Η θρησκευτική πολιτική της δυναστείας του Ηρακλείου

αναδημοσίευση από τη Βυζαντινή Ιστορία

.

Ο ΜΟΝΟΘΕΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ «Η ΕΚΘΕΣΗ»

Οι εκστρατείες του Ηρακλείου εναντίον των Περσών έχοντας σαν αποτέλεσμα την επανάκτηση των Μονοφυσιτικών επαρχιών της αυτοκρατορίας (Συρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτος) έθεσαν για μια ακόμα φορά έντονο το πρόβλημα της συμπεριφοράς του κράτους προς τους Μονοφυσίτες. Ακόμα και στη διάρκεια των εκστρατειών του ο Ηράκλειος άρχισε συνεννοήσεις με τους Μονοφυσίτες επισκόπους των ανατολικών επαρχιών, για να πετύχει ένα είδος εκκλησιαστικής ενότητας, κάνοντας ορισμένες παραχωρήσεις στα δογματικά ζητήματα.

Φαινόταν ότι η ενότητα θα μπορούσε να επιτευχθεί αν η Ορθόδοξη Εκκλησία συμφωνούσε να αποδεχθεί δύο μεν φύσεις αλλά μια ενέργεια και ένα θέλημα του Ιησού. Από την τελευταία αυτή λέξη η διδασκαλία ονομάστηκε Μονοθελητισμός και είναι γνωστή στην ιστορία με το όνομα αυτό. Η Αντιόχεια και η Αλεξάνδρεια, που αντιπροσωπεύονταν από τους Μονοφυσίτες Πατριάρχες τους που διόρισε ο Ηράκλειος, ήθελαν να εργαστούν για την επίτευξη μιας συμφωνίας. Εναντίον όμως του Μονοθελητισμού εξεγέρθηκε ο μοναχός Σωφρόνιος από την Παλαιστίνη, ο οποίος ζούσε στην Αλεξάνδρεια και που χρησιμοποιώντας τα εντυπωσιακά του επιχειρήματα κατά της νέας διδασκαλίας, απειλούσε να υποσκάψει τη διαλεκτική τακτική του Ηράκλειου. Ο Πάπας Ονόριος, αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο των δογματικών ερίδων που στηρίζονταν σε δόγματα, τα οποία δεν συζητήθηκαν από Οικουμενικές Συνόδους, δήλωσε ότι η διδασκαλία περί μιας θέλησης ήταν σωστή.

Ο Σωφρόνιος έγινε Πατριάρχης Ιεροσολύμων, παίρνοντας έτσι μια θέση που του επέτρεπε να εξασκεί πολύ μεγαλύτερη επιρροή, και έστειλε μια συνοδική επιστολή στον επίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, με την οποία ανέπτυσσε με μεγαλύτερη θεολογική ικανότητα το μη ορθόδοξο της διδασκαλίας των Μονοθελητών. Προβλέποντας ο Ηράκλειος μεγάλες θεολογικές διαμάχες εξέδωσε την «Έκθεση», τη διατύπωση δηλαδή της διδασκαλίας περί μιας θέλησης του Χριστού. Το χριστολογικό μέρος του κειμένου αυτού το συνέθεσε ο Πατριάρχης Σέργιος. Ο αυτοκράτορας έλπιζε ότι η έκθεση θα συντελούσε πολύ στη συνδιαλλαγή των Μονοφυσιτών με τους Ορθοδόξους, αλλά οι ελπίδες του διαψεύσθηκαν. Ο νέος Πάπας δεν ενέκρινε την Έκθεση και θέλοντας να υποστηρίξει το δόγμα περί δύο θελήσεων, κήρυξε τον Μονοθελητισμό ως αίρεση.

Η εποχή του Ηράκλειου (610-717)

αναδημοσίευση από την Βυζαντινή Ιστορία

.

Ο Ηράκλειος και οι άμεσοι διάδοχοί του αποτελούν μια δυναστεία αρμενικής, πιθανόν, προέλευσης. Αυτό τουλάχιστον μπορεί να συμπεράνει κανείς έχοντας υπόψη του τον Αρμένιο ιστορικό του 7ου αιώνα Sebeos, που θεωρείται σαν μια ανεκτίμητη πληροφοριακή πηγή για την εποχή του Ηρακλείου, και ο οποίος γράφει ότι η οικογένειά του συγγενεύει προς τον περίφημο αρμενικό οίκο των Αρσακίδων. Ο Ηράκλειος βασίλευσε από το 610 μέχρι το 641 και απέκτησε με την πρώτη του γυναίκα Ευδοκία ένα γιο, τον Κωνσταντίνο, ο οποίος βασίλευσε μετά το θάνατο του πατέρα του για λίγους μήνες, επειδή πέθανε κι αυτός το 641. Στην ιστορία είναι γνωστός ως Κωνσταντίνος Γ’ (ένας από τους γιους του Μ. Κωνσταντίνου θεωρείται ως Κωνσταντίνος Β’).

Μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου Γ’ ανέβηκε στο θρόνο για μερικούς μήνες ο Ηρακληνάς, γιος του Ηράκλειου από τη δεύτερη γυναίκα του, την Μαρτίνα, ο οποίος εκθρονίστηκε το φθινόπωρο του 641, για να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας ο γιος του Κωνσταντίνου Γ’, ο Κώνστας Β’, ο οποίος βασίλευσε από το 641 μέχρι το 668. Η ελληνική μορφή του ονόματός του Κώνστας (λατινικά Constans), είναι πιθανόν υποκοριστικό του ονόματος Κωνσταντίνος, το οποίο αναφέρεται στα βυζαντινά νομίσματα, στα επίσημα Δυτικά στοιχεία της περιόδου αυτής, καθώς και σε μερικές πηγές βυζαντινής προέλευσης. Ο λαός τον ονόμαζε Κώνστα.

Διάδοχός του υπήρξε ο δραστήριός του γιος Κωνσταντίνος Δ’ (668-685), ο οποίος είναι γνωστός ως «Πωγωνάτος», αν κι οι σύγχρονοι ιστορικοί ονομάζουν έτσι τον πατέρα και όχι το γιο. Με τον θάνατο του Κωνσταντίνου Δ’ (685) τελειώνει η καλύτερη περίοδος της δυναστείας του Ηρακλείου, αν και ο γιος του (ο τελευταίος της δυναστείας) Ιουστινιανός Β’ ο «Ρινότμητος» βασίλευσε δυο φορές από το 685 μέχρι το 695 και από το 705 μέχρι το 711. Η περίοδος του Ιουστινιανού Β’, χαρακτηριστική για τις πολλές θηριωδίες του, δεν έχει μελετηθεί ακόμα όσο πρέπει. Είναι όμως λογικό να υποθέσουμε ότι η σκληρή συμπεριφορά του αυτοκράτορα προς τους εκπροσώπους της αριστοκρατίας δεν οφειλόταν μόνο σε καθαρή αυθαιρεσία, αλλά και στην κρυφή δυσαρέσκεια των μελών εκείνων της αριστοκρατίας που, μη θέλοντας να συμβιβαστούν με την ισχυρή θέληση και την απολυταρχική πολιτική του Ιουστινιανού, αγωνίζονταν να τον εκθρονίσουν.

Μερικά βιβλία μιλούν καθαρά για την ύπαρξη μιας παραδοσιακής εχθρικής τάσης κατά του Ιουστινιανού Β’. Εκθρονίστηκε το 685 και εξορίστηκε στη Χερσώνα της Κριμαίας, αφού «ερρινοκοπήθη και εγλωσσοκοπήθη». Διέφυγε όμως από εκεί και κατόρθωσε να νυμφευθεί την αδελφή του Χαγάνου των Χαζάρων. Αργότερα πέτυχε με τη βοήθεια των Βουλγάρων να πάρει πίσω τον θρόνο του Βυζαντίου και, όταν γύρισε στην πρωτεύουσα, έλαβε σκληρά μέτρα εναντίον όλων εκείνων που συντέλεσαν στην εκθρόνισή του. Η συμπεριφορά του όμως αυτή είχε σαν αποτέλεσμα το 711 μια επανάσταση, στη διάρκεια της οποίας σφαγιάστηκαν ο Ιουστινιανός και η οικογένειά του. Με το έτος 711 τελειώνει και η Δυναστεία του Ηρακλείου.

Ο Ηράκλειος κόμβος στην Βυζαντινή παράδοση

.

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά, προπονητή ξιφασκίας εκπαιδευτή ένοπλου παμμάχου και ιστορικής σπαθασκίας και ιστορικής

Οι αναβιωτες και οι ερευνητές του Βυζαντίου για πολλά χρόνια είχαν απορία ( και έχουν ακόμα ) για τι ήταν η ζώνη που ήταν δεμένη γύρω από τα πλευρά των στρατιωτικών αγίων στις εικονογραφίες ή των στρατιωτών του Βυζαντινού στρατού που βλέπουμε σε διάφορες μινιατούρες.

