Ιωάννης (Ίων)Δραγούμης [31 Ιουλίου 1920]

(Πηγή: Ερανιστής)

.

Ευαγγελία Κ. Λάππα
17 ετών
22 Ιουλίου 2022

Ο Ιωάννης (Ίων) Δραγούμης γεννήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου (π.η.)/14 Σεπτεμβρίου 1878 στην Αθήνα, με καταγωγή από το Βογατσικό της Καστοριάς, και ήταν το πέμπτο από τα έντεκα παιδιά του Στέφανου Δραγούμη¹ και της Ελισάβετ Κοντογιαννάκη.

Σπούδασε Νομικά στο Παρίσι και πήρε μέρος στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο ως δεκανέας. Μόλις τελείωσε τη στρατιωτική θητεία του, εργάστηκε ως διπλωμάτης.

Το 1902, κατόπιν δικής του επιθυμίας, τοποθετήθηκεως υποπρόξενος στην πόλη Μοναστήρι, που ο ίδιος αγάπησε πολύ. Εκεί οργάνωσε την άμυνα των Ελλήνων εναντίον της βουλγαρικής προπαγάνδας και στήριζε τον Ελληνισμό σε  όλη  τη  Δυτική  Μακεδονία.  Παράλληλα, βλέποντας και ανησυχώντας για την κατάσταση που βρισκόταν ο τόπος, έγραφε συνεχώς στην ελληνική κυβέρνηση να στείλει ενισχύσεις, ώστε να γίνουν ένοπλες συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων. Η επιθυμία του τελικά επιτεύχθηκε με την αποστολή του επ’ αδελφή γαμπρού του Παύλου Μελά ως αρχηγού και τη θυσία του στη Σιάτιστα (σημερινό Μελάς) Καστοριάς. Σ’ αυτόν ο Ίων Δραγούμης αφιέρωσε και το βιβλίο του «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα», που εκδόθηκε το 1907.

Ο Ίων Δραγούμης, στη συνέχεια, υπηρέτησε και στα Προξενεία Σερρών (1903), του Πύργου, της Φιλιππούπολης (1904) και στην Ελληνική Πρεσβεία (1908). Όπου και να πήγαινε, ο Ελληνισμός ήταν πάντα το πρώτο και κύριο μέλημά του.

Ίων Δραγούμης: «Πάρτε πρώτα-πρώτα τον Αυλώνα» (27 Νοέμβρη 1912)

Ευαγγελία Κ. Λάππα
Μαθήτρια Γ’ Λυκείου
27 Νοεμβρίου 2021

Ο Ίων Δραγούμης (1878 – 31 Ιουλίου 1920), ήταν μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της νεότερης Ελλάδας. Υπήρξε ήρωας των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων της εποχής του, πολιτικός, διανοούμενος αλλά και συγγραφέας.

Παραθέτω το παρακάτω κείμενο, το οποίο γράφτηκε στις 27 Νοεμβρίου του 1912 και είναι απόσπασμα από τα «κρυμμένα ημερολόγια» του, ο οποίος τα έγραφε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Σ’ αυτό, ο Ίων Δραγούμης γράφει, μεταξύ άλλων, ότι είπε στον τότε πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, «πάρτε πρώτα-πρώτα τον Αυλώνα… για πολλούς λόγους… Όχι, γιατί θα μας θυμώσουν… οι Ιταλοί και οι Αυστριακοί για τον Αυλώνα».

Η Βουλγαρία αντιστέκεται στον ψευτομακεδονισμό των Σκοπιανών ενώ η Ελλάδα τον ενισχύει

.

