Ἡ πρεσβεία τῆς Παναγίας

του πατρός Δημητρίου Μπόκου

.

Οἱ Χαιρετισμοὶ εἶναι ἕνας μεγαλόπνοος ὕμνος πρὸς τὴν Παναγία. Τὴν ὑμνοῦμε μὲ τὰ λαμπρότερα λόγια τῆς ἀνθρώπινης γλώσσας γιὰ τὴν ἀνεπανάληπτη ὡραιότητα ποὺ περιβάλλει τὴν ὑπέροχη μορφή της. Ἀνάμεσα στὰ πολλὰ ἐγκώμια, ποὺ ὁ ποιητὴς τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου ἀπευθύνει στὸ πρόσωπό της, εἶναι καὶ ὁ στίχος: «Χαῖρε δεκτὸν πρεσβείας θυμίαμα».

Ἡ Παναγία εἶναι ὁ μεγάλος πρέσβυς μας μπρὸς στὸν Θεό. Ἡ πρεσβεία της γιὰ τὸν κόσμο εἶναι ἀδιάκοπη. Καὶ εὐχαρίστως εὐπρόσδεκτη ἀπὸ τὸν Θεό. Σὰν τὸ εὐωδιαστὸ θυμίαμα. Γιατί ὁ Θεὸς δέχεται τόσο εὐχάριστα τὴν πρεσβεία τῆς Παναγίας;

Ἀναφέρεται πὼς ὁ σοφὸς Σολομώντας, βασιλιὰς τοῦ Ἰσραήλ, μὲ τὸν μοναδικὸ πλοῦτο καὶ τὴ δύναμη ποὺ εἶχε ἀποκτήσει, ἔστησε γιὰ τὸν ἑαυτό του στὸ παλάτι του ἕνα χρυσὸ καὶ ψηλὸ θρόνο. Γύρω ἀπ’ αὐτὸν δορυφοροῦσαν οἱ φρουροί του. Ὅποιος ἤθελε νὰ μιλήσει στὸν βασιλιά, εἶχε δικαίωμα νὰ πλησιάσει μόνο μέχρι τὰ ἕξι μέτρα ἀπὸ τὸν θρόνο. Ὄχι περισσότερο. Μιὰ μέρα μπαίνει ἀναπάντεχα στὴν αἴθουσα τοῦ θρόνου ἡ μητέρα του. Ὅπως ἦταν καθιερωμένο, στέκεται στὰ ἕξι μέτρα ἀπ’ τὸν βασιλιὰ καὶ ἀρχίζει νὰ τὸν παρακαλεῖ γιὰ κάποιο ζήτημα. Τότε ὁ Σολομώντας σηκώνεται ἀμέσως ἀπὸ τὸν θρόνο του καὶ τὴν καλεῖ νὰ πλησιάσει κοντά του.

– Ἐσὺ εἶσαι ἡ μάνα μου, τῆς λέγει, ἡ σεβαστὴ καὶ μοναδικὴ μάνα μου. Γιὰ σένα δὲν ὑπάρχει καμμιὰ ἀπαγόρευση. Ἀνέβα στὸν θρόνο καὶ ζήτησέ μου ὅ,τι θέλεις. Ἐσὺ δὲν εἶσαι σὰν τὸν λαό μου καὶ τοὺς ὑπηκόους μου. Στὶς προσταγές σου εἶναι καὶ ὁ βασιλιάς. Μὴ διστάζεις, μίλα ἐλεύθερα.

Ἂν ὁ σοφὸς Σολομώντας τίμησε τόσο τὴ μητέρα του, ὁ Βασιλιὰς τῶν Οὐρανῶν, ὁ Θεός, ἦταν δυνατὸν νὰ μὴν τιμήσει τὴ δική του μητέρα, τὴν Παναγία; Αὐτὸς ποὺ ἔδωσε τὸν νόμο: «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου», ποὺ μερίμνησε γιὰ τὴν Παναγία ἀκόμα καὶ κατὰ τὴν τελευταία του στιγμὴ πάνω στὸν Σταυρὸ καὶ τὴν παρέδωσε στὸν μαθητή του Ἰωάννη νὰ τὴ φροντίζει, συνέχισε καὶ στὸν οὐρανὸ νὰ τὴν τιμᾶ καὶ νὰ τὴ δοξάζει. Ἔφτιαξε θρόνο ὑψηλὸ στὸν οὐρανὸ καὶ τὴν ἔβαλε νὰ καθίσει στὰ δεξιά του. «Παρέστη ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου ἐν ἱματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη» (Ψαλμ. 44, 10). Ἡ Παναγία ἔγινε Βασίλισσα τῶν ἀγγέλων, κάθεται πλάι στὸν Υἱό της καὶ τοῦ μιλάει συνέχεια γιὰ τὰ ὑπόλοιπα τέκνα της, τοὺς ἀνθρώπους. Πρεσβεύει, μεσιτεύει γιὰ μᾶς.