Οι θεωρίες των ξένων ερευνητών είναι πολλές. Άλλοι θεωρούν ότι με αυτό έδειχναν τον βαθμό του στρατιωτικού. Όμως αυτό δεν υφίστατο διότι οι αξιωματικοί ξεχώριζαν είτε από τα λοφια στα κασιδια ( κράνη ) τους είτε από τα σκουλαρίκια που έφεραν στα αυτιά τους, είτε από την ράβδο που έφεραν κτλ. Παράλληλα τη ζώνη αυτή τη συναντάμε και σε απλούς στρατιώτες και όχι μόνο σε αξιωματικούς.

Η άλλη επικρατέστερη θεωρία είναι ότι με αυτό μείωναν το βάρος της πανοπλίας τους ρυθμίζοντας με αυτή την κατανομή του βάρους, κάτι που συμβαίνει αν η ζώνη δεθεί σφικτά στη περιφέρεια της κοιλιάς. Ωστόσο αυτή η ζώνη είναι σε ψηλότερο σημείο, που δεν ωφελεί καθόλου στη μείωση του βάρους με την καλύτερη κατανομή αυτού. Υπάρχουν και άλλες θεωρίες που δεν θα ασχοληθούμε με αυτές, όπως για παράδειγμα ο στηθοδεσμος των Βαραγγων. Όλες οι θεωρίες αυτές είναι λάθος.

Η ζώνη αυτή έχει παραδοσιακό, εσωτερικό και θεολογικό χαρακτήρα και είναι μια βαθιά Ελληνική αρχικά και μετέπειτα Ρωμαϊκή παράδοση. Αυτή την παράδοση συνέχισαν και Κάτι οι ‘Βυζαντινοί’ που παρόλο που ονομάζονταν Ρωμαίοι, ήξεραν ότι ήταν Έλληνες.

Η ζώνη που συναντάμε στους στρατιωτικούς αγίους και γενικά σε απεικονίσεις Βυζαντινών στρατιωτών , προέρχονται από τα βάθη της αρχαιότητας και συγκεκριμένα από τα Καβείρια Μυστήρια.

Μάχη του Γιαρμούκ (14 – 19 Αυγ. 636)

αναδημοσίευση από την Παγκόσμια Πολεμική Ιστορία
άρθρο του Γιώργου Ψαρουλάκη

.

Tον Aύγουστο του 636, μία μάχη με κοσμοϊστορικές συνέπειες διεξήχθη κοντά στον ποταμό Γιαρμούκ, τον Iερομύακα, μεταξύ Bυζαντινών και Aράβων. Hταν μία μάχη που θα σηματοδοτούσε την αυγή ενός νέου κόσμου. Οι Bυζαντινοί έχασαν ολόκληρη τη M. Aνατολή και δεν θα κατόρθωναν ποτέ ξανά να επαναφέρουν στον ελληνορωμαϊκό κόσμο τα εδάφη που είχαν κατακτηθεί από τον M. Aλέξανδρο 1.000 χρόνια πριν. Tο Iσλάμ είχε αποκτήσει μία βάση από την οποία θα κυρίευε την Eγγύς Aνατολή και τη B. Aφρική. Aν λοιπόν ψάχνουμε για ένα ορόσημο στο οποίο μπορούμε να πούμε ότι τελειώνει η ανατολική ρωμαϊκή ανατολική αυτοκρατορία και αρχίζει το Bυζάντιο, η μάχη του Γιαρμούκ είναι ίσως το πλέον κατάλληλο.

Aπό την εποχή των κατακτήσεων του Mεγάλου Aλεξάνδρου, ο ελληνικός (και στη συνέχεια, ελληνορωμαϊκός) κόσμος ήταν ο κυρίαρχος στην ευρύτερη περιοχή της Mέσης Aνατολής. Παρότι εθνολογικά η πλειονότητα των κατοίκων συνέχιζαν να είναι σημιτικά φύλα που κατοικούσαν στην περιοχή για αμέτρητους αιώνες, η αριστοκρατία και οι ανώτερες τάξεις ήταν, αν όχι ελληνορωμαϊκές, βαθύτατα εξελληνισμένες. Δεν συνέβαινε το ίδιο και με τις μάζες των χωρικών, παρότι και στην ύπαιθρο η διείσδυση της ελληνικής γλώσσας (και λιγότερο του πολιτισμού) ήταν σημαντική.