Γράφει ο Ιωάννης Αμπατζόγλου*

Από εχθές, 8 Ιουνίου, το εθνικιστικό κόμμα των Σκοπίων VMRO-DPMNE με αρχηγό τον Κρίστιαν Μίτσκοσκι ξεκίνησε διαδηλώσεις στην πόλη των Σκοπίων και σε αρκετές ακόμα πόλεις της χώρας. Να σημειωθεί ότι το VMRO-DPMNE είναι το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης στα Σκόπια και θεωρεί ότι οι Σκοπιανοί είναι απόγονοι των αρχαίων Μακεδόνων και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο λόγος αυτών των κινητοποιήσεων στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και αποκλεισμοί κεντρικών δρόμων είναι οι πληροφορίες που έχει ο Μίτσκοσκι από «διπλωματικές πηγές», ότι ο πρωθυπουργός των Σκοπίων Ζόραν Ζάεφ διαπραγματεύεται με τη Βουλγαρία ζητήματα που άπτονται της «μακεδονικής εθνικής ταυτότητας, γλώσσας και πολιτισμού» και μάλιστα ότι η πλευρά των Σκοπίων είναι διατεθειμένη να υποκύψει στους βουλγαρικούς όρους.

Η Βουλγαρία έχει δείξει μέχρι τώρα ότι δεν παίζει με την ιστορία της και δεν κάνει το χατίρι των Σκοπίων όταν μάλιστα αυτό πρόκειται να υπονομεύσει μελλοντικά την ίδια της την ύπαρξη. Σε αυτό το πλαίσιο τον περασμένο Νοέμβριο άσκησε βέτο στην ένταξη των Σκοπίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πάγια θέση της είναι να αναγνωριστεί από τα Σκόπια ότι το έθνος και η γλώσσα των Σκοπιανών έχουν βουλγαρικές ρίζες. Παρά τις πιέσεις των οικονομικά ισχυρών, όπως είναι η Γερμανία, η Βουλγαρία αντιστέκεται και δεν φαίνεται ότι θα δεχθεί να απεμπολήσει τα εθνικά της δίκαια.

Οδυσσέας Ελύτης: «Οι πολλοί Έλληνες του ενός Δραγούμη»

 

ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΗΣ ΕΙΣΑΙ εἴτε ὅταν κληρονομεῖς αὐτομάτως κάποιον πρόγονο εἴτε ἄν κατακτᾶς μὲ τὸ σπαθί σου τὶς ἰδιότητες ποὺ συνεπάγεται —θέλω νὰ πῶ,εἰδικότητες «ἀποκτηθεῖσες ἐν τῷ στρατεύματι» , ὅπως λέγαμε τὴν ἐποχὴ τῆς μόδας τῶν πολέμων.

Τέτοιος ἦταν ὁ Ἴων Δραγούμης, ὁ γλυκοαίματος καὶ θανάσιμα μισητός, ὁ ἄνθρωπος τῶν σαλονιῶν καὶ τῶν κομιτάτων, ὁ δημοτικιστὴς καὶ γόνος καθαρολόγων, ὁ σεμνὸς κι ὁ ἐρωτιάρης, ὁ ἐχθρὸς τῆς μικρῆς καὶ ἐντίμου Ἑλλάδος ἀλλ’ ἀδελφικὸς φίλος τοῦ βασιλέως, ὁ μακρὰν μέχρι θανάτου ἀπὸ τὸν Ἐλευθέριο Βενιζέλο καὶ ὁραματιστὴς κοινὸς μιᾶς ἄλλου εἴδους μεγάλης Ἑλλάδας.

Αὐτὲς ὅλες οἱ πέρλες, ἄλλοτε φωτερὲς κι ἄλλοτε ἀλαμπεῖς, δὲν συνθέτουν μόνον ἕνα μυστηριῶδες ὄνομα παρὰ γεννοῦν μιὰ προσωπικὴ μυθολογία, ποὺ μὲ γέμισε γοητεία σ’ ὅλη τὴν πρώτη μου νεότητα. Σχεδίαζα μεγάλα δοκίμια περὶ μελλοντικῶν ὀνείρων τοῦ ἑλληνισμοῦ, ποὺ δὲν ἤξερα, ὅπως δυστυχῶς δὲν ξέρω ἴσαμε σήμερα, πῶς νὰ τὰ γεμίσω. Εἶναι οἱ σφαῖρες ποὺ ἀφανίζουν μυστικά, ἤ στὴ θέση τῶν μυστικῶν δὲν ὑπάρχουν παρὰ εὐγενεῖς ἰδεολογίες;