Καὶ ὁ Χριστός; Ἀκούει τὴ μητέρα του; Ἔχει ἀξία ἡ πρεσβεία της; Ἢ μάταια τὸν παρακαλεῖ;

Η Παναγία μας υψώνει

.

του πατρός Δημητρίου Μπόκου

«Χαίρε ανόρθωσις των ανθρώπων»

1674… Στη μακρινή Ρωσία, οι βαρβαρικές ορδές των Μογγόλων λυμαίνονται τα πάντα. Λεηλατούν και τα μοναστήρια. Έχουν συλλάβει μοναχούς και τους κακομεταχειρίζονται. Τους βάζουν να δουλεύουν απ’ το πρωί ως το βράδυ σκληρά στα λατομεία, όπου κάτω απ’ το μαστίγιο σπάζουν και κουβαλούν πέτρα. Έχουν περάσει στα χέρια τους σιδερένιες αλυσίδες.

Οι μοναχοί όμως και μέσα στις απάνθρωπες συνθήκες της σκλαβιάς δεν χάνουν το θάρρος τους. Δεν απελπίζονται. Παρά την κοπιώδη εργασία, δεν σταματούν την προσευχή τους. Υψώνουν το βλέμμα στον ουρανό για να παρακαλέσουν τον ουράνιο πατέρα τους, να ικετεύσουν τη Βασίλισσα των ουρανών να έλθει βοηθός στη θλίψη τους. Σε μια τέτοια στιγμή ένας μοναχός υψώνει την κραυγή της ψυχής του προς την Παναγία:

–  Θέλω να σε βρω, Παναγία μου, πάλι! Θέλω να ’ρθώ στο Ποτσάεβ (μοναστήρι της Παναγίας) να σε προσκυνήσω! Θέλω να ’ρθώ στη Χάρη σου!

Και η Γοργοεπήκοος Παναγία ακούει τον αγαπημένο υιό της που τη φωνάζει μυστικά. Και τί κάνει; Στέλνει Άγγελο Κυρίου. Και ενώ ο μοναχός, μετά από μια κουραστική μέρα, κάθεται λίγο να ξεκουραστεί, νοιώθει ξαφνικά κάποιον να τον σηκώνει ψηλά. Να τον μεταφέρει μακριά στον αέρα. Να τον φέρνει απέναντι από την Παναγία, στο μοναστήρι του Ποτσάεβ και εκεί να τον αφήνει κάτω.

Ο μοναχός νοιώθει σαν να ξυπνάει. Και βλέπει πως έχει πετάξει πραγματικά μέσα απ’ τα σύννεφα, απ’ τα ουράνια, ότι είναι ελεύθερος πλέον. Και ότι βαδίζει προς το μοναστήρι της Παναγίας.

–  Παναγία μου! φωνάζει γεμάτος χαρά και τρέχει να την προσκυνήσει.

Από τον Ακάθιστο Ύμνο

 

παπα Γιώργης Δορμπαράκης

῾῎Ηκουσαν οἱ ποιμένες τῶν ἀγγέλων ὑμνούντων τήν ἔνσαρκον Χριστοῦ παρουσίαν· καί δραμόντες ὡς πρός ποιμένα θεωροῦσιν τοῦτον ὡς ἁμνόν ἄμωμον, ἐν τῇ σαρκί Μαρίας βοσκηθέντα.᾽

(Οἱ ποιμένες τῆς Βηθλεέμ ἄκουσαν τούς ἀγγέλους νά ὑμνολογοῦν τήν ἔνσαρκη παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Κι ἀφοῦ ἔτρεξαν γιά νά δοῦν ποιμένα βλέπουν αὐτόν σάν ἁγνό ἀρνάκι πού βοσκήθηκε στήν σάρκα τῆς Μαρίας).

