιοι μάλιστα διακηρύσσουν την ελληνικότητά τους και επίσημα στις χώρες που καταφεύγουν. Ο ακαδημαϊκός και καθηγητής του πανεπιστημίου Βουκουρεστίου N. Ιοrga σε άρθρο του γράφει πως δηλώνονται οι   βλαχόφωνοι βορειοηπειρώτες Μοσχοπολίτες στις επίσημες αρχές της Πολωνίας: «Honoratus Constantinus Tuszynski, Graecus, vinipola, de civitates Moscopolis…1780» κ.α.