Τὰ πατριωτικά του βιβλία (μὰ εἶναι;) ἔπαυσα νὰ τὰ διαβάζω ἀπὸ τὴ μέρα πού, μὲ μιὰ κλοτσιά του, κάποιος τερματοφύλακας ἀθλιοτήτων ἔθεσε τέρμα σ’ ἕνα κεφάλαιο ἀνοιχτὸ τῆς ἱστορίας. Στὴ Σαμοθράκη του ὅμως ἐξακολουθῶ νὰ βρίσκω ἴσαμε σήμερα τὸν λεπτοφυὴ συγγραφέα καὶ πατριώτη ἀπὸ πηγή.

Ο Ίων Δραγούμης που έσωσε την Μακεδονία: «Εκατό χρόνια από τη δολοφονία του»

.

Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Στις 31 Ιουλίου συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη δολοφονία του διπλωμάτη και συγγραφέως Ίωνος Δραγούμη. Ένοπλη ομάδα φανατικών βενιζελικών τον συνέλαβε στους Αμπελοκήπους και τον σκότωσε απέναντι από το σημερινό ξενοδοχείο Χίλτον. Ήταν μία πράξη εκδικήσεως για την απόπειρα δολοφονίας κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι. Στις 31 Ιουλίου 1920 ο Δραγούμης έπεσε θύμα του φανατισμού και του Εθνικού Διχασμού.

Ο Ίων καταγόταν από μεγάλη οικογένεια πολιτικών και διανοουμένων από το Βογατσικό της Δυτικής Μακεδονίας. Εργάσθηκε ως διπλωμάτης και ως οργανωτής του Μακεδονικού Αγώνος (1904-1908). Έγραψε άρθρα και βιβλία για εθνικά και κοινωνικά ζητήματα. Εντάχθηκε στον συνασπισμό των αντιβενιζελικών κομμάτων και γενικά υπήρξε μία εντυπωσιακή προσωπικότητα με πρωτοποριακές ιδέες.

Ο Ίων δεν μπορεί να ενταχθεί σε ιδεολογίες και παρατάξεις. Ήταν πατριώτης, οπαδός της απελευθερώσεως όλων των ελληνικών πληθυσμών. Πίστευε στο έθνος και στους εθνικούς αγώνες. Ταυτοχρόνως ήταν δημοτικιστής και είχε κοινωνικές ιδέες, οι οποίες χαρακτηρίσθηκαν προοδευτικές για την εποχή του. Άλλοι τον είπαν εθνικιστή, άλλοι αριστερό, άλλοι συντηρητικό. Τίποτε από όλα αυτά δεν ήταν. Ο Ίων Δραγούμης ήταν ο Ίων. Μία ξεχωριστή περίπτωση. Ανήκε σε όλον τον Ελληνισμό. Ας μην του βάζουμε ετικέττες.

Νά πέθαινα ἀνεβαίνoντας ψηλά στό γυναικωνίτη τῆς Ἁγιά-Σοφιᾶς*.

.

6  Ἰουνίου 1907 

Χτές καθούμενος μπροστά στήν Ἁγιά Σοφιά καί περιμένοντας νά μ’ ἀφήσῃ νά μπῶ μέσα ὁ Ὑπουργὸς τῆς Ἀστυνομίας πού πῆγε νά τόν εὕρῃ ὁ καβάσης συλλογίσθηκα καί ἔγραψα στό σημειωματάρι μου· «Ἡ ἱστορία τῆς φυλῆς μου, πού εἶνε μἐσα μου, δὲν μπορεῖ νά καταχτήσῃ ὅλη μου τὴν ψυχή. Πάντα μοῦ μένει κάποια διάθεση καί γιά ἄλλα. Δέ μοῦ φτάνει  ἡ ἱστορία μου· δὲν μπορεῖ νά μέ γεμίσῃ  ὅλον.»

