ΠΟΛΙΤΙΚΟΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΟΥ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

αναδημοσίευση από την Τράπεζα Ιδεών
άρθρο του αν/χη (ΜΗΧ) Παναγιώτη Σπυρόπουλου

.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΙΠΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Πρόλογος

Η αποσύνθεση της παλαιάς Οθωμανικής αυτοκρατορίας άρχισε τον 19ο αιώνα με την ελληνική επανάσταση και συνεχίσθηκε με γρήγορους ρυθμούς καθ’όλη την διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.

Οι πολλαπλώς και στυγνά καταπιεζόμενοι χριστιανικοί πληθυσμοί της χερσονήσου του Αίμου άρχισαν ν’ αναπνέουν τον αέρα της ελευθερίας. Η Κρήτη από ελληνικής πλευράς ήταν πλέον αυτόνομη ενώ και η Μακεδονία πορευόταν στο δρόμο της απελευθερώσεως.

Ο τελευταίος ρωσοτουρκικός πόλεμος είχε λήξει με ήττα της Τουρκίας και επιστέγασμα την συνθήκη του Αγ. Στεφάνου του 1878. Αυτή σηματοδοτεί και την απαρχή των βουλγαρικών διεκδικήσεων στη Μακεδονία. Ο Αγώνας που ανέλαβε ανεπισήμως το ελληνικό κράτος εναντίον των κομιτατζήδων, ήταν αγώνας επιβιώσεως του ελληνισμού στις πατρογονικές του εστίες. Ωστόσο το νεοϊδρυθέν βουλγαρικό κράτος ήταν το μήλο της έριδος μεταξύ κυρίως Ρώσων και των υπολοίπων Μ. Δυνάμεων, οι οποίες δεν έβλεπαν με καλό μάτι την σλαβική κάθοδο στο Αιγαίο και στην Μεσόγειο γενικότερα. Έτσι οι ανταγωνιστές πλειοδοτούσαν σε εδαφικά ανταλλάγματα προκειμένου να προσεταιρισθούν τους Βούλγαρους. Υπό αυτό το πρίσμα εξηγείται και η πλήρης αδράνεια των Μ. Δυνάμεων στoν βίαιο αφελληνισμό και ενσωμάτωση της Αν. Ρωμυλίας (Β. Θράκης) στο νέο κράτος.

Η διαταγή της καταλήψεως των Ιωαννίνων της 21ης Φεβρουαρίου 1913

«Γενικόν Στρατηγείον, Χάνι Εμίν-Αγά 21-2-13 ώρα 5,50 πρωΐας.
Προς τα 1ον και 2ον τμήματα Στρατιάς, 2 Μεραρχίαν, Διοικητήν πυρ/κού Στρατιάς, Σύνταγμα ιππικού και μοίραν πυροβολικού.

1. Ο τουρκικός στρατός εδήλωσεν ότι παραδίδεται αιχμάλωτος πολέμου άνευ όρων.

2. Συνεφώνησαν όπως πάντα τα Τμήματα υψώσωσι λευκήν σημαίαν, άμα δε τη προσεγγίσει των ημετέρων θα καταθέσωσι τα όπλα και θα παραδίδωνται.

3. Το 2ον Τμήμα Στρατιάς να αποστείλη αμέσως ισχυρόν Τμήμα στρατού, όπως φράξη τας προς Β(ορράν). των Ι.(ωαννίνων) οδούς εις απόστασιν 5 τουλάχιστον χλμ. προς Β.(ορράν) της πόλεως. Το Τμήμα τούτο να μη διέλθη εντός της πόλεως. Τα λοιπά Τμήματα του δευτέρου τμήματος Στρατιάς δεν θα υπερβώσι την γραμμήν Κατσικά – Ραψίστα – Σαδοβίστα.

4. Τα τμήματα της 2ας Μεραρχίας να προχωρήσωσι μέχρι Βοδίβιστας – Πετρώδης λόφος – Αγία Παρασκευή ανατολικώς Χάνι Μπιζανίου.

5. Το 1ον Τμ. Στρατιάς να προχωρήση μέχρι γραμμής Κατσικά – Αγ. Παρασκευή ανατολ. Χάνι Μπιζανίου.