Mετά την επικράτηση του χριστιανισμού ως κυρίαρχης θρησκείας της Pωμαϊκής αυτοκρατορίας και το συνακόλουθο χωρισμό της τελευταίας στα δύο (τον οποίο ακολούθησε η πτώση της Pώμης), η ρωμαϊκή Συρία, μία περιοχή από τις παρυφές της M. Aσίας και την Kαισάρεια, έως τη Γάζα και από τις ακτές του Λεβάντε έως τον Eυφράτη, αποτελούσε μία από τις πλουσιότερες επαρχίες – μαζί με την Aίγυπτο – της ανατολικής Pωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ο Ακάθιστος ύμνος

από τον Κωνστανίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο

ΓΕΝΙΚΑ: Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος, για την ακρίβεια ένα Κοντάκιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους σε αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Δηλαδή κάθε «οίκος», ή στροφή, ξεκινά με το αντίστοιχο κατά σειρά ελληνικό γράμμα).

Ἡ Ὕψωσις τοῦ Τιμίου και Ζωοποιοῦ Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου)

Ἡ 14η Σεπτεμβρίου εἶναι γνωστή εἰς τούς Χριστιανούς ὡς ἡμέρα «τῆς παγκοσμίου Ὑψώσεως τοῦ τιμίου καί ζωοποιοῦ Σταυροῦ. Εἶναι ἡμέρα ἀργίας καί νηστείας, διά νά δυνηθοῦν οἱ πιστοί νά προσκυνήσουν «τό ζωομύριστον ξύλον» καί τόν «θαυμάτων θησαυρόν», τόν «συνθετοτρισόλβιον» Σταυρόν καί «χαρίτων παροχέα» (α’ Οἶκος εἰς τόν τίμιον Σταυρόν).

Πρίν προχωρήσωμεν εἰς τήν περιγραφήν τῆς εἰκόνος τῆς Ὑψώσεως, εἶναι ἀνάγκη νά ἴδωμεν τό ἱστορικόν τῆς ἑορτῆς καί τήν θεολογικήν της σημασίαν.

Γαβιθά-Γιαρμούκ 636 μ.Χ. – Το τέλος της Ελληνο – Ρωμαϊκής Μέσης Ανατολής

αναδημοσίευση από την Ιστορία επί του Ιστού

.

Η θυελλώδης αραβική επέκταση, που δημιούργησε αυτό που στη συνέχεια, έως και σήμερα, καλούμε ‘αραβικό κόσμο’, ήταν ένα ιστορικό φαινόμενο με τεράστιες διαστάσεις και εξαιρετικά περίπλοκο. Όμως αυτό το φαινόμενο θεμελιώθηκε πάνω στη στρατιωτική επικράτηση των Αράβων επί των Βυζαντινών και των Περσών. Η καθοριστική μάχη δόθηκε κοντά στη Γαβιθά και τον ποταμό Γιαρμούκ και το αποτέλεσμα άνοιξε το δρόμο για τη νέα εποχή.

Η ελληνορωμαϊκή κυριαρχία στη Μέση Ανατολή χρονολογείτο από τον 4ο αιώνα π.Χ. και τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι ελληνιστικές μοναρχίες των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών κυριαρχούσαν έως τον 1ο αιώνα π.Χ. όταν τα ηνία ανέλαβε η Ρώμη. Βεβαίως η περιοχή ήταν ιδιότυπη: οι ανώτερες τάξεις ήταν κατά κύριο λόγο ελληνόφωνες (αν και όχι πάντα ελληνικής προέλευσης, μάλλον οι περισσότεροι ήταν εξελληνισμένοι ντόπιοι) και είχαν ασπαστεί με ενθουσιασμό τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Την ίδια ώρα στις κατώτερες τάξεις η κυριαρχία των ντόπιων γλωσσών και πολιτισμού ήταν σχεδόν απόλυτη. Ορισμένες πόλεις ήταν κατά κύριο λόγο ελληνικές, όπως λ.χ. η Αντιόχεια, άλλες μόνο εν μέρει ελληνικές, ενώ στην ύπαιθρο η διείσδυση του ελληνικού στοιχείου ήταν από ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Το ελληνικό στοιχείο εκείνη την εποχή αποτελούσε μέρος του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού που είχε μετεξελιχθεί σε αυτό που αργότερα ονομάστηκε ‘βυζαντινός πολιτισμός’.