῎Αν ἡ πρώτη στάση τῶν Χαιρετισμῶν ἔχει ὡς περιεχόμενο τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου, ἡ δεύτερη ἔχει τήν Γέννηση τοῦ Κυρίου μας ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ καί τά γεγονότα πού συνδέονται μέ αὐτήν: τήν ἔλευση στήν φάτνη τῶν ποιμένων τῆς Βηθλεέμ, τήν προσκύνηση τῶν Μάγων, τήν φυγή στήν Αἴγυπτο.  ῾Η κλήση μάλιστα τῶν ποιμένων ἀπό τόν Κύριο προκειμένου αὐτοί νά γίνουν οἱ πρῶτοι θεατές καί προσκυνητές τῆς ἐνανθρώπησής Του εἶναι ἐκεῖνο πού προκαλεῖ τόν θαυμασμό τοῦ ἁγίου ὑμνογράφου, ὁ ὁποῖος μετατιθέμενος στήν θέση τῶν ἁπλῶν αὐτῶν ἀνθρώπων ἀποπειρᾶται νά μᾶς κάνει μετόχους τῶν προφανῶς δοξολογικῶν συναισθημάτων τους μπροστά στό ὑπερφυσικό θέαμα: νά βλέπουν τόν Θεό ὡς μικρό παιδάκι μέσα στήν ἀγκαλιά τῆς Μητέρας Του, ὅπως ἕνα μικρό ἀρνάκι δίπλα στήν ἀμνάδα μάνα του.

1.Γιατί χαρακτηρίζουμε κλήση ἀπό τόν Κύριο τήν θαυμαστή ἐμπειρία πού ἔζησαν τότε μέ τήν Γέννηση τοῦ Κυρίου οἱ ποιμένες τῆς Βηθλεέμ; Διότι κ α ίἡ ὅραση καί ἡ ἀκοή ἀγγέλων πού δοξολογοῦσαν τόν Κύριο καί τούς μηνοῦσαν νά πᾶνε στήν Βηθλεέμ γιά νά προσκυνήσουν τόν τεχθέντα Σωτήρα τοῦ κόσμου, κ α ί  ἡ διαπίστωση ἔπειτα ὅτι πρόκειται πράγματι περί τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ γίνονται μέ τήν χάρη ᾽Εκείνου: ὁ Θεός διανοίγει τίς πνευματικές αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν σχέση του μέ τόν ῎Ιδιο,  κάτι πού συνιστᾶ καί τήν χαρισματική θεωρούμενη ὥρα τῆς κλήσεως τοῦ ἀνθρώπου  πρός σωτηρία. ῾Οὐδείς δύναται ἐλθεῖν πρός με – ὅπως βεβαίωσε ἄλλωστε ἀργότερα ὁ Κύριος – ἐάν μή ὁ Πατήρ μου ὁ πέμψας με ἑλκύσῃ αὐτόν᾽. Οἱ ποιμένες λοιπόν καλοῦνται νά προσεγγίσουν τό μυστήριο τῆς ἐνανθρώπησης τοῦ Θεοῦ. Γίνονται οἱ πρῶτοι αὐτόπτες μάρτυρες τοῦ ἐρχομοῦ Του στόν κόσμο ὡς ἀνθρώπου.

Από τον Ακάθιστο Ύμνο

.

παπα Γιώργης Δορμπαράκης

῾῎Ηκουσαν οἱ ποιμένες τῶν ἀγγέλων ὑμνούντων τήν ἔνσαρκον Χριστοῦ παρουσίαν· καί δραμόντες ὡς πρός ποιμένα θεωροῦσιν τοῦτον ὡς ἁμνόν ἄμωμον, ἐν τῇ σαρκί Μαρίας βοσκηθέντα.᾽

(Οἱ ποιμένες τῆς Βηθλεέμ ἄκουσαν τούς ἀγγέλους νά ὑμνολογοῦν τήν ἔνσαρκη παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Κι ἀφοῦ ἔτρεξαν γιά νά δοῦν ποιμένα βλέπουν αὐτόν σάν ἁγνό ἀρνάκι πού βοσκήθηκε στήν σάρκα τῆς Μαρίας).

῎Αν ἡ πρώτη στάση τῶν Χαιρετισμῶν ἔχει ὡς περιεχόμενο τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου, ἡ δεύτερη ἔχει τήν Γέννηση τοῦ Κυρίου μας ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ καί τά γεγονότα πού συνδέονται μέ αὐτήν: τήν ἔλευση στήν φάτνη τῶν ποιμένων τῆς Βηθλεέμ, τήν προσκύνηση τῶν Μάγων, τήν φυγή στήν Αἴγυπτο.  