6. Στρατιωτικόν Διοικητήν Ιωαννίνων διορίζω τον υποστράτηγον Σούτσον.

1η Δεκεμβρίου 1913: Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα του Συλλόγου Κρητών Αιγάλεω

.

Κατά την επανάσταση του 1821-1830 οι Κρήτες αγωνίστηκαν σκληρά, όπως και οι λοιποί Έλληνες, εν τούτοις είδαν με πόνο απερίγραπτο να μην συμπεριλαμβάνονται στα όρια του ελεύθερου κράτους, όπως αυτά καθορίστηκαν από το πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830.

Και αυτό γιατί έτσι θέλησε η ευρωπαϊκή διπλωματία και κυρίως η Αγγλία. Η αγγλική εξωτερική πολιτική δεν μπορούσε να σκεφτεί ότι κάποια στιγμή δεν ήταν εύκολο γι’ αυτήν, ή ακόμη χειρότερο, αδύνατο, να χρησιμοποιεί ο στόλος της το λιμάνι της Σούδας. Ο στόχος αυτός συνδυαζόταν με το έτερο δόγμα της ακεραιότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ως ανάχωμα στην πάγια επιδίωξη της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, ήδη από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου, της καθόδου δηλαδή της Ρωσίας στη ζεστή θάλασσα, το Αιγαίο…

Και δεν εναντιώθηκε μόνο το 1830 η ευρωπαϊκή διπλωματία στην ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά πάντοτε όταν οι Κρήτες επαναστατούσαν κατά της τουρκικής κυριαρχίας για τον ίδιο σκοπό. Τούτο έγινε το 1841, το 1858, στη γιγαντομαχία του 1866-1868, το 1878, το 1889. Παράλληλα η προπαγάνδα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων προσπάθησε να καλλιεργήσει στους Κρήτες, κυρίως στους εξέχοντες, μίαν αντίληψη αυτονομίας και ανεξαρτησίας από την υπόλοιπη Ελλάδα. Αντίληψη που βρήκε ευήκοα ώτα και που δημιούργησε πολλά προβλήματα κατά την επανάσταση του 1866. Στην πλειονότητά τους όμως οι Κρήτες απέκρουσαν μια τέτοια λύση.

Οι Επιχειρήσεις του Ελληνικού και Βουλγαρικού Στρατού κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο – 3ο μέρος

του Ιστορικού Βασίλειου Αναστασόπουλου
Το 1ο μέρος ΕΔΩ
Το 2ο μέρος ΕΔΩ

.

2.3 Η απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου

Παράλληλα με τις επιχειρήσεις στον τουρκοκρατούμενο ηπειρωτικό ελληνικό χώρο, διεξάγονταν στη θάλασσα του Αιγαίου και ναυτικές επιχειρήσεις, που σκοπό είχαν, αφενός, να καταστεί ο ελληνικός στόλος κυρίαρχος στη θαλάσσια περιοχή και, αφετέρου, να απελευθερωθούν τα ελληνικά νησιά. Οι Τούρκοι είχαν οργανώσει σημαντικά αμυντικά έργα για την προστασία των νησιών, γεγονός που απαιτούσε, από την ελληνική πλευρά, σοβαρή και προσεκτικά οργανωμένηπροσπάθεια για την απελευθέρωσή τους.

Σε πρώτη φάση επιδιώχθηκε η απελευθέρωση των νησιών του βορείου Αιγαίου (Λήμνος, Ίμβρος, Τένεδος κ.ά.) για καθαρά επιχειρησιακούς λόγους και η οποία ξεκίνησε με την έναρξη του πολέμου. Σε δεύτερη φάση, η οποία ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, επιδιώχθηκε η απελευθέρωση και των άλλων ελληνικών νησιών. Αρχικά απελευθερώθηκε η Λήμνος στις 8 Οκτωβρίου – χρησιμοποιήθηκε ως ναυτική βάση του ελληνικού στόλου – για την οποία χρησιμοποιήθηκε μια διλοχία του 20ου Συντάγματος Πεζικού.

