«Τα έξι παλικάρια της Δουρούτης». Οι τελευταίοι νεκροί πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (20 Φεβρουαρίου 1913)

.

Μανώλης Πέπονας

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων υπήρξε ένα από τα πλέον δυσχερή εγχειρήματα για τον Ελληνικό Στρατό. Ένα σύγχρονο οχυρωματικό δίκτυο είχε κατασκευαστεί γύρω από την πόλη υπό την εποπτεία εξαιρετικών Γερμανών αξιωματικών, με αποτέλεσμα φρούρια όπως το Μπιζάνι να θεωρούνται σχεδόν απόρθητα.

Παράλληλα, ο Οθωμανός διοικητής, Εσάτ Πασάς, ήταν ένας ιδιαίτερα καταρτισμένος στρατιωτικός ηγήτορας, οποίος πέτυχε να αντιτάξει σθεναρή άμυνα στις ελληνικές δυνάμεις για αρκετούς μήνες.

Υπό αυτές τις συνθήκες, απαιτήθηκε η καταβολή υψηλού φόρου αίματος και η εξάντληση της εφευρετικότητας αξιωματικών όπως ο αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος και ο ταγματάρχης Βελισσαρίου, προκειμένου ο Ελληνικός Στρατός να πετύχει την είσοδό του στη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου.

Στις 20 Φεβρουαρίου 1913, μια ημέρα δηλαδή πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ο Ελληνικός Στρατός θρήνησε τα τελευταία της θύματα: τον Αθανασόπουλο Ιωάννη από το Αλετούργι Μεσσηνίας, τον Κεφάλα Αντώνιο από τη Μεγαλόπολη Αρκαδίας, τον Κρατημένο Ρήγα από τα Λαγκάδια Αρκαδίας, τον Σχίζα Μιχαήλ από το Σέρβον Αρκαδίας, τον Τσακαλουδάκη Εμμανουήλ από την Κρήτη και τον επίσης Κρητικό Πασσιαδάκη Γεώργιο.

Το χρονικό της αλώσεως των Ιωαννίνων «Μια συγκινητική περιγραφή εκείνων που έζησαν τα γεγονότα» (21 Φεβρουαρίου 1913)

.

Πως επέρασαν οι τελευταίοι τέσσαρες μήνες του πολέμου διά τα Ιωάννινα; Όλη η ψυχή και όλος ο νους της πόλεως είχε συμμαζευθεί είς μίαν αγωνιώδη λαχτάραν, εις ένα υπέρτατον δοξολόγημα, εις ένα γονατισμένον αίνον και μίαν ικεσίαν και παράκλησιν. Κάθε σπίτι, κάθε γωνιά -κάθε ζωντανός άνθρωπος, ως και τα παιδάκια ακόμη με σταυρωμένα χέρια δεν είχον άλλην προσευχήν και άλλην δέησιν:

–Θεέ μου ευλόγησε τα Ελληνικά τα όπλα! Βοήθα τους γενναίους πολεμιστάς, που επάνω στα βουνά και στα χιόνια χάνουν αίμα και ζωήν να ελευθερώσουν την Ήπειρον.

-Βοήθα τον Ελληνικόν στρατόν!

Κάθε βράδυ που χιόνιζεν, ή έβρεχεν, ή έκαμε κρύον τα σπίτια ήσαν σκυθρωπότερα, οι άνθρωποι θλιβερότεροι και ο νους των χαμένος σε μίαν μόνον έγνοιαν και μίαν μόνον σκέψιν:

–Κρυώνουν τ΄αδέλφια μας, υποφέρουν οι λεοντόκαρδοι εκεί επάνω στα βουνά… Βοήθα τους Θεέ μου!!

Και τα μάτια των γυναικών εδάκρυζαν, τα κορίτσια έκλαιον, οι άνδρες ήσαν συλλογισμένοι και σιωπηλοί, σε τραπέζι δεν ειμποροΰσε να σιγουρευθή κανένας, ούτε ψωμί και φαγητόν να νοιώσει.

21 Φεβρουαρίου 1913: Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων – Το τέλος μιας σκλαβιάς 500 ετών…

του Γεωργίου Ν. Κουρκούτα*

Δικαίως η περίοδος των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913 χαρακτηρίστηκε ως ένα νέο 1821, διότι η Ελλάς μέσα σε λίγους μήνες διπλασιάστηκε εδαφικά και πληθυσμιακά. Το θέμα της Ελευθερίας μεγάλου μέρους των αλύτρωτων αδελφών σε Ήπειρο, Μακεδονία, Νήσους Αιγαίου και Κρήτη επιλύεται με τις θυσίες των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, μετά από αιώνες προσδοκιών και δεκαετίες αγώνων. Στο πλαίσιο των μαχών και των επιτυχιών του Ελληνικού Στρατού κορυφαία θέση κατέχει ο αγώνας για την Απελευθέρωση της πρωτεύουσας της ενιαίας Ηπείρου, των Ιωαννίνων.

Ένα γεγονός, που μετά την επική σύγκρουση γύρω από το Μπιζάνι, κορυφώθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1913. Στο Μπιζάνι αναδείχθηκε για μία ακόμη φορά η επιτυχής συνεργασία του στρατιωτικού ηγήτορος (Διαδόχου Κωνσταντίνου) με τους συνεργάτες του (Διοικητές Μονάδων), αλλά και η άξια πολική ηγεσία της χώρας (Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος). Γι΄ αυτό και σε σύντομο χρονικό διάστημα επετεύχθησαν αξιόλογα αποτελέσματα.

Η διαταγή της καταλήψεως των Ιωαννίνων της 21ης Φεβρουαρίου 1913

«Γενικόν Στρατηγείον, Χάνι Εμίν-Αγά 21-2-13 ώρα 5,50 πρωΐας.
Προς τα 1ον και 2ον τμήματα Στρατιάς, 2 Μεραρχίαν, Διοικητήν πυρ/κού Στρατιάς, Σύνταγμα ιππικού και μοίραν πυροβολικού.

1. Ο τουρκικός στρατός εδήλωσεν ότι παραδίδεται αιχμάλωτος πολέμου άνευ όρων.

2. Συνεφώνησαν όπως πάντα τα Τμήματα υψώσωσι λευκήν σημαίαν, άμα δε τη προσεγγίσει των ημετέρων θα καταθέσωσι τα όπλα και θα παραδίδωνται.

3. Το 2ον Τμήμα Στρατιάς να αποστείλη αμέσως ισχυρόν Τμήμα στρατού, όπως φράξη τας προς Β(ορράν). των Ι.(ωαννίνων) οδούς εις απόστασιν 5 τουλάχιστον χλμ. προς Β.(ορράν) της πόλεως. Το Τμήμα τούτο να μη διέλθη εντός της πόλεως. Τα λοιπά Τμήματα του δευτέρου τμήματος Στρατιάς δεν θα υπερβώσι την γραμμήν Κατσικά – Ραψίστα – Σαδοβίστα.

4. Τα τμήματα της 2ας Μεραρχίας να προχωρήσωσι μέχρι Βοδίβιστας – Πετρώδης λόφος – Αγία Παρασκευή ανατολικώς Χάνι Μπιζανίου.

5. Το 1ον Τμ. Στρατιάς να προχωρήση μέχρι γραμμής Κατσικά – Αγ. Παρασκευή ανατολ. Χάνι Μπιζανίου.

6. Στρατιωτικόν Διοικητήν Ιωαννίνων διορίζω τον υποστράτηγον Σούτσον.