 Ἔπειτα ἦρθε ἕνας ἀστυνόμος Τοῦρκος καί μᾶς παρακολούθησε καί μπήκαμε μέ τήν ἄδειά του  ̶ μεῖς πού, τετρακόσια χρόνια πρίν, μπαίναμε ὅποταν καί ὅπως θέλαµε  ̶ µπήκαμε στήν Ἁγιά Σοφιά, γιά προσκύνημα. Δέν ἤµουν πολύ πλούσιος χτές, ὅμως ἦταν ἀρκετά μαλακή ἡ διάθεσή μου ἄν καί ὄχι ταραγμένη. Αἰσθάνουμουν πώς ἦταν fatalement [=αναπόφευκτα] δική μας ἡ Ἁγια Σοφιά, ἔχει μπῆ στό αἶμα μας, γενεές τώρα.

Ὁ χότζας μέ εἶδε πού εἶχα τὰ χέρια μου πίσω καί εἶπε τοῦ καβάση νά μέ πῇ πώς δὲν ἔχω ἀρκετὁ σέβας γιά τό τζαμί. Ἕνας νέος πού ἦταν μαζύ μας δέ βάσταξε καί εἶπε·«Μεῖς πού ἦταν δική μας ἡ Ἁγιά Σοφιά  δέν ἔχουμε σέβας γι’ αὐτήν;». Κύτταζα τόν τροῦλλο, κύτταζα τίς καμάρες, τίς κολόνες, τό φῶς, τίς γραμμές. Ἀνέβηκα στό γυναικωνίτη.

 Ἀνεβαίνοντας πλάγι στόν ἀστυνόμο εἶχα τὸ κεφάλι κατεβασμένο καί ἔλεγα μέσα μου καθώς περπατοῦσα· «Εἶνε πέντ’ ἕξη αὐτοί πού μᾶς ἀκολουθοῦν, χοτζάδες καί ἀστυνόμοι καί ὁ καβάσης μαζύ πού εἶνε κι αὐτός Μωαμεθανός. Εἴμαστε τέσσερεις. Ἄv σ’ αὐτό τό στενὸ καί σκοτεινόν ἀνήφορο θελήσουν νά μᾶς πνίξουν, ἀφοῦ μάλιστα-ἔκλεισαν καί τίς πόρτες πίσω καί ἀφοῦ εἶνε κάτω κι ἄλλοι χοτζάδες μέσα στό τζαμί πού μποροῦν νά βοηθήσουν —ἄν θελήσουν νά μᾶς πνίξουν θά µπορέσουν.

Καημένο Καστελόριζο: Ο Βενιζέλος & πως δεν ενώθηκε με την Ελλάδα το 1912

.

Το 1911 ξέσπασε ο πόλεμος Ιταλίας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Την άνοιξη του 1912 οι Ιταλοί άρχισαν να καταλαμβάνουν τα ελληνικά Δωδεκάνησα.

Οι Ιταλοί έφτασαν στο Καστελόριζο στις 29 Απριλίου 1912 αλλά δεν το κατέλαβαν διότι θεωρούσαν ότι ήταν πολύ μακριά από τα άλλα νησιά και δεν μπορούσαν να το κρατήσουν, παρά το αίτημα των κατοίκων που θεωρούσαν τους Ιταλούς ως ελευθερωτές.

Στις 13 Νοεμβρίου 1912, με τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο σε εξέλιξη, η δημογεροντία του νησιού έστειλε υπόμνημα στον τότε πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο με το οποίο ζητούσαν την ένωση της νήσου με την μητέρα Ελλάδα.

Ο Βενιζέλος φοβήθηκε και αρνήθηκε. Παρόλα αυτά ο Ιών Δραγούμης, τμηματάρχης του υπουργείου Εξωτερικών τότε, με την συγκατάθεση του υπουργού Λάμπρου Κορομηλά και εν αγνοία του Βενιζέλου, συνεννοήθηκαν με τον Κρητικό οπλαρχηγό Δασκαλάκη ο οποίος αποβιβάστηκε με 30 άνδρες στο νησί, στα τέλη Φεβρουαρίου 1913, υψώνοντας την ελληνική σημαία.

«Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως»: Η μυστική οργάνωση του Ελληνισμού της Ανατολής (1908-1912)

Αναπαράσταση της απελευθέρωσης της Οθ Αυτοκρατορίας από τους Νεότουρκους

γράφει ο Φιλίστωρ Ι.Β.Δ.

.

Σκοποί της Οργάνωσης και οι ιδρυτές της

Το 1908 ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Ίωνα Δραγούμη και τον Αθανάσιο Σουλιώτη – Νικολαΐδη η μυστική οργάνωση «Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως». Σκοπός της οργάνωσης ήταν η καταπολέμηση της δράσης του Βουλγαρικού κομιτάτου στη Θράκη, η αντιμετώπιση της βουλγαρικής προπαγάνδας στη Μακεδονία, αλλά και η προστασία του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης από την επιρροή άλλων δυνάμεων που επεδίωκαν τον αφελληνισμό του. Ουσιαστικά η Οργάνωση είχε ως στόχο την διάσωση του υπόδουλου Ελληνισμού μέσω μιας ελληνοτουρκικής συνύπαρξης και συμμαχίας. Η οργάνωση συνδεόταν μυστικά με το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών, στο οποίο είχε γνωστοποιηθεί το πρόγραμμα της, και αρχικά τουλάχιστον, είχε χρηματοδοτηθεί από αυτό. Τα δύο πρόσωπα που συνέπτυξαν την οργάνωση δεν ήταν τυχαία.

Ο Ίων Δραγούμης ήταν Έλληνας διπλωμάτης που υπηρετούσε ως πρόξενος στη Κωνσταντινούπολη μετά από δική του αίτηση, έχοντας πρωταγωνιστήσει στον Μακεδονικό Αγώνα επιδεικνύοντας τόλμη και υψηλή φιλοπατρία. Ο Αθανάσιος Σουλιώτης – Νικολαΐδης, αν και αξιωματικός του στρατού, υπηρετούσε σε διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό αναλαμβάνοντας επικίνδυνες αποστολές κατασκοπίας. Υπήρξε ένας άνθρωπος της δράσης, αποφασιστικός και τολμηρός που κινήθηκε κυρίως στα παρασκήνια της εποχής διαδραματίζοντας σπουδαίο ρόλο σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως ο Μακεδονικός Αγώνας. Οι δύο άνδρες συνδέονταν με ισχυρή προσωπική φιλία και κοινή ιδεολογική συμπόρευση, ενώ ταυτίζονταν τα ιδανικά τους για μια αναγέννηση του Ελληνισμού εντός του πολυφυλετικού πλαισίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αποσπάσματα από τον Ελληνικό πολιτισμό του Ίωνος Δραγούμη

.

«Σκοπός εκείνων που έφτειασαν το νέο κράτος ήταν (..) να ξαναπιάσει ο Ρωμηός τη διοίκηση του κράτους του που είχε πρωτεύουσα την Πόλη και να ξανακαθίσει Έλληνας βασιλιάς στο θρόνο των Παλαιολόγων. Μα οι περιστάσες, η σχετική αδυναμία των αρχηγών και οι μεγάλοι της γης έτσι το θέλησαν και αντί να γίνει, σύμφωνα με τη θέληση του λαού το κράτος της μεγάλης ιδέας, έγινε ένα μικρό ελληνικό κράτος στο μέρος που είχε ανθίσει η αρχαία Ελλάδα. Το ελληνικό όνειρο ίσως να περιορίστηκε προπάντων από την ευρωπαϊκή αντίληψη την ξεπαρμένη τότε από μια νεογέννητη φωτοβολή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Μόνο οι Ρώσοι, με το να μην έχουν κλασσική μόρφωση, ένοιωθαν σωστά ποιο ήταν αλήθεια το ελληνικό όραμα, και αυτοί δεν είχαν λόγους να το σπρώξουν να γίνει πράμα, απεναντίας το έτρεμαν. Και οι Τούρκοι όμως, που δεν τους εσκότιζαν το μυαλό οι πιο αρχαίες ιστορίες, κι αυτοί ήξεραν καλά το τι εγύρευε το ξυπνημένο πια έθνος των Ρωμαίων, γιατί το θυμόντουσαν και οι ίδιοι – δεν είχαν περάσει και πολλά χρόνια – πως από αυτό το έθνος, το βασιλικό, επήραν την Πόλη, και αυτό το ίδιο θα θελήσει μια μέρα πάλι να τους την ξαναπάρει.