Στις 15 Οκτωβρίου ναυτικό άγημα 600 ανδρών αποβιβάστηκε στη Λήμνο και στη συνέχεια μαζί με τη διλοχία Πεζικού απελευθέρωσαν τη Θάσο και τον Άγ. Ευστράτιο. Ανάλογα ναυτικά αγήματα έδρασαν στο σύμπλεγμα τωννησιών του βορείου Αιγαίου, τα οποία και απελευθέρωσαν. Επόμενος στόχος της ελληνικής κυβέρνησης ήταν τα νησιά της Λέσβου, Χίου και Σάμου, τα οποία όμως για την απελευθέρωσή τους απαιτούνταν περισσότερες δυνάμεις. Για το λόγο αυτό αποφασίστηκε να διατεθεί ένα σύνταγμα Πεζικού και μια πυροβολαρχία από τη ΙΙ Μεραρχία, ενώ παράλληλα συγκροτήθηκαν νέες δυνάμεις από ναυτικά αγήματα και τα έμπεδα Αθηνών.

Οι Επιχειρήσεις του Ελληνικού και Βουλγαρικού Στρατού κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο – 2ο μέρος

του Ιστορικού Βασίλειου Αναστασόπουλου
το 1ο μέρος ΕΔΩ

.

2.1.3. Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Μετά τη μάχη των Γιαννιτσών, ο Στρατός Θεσσαλίας έλαβε όλα τα απαραίτητα προπαρασκευαστικά μέτρα προκειμένου να διαβεί τον Αξιό ποταμό και στη συνέχεια να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη. Μέχρι στις 25 Οκτωβρίου οι I, II, III και IV Μεραρχίες πραγματοποίησαν τη διάβαση του ποταμού. Παράλληλα, την ίδια ημέρα, στη Θεσσαλονίκη, οι πρόξενοι των Μεγάλων Δυνάμεων, λόγω της προέλασης του ελληνικού στρατού, έπεισαν τον αρχηγό του τουρκικού στρατού στη Θεσσαλονίκη, Χασάν Ταχσίν Πασά, να έλθει σε διαπραγματεύσεις, για να αποφευχθεί η άσκοπη αιματοχυσία.

Πράγματι, αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τους πρόξενους των Μεγάλων Δυνάμεων και τον Στρατηγό Sefik Pasha συναντήθηκε με τον Διάδοχο Κωνσταντίνο και υπέβαλε τις προτάσεις του Χασάν Ταχσίν Πασά, οι οποίες όμως απορρίφθηκαν. Την επομένη επανήλθε ο Sefik Pasha με νέες προτάσεις, οι οποίες όμως απορρίφθηκαν και αυτές και ο Τούρκος στρατηγός ζήτησε και πήρε δίωρη προθεσμία για να απαντήσει. Ωστόσο, η διορία πέρασε χωρίς να δοθεί η αναμενόμενη απάντηση από την τουρκική πλευρά.

Παράλληλα, ο ελληνικός στρατός άρχισε από το πρωί της 26ης Οκτωβρίου να κινείται προς τις θέσεις εξόρμησής του, ενώ εντοπίστηκαν σερβο – βουλγαρικά τμήματα να κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη. Η προώθηση των ελληνικών μεραρχιών συνεχίστηκε και η κύκλωση του τουρκικού στρατού γινόταν ολοένα και πιο ασφυκτική, αναγκάζοντας τον Χασάν Ταχσίν Πασά να παραιτηθεί από τις αξιώσεις (σ.5) του και να αποδεχτεί όλους τους όρους του ελληνικού Γενικού Στρατηγείου. Παράλληλα, η VII Μεραρχία και το Απόσπασμα Ευζώνων Κωνσταντινοπούλου έλαβαν διαταγή να σπεύσουν να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη και ταυτόχρονα στάλθηκε επιστολή στο διοικητή των βουλγαρικών δυνάμεων που κινούνταν προς τη Θεσσαλονίκη, η οποία τον πληροφορούσε για την επικείμενη μέχρι το βράδυ κατάληψη της πόλης από τον ελληνικό στρατό (σ.6).

Ο «ατυχής» πόλεμος του 1897

αναδημοσίευση από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

.