Αυτός ο μεικτός πολιτισμός, που συνδύαζε τη γλώσσα και τον πολιτισμό των Ελλήνων με την πολιτική και διοικητική παράδοση των Ρωμαίων (και, φυσικά, τη χριστιανική θρησκεία στο ελληνορθόδοξο δόγμα της), ήταν κυρίαρχος στη ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μετά την πτώση της Ρώμης στους βάρβαρους. Και το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας αυτής εξελίχθηκε στο ‘Βυζάντιο’. Βασικότατο στοιχείο στην πολιτική ιδεολογία και τον πολιτισμό του Βυζαντίου ήταν όπως αναφέραμε ήδη και η χριστιανική θρησκεία, την οποία οι μεσανατολίτες και οι βορειοαφρικάνοι υπήκοοι της αυτοκρατορίας είχαν ασπαστεί από νωρίς και με ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Γενικά στο νοτιοανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας ο χριστιανισμός είχε βαθιές ρίζες, όχι όμως τόσο βαθιές ώστε να αποτρέψει τελικά τον εξισλαμισμό της περιοχής και την επιβίωση της χριστιανικής θρησκείας σε μικρές μόνο πληθυσμιακές νησίδες. Και η αιτία γι’ αυτό, όπως και για την εύκολη επικράτηση των Αράβων στην περιοχή, ήταν κατά κύριο λόγο οι πολιτικές διαφορές με τη βυζαντινή εξουσία, διαφορές που είχαν λάβει το μανδύα των ‘θρησκευτικών διαφορών’ σε μια εποχή που ο θρησκευτικός ανταγωνισμός ήταν το βασικό και κύριο πεδίο διαφοροποίησης των εθνών.

626 – Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Αβάρους

του Radic Radivoj

.

1. Ιστορικό πλαίσιο

Στα μέσα του 6ου αι. το νομαδικό φύλο των Αβάρων διέσχισε τις πεδιάδες βορείως του Ευξείνου Πόντου και έφθασε από την Ασία στις παραδουνάβιες περιοχές, στα σύνορα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η άφιξή τους επρόκειτο να ανατρέψει ουσιαστικά την ισορροπία δυνάμεων στο βόρειο σύνορο της αυτοκρατορίας και συνετέλεσε σημαντικά στη σλαβική εποίκιση της Βαλκανικής. Ήδη το 558 οι Άβαροι απέστειλαν πρεσβεία στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α’, προτείνοντάς του βοήθεια εναντίον ορισμένων νομαδικών φύλων τα οποία την εποχή εκείνη απειλούσαν το Βυζάντιο. Το 567 οι Αβάροι εγκαταστάθηκαν στην Παννονία, όπου σε συμμαχία με τους Λογγοβάρδους κατέστρεψαν το κράτος των Γεπίδων. Το επόμενο έτος οι Λογγοβάρδοι κινήθηκαν προς τη Βόρεια Ιταλία, με αποτέλεσμα οι έποικοι από την Ασία να κυριαρχήσουν στην πεδιάδα της Παννονίας. Τα αβαρικά φύλα σχημάτισαν ισχυρή συμμαχία, στην οποία εντάχθηκαν τα υπολείμματα των ηττημένων Γεπίδων, καθώς και μεγάλες ομάδες Σλάβων και Βουλγάρων. Οι Άβαροι δεν άργησαν να στραφούν εναντίον των παραμεθορίων βυζαντινών πόλεων του Δούναβη: το 582 κατέλαβαν το Σίρμιον και το 584 τη Σιγγιδόνα, το Βιμινάκιον και την Αυγούστα. Κατόπιν έστρεψαν το βλέμμα τους προς νότο και το 586 πολιόρκησαν ανεπιτυχώς τη Θεσσαλονίκη. Η επιθετική τους πολιτική εναντίον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας συνεχίσθηκε επί αυτοκράτορος Μαυρικίου και αποκορυφώθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του Ηρακλείου (610-641). Καθώς ήταν απασχολημένος με τον πολυετή αγώνα εναντίον των Περσών, ο Ηράκλειος αναγκάσθηκε να συνάψει επαχθή ειρήνη με τους Αβάρους, καταβάλλοντας υψηλό φόρο υποτέλειας. Μάλιστα, στην απευθείας συνάντηση που είχε με τον χαγάνο των Αβάρων στη Θράκη το 617, λίγο έλειψε να πέσει θύμα ενέδρας. Γινόταν πλέον φανερό ότι στόχος των Αβάρων ήταν η κατάληψη όλων των ευρωπαϊκών εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της Βασιλεύουσας.

2. Η αβαρική πολιορκία της Κωνσταντινούπολης