Η προφητεία του Αισχύλου

αναδημοσίευση από τον ΕΚΗΒΟΛΟ
άρθρο του Διαμαντή Κων. Κούτουλα

.

«ἦ μήν ἔτι Ζεύς, καίπερ αὐθάδη φρονῶν,
ἔσται ταπεινός, oἷov ἐξαρτύεται
γάμον γαμεῖν, ὅς αὐτόν ἐκ τυραννίδος
θρόνων τ’ ἄϊστον έκβαλεῖ· πατρός δ’ ἀρά
Κρόνου τότ’ ἤδη παντελῶς κρανθήσεται,
ἥν ἐκπίτνων ἠρᾶτο δηναιῶν θρόνων»[1]

[Μετ.: Ὡστόσο, παρ’ ὅλη τήν ἀλαζονεία τοῦ μυαλοῦ του, ὁ Δίας, κάποτε θά ταπεινωθεῖ, ἐξαιτίάς τοῦ γάμου πού ἑτοιμάζεται νά κάνει, ὁ ὁποῖος ἀπό τόν θρόνο του, ἄφαντο, θά τόν γκρεμίσει. Κι ἔτσι θά ἐπαληθευτεῖ ἡ κατάρα τοῦ πατέρα του Κρόνου, τήν ὁποία ἐκστόμισε, ὅταν ἔπεσε ἀπό τόν πανάρχαιο θρόνο τῶν θεῶν] .[2]

Αὐτή ὑπῆρξε ἡ περίφημη «προφητεία» τοῦ Αἰσχύλου, ἡ προβλέπουσα τό Τέλος τοῦ Διός καί ἡ ὁποία λίγο ἔλειψε νά ὁδηγήσει τόν μεγάλο τραγικό στό… κώνειο, θεωρηθεῖσα ὡς παραβίαση τοῦ ἀπορρήτου της διδασκαλίας τῶν Ἐλευσινίων Μυστηρίων. Σήμερα βέβαια ἀντιλαμβανόμαστε τό ὀρφικό περιεχόμενο αὐτῆς της συμβολικῆς «προφητείας», ἀλλά ἐκεῖνο πού συγκλόνισε τό κοινό τοῦ 5ου αἰ. π.Χ. ἦταν ἡ διαπίστωση ὅτι ὑπάρχει ἐνδεχόμενο καί ἡ θρησκεία νά μήν ξεφεύγει ἀπό τό ἱστορικό Γίγνεσθαι, τό ὁποῖο ἀκολουθεῖ τή φυσική διαδικασία τῆς γέννησης καί τῆς φθορᾶς. Ὁπωσδήποτε τό γεγονός τῆς προφητείας τοῦ Προμηθέα Δεσμώτη ὑπῆρξε μοναδικό στά πάγκόσμια χρονικά· δέν ἔχει ξανασυμβεῖ νά παρουσιάζεται στό κοινό κατά τή διάρκεια Θρησκευτικῶν ἐκδηλώσεων (ὅπου παρουσιάζονταν οἱ τραγωδίες) διδασκαλία προβλέπουσα τό τέλος τῆς ἐπικρατούσας θρησκείας!

Ἂν δὲν ἐλέγξουμε τοὺς Οἰκουμενιστὲς ἐμεῖς, οἱ Ὀρθόδοξοι, τοὺς ἐλέγχουν οἱ –ἂν καὶ ἐθνικοί– ἀρχαῖοι ἡμῶν πρόγονοι!

Ἀδαμάντιου Τσακίρογλου

Ὅλοι οἱ σύγχρονοι ἐκφραστὲς τοῦ πνεύματος τοῦ Οἰκουμενισμοῦ κατηγοροῦν τοὺς Χριστιανούς, ποὺ ὁμολογοῦν τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Μία Ἐκκλησία του ὡς φανατικοὺς καὶ ὑπερβολικούς, ὡς ἀνθρώπους ἐκτὸς τῶν πλαισίων τῆς σοφίας καὶ τῆς λογικῆς. Αὐτοὶ οἱ ἀδίστακτοι διῶκτες ἱερέων, μοναχῶν καὶ λαϊκῶν, οἱ θρασύτατοι παραχαράκτες τοῦ Θείου Λόγου, οἱ ὑποτιθέμενοι ἐραστὲς τῆς σοφίας καὶ τῆς ἀλήθειας χρησιμοποιοῦν ἄνευ αἰδοῦς ὅλα τὰ μέσα γιὰ νὰ ἐφαρμόσουν τὰ σχέδιά τους. Ἀλλὰ ἀκόμα καὶ ἂν δὲν μιλοῦσαν οἱ Χριστιανοὶ γιὰ τὴν μοναδικότητα τῆς Ἀλήθειας, γιὰ τὴν ἀκρίβεια τῆς δικαιοσύνης, γιὰ τὸν κίνδυνο τῶν ψευδοεπισκόπων καὶ λυκοποιμένων, γιὰ τὸ δικαίωμα τοῦ κάθε πιστοῦ νὰ ἐλέγχει τοὺς παραβαίνοντας τὸν νόμο, τὸ κάνουν, ἂν καὶ ἐθνικοί, οἱ ἀρχαῖοι ἡμῶν πρόγονοι:

Περὶ ἀληθείας

«Φίλος ὁ Πλάτων, ἀλλὰ φιλτέρα ἡ ἀλήθεια» (Ἀριστοτέλης)

«Τὸ νὰ κρύβεις τὴν ἀλήθεια εἶναι σὰν νὰ θάβεις χρυσάφι» (Πυθαγόρας)

«Ἡ ἀλήθεια καὶ ἂν ταπεινωθεῖ καὶ ἂν συρθεῖ στὸ χῶμα, πάλι θὰ ὑψωθεῖ. Ἡ αἰωνιότης εἶναι δική της» (Δίων ὁ Συρακούσιος)

Τι σηματοδοτεί η κατάργηση της Αντιγόνης στο Λύκειο;

Γιατί δε φύτρωσε ποτέ στον κόσμο, σαν το χρήμα, τόσο κακή εφεύρεση· αυτό γκρεμίζει πόλεις, αυτό κι από τα σπίτια τους ανθρώπους ξεσπιτώνει, αυτό το φρόνιμο μυαλό το ξεπλανεύει πάντα, το παρασέρνει στο κακό και στης ντροπής τη στράτα, και καθετί το πονηρό μαθαίνει στους ανθρώπους, διδάσκει την ασέβεια σ’ όλες της τις εκφράσεις. Μα όσοι τα κατάφεραν στο χρήμα πουλημένοι, με τον καιρό κάποια στιγμή άσχημα το πληρώνουν.

Από πού νομίζετε ότι προέρχεται το παραπάνω απόσπασμα; Είναι από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Είναι η τραγωδία που περιέχει και το χορικό «Έρως ανίκατε μάχαν». Είναι η τραγωδία που περιέχει και τον παρακάτω διάλογο:

ΚΡΕΩΝ Παρ’ όλα αυτά το τόλμησες να παραβείς το νόμο;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ Γιατί δε μου το πρόσταξε αυτό ο μέγας Δίας ούτε και η συγκάτοικος με τους θεούς του Άδη, η Δίκη, είναι που όρισε στον κόσμο τέτοιους νόμους. Ούτε και νόμιζα ποτέ πως έχουν τέτοιο κύρος πια οι δικές σου προσταγές, ώστε, θνητός που είσαι, τους άγραφους κι ασάλευτους νόμους να ξεπεράσεις.

Φαίνεται πως το ΙΕΠ (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής) όλα αυτά τα έκρινε άχρηστα. Σύμφωνα με τις προτάσεις του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής για την αναδιαμόρφωση του σχολικού προγράμματος στο Λύκειο τα Αρχαία θα παραμείνουν ως μάθημα κορμού μόνο στην Α’ Λυκείου, αποδεικνύοντας την πρόθεση του Υπουργείου για κατάργηση της Αντιγόνης! Στην ενότητα «Γλώσσα» στη Β’ και Γ’ Λυκείου προβλέπεται διδασκαλία μόνο Έκθεσης και Λογοτεχνίας. Αυτό πρακτικά ισοδυναμεί με κατάργηση της διδασκαλίας της Αντιγόνης στο Λύκειο μετά από δεκαετίες! Η απόφαση αυτή αποτελεί την τελευταία πράξη στο σήριαλ της υποβάθμισης των αρχαίων ελληνικών που ξεκίνησε με τον περιορισμό των ωρών διδασκαλίας στην Α’ Γυμνασίου και τον εξοβελισμό τους από τις εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς συνολικά στο Γυμνάσιο.

Αριστοτέλους – Ηθικά, Νικομάχεια: Παράγοντες που καθορίζουν την ηθική ποιότητα μιας πράξης

Μετάφραση Ανδρέα Δαλέζιου

Ίσως όμως ερωτήση κανείς κατά ποίον τρόπον δύναταί τις τα μεν δίκαια πράττων να γίνη δίκαιος, τα δε σώφρονα, σώφρων. Διότι, εάν ασκή κανείς αυτάς τας αρετάς, είναι ήδη δίκαιος και σώφρων, καθώς ακριβώς είναι γραμματικοί και μουσικοί εκείνοι, όσοι εκτελούν τα γραμματικά και τα μουσικά.