῾Η κλήση μάλιστα τῶν ποιμένων ἀπό τόν Κύριο προκειμένου αὐτοί νά γίνουν οἱ πρῶτοι θεατές καί προσκυνητές τῆς ἐνανθρώπησής Του εἶναι ἐκεῖνο πού προκαλεῖ τόν θαυμασμό τοῦ ἁγίου ὑμνογράφου, ὁ ὁποῖος μετατιθέμενος στήν θέση τῶν ἁπλῶν αὐτῶν ἀνθρώπων ἀποπειρᾶται νά μᾶς κάνει μετόχους τῶν προφανῶς δοξολογικῶν συναισθημάτων τους μπροστά στό ὑπερφυσικό θέαμα: νά βλέπουν τόν Θεό ὡς μικρό παιδάκι μέσα στήν ἀγκαλιά τῆς Μητέρας Του, ὅπως ἕνα μικρό ἀρνάκι δίπλα στήν ἀμνάδα μάνα του.

1.Γιατί χαρακτηρίζουμε κλήση ἀπό τόν Κύριο τήν θαυμαστή ἐμπειρία πού ἔζησαν τότε μέ τήν Γέννηση τοῦ Κυρίου οἱ ποιμένες τῆς Βηθλεέμ; Διότι κ α ίἡ ὅραση καί ἡ ἀκοή ἀγγέλων πού δοξολογοῦσαν τόν Κύριο καί τούς μηνοῦσαν νά πᾶνε στήν Βηθλεέμ γιά νά προσκυνήσουν τόν τεχθέντα Σωτήρα τοῦ κόσμου, κ α ί  ἡ διαπίστωση ἔπειτα ὅτι πρόκειται πράγματι περί τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ γίνονται μέ τήν χάρη ᾽Εκείνου: ὁ Θεός διανοίγει τίς πνευματικές αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν σχέση του μέ τόν ῎Ιδιο,  κάτι πού συνιστᾶ καί τήν χαρισματική θεωρούμενη ὥρα τῆς κλήσεως τοῦ ἀνθρώπου  πρός σωτηρία.

Ο Ακάθιστος Ύμνος «Χαίρε, νύμφη ανύμφευτε»

.

του Ιωάννου Φουντούλη

Στην επίσημη λειτουργική γλώσσα η ακολουθία αυτή ονομάζεται «Ακάθιστος Ύμνος» ή μονολεκτικά «Ακάθιστος» από την ορθία στάση, που τηρούσαν οι πιστοί καθ’ όλη τη διάρκεια της ψαλμωδίας της. Έτσι και με τα λόγια και με τη στάση του σώματος εκφράζεται η τιμή, η ιδιαίτερη ευλάβεια, η ευχαριστία προς εκείνη, προς την οποία απευθύνουμε τους χαιρετισμούς μας.

Είναι δε η ακολουθία αυτή στη σημερινή λειτουργική μας πράξη εντεταγμένη στο λειτουργικό πλαίσιο της ακολουθίας του μικρού αποδείπνου, όπως ακριβώς τελέσθηκε απόψε. Έτσι γίνεται κάθε Παρασκευή στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες των Νηστειών, ακόμα και την Παρασκευή της Ε’ Εβδομάδος, που μετά την τμηματική στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες ψαλμωδία του, ανακεφαλαιώνεται ολόκληρος ο ύμνος.

Στα μοναστήρια, αλλά και στη σημερινή ενοριακή πράξη και παλαιότερα κατά τα διάφορα Τυπικά, έχουμε και αλλά λειτουργικά πλαίσια για την ψαλμωδία του ύμνου: την ακολουθία του όρθρου, του εσπερινού, της παννυχίδος ή μιας ιδιόρρυθμης Θεομητορικής Κωνσταντινουπολιτικής ακολουθίας, την ‘ «πρεσβεία». Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις σ’ ένα ορισμένο σημείο της κοινής ακολουθίας γίνεται μια παρεμβολή. Ψάλλεται ο κανών της Θεοτόκου και ολόκληρο ή τμηματικά το κοντάκιο και οι οίκοι του Ακάθιστου.