…Και όπως ο φιλελληνισμός και η αρχαιομανία των Ευρωπαίων και η όμοια αρχαιομανία των γραμματισμένων Ρωμηών έπλαθαν την αντίληψη μιας μικρής Ελλάδας στενεύοντας τα σύνορα της φυλής και ταιριάζοντάς τα με τα σύνορα της αρχαίας, ενώ ο λαός είχε ζωντανή μέσα του σα πόθο εθνικό πάντα τη βυζαντινή παράδοση της αυτοκρατορίας, έτσι και στα άλλα, ενώ ο λαός κρατούσε τη δημοτική παράδοση, οι γραμματισμένοι με τη βοήθεια των αρχαιομαθών φιλελλήνων οραματίζονταν με τον αρχαίον Ελληνισμό στενεύοντας τη ζωή του έθνους.

Ιων Δραγούμης «Μακεδονία»

«Αυτά που είδαν, ήλθαν και τα είπαν σ΄ εκείνους που τους έστειλαν. Μαζί τους όμως ήλθαν και των απίστων οι αντιλογίες και των στενόκαρδων.

Κανένα εμπόδιο, καμιά δυσκολία δεν άφησαν που να μην έστησαν κατάντικρυ στη θέληση του Παύλου εκείνοι που κατάλαβαν τάχα και πείσθηκαν πως ήταν ανάγκη και μπορούσε να γίνει κάτι.

Βγήκαν και οι εφημερίδες γεμάτες λέξεις: «Δημοκόποι, Μακεδονοκόποι, εκμεταλλευταί της φιλοπατρίας, τσαρλατάνοι».

Επειδή αργούσαν ν΄ αποφασίσουν, αποφάσισε ο Παύλος. Και ο Παύλος αποφάσισε να δώσει ό,τι είχε. Και είχε τον εαυτό του…

… Στη Μακεδονία δεν πέθανε, παρά ζει και βασιλεύει. Ένα κοριτσάκι στη Βέροια, που το ρώτησαν ποιος είναι ο βασιλιάς των Ελλήνων, αποκρίθηκε χωρίς δισταγμό: Ο Παύλος Μελάς».

Εθνικές συγκρούσεις στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία

αναδημοσίευση από τα Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας

.

Από το 1870, με την ίδρυση της βουλγαρικής Εξαρχίας, οι Βούλγαροι εκκλησιαστικοί παράγοντες στη Μακεδονία και στη Θράκη είχαν λάβει από τον Σουλτάνο το δικαίωμα να επεκτείνουν την εκκλησιαστική δικαιοδοσία τους σε μια μεγάλη περιοχή. Μετά την αποτυχία ίδρυσης της Μεγάλης Βουλγαρίας, η Βουλγαρική Ηγεμονία και η Εξαρχία εργάζονται στενά από το 1900 και εξής για την επέκταση της επιρροής τους στη Μακεδονία. Όσοι αισθάνονται ότι δεν είναι Έλληνες και δεν μπορούν να περιμένουν βοήθεια από τη Σερβία, στρέφονται στην Εξαρχία. Έτσι αρχίζει να επικρατεί η άποψη ότι εξαρχικός σημαίνει Βούλγαρος και πατριαρχικός σημαίνει Έλληνας.

Από το 1893 με σύνθημα «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες» δραστηριοποιείται η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση» (Γκρούεφ, Τατάρτσεφ, Ντέλτσεφ, Πετρώφ, Ποπάρσεφ, Δημητρώφ κ.ά.). Ενώ η οργάνωση είναι ανοιχτή σε όλους, ανεξάρτητα από θρησκεία και εθνικότητα, στην πράξη περιλαμβάνει μόνον βουλγαρόφωνους και/ή σλαβόφωνους.