Tο τέλος του 19ου αιώνα έφερε μαζί του και το τέλος μιας αυταπάτης. H Eλλάδα χρεωκοπημένη ήδη οικονομικά χρεωκόπησε επιπλέον πολιτικά και στρατιωτικά με τον ατυχή πόλεμο του 1897. Mε την έναρξη του 1897 τα πνεύματα στην Eλλάδα ήταν ήδη πολύ οξυμένα από την κρητική εξέγερση και τις σφαγές από τους Τούρκους.

Στην Eυρώπη πολλές πλευρές απαιτούσαν μιαν επέμβαση των Δυνάμεων υπέρ των Kρητικών και στην Eλλάδα η κοινή γνώμη πίεζε για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί. Την περιορισμένη δράση του ελληνικού στόλου συμπλήρωσε η αποστολή στην Κρήτη του υπασπιστή του βασιλιά Tιμολέοντος Bάσσου με δύναμη 1.500 αντρών. Oι ελληνικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στις 3 Φεβρουαρίου στον όρμο Kολυμπάρι και προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα τετελεσμένο κατοχής και προσάρτησης του νησιού στο ελληνικό κράτος.

Oι Δυνάμεις δεν αποφάσισαν τον αποκλεισμό του Πειραιά ή κάποια δυναμική κίνηση εναντίον της Eλλάδας, όπως ζητούσε η Πύλη και ο Kάιζερ. H αποβίβαση ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων στην Kρήτη δημιούργησε ένα κλίμα άμεσης σύγκρουσης, αλλά η συμπάθεια της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Eλλάδα κλίμα απέτρεπε αυστηρότερη στάση της Aγγλίας και της Γαλλίας. Πιθανόν η κυβέρνηση Δηλιγιάννη περίμενε έναν αποκλεισμό ανάλογο με του 1886, για να απεμπλακεί από την υπόθεση με κάποια διπλωματικά κέρδη για την Kρήτη. H τελεσιγραφική διακοίνωση των Δυνάμεων στις 18 Φεβρουαρίου/2 Mαρτίου οδήγησε στην ανάκληση του ελληνικού στόλου. Oι στόλοι των Δυνάμεων απέκλεισαν το νησί και αποβίβασαν στρατεύματα κατοχής, επιβάλλοντας τη λύση της αυτονομίας του νησιού.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 19/20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912

Επιστολικό δελτάριο. Διαστ. 140Χ88 χιλ.: ο αποδεκατισμός των Τούρκων από το Ελληνικό πυροβολικό στη γέφυρα Πλατύ (περιοχή Γιαννιτσών). Τέθηκε ισχυρή φρουρά πάνω στη γέφυρα η οποία συνδέει τις όχθες του ποταμού Βιστρίτσα (ελληνικά Ίναχος). Η παράλειψη των Τούρκων να καταστρέψουν τη γέφυρα αυτή απέβη μοιραία γι αυτούς. Αν καταστρεφόταν η γέφυρα, θα επιβραδυνόταν η προέλαση των Ελλήνων.

Κοντά στην περιοχή των Γιαννιτσών και μάλιστα σε δύσβατο σημείο, όπως και στο χωριό Πλατύ, ο Διοικητής του 8ου Σώματος του Τουρκικού Στρατού, Χασάν Ταξίν (ή Ταχσίν πασάς), δίνει διαταγή στις δυνάμεις του να στρατοπεδεύσουν, για να προφυλάξει με αυτόν τον τρόπο τις διαβάσεις προς τη Θεσσαλονίκη.

Ο Τουρκικός στρατός στα Γιαννιτσά επέλεξε να στρατοπεδεύσει σε ένα σημείο δυσπρόσιτο που στα βόρειά του υψωνόταν το όρος Πάικο, στα νότια βρισκόταν η ελώδης περιοχή της λίμνης των Γιαννιτσών και στα δυτικά έρρεε το δύσβατο ρυάκι Μπαλίντζα.