Θα παρατρέξωμε το διαφιλονικούμενο, εξ’ άλλου, θέμα του χρόνου της συντάξεως και του ποιητού του Ακάθιστου. Πολλοί φέρονται ως ποιηταί του: ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο Γεώργιος Πισίδης, οι πατριάρχαι της Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος, Γερμανός ο Α΄, ο Ιερός Φώτιος, ο Γεώργιος Νικομήδειας (Σικελιώτης), ποιηταί που έζησαν από τον Ζ΄ μέχρι τον Θ΄ αιώνα. Η παράδοσις παρουσιάζει μεγάλη αστάθεια και οι νεώτεροι μελετηταί, στηριζόμενοι στις λίγες εσωτερικές ενδείξεις που υπάρχουν στο κείμενο, άλλοι προτιμούν τον ένα και άλλοι τον άλλο από τους φερομένους ως ποιητάς του. Ένα ιστορικό γεγονός, με το οποίο συνεδέθη από την παράδοσι η ψαλμωδία του Ακάθιστου, θα μπορούσε να μας προσανατολίση κάπως στην αναζήτησί μας: Η επί του αυτοκράτορος Ηρακλείου πολιορκία και η θαυμαστή σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως την 8^η  Αυγούστου του έτους 626.

Ο Ακάθιστος Ύμνος: Ιστορία, Δομή, Περιεχόμενο, Σύνθεση

Ιδιαίτερη είναι η αγάπη και ξεχωριστός ο σεβασμός, με τον οποίο το σύνολο των πιστών περιβάλλει την Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου. Αγάπη και σεβασμός που πηγάζουν και εμπνέονται από το πρόσωπο προς το οποίο απευθύνεται η Ακολουθία, από την εκφραστικότητα και τον πλούτο των κειμένων, από το μελωδικό ένδυμα των λόγων. Αγάπη και σεβασμός που εκδηλώνονται με την ευλαβή παρουσία και ενεργό συμμετοχή στην Ακολουθία των «πιστώς προσκυνούντων και δοξαζόντων» Χριστιανών, τα απογεύματα της Παρασκευής καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας, γραμμένο πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και μερικώς της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του ύμνου είναι σοβαρή και ρέουσα, γεμάτη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα. Έτσι η εξωτερική του μορφή παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και ωραιότητα, που συναγωνίζεται το βαθύ του περιεχόμενο.

Ο Ακάθιστος Ύμνος (Δ’ εβδομάδα των Νηστειών)

.

Tην Παρασκευή βράδυ της Δ΄ εβδομάδος των Νηστειών ψάλλεται όλος ο Ακάθιστος Ύμνος, από το Α

(«Άγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη») επειδή η ακροστιχίδα του είναι κατ’ αλφάβητον μέχρι το Ω («Ω πανύμνητε Mήτερ, η τεκούσα τον πάντων αγίων αγιώτατον Λόγον»).

Ο Ακάθιστος Ύμνος έγινε τον Ζ΄ αιώνα. Και να πως μας τον διασώζει η Ιστορία. Γύρω στα 620 μ.Χ. οι Πέρσες και οι Άβαροι, έθνη από τα πιο βάρβαρα της εποχής εκείνης, ήρθαν αντάμα με στρατό πολυάριθμο και πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη. Μαύρισε η θάλασσα του Κεράτιου κόλπου από τα πλοία τους. Γέμισε κι η στεριά από το στρατό τους, πεζούς και καβαλλαρέους και από πολιορκητικές μηχανές.

Μπροστά σε τόσους και τόσο βαριά οπλισμένους εχθρούς, πόσο θα βαστούσαν οι γενναιότατοι, αλλά ελάχιστοι χριστιανοί, που αντιστέκονταν από μέσα; -και, μάλιστα, χωρίς τον βασιλιά Ηράκλειο, που έλειπε με τον καλύτερο στρατό της Πόλεως σε πόλεμο. Δεν είχαν πουθενά αλλού πια να στηρίξουν τις ελπίδες τους οι χριστιανοί, παρά μόνον στην Παναγία Θεοτόκο, που είναι «της Εκκλησίας ο ασάλευτος πύργος και της βασιλείας το απόρθητον τείχος».

Και, ω του θαύματος! Η προσευχή των χριστιανών εισακούστηκε αμέσως. Ένας φοβερός ανεμοστρόβιλος, που ξαφνικά σηκώθηκε, άρχισε ν’ αναποδογυρίζει, να συντρίβει και να βυθίζει τα πλοία των βαρβάρων, κι η θάλασσα –σαν για να δώσει θάρρος στους χριστιανούς- έβγαζε τα πνιγμένα σώματα των πολιορκητών μπροστά στην εκκλησία της Θεοτόκου, στις Βλαχέρνες.