Επιτροπές προσφύγων από τη Μακεδονία στη Βουλγαρία συγκεντρώθηκαν το 1895 στη Σόφια. Αποφάσισαν να οργανωθούν και να εκλέξουν την Ανώτατατη Μακεδονική Επιτροπή (Κομιτάτο ή Βερχοβιστές) με Πρόεδρο τον Τατάρτσεφ. Η Επιτροπή πίεσε με επιτυχία τη βουλγαρική κυβέρνηση να επιδιώξει την εφαρμογή του άρθρου 23 της Συνθήκης του Βερολίνου (1878), που προέβλεπε ότι ο Σουλτάνος έπρεπε να παραχωρήσει μεγαλύτερη αυτονομία στη Μακεδονία. Παράλληλα η Επιτροπή συγκέντρωνε χρήματα και εκγύμναζε εθελοντές στρατιώτες με τη συνεργασία της βουλγαρικής Σκοπευτικής Εταιρίας.

Στην Πόλη

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
άρθρο του Ίωνος Δραγούμη στον «Νουμά»

.

ΦΕΥΓΟΝΤΑΣ από την Αθήνα για την Πόλη ένας ποιητής, θα ένοιωθε γονιμότητα· σαν από βρύσες κρυφές θα ανάβρυζαν μέσα του παλιές ιστορίες, και λέξεις «θα μουρμούριζαν διαβαίνοντας. Η γνώση πως ταξιδεύει κατά την Ανατολή, θα του έλεγε λόγια χρυσά και παραμύθια. Εγώ είμαι γυμνός από αντιλαλιές, ξερός από αναβρυστικά νερά, και άδειος, και άγονος. Εγώ βλέπω πως όταν ο ήλιος πέφτει κατεπάνω τους, τα νησιά και η Αττική είναι τριανταφυλλιά και η θάλασσα πολύ βαθειά χρωματισμένη. Έκαναν δαντέλες τα κύματα που έσπαναν επάνω στα πλευρά του πλοίου. κ’ έπειτα οι δαντέλλες, ανοίγονταν, γίνουνταν ανθρωπάκια που βαστιούνταν από τα χέρια τους ανάλαφρα και χόρευαν τρελλούς χορούς. Και χάνουνταν έπειτα και γίνουνταν άλλοι, και πάλι χάνουνταν. Όταν σήκωσα το κεφάλι, ο ήλιος, σφαίρα ολόπυρη, κατρακυλούσε επάνω στον ορίζοντα της θάλασσας της σκοτεινής. Άμα τον αντίκρυσα, στάθηκε· φώτιζε χαϊδευτικά τα νερά που κουνούσαν, και τα περνούσε με στενώτατα φύλλα χάλκινα, και αγάλι βούλιαζε από το πολύ βάρος.

Μακεδονία: ό,τι κερδήθηκε με αίμα, δεν ξεπουλιέται με το μελάνι μιας υπογραφής

Δημήτρης Νατσιός, δάσκαλος – Κιλκίς

.

«Είδα τότε ότι ό,τι κάμομε θα το κάμομε μοναχοί και δεν έχομε ελπίδα καμμιά από τους ξένους». Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Νυχτώνοντας ακούστηκε ένας πυροβολισμός και η φωνή του Παύλου: «στη μέση με πήρε παιδιά». Μπήκε στο σπίτι και φώναξε τον καπετάν Πύρζα. Ο Νίκος Πύρζας έτρεξε κοντά του. Ο Παύλος έβγαλε από το λαιμό του τον σταυρό που φορούσε πάντοτε και του λέει: «το σταυρό να τον δώσεις στη γυναίκα μου. Και το ντουφέκι του Μίκη. Και να τους πεις ότι έκαμα το καθήκον μου…». Και ζήτησε να τον σκοτώσουν τα παλικάρια του για να μην τον βρούνε οι Τούρκοι ζωντανό. Σε λίγο όμως ξεψύχησε.

