Ἡ Ἀρετὴ καὶ ἡ Πραγματικὴ Σημασία τοῦ «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ»

.

Τοῦ Ἀντωνίου Α. Αντωνάκου Καθηγητοῦ – Κλασσικοῦ Φιλολόγου Ἱστορικοῦ – Συγγραφέως

Ἀρετὴ εἶναι «ἡ ἠθικὴ ἀνωτερότητα, ἡ ὑπεροχή». Σήμερα ὅμως, ἡ σημασία τόσο τῆς λέξεως «ἀρετή», ὅσο καὶ τοῦ ὀνόματος «ἀγαθός», τὸ ὁποῖο σχετίζεται μὲ τὴν ἰδιότητά της, ἔχουν διαστρεβλωθῆ, παίρνοντας μία τελείως διαφορετικὴ τροχιὰ ἀπὸ τὴν πραγματικότητα.

Γιὰ νὰ καταλάβουμε καλύτερα τὴν σημασία ποὺ ἔδιναν οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι στὴν λέξη «ἀρετή», ἂς παρακολουθήσουμε τί λένε γι’ αὐτὴν τὰ λεξικά τους. Τὸ «Etymologicum Magnum» τονίζει μεταξὺ τῶν ἄλλων: «Λέγεται δὲ καὶ ἡ κατὰ πόλεμον δύναμις, παρὰ τὸν Ἄρην, τὸν πόλεμον. Λέγεται δὲ ἀρετὴ καὶ ἡ ἐν παντὶ πράγματι ὑπεροχῇ· παρὰ τὸ αἱρῶ, τὸ προαιροῦμαι. Σημαίνει τὴν κατὰ πόλεμον ἀνδρείαν… Σημαίνει καὶ τὴν ψυχικὴν ἀρετήν». Ἄν προσέξουμε δὲ μὲ μεγαλύτερη προσοχὴ τὰ λεξικά, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι ἐκτὸς τῶν ἄλλων ἐτυμολογιῶν, ἡ λέξη «ἀρετή», δηλώνει καὶ τὴν ἰδιότητα τοῦ Ἄρεως· τὴν μαχητικότητα, τὴν ἀνδρεία.

Τά ἀρχαῖα ἑλληνικά, τό μεγάλο καμάρι μας καί τό μεγάλο στήριγμά μας (Ὀδ. Ἐλύτης)

Φ. Σχοινάς

Ὁ ὑπουργός Παιδείας, ὁ κ. Ν. Φίλης, χαρακτήρισε ἄχρηστη τή διδασκαλία τῶν (ὑποτυπωδῶν) ἀρχαίων ἑλληνικῶν στό Γυμνάσιο. Στό παρόν σημείωμα δέν προτίθεμαι νά ἀναπτύξω διά μακρῶν τήν ἀξία καί τή χρησιμότητα τῆς ἐκμάθησης τῶν παλαιότερων μορφῶν τῆς ἑνιαίας διαχρονικῶς γλώσσας μας. Αὐτό τό ἔχω ἤδη κάνει σέ δύο βιβλία μου γιά τήν Λειτουργική καί Ἐκκλησιαστική γλῶσσα. Ἐδῶ θά ἀρκεσθῶ σέ δύο γνῶμες πού ἐξέφεραν οἱ τιμηθέντες μέ Νόμπελ ποιητές μας Ὀδυσσέας Ἐλύτης καί Γιῶργος Σεφέρης. Λέγει λοιπόν ἐπί τοῦ προκειμένου ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης:«Ἐπειδή ἐγώ δέν ξέρω νά ὑπάρχει παρά μία γλώσσα ἡ ἑλληνική, ὅπως ἐξελίχθηκε ἀπό τήν ἀρχαία, πού ἔπρεπε νά εἶναι τό μεγάλο καμάρι μας καί τό μεγάλο μας στήριγμα.

Ὅμως, γιά νά συγκρίνουμε ἐδῶ τόν ἑαυτό μας μέ τούς Δυτικούς, πού ἔχουν μιά γλώσσα πέντ̉ ἕξι αἰώνων, δυσανασχετοῦμε πού ἡ δική μας, πενταπλασίων αἰώνων, συμβαίνει νά διαθέτει πολλά “κλαβιέ”. Καί καταφέραμε τό πλεονέκτημά μας νά τό μετατρέψουμε σέ μειονέκτημα. Τό νά λέει, ἀγαπητέ μου, ὁ Ἕλληνας ποιητής, ἀκόμη καί σήμερα, “οὐρανός” ἤ “θάλασσα” ἤ “ἥλιος” ἤ “σελήνη” ἤ “ἄνεμος”, ὅπως τό ἔλεγαν ἡ Σαπφώ καί ὁ Ἀρχίλοχος, δέν εἶναι μικρό πράγμα. Εἶναι πολύ σπουδαῖο. Ἐπικοινωνοῦμε κάθε στιγμή, μιλώντας μέ τίς ρίζες μας. Τίς ρίζες μας πού βρίσκονται ἐκεῖ: στά Ἀρχαῖα. Γι̉ αὐτό καί λυπᾶμαι πού καταργήθηκαν ἀπό τά Γυμνάσια κι ἄς μέ πεῖτε καθυστερημένο».(Ὀδυσσέα Ἐλύτη, Σύν τοῖς ἄλλοις, 37 συνεντεύξεις, ὕψιλον/βιβλία, Ἀθήνα 2011, σ. 173). Κατά τόν Ἐλύτη ἡ ἀρχαία ἔπρεπε νά εἶναι τό μεγάλο καμάρι μας καί τό μεγάλο στήριγμά μας. Σέ μᾶς κατάντησε νά θεωρεῖται ἄχρηστος μπελάς καί βαρίδι πού δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά προχωρήσουμε παραπέρα…

Διδάσκοντας αρχαία ελληνικά στο δημοτικό σχολείο

.

Δημήτρης Νατσιός, δάσκαλος – Κιλκίς

.

«Η θητεία μου στην ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στη γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία, μεταξύ λέξεων και εννοιολογικού περιεχομένου» Βέρνερ Χάισεμπεργκ, Γερμανός φιλόσοφος, για την αρχαία ελληνική γλώσσα

Δεν το κρύβω και δεν το γράφω προς καύχηση-εν οίδα ότι ουδέν ειμί- ότι εδώ και πολλά χρόνια, διδάσκω αρχαία ελληνικά. Όταν παίρνω Ε’ και Στ’ δημοτικού, αφιερώνω μία ώρα του εβδομαδιαίου προγράμματος στην διδασκαλία της, κατά τον Κικέρωνα, «γλώσσας των θεών».

Η ώρα, την οποία «κλέβω» από το πρόγραμμα είναι της «Ευέλικτης Ζώνης». Ας μην ρωτήσει κάποιος τι είναι αυτή η «Ευέλικτη Ζώνη», γιατί και ο ίδιος ακόμη δεν κατάλαβα. Αυτό που ξέρω είναι ότι στο πρόγραμμα που δίνω στους μαθητές μου, σβήνω την «Ευέλικτη Ζώνη» και γράφω αρχαία ελληνικά. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά, οι μικροί μαθητές με κατάνυξη, θα έλεγα, και με καμάρι «τριγυρίζουν όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο λουλούδι» (Βρεττάκος), την πάντερπνη γλώσσα μας και χαίρονται τους χυμούς και τα αρώματά της.