Ή μήπως τάχα δεν έχει ούτω το πράγμα και όσον ακόμη αφορά τας τέχνας; Πράγματι συμβαίνει, ώστε να κάμη κανείς κάποιαν γραμματικήν παρατήρησιν εκ τύχης και κατά συμβουλήν άλλου. Επομένως τότε μόνον θα είναι κανείς γραμματικός, εάν συγγράψη έργον τι σχετικόν προς την γραμματικήν και κατά την μέθοδόν της, δηλαδή όταν κατέχη αυτός ο ίδιος εν εαυτώ την γραμματικήν επιστήμην.

Ιδού ακόμη μια διαφορά μεταξύ των αρετών και των τεχνών. Τα προϊόντα των τεχνών έχουν εις τον εαυτόν των την αξίαν των. Αλλ’ εις τας περιπτώσεις της αρετής δεν αρκεί διά την ύπαρξίν των μόνον, όπως ο άνθρωπος ενεργή δικαίως και σωφρόνως. Πρέπει ο ενεργών να γνωρίζη και πώς ενεργεί.

Προς τούτοις η ενέργειά του δέον να εκτελήται κατόπιν περιεσκεμμένης αποφάσεως και εν συνειδήσει της εκτελουμένης ενεργείας, και τρίτον να εκτελή την ενέργειάν του με θέλησιν σταθεράν και απαρέγκλιτον.

Αι περί ων ο λόγος συνθήκαι δεν έχουν σημασίαν ως προς την διακατοχήν των τεχνών, πλην της γνώσεως του σχετικού επαγγέλματος. Όσον όμως αφορά εις την άσκησιν των αρετών, η γνώσις αύτη έχει μικράν ή ουδεμίαν σημασίαν, αλλά τα άλλα έχουν σπουδαιότητα, η οποία δεν πρέπει να παροραθή. Αύτη είναι θεμελιώδης, δεδομένου ότι αι περί ων πρόκειται συνθήκαι δεν αποκτώνται παρά διά συνεχούς ασκήσεως της δικαιοσύνης και της σωφροσύνης.

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟΣ – Η αξιοκρατική επιλογή των αρχόντων κατά το παρελθόν

(ΙΣΟΚΡ 7. Πίστις: §20–76): Η αξιοκρατική επιλογή των αρχόντων κατά το παρελθόν

ΙΣΟΚΡ 7.20–27

[20] Οἱ γὰρ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν διοικοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ’ ἣ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ’ ἡγεῖσθαι τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθερίαν, τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, τὴν δ’ ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ μισοῦσα καὶ κολάζουσα τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας τοὺς πολίτας ἐποίησεν.

Εκείνοι λοιπόν που είχαν τη διοίκηση της πολιτείας κατά την παλαιότερη εποχή, εγκατέστησαν πολίτευμα που δεν είχε μόνον όνομα προσφιλέστατο σ’ όλους και γλυκύτατο, ενώ στην πραγματικότητα δεν έδινε την εντύπωση αυτή στους πολιτευομένους και δεν προετοίμαζε τους πολίτας ώστε να θεωρούν την ακολασία δημοκρατία, την παρανομία ελευθερία, την αθυροστομία ισότητα δικαιωμάτων, ούτε τέλος την εξουσία να κάνουν όλα αυτά ευδαιμονία, αλλά πολίτευμα που παρέδιδε στο μίσος και στην τιμωρία τους ανθρώπους αυτού του είδους και που κατώρθωσε με τον τρόπο αυτό να κάμη όλους τους πολίτας καλύτερους και φρονιμώτερους.

[21] Μέγιστον δ’ αὐτοῖς συνεβάλετο πρὸς τὸ καλῶς οἰκεῖν τὴν πόλιν, ὅτι δυοῖν ἰσοτήτοιν νομιζομέναιν εἶναι, καὶ τῆς μὲν ταὐτὸν ἅπασιν ἀπονεμούσης, τῆς δὲ τὸ προσῆκον ἑκάστοις, οὐκ ἠγνόουν τὴν χρησιμωτέραν, ἀλλὰ τὴν μὲν τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσαν τοὺς χρηστοὺς καὶ τοὺς πονηροὺς ἀπεδοκίμαζον ὡς οὐ δικαίαν οὖσαν,