9 Οκτωβρίου 1912, «η Μάχη του Σαρανταπόρου»

Μετά την απελευθέρωση της Ελασσόνας στις 6 Οκτωβρίου 1912 , ο Ελληνικός στρατός κατευθύνεται προς βορρά με στόχο τα οχυρωμένα Στενά του Σαρανταπόρου που απείχαν 27 χλμ ευρισκόμενα στα σύνορα του νομού Λάρισας με το νομό Κοζάνης .

Το Σαραντάπορο βρίσκεται κτισμένο σε υψόμετρο 840 μ. στις πλαγιές του Αμάρμπεη σε στρατηγική θέση γνωστή και από τα αρχαία χρόνια καθώς αποτελεί το φυσικό στενό πέρασμα μεταξύ Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας ανάμεσα στις οροσειρές των Καμβουνίων και των Πιερίων .

Οι Επιχειρήσεις του Ελληνικού και Βουλγαρικού Στρατού κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο – 1ο μέρος

του Ιστορικού Βασίλειου Αναστασόπουλου

.

1. Εισαγωγή

Η επιθυμία των βαλκανικών κρατών –Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία– για οριστική αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας οδήγησε στις αρχές του φθινοπώρου του 1912 στη σύμπραξη κατά της ασθμαίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η άρνησητης Τουρκίας να αποδεχθεί ριζικές μεταρρυθμίσεις προς όφελος των χριστιανικών πληθυσμών είχε ως αποτέλεσμα την κήρυξη του πολέμου, ο οποίος ονομάστηκε Α΄Βαλκανικός Πόλεμος. Παρά το γεγονός ότι μεταξύ των τεσσάρων συμμαχικών κρατών είχαν συναφθεί αμυντικές συνθήκες και συμφωνίες, ωστόσο εισήλθαν στον πόλεμο χωρίς κοινό σχέδιο επιχειρήσεων.

2. Επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού

2.1 Επιχειρήσεις στη Θεσσαλία και στην κεντρική Μακεδονία

2.1.1. Δυνάμεις Αντιπάλων

Σύμφωνα με το σχέδιο επιστράτευσης του 1912, συγκροτήθηκαν δύο στρατηγεία, το Γενικό Στρατηγείο Στρατού Θεσσαλίας υπό την αρχιστρατηγία του Διαδόχου Κωνσταντίνου, στην περιοχή της Λάρισας, και το Στρατηγείο Στρατού Ηπείρου υπό τον Αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουντζάκη, στην περιοχή της Άρτας.

Ο Στρατός Θεσσαλίας διέθετε 7 μεραρχίες Πεζικού, 1 ταξιαρχία Ιππικού και 4 τάγματα Ευζώνων, συνολικής δύναμης 100.000 ανδρών, και το βράδυ της 4ης Οκτωβρίου 1912 συγκεντρώθηκε στην περιοχή της Λάρισας. Η ζώνη ευθύνης του Στρατού Θεσσαλίας εκτεινόταν από το Σπερχειό ποταμό μέχρι τα βόρεια σύνορα του ελληνικού κράτους στη Θεσσαλία.

Ο Στρατός Ηπείρου διέθετε μία μεραρχία Πεζικού, η οποία αργότερα (12Δεκεμβρίου 1912) ονομάστηκε VIII Μεραρχία, συνολικής δύναμης περίπου 10.500 ανδρών, και ολοκλήρωσε τη συγκέντρωσή του στην περιοχή της Άρτας στις 4 Οκτωβρίου με ζώνη ευθύνης δυτικά του Αχελώου ποταμού.

Πλέον του τακτικού στρατού, συγκροτήθηκαν ανεξάρτητα τάγματα, αποσπάσματα και εθελοντικά σώματα, όπως των Κρητών, Ηπειρωτών, Μακεδόνων, με επικεφαλής οπλαρχηγούς ή αξιωματικούς, και το ιταλικό Σώμα των Γαριβαλδινών (σ.1) με επικεφαλής τον φιλέλληνα Στρατηγό Ricciotti Garibaldi.

Αντικειμενικός σκοπός του ελληνικού στρατού σε περίπτωση πολέμου με την Τουρκία ήταν η συντριβή του τουρκικού στρατού στη Μακεδονία και η ενεργός άμυνα στην Ήπειρο μέχρι να κριθεί ο αγώνας στη Μακεδονία.