Ήταν Τετάρτη 13 Οκτωβρίου 1904. «Και οι Έλληνες ξύπνησαν», γράφει ο Ίων Δραγούμης, «γιατί ξύπνησαν τώρα μόνο; Επειδή είναι τυφλοί οι άνθρωποι. Και οι περισσότεροι γεννήθηκαν για να είναι μικροί. Σπίθες κοντές είναι οι στιγμές που ξυπνούν και νιώθουν τη μετριότητα που βαραίνει επάνω τους…

Τέτοια σπίθα τους άναψε ο Παύλος Μελάς. Όσοι συνηθίζουν να συλλογίζονται, ας στοχασθούν πόσο μεγαλύτερος από τους άλλους Έλληνες έπρεπε να είναι Παύλος Μελάς, για να καταφέρει να την ανάψει. Και με την σπίθα που άναψε στον καθένα πολλοί ήταν τυφλοί ως τον είδαν. Έτριψαν τα μάτια τους κάπως ξιπασμένοι και είπαν μέσα τους, γιατί ντρέπονταν να το διαλαλήσουν: Ώστε υπάρχει Μακεδονία, αφού πήγε ο Παύλος Μελάς και σκοτώθηκε γι’ αυτή! Και άλλοι συμπέραναν: Ώστε βρίσκονται ακόμα, μετά το 1897, αξιωματικοί στο στρατό και ζωή στο Έθνος!» (Ίων Δραγούμης)

Ο ευγενικότερα πολιτισμένος λαός

Ο Ίων Δραγούμης το 1906

αναδημοσίευση από τα Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
άρθρο του Ίωνος Δραγούμη
στο περιοδικό του «Νουμά»
(23 Δεκεμβρίου 1907)

.

Γνώρισα μια Ρώσσα, νέο κορίτσι. Μοιάζει όλες τις Ρώσσες. Επειδή βρίσκομαι σε τόπο Ελληνικό, περιτριγυρισμένος από Έλληνες κ’ Ελληνίδες, μου φανερώθηκε χτυπητότερη η Ρώσσα. Μου φάνηκε σα μάζα αδούλευτη, άμορφη, ασχημάτιστη, ζεστή, ζωντανή, ζουμερή, που μπορεί κάθε μορφή να μεταλλάξει, που θα κατασταλάξει βέβαια κάποτε, σε μακρυνότερους καιρούς, και θα βρει τον τελειωτικό της τύπο ― το καλούπι της, μα τώρα ακόμα είναι σαν τη μαλακή, τη διαλυμένη ουσία των άστρων, που δεν έπηξαν ακόμα, και στριφογυρίζουνε γύρω στον ήλιο σα μισολυωμένες σβούρες.

Η Ρώσσα είναι μάζα που δεν έπηξε. Μπορεί να γίνεται μονομιάς ό,τι θέλεις, θρήσκα, άθεη, συντηρητική, επαναστάτρια, κοιμισμένη, ριζοσπαστική, φουριόζα. Μπορεί, μόλις αγναντέψει κάποιον, να τον ερωτευτεί, και μόλις απαντήσει κάποιον άλλο, να ξαπολύκει τον πρώτο και μονοστιγμίς να ερωτευτεί το δεύτερο. Ό,τι έχει μέσα της το βγάζει, στο φόρο, ή, καλλίτερα, βγαίνει μονάχο του, άθελα. Ό,τι στοχάζεται, το λέει, δεν κρύβει τίποτα. Δεν ξέρει καλά καλά τι λέει και τι φτειάνει, δεν ορίζει τον εαυτό της. Είναι της στιγμής, και στη στιγμή παθαίνεται, ακράτητη,

Και δεν ντρέπεται, δειλή δεν είναι. Και δεν υποψιάζεται μην τύχει κι ο αντικρυνός της την κρίνει, ακόμα λιγώτερο μην πάει και την κατακρίνει. Άμα της το πεις πως την κρίνουν έτσι για αλλοιώς, θα φανεί σα να ξυπνά εκείνη τη στιγμή. θα σκοτιστεί λιγάκι, θα συλλογιστεί και θα πει: «Και τι με νοιάζει εμένα;». Κ’ ευτύς θα ξαναπιάσει τις ομιλίες, θα λέει, θα ρωτά, θα ξεχύνει τα σωτικά της στον καθένα.