Εξαιρετική μάλιστα συμβολή για την καλή διοίκηση της πολιτείας παρείχε το γεγονός ότι, επειδή υπάρχει η δοξασία ότι υπάρχουν δύο είδη ισότητος και ότι η μία απονέμει σ’ όλους τα ίδια δικαιώματα και η άλλη ό,τι πρέπει στον καθένα, δεν αγνοούσαν τη χρησιμώτερη, αλλ’ εκείνην που έδινε τα ίδια δικαιώματα και στους ηθικούς ανθρώπους και στους πονηρούς, την απεδοκίμαζαν, γιατί την εθεωρούσαν άδικη,

Ο Αριστοτέλης και η γέννηση της πόλης

O Πλάτωνας (αριστερά) και ο Αριστοτέλης (δεξιά), λεπτομέρεια της Σχολής των Αθηνών του Ραφαήλ

Γράφει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Πολιτικά» ξεκαθαρίζει ότι η πόλη δεν αποτελεί ανθρώπινη επινόηση προς εξασφάλιση της επιβίωσης, αλλά φυσική επιταγή προς επίτευξη της ευδαιμονίας. Φυσικά η πρώτη μορφή κοινωνίας που γνώρισε ο άνθρωπος είναι η οικογένεια: «Η κοινωνία λοιπόν που συγκροτήθηκε κατά ένα φυσικό τρόπο για να καλύπτει τις καθημερινές βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου είναι η οικογένεια». (σελ. 277). Και βέβαια η συνένωση πολλών οικογενειών προκειμένου να αντιμετωπιστούν περισσότερο απαιτητικές ανάγκες στο πλαίσιο της επιβίωσης λέγεται κώμη: «Η μορφή κοινωνίας που πρώτη συγκροτήθηκε από τη συνένωση περισσότερων οικογενειών για να καλύψει υπερκαθημερινές ανάγκες του ανθρώπου είναι η κώμη». (σελ. 277). Αποδεχόμενοι ότι η οικογένεια είναι επιταγή της φύσης δεν έχουμε παρά να αναγνωρίσουμε ότι και η κώμη προέρχεται επίσης από τη φύση, αφού δεν είναι τίποτε άλλο από την κοινωνική εξέλιξη της οικογένειας: «Ο φυσικός χαρακτήρας της κώμης φαίνεται να έγκειται κατεξοχήν στο γεγονός ότι αποτελεί προέκταση της οικογένειας. Και γι’ αυτό ορισμένοι ονομάζουν τα μέλη της κώμης ομογάλακτα, παιδιά και παιδιά των παιδιών». (σελ. 277 – 279).

Από τη στιγμή που γίνεται αντιληπτό ότι η συνένωση των κωμών δημιούργησαν την πόλη, καθίσταται σαφές ότι και η πόλη είναι από τη φύση. Γιατί όταν η εξελικτική πορεία κάποιου πράγματος έχει ως βάση τη φυσική επιταγή, είναι αδύνατο να συμβαίνει κάτι διαφορετικό και γι’ αυτό το ίδιο: «Γι’ αυτό κάθε πόλη είναι μια φυσική πραγματικότητα, εφόσον αυτό ισχύει και για τις πρώτες μορφές κοινωνίας (ενν. την οικία και την κώμη). Διότι αυτή συνιστά γι’ αυτές το σκοπό τους και η φύση είναι σκοπός». (σελ. 279). Η φράση «η φύση είναι σκοπός» αποτελεί τον πυρήνα της αριστοτελικής τελεολογίας που ξεκαθαρίζει ότι κάθε πράγμα από τη φύση του είναι πλασμένο για ένα σκοπό. Με άλλα λόγια, τίποτε δεν έχει γίνει τυχαία από τη φύση και κατ’ επέκταση, κάθε φυσικό δημιούργημα αποσκοπεί στην εκπλήρωση του σκοπού της ύπαρξής του. Από τη στιγμή που η πόλη είναι η ολοκλήρωση της εξέλιξης του οίκου και της κώμης δεν μπορεί παρά να είναι και η ίδια από τη φύση, τόσο επειδή τα προηγούμενα στάδια της εξελικτικής της πορείας είναι απ’ τη φύση, όσο κι επειδή αποτελεί ολοκλήρωση μιας εξελικτικής πορείας, αφού οτιδήποτε προέρχεται από τη φύση οφείλει να φτάσει στην ολοκλήρωσή του (την κορύφωση της εξελικτικής του πορείας), δηλαδή να φτάσει στην τέλεια κατάστασή του ώστε να επιτελεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το έργο για το οποίο είναι πλασμένο: «Διότι ό,τι είναι το κάθε πράγμα, αφού ολοκληρωθεί η ανάπτυξή του, αυτό λέμε ότι είναι η φύση του, όπως π.χ. του ανθρώπου, του ίππου, της οικίας. Εξάλλου ο σκοπός και η τελική αιτία του σκοπού είναι κάτι το άριστο». (σελ. 279 – 281).